70 جىل بويى كەڭەس وداعىن باسقارعان كوسەمدەر، قولاستىنداعى وداقتاس ەلدەر باسشىلارىن ءوز حالىقتارىنا قارسى قويىپ، ۇگىتتەپ، جامان الەۋمەتتىك ستەرەوتيپتەردى بويلارىنا تەرەڭ ءسىڭىرتتى. سونىڭ سالدارىنان ەلىمىز ءوز  تاۋەلسىزدىگىن العان العاشقى جىلداردان-اق  باسشىلارىمىز دارا قازاق حالقىمەن ۇلتتىق مەملەكەت جاساۋ مۇمكىن ەمەس دەپ شەشتى. بيلىك بىردەن ءوز جۇرتىنا، قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق مەملەكەتتىگىنىڭ بىردەن ءبىر قۇقىقتىق-تاريحي مۇراگەرى رەتىندە قارامادى. كەڭ بايتاق جەرىمىزدىڭ قازبا -بايلىقتارىن، مۇناي مەن گازدى شەتەل كومپانيالارىنا تارقاتىپ بەردى. ولاردان تۇسكەن قىرۋار قاراجات تالان-تاراجعا سالىندى. اقىرىندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بايىرعى حالىقى ءوز بابالارى جەرىندە وسى كۇنگە دەيىن، وگەيلىك تۇرعىسىندا ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى.

قازاقستان جەر كولەمى جاعىنان الەم بويىنشا 9-شى ورىندى يەلەنەدى. عاسىرلار بويى كەڭ بايتاق جەرىن باسقىنشىلىقتار مەن شاپقىنشىلىقتاردان قورعاپ، امان ساقتاپ قالعان مەملەكەتقۇرۋشى بايىرعى ۇلت قازاقتاردىڭ، جەر ءۇستى مەن جەر استى بايلىقتارىنان وزىنە تيەسىلى زاڭدى سىباعالارى بار. زاڭدى تۇردە رەتىن تاۋىپ، قازاقستاننىڭ بارلىق دۇنيەسىن، جەرىن ءار قازاققا كەزىندە وركەنيەتتى جولمەن تەڭ ۇلەستىرىپ بەرگەندە، بۇگىن ءار قازاق وزىنە تيگەن مۇراسىن ءجۇز ەسە كوبەيتىپ، شىلقىپ بايىپ وتىرار ەدى. ازاماتتارى بايىعان مەملەكەت دە بايىپ، جاھاننىڭ الدىڭعى قاتارلى دامىعان ەلدەرى قاتارىندا جۇرەر ەدى.

70 جىل بويى كەڭەس وداعىن باسقارعان كوسەمدەر، قولاستىنداعى وداقتاس ەلدەر باسشىلارىن ءوز حالىقتارىنا قارسى قويىپ، ۇگىتتەپ، جامان الەۋمەتتىك ستەرەوتيپتەردى بويلارىنا تەرەڭ ءسىڭىرتتى. سونىڭ سالدارىنان ەلىمىز ءوز  تاۋەلسىزدىگىن العان العاشقى جىلداردان-اق  باسشىلارىمىز دارا قازاق حالقىمەن ۇلتتىق مەملەكەت جاساۋ مۇمكىن ەمەس دەپ شەشتى. بيلىك بىردەن ءوز جۇرتىنا، قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق مەملەكەتتىگىنىڭ بىردەن ءبىر قۇقىقتىق-تاريحي مۇراگەرى رەتىندە قارامادى. كەڭ بايتاق جەرىمىزدىڭ قازبا -بايلىقتارىن، مۇناي مەن گازدى شەتەل كومپانيالارىنا تارقاتىپ بەردى. ولاردان تۇسكەن قىرۋار قاراجات تالان-تاراجعا سالىندى. اقىرىندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بايىرعى حالىقى ءوز بابالارى جەرىندە وسى كۇنگە دەيىن، وگەيلىك تۇرعىسىندا ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى.

قازاقستان جەر كولەمى جاعىنان الەم بويىنشا 9-شى ورىندى يەلەنەدى. عاسىرلار بويى كەڭ بايتاق جەرىن باسقىنشىلىقتار مەن شاپقىنشىلىقتاردان قورعاپ، امان ساقتاپ قالعان مەملەكەتقۇرۋشى بايىرعى ۇلت قازاقتاردىڭ، جەر ءۇستى مەن جەر استى بايلىقتارىنان وزىنە تيەسىلى زاڭدى سىباعالارى بار. زاڭدى تۇردە رەتىن تاۋىپ، قازاقستاننىڭ بارلىق دۇنيەسىن، جەرىن ءار قازاققا كەزىندە وركەنيەتتى جولمەن تەڭ ۇلەستىرىپ بەرگەندە، بۇگىن ءار قازاق وزىنە تيگەن مۇراسىن ءجۇز ەسە كوبەيتىپ، شىلقىپ بايىپ وتىرار ەدى. ازاماتتارى بايىعان مەملەكەت دە بايىپ، جاھاننىڭ الدىڭعى قاتارلى دامىعان ەلدەرى قاتارىندا جۇرەر ەدى.

ءوزىنىڭ مەنشىگىنە يە بولىپ، ءوز بيزنەسىن ىجداعاتتى وركەندەتىپ مەنەدجەر بولۋ، ءار قازاقتىڭ قولىنان كەلمەيدى ەمەس، كەلەدى. قولىنان ءىس كەلمەگەندەرى جەرىن  نەمەسە دۇنيەسىن قازاق ىسكەرلەرىنە جالعا بەرىپ قويار ەدى. پرەزيدەنت  مەملەكەتتە ۇزبەي جيىرما جىل باسشىلىق جاساپ وتىرعان سوڭ، ەل وكىمەتىمەن جابىلىپ، «قازاق حالقىنا ءوز ەلى بايلىعىن تەڭ ۇلەستىرىپ بەرۋ» جۇمىستارىن بۇگىن  زاڭدى تۇردە رەتتەپ قويعاندا، ەلى ءۇشىن ىستەگەن ەرەن ىستەرى باعالانىپ، بايىعان جۇرتىنىڭ شەكسىز العىسى مەن قولداۋىن تابار ەدى.

«قازىناسى بار ەلدىڭ، قازانى ورتايمايدى» دەگەندەي، مەن ايتىپ وتىرعان اڭگىمە ول قۇر قيال ەمەس. قارا التىندى ساتۋدان تۇسكەن قاراجاتتى بارلىق بايىرعى جۇرتىنا تەڭ ۇلەستىرىپ بەرەتىن الەمدە اراب ەلدەرى جوق ەمەس، بار.

ءبىز بارلىق بايلىعىمىزدان قاعىلعانىمىز بىلاي تۇرسىن، الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق سالادا مەملەكەتىمىزدىڭ جەتىستىكتەرى دە شامالى. ەگىن جانە ءداستۇرلى مال شارۋاشىلىعىمىز دا ايتارلىقتاي ءماز ەمەس. ەت ونىمدەرىن جانە باسقا دا بارلىق ازىق-تۇلىكتى شەتەلدەن تاسىپ جەپ-ىشەمىز. ءتىپتى، ينە ءجىبىمىزدى قىتايدان الدىرتامىز.

دايىن ءونىم شىعاراتىن ءوندىرىس سالاسى، يندۋستريا مۇلدەم دامىماعان. سەبەبى، بيزنەسمەن مىرزالار ەلگە جاناشىرلىق تانىتپايدى، ۇلتتىق كاپياتاليستەر جوقتىڭ قاسى. ەسەسىنە، الاش جەرىندە كارىس، جەبىرەي، وزبەكتەن شىققان ميللياردەر نۋۆوريشتەر بارشىلىق. توقەتەرى، ەلىمىزدىڭ بايلىعىن تالان-تاراجعا سالىپ، ۇرلاپ جەيتىندەرگە «ءاي» دەيتىن اجە، «قوي» دەيتىن قوجا جوق. ۇلتتىق نيگيليزم قازاقتىڭ زيالى قاۋىمىنىڭ بويىن جاۋلاپ العانعا ۇقسايدى.  اسىل داستۇرلەردى ۇستاناتىن ۇلتتىق اقسۇيەكتەر ينستيتۋتتارىن قالىپتاستىرۋ جايىندا وسى كۇنگە دەيىن ەشكىم ءسوز قوزعاعان ەمەس. وسىعان قاراعاندا ەلىمىزدە اسىل سۇيەكتەر تۇقىمى مۇلدەم قالماعانعا ۇقسايدى. قالماسا، جاڭا اقسۇيەكتەر بوي كوتەرۋ كەرەك.

الاقانداي 15 ميلليون تۇرعىنى بار قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىن اجىراتىپ، «مەملەكەتتىمىزدە 130 ۇلت وكىلدەرى تۇرادى، ولار ءبىر-بىرىمەن تاتۋ ءومىر سۇرەدى» دەپ جاھانعا جار سالعانىمىز دۇرىس ەمەس. بۇل ماقتانعانىمىز الەم جۇرتى الدىندا ەرسى كورىنەدى. عالامدا بىزگە قاراعاندا سانسىز حالىقتار تۇراتىن مەملەكتتەر بارشىلىق. بايقاساڭىز، الەمدە بىزگە ۇقساپ داۋرىققان بىردە-ءبىر ەل جوق. سەبەبى، ولار پوليەتنيكالىق ساياساتپەن ويناۋعا بولمايتىنىن بىلەدى. قازىرگى جاعدايدا ءبىزدىڭ بيلىكتەگىلەر «ەرتەگى باعىندا» ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندارىن كورەمىز. شىندىعىنا كەلگەندە رەسپۋبليكامىزدا تۇراتىن وزگە ۇلت وكىلدەرى بولاشاعىنا الاڭدايدى. سەبەبى، وكىمەت جيىرما جىل ىشىندە ولارعا قازاق ءتىلىن ۇيرەتپەدى، جانە جاقىن ارادا دا ۇيرەتەر تۇرلەرى دە جوق. قازاقتىڭ جيىرما جىل بويى ورىستىڭ كوڭىلىنە قاراپ ورىسشا سويلەگەنى بولماسا، ەشكىمنىڭ الدىندا ەش كىناسى جوق. «بارلىق قازاقستان رەسپۋبليكا ازاماتتارى مەملەكەتتىك تىلدە سويلەڭدەر»،  دەپ ەندىگى جەردە ءبىز قاتاڭ تالاپ قويۋىمىزعا تولىق حاقىمىز بار.

«ۇلتتىق ءپاتريوتيزمسىز» ۇلتتى ساقتاپ قالۋ مۇمكىن ەمەس. ال، ۇلت بولماعان جەردە مەملەكەتتىك دەگەن ۇعىم دا جويىلادى. سوندىقتان، ءار قازاق بالاسىنىڭ  تۇلا-بويىنا، ۇلتتىق ءپاتريوتيزمدى مىقتاپ قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت.

استانا قالاسى

«اباي-اقپارات»