عابباس قابىشۇلى.«بۇلبۇل»
سىقاق
بۇل ومىردە سەن كورىپ، وزگەلەر كورە الماي، وزگەلەر ءبىلىپ، سەن بىلە الماي جۇرگەن نەلەر كوپ، وتە كوپ. سونداي نەنى مەن دە وتكەن اپتادا باسىمنان وتكىزىپ، ايتەۋىر، نەسىن سالعاندا، وكىنىشكە جەم بولمايتىن جول تاۋىپ كەتتىم. ماعان بۇلبۇل كەرەك بولعان. ايتقان نەنى ۇعار جاسىمدا-اق بۇلبۇل دەگەننىڭ بارىن ەستىپ، كەيىن نەلەردە كورىپ ءجۇردىم. سونسوڭ، قاشانعى كورە بەرەيىن، بىرەۋىن ساتىپ الىپ، ۇيدە ۇستاعىم كەلدى. قالانىڭ قاق ورتاسىندا جوعارعى تابالدىرىعىنا... توقتا، ولاي ەمەس، جوعارعى ەمەس، تومەنگى... جوق، پروستو نەسىنە... ماڭدايشاسىنا «زوودۇكەن» دەپ نە ىلگەن دۇكەنگە بارماق بولىپ، اقىندارشا ايتقاندا، «كۇنمەن بىرگە كوتەرىلىپ»، كوشەگە نەتىپ، اۋتوبۋس كەلە قالىپ، ءمىنىپ الىپ، بىر بوس ورىندىققا جالپ ەتىپ ەدىم، بىرەۋ جەلكەمنەن نەتتى. جالت قاراسام... و-و-ويبا-ا-اي... وجارباي!
-ءوي!
-ءاي!
-سەنسىڭ بە؟
-سەن شە؟
-مەن عوي، وجەكە!
-مەن عوي، بوجەكە!
ەكەۋىمىز قول الىسىپ، قول بەرىسىپ، نەتىستىك تە قالدىق.
-تيشە! - دەدى جۇرتتان جولاقى جيناپ جۇرگەن ءداۋ جىگىت، ءبىزدىڭ جانىمىزعا كەلىپ، مەنىڭ ەكى الاقانىمداي ءبىر الاقانىن جايىپ.
-مەن بەرگەنمىن، - دەدى وجارباي.
-مەن بەرەمىن، - دەدىم مەن.
داۋدەن قۇتىلدىق.
-ەكەۋىمىز كەزدەسپەگەلى نەشە جىل، ا؟ - دەدى وجەكەم.
-سەگىز جىل ءبىر ۇيدە نەتتىك قوي، سەن قاي جىلى كوشتىڭ وسى؟ قاي ميكرورايوندا تۇراسىڭ؟ - دەدىم مەن.
سىقاق
بۇل ومىردە سەن كورىپ، وزگەلەر كورە الماي، وزگەلەر ءبىلىپ، سەن بىلە الماي جۇرگەن نەلەر كوپ، وتە كوپ. سونداي نەنى مەن دە وتكەن اپتادا باسىمنان وتكىزىپ، ايتەۋىر، نەسىن سالعاندا، وكىنىشكە جەم بولمايتىن جول تاۋىپ كەتتىم. ماعان بۇلبۇل كەرەك بولعان. ايتقان نەنى ۇعار جاسىمدا-اق بۇلبۇل دەگەننىڭ بارىن ەستىپ، كەيىن نەلەردە كورىپ ءجۇردىم. سونسوڭ، قاشانعى كورە بەرەيىن، بىرەۋىن ساتىپ الىپ، ۇيدە ۇستاعىم كەلدى. قالانىڭ قاق ورتاسىندا جوعارعى تابالدىرىعىنا... توقتا، ولاي ەمەس، جوعارعى ەمەس، تومەنگى... جوق، پروستو نەسىنە... ماڭدايشاسىنا «زوودۇكەن» دەپ نە ىلگەن دۇكەنگە بارماق بولىپ، اقىندارشا ايتقاندا، «كۇنمەن بىرگە كوتەرىلىپ»، كوشەگە نەتىپ، اۋتوبۋس كەلە قالىپ، ءمىنىپ الىپ، بىر بوس ورىندىققا جالپ ەتىپ ەدىم، بىرەۋ جەلكەمنەن نەتتى. جالت قاراسام... و-و-ويبا-ا-اي... وجارباي!
-ءوي!
-ءاي!
-سەنسىڭ بە؟
-سەن شە؟
-مەن عوي، وجەكە!
-مەن عوي، بوجەكە!
ەكەۋىمىز قول الىسىپ، قول بەرىسىپ، نەتىستىك تە قالدىق.
-تيشە! - دەدى جۇرتتان جولاقى جيناپ جۇرگەن ءداۋ جىگىت، ءبىزدىڭ جانىمىزعا كەلىپ، مەنىڭ ەكى الاقانىمداي ءبىر الاقانىن جايىپ.
-مەن بەرگەنمىن، - دەدى وجارباي.
-مەن بەرەمىن، - دەدىم مەن.
داۋدەن قۇتىلدىق.
-ەكەۋىمىز كەزدەسپەگەلى نەشە جىل، ا؟ - دەدى وجەكەم.
-سەگىز جىل ءبىر ۇيدە نەتتىك قوي، سەن قاي جىلى كوشتىڭ وسى؟ قاي ميكرورايوندا تۇراسىڭ؟ - دەدىم مەن.
-مەن بە؟.. مەن سەندەردەن كوشكەلى... وبشىم مەن 1997-جىلى كوشتىم. «كوكساي-19» دەگەن ميكرورايوندامىن.
-قاسكەلەڭگە نەتىپ قالعان ەكەنسىڭ عوي؟
-سەن قايدا كەتىپ باراسىڭ؟ - دەدى وجەكەم.
-«زوودۇكەنگە». بۇلبۇل ساتىپ الامىن! - دەدىم مەن.
-ءوي، سەن دۇكەندى قوي! قازىردە دۇكەندەردە دۇرىس تاۋار جوق، بارىنىڭ ءبارىن ەكى ەسە، ءۇش ەسە قىمباتتاتىپ قويعان، ءبارى جەكەمەنشىك پالە ەمەس پە؟! قۇداي بىلەدى، بۇلبۇل وندا بۇزاۋدان دا قىمبات. سەن تۋرا «باراحولكاعا» تارت! «باراحولكا» دەگەن بازاردى بىلەسىڭ عوي؟ وندا ادامنان باسقانىڭ ءبارىن ساتادى. ادامدى دا ساتاتىن شىعار، ونى كىم ءبىلىپ جاتىر؟! وندا ءارى تاڭداپ ءجۇرىپ الاسىڭ، دۇكەندەگىدەي ارىق-تۇراق وندا بولمايدى، ءارى ارزانىراق، ليۋبوي بۇلبۇل پريمەرنو تاۋىقتىڭ باعاسىنداي بولاتىن شىعار، - دەپ وجەكەم باستىرمالاتىپ جونەلىپ ەدى:
-ءاي، شال! التىنسارينادا ءتۇسۋىم كەرەك دەپ ەدىڭ، قازىر التىنسارينا بولادى، بۇلبۇلشا سايراماي دايىندال! - دەپ كۇجىلدەدى اقشا جيعىش ءداۋ، ءبىز جاققا موينىن سوزا قاراپ.
-ءا، مەن كەلىپ قالعان ەكەنمىن عوي، ال، بوجەكە، امان بول! ءبىر قالادا تۇرىپ كەزدەسە المايتىن، دۇرىستاپ سويلەسە المايتىن زامان بولدى، ال ساۋ بول! - دەپ وجەكەم ۇشىپ تۇرىپ، ول ماعان قولىن نەتتى.
-امان-ەسەن ءجۇر! - دەپ مەن ونىڭ قولىن نەتتىم. قايتسىن-اي، ءتىل مەن جاعىنا تىنىشتىق تابا الماي، ءىشى ءالى پىسىپ ءجۇر ەكەن عوي!..
ۇگىت-ناسيحات تۇزەلگەندە تىڭداۋشى دا تۇزەلەدى ەمەس، وجەكەڭنىڭ وسيەتى ىشىمە قونا كەتىپ، كەلەسى ايالدامادا نەتىپ، باسقا اۋتوبۋسقا اۋىستىم دا، تۋرا «باراحولكاعا» جەتىپ باردىم. سۇراي-سۇراي بۇلبۇلداردى تاۋىپ الدىم. «پاۆيلون پەۆچيح پتيتس» دەپ تۇر ەكەن. بۇلبۇلدان باسقا دا نەتكىشتەر بار ەكەن-اۋ، ءا؟!.
پاۆيلونعا كىرسەم، - كونتسەرتنىي زال! جوعارى-تومەندى ساتىلاردا بىجىناعان قۇس. ءار قۇس وزىنشە نەتىپ وتىر. ونداعان قۇستىڭ اراسىندا ساتۋشى كەلىنشەك سىڭار ەكەن، مەنى سارىلا ساعىنىپ كۇتكەندەي ول دا سايراي جونەلدى، سايراي:
-حوش كەلدىڭىز! كەلىڭىز! سىزگە نە كەرەك؟ تاڭداڭىز. مىنە، فوتوالبوم، كورىڭىز. وسىندا وتىرعان قۇستاردىڭ ءبارىنىڭ اتى-جوندەرى، ءومىربايانى مۇندا جازىلعان، كانە، نە كەرەك، ايتا قويىڭىز!
-سالەمەتسىز بە؟ ماعان بۇلبۇل كەرەك ەدى.
-نەشەۋ؟
-بىرەۋ جەتەدى.
-كارىسى، جاسى؟
-ارينە، جاسى.
-ەركەگى، ەركەك ەمەسى؟
-ارينە، ەركەگى. ۇرعاشىسى كەرەك ەمەس.
-بىزدە بۇلبۇلدىڭ، توتىقۇستىڭ، شىمشىقتىڭ، قاراتورعايدىڭ جانە كوكەكتىڭ گرۋپپالارى بار، سىزگە قايسىسى، قاندايى، نە دەيتىنى كەرەك؟ قاتتى سويلەڭىز، مىنالاردىڭ داۋىستارى ەستىرتپەيدى، -دەپ كەلىنشەك نەتە ءتۇستى.
-مەن بۇلاردىڭ ءبارىن بىلەم، ماعان تەك بۇلبۇل كەرەك. شىمشىق، مىسالى، نەتە بەرەدى...
-«نەتە بەرەدىسى» نەمەنە، قالاي؟
-ول شيقىلداپ وتىرىپ پەرەرىۆ جاساپ، قاسىنا بەرەدى. قاراتورعاي بيىككە شىقسا عانا نەتەدى، سايرايدى، ايتپەسە مىلقيىپ وتىرادى. توتىقۇستار جالقاۋ، ءوزى ءبىلىپ ەشتەڭە ايتپايدى، ۇيرەتسەڭ عانا نەتەدى...
-نەتكەندى قويىڭىزشى، ا؟!
-حوروشو. كوكەك توبەسىن ويساڭ دا تۇك تۇسىنبەيدى، سۇراتپاي-اق وز اتىن ءوزى اتاۋدى عانا بىلەدى، - كۋلت ليچنوستي. مەن بۇلبۇلدى نە... جاقسى كورەم.
-جاقسى كورسەڭىز جاقسى. بىزدە، انەكي، ەڭ جوعارعى ورىندا ءۇش ءتۇرلىسى وتىر، ەڭ اقىلدىسى - ورتاداعى كوكالا. دۇنيە ءجۇزىنىڭ بايلارى باراتىن كانارى ارالىنان اكەلىندى. ونىڭ اكەسى... - دەپ كەلىنشەك ماعان ءبىرتۇرلى قارادى.
-اكەسى قايتىس بولدى ما؟
-جوق، چتو ۆى؟! - دەپ كەلىنشەك سىلقىلداپ كۇلىپ الدى دا: - ونىڭ اكەسى - ياۆا ارالىنىڭ توتو دەگەن توتىقۇسى، شەشەسى - سول كانارىنىڭ كاكاۆا دەگەن بۇلبۇلى.
-قىزىق ەكەن!
-ارينە! ال ەڭ قىزىعىن ايتايىن: عالىمدار بۇل پورودانى زەرتتەگەندە بۇلاردىڭ جەتى ءجۇز جەتپىس جەتى ءسوزدى جاتتاپ الاتىن تالانتى بارىن تاپقان.
-اناۋ قازىر سونى نەتە الا...
-تفۋ! نەتكەندى قويىڭىز دەدىم عوي؟!
-ءا، ءيا، كەشىرىڭىز، قويدىم، مىنە، قويدىم، سوندا ول نە ايتا الادى؟
-نەنى ۇيرەتسەڭىز، سونى. بىراق سەكرەتى بار. ءبىز ەشتەڭە ۇيرەتپەي ساتامىز، ينسترۋكتسياسى سولاي. ساتىپ العان ادام ۇيىنە الىپ بارۋى كەرەك تە، ۇيرەتەتىن سوزدەرىن وڭاشادا وڭ قۇلاعىنا سىبىرلاپ ايتۋى كەرەك. قاتتى ايتقاندى قابىلدامايدى جانە سول جاق قۇلاعى ەشتەڭە ۇقپايدى.
-ۆوت قىزىق!
-پوروداسى سونداي. ايتىپ بەرگەنىڭدى قاتەسىز قايتالايدى، مەن بىلەم عوي، بىزدە بار.
-سىبىرلاپ ايتۋ كەرەك، ءا؟
-ءيا. ەششە ءبىر سەكرەتى: ۇيرەتكەنىڭدى ايتقىزۋ ءۇشىن تۇمسىعىنا ەكى رەت اقىرىن شەرتۋ كەرەك.
-ول وڭاي. اتى قالاي؟
-ات كەرەك ەمەس...
اتسىز بۇلبۇلىمدى ۇيگە الىپ كەلدىم. ءۇي وڭاشا. راحات. ايەلىم مەن بالالارىم قايىن جۇرتىمدا. سەنبى-جەكسەنبىگە كەتكەن.
ساتۋشى كەلىنشەك اتسىز بۇلبۇلىمنىڭ اق كۇرىشتى جاقسى كورەتىنىن ايتىپ ەدى، راس ەكەن، ءبىر ۋىسىن شايناماي-اق قىلعىتتى. مەن دە ءسويتىپ، ەكەۋىمىز ىسكە كىرىستىك. العاشقى ىستىق لەبىزىم جيىرما جىلعى بالاماسىز جالعىز باستىعىما ارنالۋى كەرەك. اتسىزىمنىڭ وڭ قۇلاعىنا ەكى ەرنىمدى استىلى-ءۇستىلى تىرەپ قويىپ، سايراپ جونەلدىم: «اسا ارداقتىنىڭ ارداقتىسى نويسىرتتان مىرزا! ءسىزدىڭ ارقاڭىزدا پيتستسا جەپ، كوكا-كولا ءىشىپ جۇرگەن ون مىڭ وقىمىستىنىڭ ورتاسىنداعى تاريحشى عىلىم دوكتورى، پروفەسسور - مەن - ءوزىمدى باقىتتى عالىم دەپ سانايمىن! ءسىزدىڭ قولاستىڭىزدا ەرتەڭگى اكادەميك ەمەس، ماسەلەن، اتتەستاتسىز اۋلاسىپىرۋشى بولسام دا، مەن ەڭ باقىتتى قازاقتىڭ ءبىرى بولار ەدىم، ويتكەنى ءسىز فەنومەنسىز، عاجاپ ادامسىز، داناسىز، كەمەڭگەرسىز، اۋليەسىز! مەن ءسىزدىڭ اتادان ارىستان بوپ تۋعان باتىرلىعىڭىزعا، انادان دانىشپان بولىپ تۋعان اقىلدىلىعىڭىزعا قايران قالامىن! بىزگە ءالى دە جيىرما جىل كوسەم بولىپ، ءجۇز جاساساڭىز ەكەن! اينالايىن نويەكە، ءسىز - اسپانداعى جارىق جۇلدىزداردىڭ سۇلتانىسىز! ءسىز - پەتر پەرۆىيسىز، ۆاشينگتونسىز، چەرچيللسىز، ادەناۋەرسىز، رۋزۆەلتسىز، اتاتۇرىكسىز! ءسىز - ءۇش قاناتتى قىرانسىز! ءسىز - ماڭدايىمىزعا بىتكەن دانىشپان پەرزەنتسىز! ءسىز - پروستو يسا پايعامباردىڭ ءسوزىسىز! ءسىز - پوچتي نۇح پايعامباردىڭ ءوزىسىز! ءسىز مۇحاممەد پايعامبارعا ۇقسايسىز! ءسىز... ساداعاڭىز بولىپ كەتەيىن نويەكە، ءسىز... مەن كۇندە ۇيقىدان ويانا سالا ۋموليايۋ بوگا، چتوبى ۆى بىلي ۆەچنو ۆ وتليچنوي دەلوۆوي ي سپورتيۆنوي فورمە! ءسىز... ءبىز... سىزدەي ۇلى ادام باردا - ءبىز بارمىز! وزىڭىزگە ارنالعان بۇل اسىل تىلەكتىڭ اۆتورى - ءوزىڭىزدىڭ قۇلىڭىز، ءوزىڭىزدىڭ ۇمبەتىڭىز مىرزىر جيىنتىقوۆ».
سايراپ بولىپ، اتسىزىمنىڭ قانات-قۇيرىعىن تاراي سيپاپ وتىرىپ، ەنتىگىمدى باسىپ، ەسىمدى جيدىم. نويەكەڭە ارناۋ ءسوز ايتۋ دەگەنىمىز، قۇرمەتتى مىرزالار مەن حانىمدار، ەسىل مەن ىلە وزەندەرىنىڭ ورىندارىن اۋىستىرۋمەن بىردەي دەي الامىن! ۋ-ۋ-ۋھح!..
اتسىزىمنىڭ وڭ قۇلاعىن قۇشىرلانا يىسكەدىم دە، ينسترۋكتسياسى بويىنشا تۇمسىعىنا اقىرىن عانا ەكى رەت شەرتىپ ەدىم، بۇلبۇلىم ءبىر سىلكىنىپ الدى دا، سايراي جونەلدى. اۋىز-مۇرنىمدى بوس الاقانىممەن قىمتاي قويىپ، ال تىڭدايىن. و، جاراتقان جاقسى يەم! اكەسى توتودان، شەشەسى كاكاۆادان اينالايىن اتسىزىم مەنىڭ تاريحي جولداۋىمدى ءسوز-سويلەمدەرىنىڭ ءبىر ءۇتىرىن دە، ءبىر نۇكتەسىن دە قالدىرماستان قايتالاپ شىقتى!..
ءۋاي-ءۋاي-اي! مەنەن باقىتتى كىم بار ەكەن، ءا؟!. شىركىن-اۋ، كىم كوردى، كىم ەستىدى؟!. نە دەسەم ەكەن، نە ىستەسەم ەكەن؟!. و! الدىمىزداعى سەنبىدە نويەكەڭنىڭ ۇيىندە ۇلى توي بولادى! نەمەرەسى ميللياردەربولاتتىڭ جاسى التىعا تولادى! سول اينالايىندى ءساتىن كەلتىرىپ شاقىرىپ الايىن دا، مىنا بۇلبۇلىمدى: «جانىم، ميللياردىم! سەنىڭ تۋعان كۇنىڭە سيلىعىم!» دەپ قۇشاقتاتىپ، مۇنى قالاي سويلەتۋ كەرەگىن قۇلاعىنا قۇيىپ بەرەيىن. نويەكەم تىڭداپ، اق مونشادا وتىرعانداي ءبىر راحاتتانسىن! ونىڭ راحاتتانعانى - ءبىزدىڭ راحاتتانعانىمىز!
«اباي-اقپارات»
