مۇحتار شەرىم. مۇرنىمدى تىستەپ الدى...
ءوز ايەلىن ماقتادى دەپ ءبىرتۇرلى ويلاپ قالماڭىزدار... ايەلدەر مەرەكەسى بولعان سوڭ، ولگەننىڭ كۇنىنەن ماقتايىن دەپ وتىرمىن. ايتپەسە، ايەل دەگەن «وسىمدىكتى» ماقتاساڭ بولدى، كوز ءتيىپ، سولىپ قالادى... ماقتاعان سايىن جىلاۋىق بولىپ، «انانى اپەر، مىنانى اپەر» دەۋمەن جانىڭدى راحاتتاندىرادى.
ءبىز اۋىل قازاعىمىز. بىلتىر جازدا عوي دەيمىن، جانىمدا جارتى تونناداي بولىپ جاتقان جارتىم ءبىر ويانسام جوق! ايەلى ەسەكتەن قۇلاپ ولگەن جەسىر كورشىمنىڭ ۇيىنە كەتتى مە الدە دەگەن دەنى دۇرىس ەمەس ويمەن، ورنىمنان تۇرىپ، ءۇي ارتىنداعى جوڭىشقا جاققا قاراسام، ايەلىم شارباققا بايلانعان ەشكىنى جەتەكتەپ كەلە جاتىر ەكەن. ءتۇن. اي جارىق... قىزىق كورىپ، ارىق جاعالاپ، ارتىنان كەلدىم دە، ءجاي عانا: «قاتيپا-اش، مەن عوي، كورشىڭمىن...» دەپ ەدىم، قۇدايا نە بوپ كەتتى ءوزى، ەشكىسى دە ءوزى دە قورىققانىنان قىر اسىپ، كوشە كەزە قاشىپ، سيراعىندا سپيدومەترى بولسا، ءجۇز، ءجۇز جيىرمامەن بەزىپ بارادى. تۇرسيشەڭ مەن دە قۋالاي جونەلدىم. قويانشىعى بار ەدى، اۋزىنان كوبىگى اعىپ، ءبىر جەردە قۇلاپ قالا ما دەپ زارەم كەتتى. «بۇل مەن عوي، كۇيەۋىڭ تىريعان!» دەسەم دە
ءوز ايەلىن ماقتادى دەپ ءبىرتۇرلى ويلاپ قالماڭىزدار... ايەلدەر مەرەكەسى بولعان سوڭ، ولگەننىڭ كۇنىنەن ماقتايىن دەپ وتىرمىن. ايتپەسە، ايەل دەگەن «وسىمدىكتى» ماقتاساڭ بولدى، كوز ءتيىپ، سولىپ قالادى... ماقتاعان سايىن جىلاۋىق بولىپ، «انانى اپەر، مىنانى اپەر» دەۋمەن جانىڭدى راحاتتاندىرادى.
ءبىز اۋىل قازاعىمىز. بىلتىر جازدا عوي دەيمىن، جانىمدا جارتى تونناداي بولىپ جاتقان جارتىم ءبىر ويانسام جوق! ايەلى ەسەكتەن قۇلاپ ولگەن جەسىر كورشىمنىڭ ۇيىنە كەتتى مە الدە دەگەن دەنى دۇرىس ەمەس ويمەن، ورنىمنان تۇرىپ، ءۇي ارتىنداعى جوڭىشقا جاققا قاراسام، ايەلىم شارباققا بايلانعان ەشكىنى جەتەكتەپ كەلە جاتىر ەكەن. ءتۇن. اي جارىق... قىزىق كورىپ، ارىق جاعالاپ، ارتىنان كەلدىم دە، ءجاي عانا: «قاتيپا-اش، مەن عوي، كورشىڭمىن...» دەپ ەدىم، قۇدايا نە بوپ كەتتى ءوزى، ەشكىسى دە ءوزى دە قورىققانىنان قىر اسىپ، كوشە كەزە قاشىپ، سيراعىندا سپيدومەترى بولسا، ءجۇز، ءجۇز جيىرمامەن بەزىپ بارادى. تۇرسيشەڭ مەن دە قۋالاي جونەلدىم. قويانشىعى بار ەدى، اۋزىنان كوبىگى اعىپ، ءبىر جەردە قۇلاپ قالا ما دەپ زارەم كەتتى. «بۇل مەن عوي، كۇيەۋىڭ تىريعان!» دەسەم دە
«يا ساعان، شايتانسىڭ!» - دەپ باجىلداپ كەلەدى. ايەلىم قورىقسا مەيلى، ەسى كەتكەن ەشكىگە نە جوق؟ ەشكىنى دە، ايەلىمدى دە «وبگون» جاساپ، الدىنا ماي ماشيناسى سياقتى تۇرا قالىپ ەدىم، قاتيپاشىم قالشىلداپ: «ا-اناۋىڭ نە؟» دەپ سۇرادى. «سەگىزىنشى ناۋرىز. حالىقارالىق ايەلدەر، كەمپىرلەر كۇنىمەن قۇتتىقتايمىن، جانىم!» دەپ جولاي جۇلا كەتكەن جانتاقتى ۇسىنا بەرىپ ەدىم، قاتيپاشىم تاعى دا: «ا-اناۋ نە؟» دەپ سۇرادى. ارتىما قاراسام، ەشكى ارقاما جابىسىپ الىپتى! بۇتىم «دىمقىل» بولدى ما، بىلمەيمىن، اۋىلعا قاراي تۇرا قاشتىم. قاشىپ كەلە جاتىپ، جەلكە تۇسىما قاراسام، ەشكى دەگەنىم، ءتىلى سالاقتاعان كەمپىرگە اينالىپ كەتتى... شايتان! ايەلىم ءوزىمىزدىڭ ەشكىنى ەمەس، شايتاندى جەتەكتەپ كەلەدى ەكەن عوي! «قورىقپا، تىريعان! وسىلاي اش-جالاڭاش كۇيىڭدە، ۇكىمەتتىڭ اۋىلعا بولىنگەن، بىراق كورىنبەيتىن قارجىسىنىڭ راحاتىن دا كورمەي ءولىپ كەتەسىڭ بە؟ ءبىسسىمىللا، ءبىسسىمىللا، اعۋز بيللا يمنا شايتان يراجيم...» دەپ بار بىلگەنىمدى ايتىپ ەدىم، ارقامداعى كەمپىر بۇرىمدى سۇلۋ قىزعا اينالىپ، بەتىمنەن ءبىر ءسۇيدى دە، سىقىلىقتاي كۇلىپ، جوق بولدى. ۇيگە كەلسەم، ايەلىم ادىراسپان تۇتەتىپ ءجۇر ەكەن. ونىڭ دا اۋزى، مەنىڭ دە اۋزىم قيسايىپ كەتىپتى! بۇگىندە سويلەسەك، سوزدەرىمىز قيسايىپ، جانتايىپ شىعادى...
ايەلىم سونداي اقكوڭىل. سۇراساڭ اۋزىنداعى ءتىلىن كەسىپ بەرە سالادى. كورشى بولىپ، قالانىڭ ايەلدەرىنەن تۇز سۇراساڭ، ءبىر شىمشىم بەرەدى عوي. ءبىر شىمشىم... ونى الىپ كەلە جاتىپ توگىپ الاسىڭ... سوندىقتان ايەلىمدى كۋرورتقا ەرتىپ بارمايمىن... تازالىعى كەرەمەت ەندى. ەت تۋراپ جاتىپ، پىشاقتىڭ جان-جاعىنداعى مايىن تىلىمەن «ءسۇلى-ءلو-ءلو-ءوپ!»دەپ جالاي سالادى. ىلعي اۋىزى ىشىندە جۇرەتىن تىلىندە قانداي ميكروپ بولسىن؟ ءتىلىنىڭ يەگىندە بولماي، اۋىز ىشىندە بولعانى قانداي جاقسى بولعان دەسەڭىزشى! قالانىڭ ايەلدەرى سياقتى ءبىر سۇرتكەن شۇبەرەگىنە مىڭ سۇرتپەيدى!
ايەلىمنىڭ ارقاسى بار. ارقا دەگەن بارىمىزدە بار عوي، ارتىمىزدا دا قارىن بولمايتىن شىعار؟ بىردە قالاعا قىدىرىپ كەلدىك. الىمىزگە قاراماي، ايەلدەردىڭ قىمبا-ات كيىمدەرى سامساپ تۇرعان دۇكەنگە كىردىك. ايەلىم كىرگەننەن ءبىر جاعالى دۋبلەنكاعا ەلجىرەي، ءىشى باۋىرى ەزىلە قاراپ تۇردى دا، كەنەت «وي دۋبلەنكاتايىم!» دەپ دۋبلەنكانى قۇشاقتاي جىلادى. ارقاسى بار دەپ جاتقانىم سول عوي. ءبىر قاراسام، ءوزىم دە جىلاپ تۇر ەكەنمىن... ساتۋشى قىز دا كوز جاسىن ءبىر سىعىپ الدى. «قايران، جوقشىلىق-اي!»دەپ دۇكەننەن كوڭىلىمىز بوساپ شىقتى. بار بولسا، «سەگىزىنشى ناۋرىز مەرەكەڭمەن، قاتيپاشىم!»- دەپ ءبىر دۋبلەنكا اپەرسەم، جاراسپايدى ما نە؟
كۇن كورىس قامى بولسىن دەپ، ەكەۋمىز دە تامادا بولعانىمىز بار. قالاداعى تانىس اسابالارىمىز ءبىر توي بەردى. ءبىر توي بەرگەنى ءبىر قوي بەرگەندەي اسەر ەتىپ، قۋانىشتان قۇلاپ قالا جازدادىق. كەشكىسىن تويحاناعا ەرتەلەۋ كەلدىك. ءبىزدى تانيتىن جىگىت: «ەرلى -زايىپتى اسابالارىڭىز وسىلار!» دەپ تانىستىردى.توي ەگەسىنە ايەلىم: «س-سالاماتسىز د-دار ما؟ ت-ت-تويلارىڭىز ق-ق-قۇت...قۇت...» دەپ تۇتىعىپ تۇرىپ قالدى. توي يەسى ماعان قارادى. مەن ايەلىمە قارادىم. «كە-كەشىرىڭىز، ت-تويدا ءسو-سويلەيتىندەردىڭ ت-ت-ءتىزىمىن ب-بەرسەڭىزدەر» دەدىم مەن دە. توي ەگەسى ءبىزدى تانىستىرعان جىگىتكە سۇستانا قاراپ: «مىنا كەكەشتەردى تانيسىڭ با؟»-دەپ سۇرادى. «جوق...» دەدى اناۋ. «اتاڭنىڭ باسىنا شاقىردىڭ با؟ وزدەرى كەكەش بولسا، تويدى قالاي باسقارادى بۇلار؟» «اسابا تانىسىم جىبەرىپ ەدى...» دەپ اقتالدى اناۋ. ايەلى بولسا كەرەك، بەتىن شىمشىدى. «ا-اقشاسىن ك-ك-كوبىرەك بەرسەڭىزدەر، ج-جاقسى ب-باسقارامىز...» دەپ كۇلىپ جىبەردى قاتيپاشىم. سوسىن كادىمگىدەي سويلەگەنىمىزدە بارىپ، باسىن شايقاعان توي يەسى كەلىسكەن اقشامىزدىڭ ۇستىنە تاعى ون مىڭ تەڭگە قوسقانى بار.
مەن ءوزى سونداي بالاجانمىن. قۇداي بەرسە دە، بەرمەسە دە تارتىپ الامىز. ون ەكى بالامىز بار. ارالارى جارتى جىلدان. ايەلىم وزگەشە جاراتىلعان، جۇرت توعىز اي كوتەرسە، قاتيپاشىم جەدەلدەتىپ، جەتى ايعا جەتپەي تۋا بەرەدى... بىلتىر جازدا ايەلىم ەرەسەك بالالارىمىزدى تومەنگى اۋىلدا تۇراتىن توركىنىنە ەرتىپ كەتىپ، تەزەك يلەپ جاتتى دا، مەن ەكى جاسار جانە ءۇش جاسار بالالارىما قارايتىن بولىپ، ۇيدە قالدىم. بالا كۇتۋ دەگەنىڭ-جاۋ قولىندا قالعانىڭمەن بىردەي ەكەن. كىشى بالام بوزارىپ كەتتى. سويتسەم، بۇتىنا «كا-كاي» ەتىپ قويعان ەكەن. قالاداعى بايلار سياقتى كۇتۋشى جالدايتىن بولساق، اۋىلداعىلار تاڭ قالار ەدى-اۋ! وسىلاي ويلاپ، سۋمەن جۋايىن دەسەم، كولونكادا سۋ جوق. بىلتىر ەلدەن اقشا جيناپ، قۇبىر تارتقان ەدى، مىناۋسى نەسى؟ شەلەكتە دە تامشى سۋ قالماپتى. امال جوق، ەسىك الدىندا ەسىنەپ جاتقان ءبورىباسار ءيتىمنىڭ جانىنا كەلىپ، بالامنىڭ شالبارىن شەشىپ، قۇيرىعىن قاراتا قويىپ ەدىم، ادەمىلەپ جالاپ-جۇقتاپ، شالبارىنىڭ ىشىندەگى قالعان-قۇتقانىن دا قىلعىتىپ تاستادى جالماۋىز دەسە. سودان ۇيگە كىرسەم، ءۇش جاستاعى بالام ،ويپىرماي، ءبۇلدىرمەيتىن نارسەسى جوق، شەشەسىنىڭ «كۆارتيراسىندا» قالاي جاتقان دەسەڭشى، ءبىرت توستاق ايراندى باسىنا توڭكەرىپ، شومىل-ە-ەپ وتىر. بالانى ۇرىپ تاربيەلەۋگە بولمايدى. بەتىن جۋعان ايراندى كىمگە جالاتتىرام ەندى؟ مىسىقتى كۇشتەپ بەتىنە توسسام، مياۋلاپ قاشادى... امال جوق، وبال بولادى دەپ ءوزىم جالاپ، قالعانىن ءسۇرتىپ تاستادىم. ونى تازالاپ بولا بەرگەنىم سول. كەلەسى بولمەدەن كىشى بالامنىڭ شىڭعىرعان داۋسى شىقتى. جەتىپ كەلسەم، جەلكەسى قيىلماعىر بالام جينالعان جۇكتىڭ ۇستىنە جابىلعان ماتانى تارتىپ جىبەرىپ، ءبارىن قۇلاتىپ، ءوزى كومىلىپ قالىپتى. كورپەلەردىڭ اراسىنان بالامدى ىزدەپ جۇرسەم، قۇلاعىم قىزىپ بارادى. شىم ەتە قالدى. قاراسام، انا بالام قۇلاعىمدى قاڭىلتىر دەدى مە، جوق الدە ءپىسىرىپ جەيىن دەدى مە، قۇلاعىمنىڭ ءدال استىنا سىرىڭكە جاعە-ەپ تۇر... جانىپ كەتە جازداپ، ايەلىم كەلىپ، امان قالعانىم بار اعايىن...
قاي ءبىر جىلى اعايىنىمىزدىڭ بالاسى ۇيلەنىپ، قۇدالىعى مەن توي قاتار ءوتىپ، قاتيپاشىم ەكەۋمىز تويدىڭ گۇلى بولعانبىز. ايەلىم ءبيدىڭ ءتۇبىن تۇسىرەدى ەكەن. بيلەگەندە ءبىر قولى سەلتەڭ ەتىپ، كەلەسى ءبىر بيلەپ جاتقاننىڭ بەتىنە سارت ەتە قالادى. ەكىنشى قولى سەلتەڭ ەتىپ، كەلەسى ءبىر بيلەپ جاتقاننىڭ باسىنا سارت ەتە قالادى. تەزەك يلەپ جاتقانداي. ەندى بىردە كيىز باسىپ، ونى تەپكىلەپ جاتقانداي بيلەيدى. ءبىر كەزدە توردە وتىرعان قۇدانى بيگە شاقىردى. ول بايعۇس بيلەي-بيلەي سىلەسى قاتىپ، شارشاپ وتىرسا كەرەك، «وتكاز» بەردى. سول ەكەن ءىشىپ العان ايەلىم سومكەسىنەن سىيلىققا العان ويىنشىق پيستولەتتى شىعارىپ، قۇدامىزدىڭ شەكەسىنە تاقاپ: «ءولىم، الدە بي؟» دەپ ماسقارا بولدى. اراشالاي بەرگەن مەنىڭ مۇرنىمدى تىستەپ الدى...
جۇرتتىڭ ايەلىندە جۇمىسىم جوق، مەنىڭ ايەلىم وسىنداي اڭعال، الاڭعاسار بىرەۋ. سوندا دا ءوزىن ولەردەي جاقسى كورەمىن. قورىققانىمنان... ايەلدەر مەرەكەسى قۇتتى بولسىن، حانىمدار! قاتيپاشىما نە سىيلاسام ەكەن؟ و، ەلەكترلى ساقال قىرعىش سىيلايىن، كەيىن وزىمە كەرەك!
«اباي-اقپارات»
