مەن - ءسوز ونەرiنiڭ ادامىمىن. ءارi ايتقاندا - جازۋشى، بەرi ايتقاندا - قاتارداعى باسپاگەرمiن. بiراق قوعامدىق ءومiردiڭ كورiگi كۇركiرەپ، ۇلكەن وقيعالاردىڭ قازانى بۇرق-سارق قايناي تۇسكەن تۇستا، بiر تاسادان ءبارiن سىرتتاي باقىلاپ، "قاي جەڭگەنiڭ مەنiكi" دەپ، مىسىق تiلەۋمەن مۇرتىمدى سىلاپ قانا وتىرا المايمىن. مۇنداي ساتتە بۇلاي وتىرۋ - ۇلت زيالىسىن بىلاي قويعاندا، كەز كەلگەن ازاماتتىڭ ازاماتتىعىنا سىن دەپ بiلەمiن. "اقىن بولۋ - مiندەت ەمەس، ازامات بولۋ - پارىز" دەگەندi مەكتەپتە نەكراسوۆتان، "ازاماتتىق پوزيتسيا - ايقىنداۋشى كۇش" دەگەندi جاس جازۋشى كەزiمدە ساعات اعامنان قۇلاعىما قۇيىپ وسكەنiم جانە بار. ياكي iس ازاماتتىققا تiرەلگەندە، تولستويشا ايتقاندا - "نە موگۋ مولچات!"

ەكiنشiدەن، ازاماتتىق پوزيتسيا - جەكە ادامنىڭ ومiردەگi ءوز ۇستانىم-كوزقاراسىنان، ءوز پايىم-تۇسiنiگiنەن، ءوز باعام-باعاسىنان تۋىنداپ، سونىسىمەن ايقىندالاتىن تۇسى تاعى بار. سوندىقتان مەن الداعى سايلاۋ، قازiرگi سايلاۋالدى جاعدايلار، سودان سوڭ ەل، ەلباسى، قوعامدىق كەيبiر ماسەلەلەر تۋرالى ويلارىم مەن تۇيگەندەرiمدi "سiز" دەپ سىزىلماي، "بiز" دەپ كوپتiڭ اتىنان كوسەمسiمەي، ىڭعايسىز دا بولسا "مەن" دەپ، بiرiنشi جاقتان ايتۋدى ءجون كورەمiن. ياكي ابايشا ايتقاندا - ء"وز ءسوزiم - وزiمدiكi!"

مەن - ءسوز ونەرiنiڭ ادامىمىن. ءارi ايتقاندا - جازۋشى، بەرi ايتقاندا - قاتارداعى باسپاگەرمiن. بiراق قوعامدىق ءومiردiڭ كورiگi كۇركiرەپ، ۇلكەن وقيعالاردىڭ قازانى بۇرق-سارق قايناي تۇسكەن تۇستا، بiر تاسادان ءبارiن سىرتتاي باقىلاپ، "قاي جەڭگەنiڭ مەنiكi" دەپ، مىسىق تiلەۋمەن مۇرتىمدى سىلاپ قانا وتىرا المايمىن. مۇنداي ساتتە بۇلاي وتىرۋ - ۇلت زيالىسىن بىلاي قويعاندا، كەز كەلگەن ازاماتتىڭ ازاماتتىعىنا سىن دەپ بiلەمiن. "اقىن بولۋ - مiندەت ەمەس، ازامات بولۋ - پارىز" دەگەندi مەكتەپتە نەكراسوۆتان، "ازاماتتىق پوزيتسيا - ايقىنداۋشى كۇش" دەگەندi جاس جازۋشى كەزiمدە ساعات اعامنان قۇلاعىما قۇيىپ وسكەنiم جانە بار. ياكي iس ازاماتتىققا تiرەلگەندە، تولستويشا ايتقاندا - "نە موگۋ مولچات!"

ەكiنشiدەن، ازاماتتىق پوزيتسيا - جەكە ادامنىڭ ومiردەگi ءوز ۇستانىم-كوزقاراسىنان، ءوز پايىم-تۇسiنiگiنەن، ءوز باعام-باعاسىنان تۋىنداپ، سونىسىمەن ايقىندالاتىن تۇسى تاعى بار. سوندىقتان مەن الداعى سايلاۋ، قازiرگi سايلاۋالدى جاعدايلار، سودان سوڭ ەل، ەلباسى، قوعامدىق كەيبiر ماسەلەلەر تۋرالى ويلارىم مەن تۇيگەندەرiمدi "سiز" دەپ سىزىلماي، "بiز" دەپ كوپتiڭ اتىنان كوسەمسiمەي، ىڭعايسىز دا بولسا "مەن" دەپ، بiرiنشi جاقتان ايتۋدى ءجون كورەمiن. ياكي ابايشا ايتقاندا - ء"وز ءسوزiم - وزiمدiكi!"
مەنiڭ قىرىق جىل عۇمىرىم كەڭەستiك كەزەڭدە ءوتتi. 18 جاسىمنان سايلاۋعا "داۋىس" بەرە باستادىم. مۇنداعى تىرناقشادا ءمان بار. شىن مانiندە مەن ول ۋاقىتتا داۋىس بەرگەم جوق - تەك سايلاۋعا قاتىستىم، قىزىل جاشiككە بيۋللەتەنiمدi تاستادىم دا كەتتiم. بiتتi! شاباش! قالعان تاعدىرىمدى جوعارعى كەڭەسكە دەپۋتات بولىپ سايلانعان قويشى اعام ەمەس، تiپتi سول جوعارىداعى جوعارعى كەڭەس تە ەمەس، كرەملدەگi ورتالىق كوميتەتتiڭ ساياسي بيۋروسى شەشتi دە وتىردى. مەنiڭ عانا ەمەس، بۇكiل ۇلتتىڭ، تiلدiڭ، دiلدiڭ!.. بiر قىزىعى... جانە شىندىعى سول، مەن بۇل تۋرالى - سوناۋ جوعارىداعى "قۇدiرەت" تۋرالى - ول كەزدە ويلاعام جوق. ويلاۋعا باس كەرەك ەدi. مەندە باس بولعانمەن، "باسقاسى" جوق ەدi. باسقاسى سونا-اۋ جوعارىداعىلاردىڭ قولىندا ەدi. "ەندi" دەيمiن-اۋ، ونى كەيiن بiلدiم عوي مەن پاقىر. سوندا نە بiلدi دەيسiز؟ مەن ول كەزدە قازiرگi بالالاردىڭ پۋلتپەن باسقارعان ويىنشىعى ەكەنمiن: بiر تۇيمەشەنi باسسا - ءجۇرiپ كەتەمiن، ەكiنشiسiن باسسا - توقتايمىن، ۇشiنشiسiندە - "ماما" دەپ شيق ەتەمiن. ارينە "اپا" دەپ ەمەس. ءسويتiپ ءجۇرiپ ەس جيدىق، ەتەك جاپتىق. بiراق سول قىرىققا دەيiن تەك قانا ويىنشىق بولدىم دەپ جانە ايتا المايمىن. ءومiردiڭ، قوعامنىڭ تەك بiر عانا بەتiن كورۋ - كورسوقىرلىق. ونىڭ ءتۇبi - يمانسىزدىق. ال يمانسىز ادام ءوزiن دە، ءوزi ءومiر ءسۇرiپ وتىرعان قوعامدى دا كوگەرتۋi ەكiتالاي. گاۆريل تروسپولسكي ايتقانداي، "جازادى ەكەنسiڭ - ءبارiن جاز: جاقسىنى دا، جاماندى دا". جوق، وتكەنگە تۇگەل توپىراق شاشىپ، ءوز عۇمىرىمنىڭ قاق جارتىسىن جوققا شىعارا المايمىن. ەس بiلگەننەن ەستiگەنiم - "وقى، وقى جانە وقى!" ەدi. وقىدىم. وقىعاندا مەكتەپ، ۋنيۆەرسيتەتتiڭ عانا باعدارلاماسىنا كiرەتiن كiتاپتاردى ەمەس، ەڭ كەمi 30, ايتپەسە 200 مىڭ تيراجبەن شىعاتىن ورىس، الەم ادەبيەتiنiڭ اۋدارماسىمەن، 30-60 مىڭمەن شىعاتىن قازاق اقىن-جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارىمەن، ارقايسىسى ەڭ از دەگەندە 100 مىڭ تارالىممەن جارىق كورەتiن قازاق باسپاسوزiمەن سۋسىندادىم. جاز جايلاۋدا اكەمە قولقانات بوپ، قوي جايىپ، قوزى قايىرىپ جۇرگەنiمدە، "قىزىل وتاۋ" جۇمىسىن اتقاراتىن بوكەي اعام (ورالحاننىڭ اكەسi) سول گازەت-جۋرنال، كiتاپتاردى اتقا ارتىپ اكەپ تاستاۋشى ەدi, جارىقتىق. بۇگiندە، جازۋشى بوپ، وسى ماتەريالدى جازىپ وتىرعانىم دا سول كiتاپتار مەن بۋما-بۋما ءباسپاسوزدiڭ ارقاسى دا، ءتايiرi.
ارينە، ءار نارسەنi وقىپ قانا ادام بولىپ كەتتiم دەۋ ارتىق. ەگەر بۇگiندە مەنiڭ بويىمدا ادامگەرشiلiك، iزگiلiك، وتانسۇيگiشتiك دەگەن قاسيەتتi ۇعىمداردىڭ مىسقالداي ۇشقىنى بولسا، مەن سولاردىڭ تۇپكi نەگiزiن كەڭەستiك كەزەڭدە الدىم دەپ باتىل ايتا الامىن. شىر ەتiپ جەرگە تۇسكەننەن بiزدi وسىلاي تاربيەلەۋگە يدەولوگيا دەگەن الىپ ماشينانىڭ مىڭ-مىڭ اتتىق كۇشi بار "موتورىنان" باستاپ، تيتiمدەي "بولت-گايكاسىنا" دەيiن كۇندiز-ءتۇنi تىنىمسىز جۇمىس iستەپ تۇردى. وعان بولماشى جەل بولىپ تيگەندەردi ەكiنشi بiر اياۋسىز ماشينا بۇتارلاپ سىندىرىپ، بىتىرلاتىپ ۇگiتiپ جiبەرiپ وتىردى. بۇگiندە بۇنى زورلىق دەيمiز. دۇرىس! زورلىق، جاۋىزدىق اتاۋلىعا لاعنەت ايتامىز. دۇرىس! جاماندى جامان دەمەي جاقسىلىق جوق. بiراق iرگەسi بەرiك، ۋىعى مىقتى مەملەكەت ورناتۋ جولىندا ءار كەزەڭدەگi كەيبiر تاربيەلiك تاسiلدەرگە، قوعامدىق-ۇيىمدىق نۇسقالارعا، سىننان وتكەن تاجiريبەلەرگە ويلانا قاراعان ءجون بولار. ءوز باسىم بالا كەزiمدە "وكتيابريات", "پيونەر" بولعاننان پالەندەي جامانشىلىق كورگەم جوق. بۇل ۇيىمدار بiزدi قوعامشىل، كوپشiل، مەملەكەتشiل بولۋعا تاربيەلەدi. تەمiردەي ءتارتiپتi كوردiك. بۇل بiزدi ءار قادامىمىزدى اڭداپ باسۋعا، زاڭ اتاۋلىنى سىيلاۋعا ۇيرەتتi. وتانشىلدىق، ەلدiك سانانى كۇن سايىن بويىمىزعا سiڭiرە بەردi. ناتيجەسiندە وتان، ەل، ەرلiك دەگەن ۇعىمداردىڭ قانىمىز بەن جانىمىزعا بەرiك ۇيالاعانى سونداي، بۇل جولدا شەيiت بولىپ كەتۋگە دايىن تۇرعانداي ەدiك. شىندىعىندا، ۇلى وتان سوعىسىنداعى كوزسiز ەرلiكتەر وسىندايدان تۋعانى انىق قوي.
مەن كەيدە تiپتi كەڭەستiك كەزەڭدەگi "ورىس ۇلتىنىڭ مارتەبەسiنە" باسقاشا قارايمىن. ەگەر مەملەكەتتە سان جاعىنان باسىم بiر ۇلتتىڭ تiلi ۇلىق، سول ۇلتقا دەگەن قۇرمەت جوعارى بولماسا، قالاي بولادى؟! ەگەر ارام پيعىلدى قاسكويلەر بiر مەملەكەتتiڭ شاڭىراعىن شايقالتۋدى كوزدەسە، ەڭ الدىمەن سول مەملەكەتتiڭ ۇيتقىسى، ۇستىنى بولىپ تۇرعان ۇلتتى باسقالارعا جەككورiنiشتi ەتۋدiڭ بار امالىن iستەي باستايتىنى بار. مىسال كەرەك پە؟ ايتايىن.
مەن 1985 جىلعا دەيiن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ بiردە-بiرiنەن ۇلت ارازدىعىن قوزدىراتىن ماتەريالدى وقىعان دا، كورگەن دە ەمەسپiن. اقىرى سول 85-تiڭ جازىندا ونى دا كوردiم. كوكشەتاۋعا پوەزبەن كەتiپ بارا جاتقانمىن. جولاي بiر ستانسادا ساتىپ العان "كومسومولسكايا پراۆدا" گازەتiن وقىپ وتىرىپ ورنىمنان قالاي اتىپ تۇرعانىمدى بايقاماي قالدىم. قاي نومەر، قانداي ماقالا ەكەنi قازiر ەسiمدە جوق، ورىس اتى-ءجوندi بiرەۋ بiزدiڭ قاراعاندى كونديتەرلiك فابريكاسى تۋرالى جازعان بولىپ، سول فابريكادان ىلعي دا كامپيت ۇرلاپ شىعاتىن بiر "كازاشكا"-عا توقتالادى. ۇرى قىز - قازاق. اتى - ايگۋليا. فاميلياسى جوق. بiراق بۇل - "قازاق ۇرى!" دەگەن ءسوز. جازعان - "ورىس". قانىڭدى قايناتا ما؟ قايناتادى. مەن كوكشەتاۋعا بارا سالىپ، الگi ماتەريالدىڭ قيىندىسىنىڭ بەتiنە: "پونيۋحايتە! چەم پاحنەت؟" دەپ ايباق-سايباق جازدىم دا، "كپ"-عا سالىپ جiبەردiم. جاستىعىم عوي، ايتپەسە سول ماتەريالدىڭ استارىنان قانداي يiس شىعىپ تۇرعانىن ول ۋاقىتتا ءوزiم دە سەزبەگەن ەكەنمiن. كەيiن باجايلاسام، گازەتتەگi الدەبiرەۋدiڭ ماقساتى - مەن سياقتى مىڭ-مىڭدارعا ورىس حالقىن جەك كورگiزۋ ەكەن. ءسويتiپ ەلدi iشتەي iرiتۋ ەكەن. ايتقانداي-اق، بۇدان سوڭ، اسiرەسە 86-جىلدان باستاپ ورىس ەمەستەرگە تاس لاقتىرۋ، ءجوندi-ءجونسiز عايباتتاۋ ورتالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جاپپاي ەتەك الىپ كەتتi. بiر قاراساڭ ورىستىڭ ءسوزiن سويلەپ وتىرعان سياقتى، تۇبiنە ۇڭiلسەڭ - وي، پيعىل باسقادا. يدەولوگيالىق ديۆەرسيا دەگەن وسى.
ءجا، ەندi ءسوز باسىنداعى سايلاۋعا كەلەيiك. بۇنى جالاڭ ناسيحاتپەن جالىقتىرماي، بiر وقيعادان باستايىن.
1981 جىلدىڭ شiلدە ايىنىڭ باسى. قازاق كسر-i جوعارعى كەڭەسiنiڭ سايلاۋى بولعالى جاتقان. ۇمىتپاسام، ورتا ازيا اسكەري وكرۋگiنiڭ قولباسشىسى سوعان دەپۋتاتتىققا كانديدات رەتiندە تۇسكەن. سول كۇندەرi الماتىعا اكەم كەلە قالسىن. 70 جاستا. ءومiر بويى قارا شارۋانىڭ قامىتىن كيگەن ادام. ەندi زەينەتكەر. كەشكە بiراز اڭگiمەلەسiپ وتىرداق تا، وندار شاماسىندا جاتىپ قالدىق.
تاڭەرتەڭ ەلەڭ-الاڭدا اكەم مەنi تۇرتكiلەپ وياتقان. قابىرعاداعى ساعاتقا قاراسام، 6-دان ەندi عانا اسىپتى.
- ءاي، نەگە تۇرمايسىڭ؟ - دەيدi ماعان تاڭىرقاپ.
- نەگە تۇرام؟ جۇمىس ساعات توعىزدا عوي، - دەيمiن مەن ۇيقىلى-وياۋ.
- جۇمىسىڭ نە ەي سەنiڭ! بۇگiن سايلاۋ ەمەس پە؟ - دەيدi ول بەتiمە تiك قاراپ.
- كەشكە دەيiن ۋاقىت بار عوي، ۇلگەرەم دە، - دەيمiن مەن ءالi دە ەسiنەي ءتۇسiپ.
- مىناۋ نە دەيدi ەي! نە دەيد! حالىقتىڭ الدىندا جۇرگەن سەندەر ءبۇيتiپ جاتساڭدار، باسقالارعا نە جورىق! ءوي، بار بولعىر، جات، جات ەندەشە شالجيىپ. شىن وقىعان-توقىعان ادام بولساڭ، ەرتەرەك بارىپ داۋىس بەرiپ، ەلگە ۇلگi كورسەتپەيسiڭ بە، تۇگە! - دەپ ول سىرتقا شىعا جونەلگەن. اپىل-عۇپىل كيiنiپ، سوڭىنان مەن دە جۇگiرگەم.
سايلاۋعا بارماي قويۋ بىلاي تۇرسىن، كەشiگiپ بارۋدىڭ ءوزiن ۇيات كورگەن قايران اكەلەر! ەل، وتان، ۇيات دەگەن ۇعىمدار ولار ءۇشiن قاسيەتتiنiڭ قاسيەتتiسi ەدi-اۋ!
كەشە تەلەديداردان بiر ازامات سويلەپ تۇر. "الماتىدا سايلاۋشىلاردىڭ 70 پايىزى سايلاۋعا قاتىسادى دەپ كۇتiلۋدە" دەيدi. سوندا قالاي؟ قالعان 30 پايىزدىڭ وتانى جوق پا؟ الدە قازاقستاننىڭ ازاماتى ەمەس پە؟ نەمەسە ازاماتتىق دەگەن ۇعىم جوق پا ولاردا؟ بۇدان دا سوراقىسى، بiرەۋلەر "بiزسiز دە وتەدi" دەگەندi ايتادى. ودان كiم نە ۇتادى؟ ەشتەمە.
"بەتەگە كەتسە بەل قالار، بەكتەر كەتسە ەل قالار، بەرەكەڭ كەتسە نەڭ قالار" دەيدi قالاعام بiر رومانىندا. راس، بەرەكەمiز كەتسە نەمiز قالادى؟! ال بەرەكە، بiرلiكتiڭ بiرiنشi ۇيىتقىسى - ۇلتتىڭ ينتەليگەنتسياسى - زيالى قاۋىمى بولۋى كەرەك. وكiنiشكە قاراي، وسى قاۋىمدا ۇيىتقى بولۋدان گورi iرiتكi بولىپ جۇرگەندەر جەتەرلiك. وسىنى كورiپ iشi كۇيدi مە ەكەن، جازۋشى دۋلات يسابەكوۆ بiر سوزiندە "بiز ءالi ۇلت بوپ قالىپتاسقامىز جوق" دەپ ەدi, "ويباي، نە دەيد!" دەپ اتتانداپ شىعا كەلگەندەر بولدى. بۇعان دا شۇكiر! ۇلتتىق سەزiم ءالi ءولiپ بiتپەگەن ەكەن. الايدا رۋلىق، جۇزدiك سانادان تۇتاستاي مەملەكەتتiك ساناعا كوتەرiلۋ ءۇشiن بiزگە باسقا دا "ويبايلايتىن" ماسەلە جەتەرلiك قوي.
"ەل بولامىن دەسەڭ - بەسiگiڭدi تۇزە!" جاقسى ءسوز. ال قازiرگi جاعدايدا مەن ايتار ەدiم: "مەملەكەت بولامىن دەسەڭ - بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىڭدى تۇزە!".
بۇگiنگi وسى "قۇرالداردىڭ" بەتiن اشىپ قالساڭ دا، تۇيمەسiن باسىپ قالساڭ دا - "اتىپ كەتتi", "اسىپ كەتتi", "... دەپ قويدى", "...جەپ قويدى" دەگەندەردi بىلاي قويدىم (ول دا كەرەك شىعار), باسىنا قالپاق كيگiزiپ، "باسەكە، باسەكە" دەپ مازاق قىلعانداردى دا قويا تۇرايىن (ول دا "بiرەۋلەرگە" كەرەك شىعار), ال بiراق مىڭ-مىڭدار وقيتىن گازەت بەتiندە "ورىستiلدi", "قازاقتiلدi" دەگەن ۇعىمداردى قايتالاي بەرۋدiڭ قاجەتi نە؟ ادەيi قالىپتاستىرۋ ءۇشiن بە؟ ايتپەسە، ورىستiلدi اعايىنداردى باۋىرعا تارتۋدىڭ باستى جولى وسى بولعانى ما؟ جوق، ۇلتتى ۇيىستىرۋدىڭ تاماشا ءتاسiلi - جاقسى نىشانداردى كوپكە ۇلگi ەتۋ. بۇعان مىسالدى الىستان iزدەمەي-اق قويالىق، بارشامىزدىڭ كوز الدىمىزداعى قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ، نۇرلان نىعماتۋلليننiڭ، نۇرعالي ءاشiموۆتىڭ كەشەگi قازاقشاسى قالاي ەدi? ال بۇگiن شە؟ سوڭعىسىنا بiرەۋلەر داۋ ايتار، بiراق مەن "دات!" دەيمiن. بiردە راديودان نۇرعاليدىڭ ءسوزiن تىڭداعانىم بار. جۋرناليستiڭ ءاربiر سۇراعىنا اسىقپاي، ويلانا جاۋاپ بەرiپ وتىر. كەيدە كiبiرتiكتەپ تە قالادى. بiراق ءسوزiنiڭ ءبارi تۇسiنiكتi. مۇمكiندiگiنشە ورىسشا قوسپاۋعا تىرىسادى. كەيدە تiپتi بiر ادەمi ءسوز تiركەستەرiن ايتىپ قالادى. بايقايمىن، كiتاپتان جاتتاپ العاندارى. ەڭ قۋانارلىعى - جاقسى نيەت بار. مۇنداي فاكتiلەر از با بiزدە!
امال نە، بiزدiڭ بiر جۋرناليستەر مۇندايدان گورi جامان جاقتى ايتقاندا ولشەمدi دە، مولشەردi دە بiلمەي كەتەدi.
قۇلاقتىڭ قۇرىشى جاقسىلىقتى ەستiگەندە قانادى. كوزدiڭ نۇرى جاقسىلىقتى كورگەندە وت بوپ جانادى. ەندەشە الدىمەن جاقسىلىقتى كورە بiلگەنگە نە جەتسiن. وسى ورايدا سوڭعى 20 جىلدا جەتكەن جەتiستiكتەرiمiز از با! ۇلكەن ساياساتتاعى ۇلكەن جۇمىستار جونiندە ساياساتكەرلەر، باسقالار ايتا جاتار، مەن جازۋشى رەتiندە ءسوزدi مىنادان باستاعىم كەلەدi.
"كورمەس - تۇيەنi دە كورمەس" دەپ، تۇيە تۇگiلi سوڭعى ون بەس جىلدا عانا گۇل-گۇل جايناپ شىعا كەلگەن تۇتاستاي بiر قالانى قالاي كورمەۋگە بولادى؟! سول قالانىڭ تورiندە اسقاقتاپ تۇرعان اقوردا، ونىڭ توبەسiندە جەلبiرەپ تۇرعان كوك تۋ - عاسىرلار بويى جەتسەك دەگەن اق ارمانىمىز ەمەس پە ەدi. شۇكiرشiلiك، جەتتiك قوي مiنە!
مەن بۇل قالانى تۇڭعىش رەت 1973-تiڭ جازىندا كوردiم. تسەلينوگراد كەزi. سالقىنداۋ، سۇرعىلتتاۋ، كiشكەنتاي عانا قالا ەكەن! سالقىن، سۇرعىلت دەگەندە، مەن ونىڭ كليماتى مەن ءتۇر-ءتۇسiن ايتىپ تۇرعام جوق. پسيحولوگيالىق اتموسفەراسىن. بiر اۆتوبۋستا كەيدە بiر-ەكi-اق قازاقتىڭ باسىن كورەسiڭ. ساعان ۇدiرەيە قاراعان باسقالاردىڭ "ەشكi كوزiن" كورەسiڭ. بۇل جاي اۆتوبۋستا عانا ەمەس، كەز كەلگەن جەردە بايقالىپ تۇرادى ەكەن. كوڭiلiم ەرiكسiز ءپاس بولعان. مۇندايدى بۇرىن تiپتi ماسكەۋ، نوۆوسiبiر، لەنينگرادتان دا كورگەن ەمەسپiن. ول جەرلەردە مەن ەۋروپالىق مادەنيەتتi, ورىسقا ءتان كەڭدiكتi كورگەنمiن.ال تسەلينوگرادتتىڭ جايى مۇلدە بولەك-تi. تىڭ يگەرۋ كەزiندە مۇندا تەك وتانشىل پەرiشتەلەر عانا كەلمەگەن، ولاردىڭ اراسىندا بۇرىن iستi بولعاندار دا، قاراكۇشiن قايدا سىيدىرا الماي جۇرگەن iشپىستىلار دا، مادەنيەتتەن جۇرداي بوسكەۋدەلەر دە بولعان. "بiز سەندەردi ادام قىلىپ وتىرمىز. قالا سالدىق، تىڭ يگەردiك، ال سەندەردiڭ قولدارىڭنان نە كەلەدi?" دەگەن استامشىلىق تا بولعان. تسەلينوگراد سالقىندىعىن سوندايلار تۋدىرعان. ايتپەسە، تۇتاستاي ورىس حالقى ەمەس.
ارادا 15 جىل وتكەندە (1988) تسەلينوگرادتا تاعى بولدىم. بۇل جولى جازۋشى، جۋرناليست رەتiندە. بiراق مەنi مەنسiنگەندەردi جانە از بايقادىم. قۇددى ءوز جەرiمدە ءوزiم جات سەكiلدi سەزiنگەنiم بار.
ەندi قازiر جىلىنا كەم دەگەندە ءتورت-بەس رەت بولامىن استانادا. ءوز قالام! ەركiن جۇرەم. رۋحىم بيiك. نەبارi 10-15 جىلدا ءتۇرi دە، ءتۇسi دە، "مiنەزi" دە عاجاپ وزگەرگەن. بiر ءسات يەكتi كوتەرiپ، كوزدi ەرەيمەن اسىرىپ جiبەرەمiن... جانارىمدا - قاسيەتتi ارقا جەرi! كەزiندە اشارشىلىقتان حالقى شىبىنداي قىرىلىپ، تiرi قالعانىنىڭ كوبi جان-جاققا بوسىپ كەتiپ، كەلiمسەكتەر كەڭiنەن جايلاعان قايران ارقا! مەن ەندi سەنiڭ توسiڭدە الشاڭداي باسامىن.
جاقسىلىق پا؟ جاقسىلىق! پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن زيالى قاۋىم وكiلدەرiنiڭ تۇركiستان شاھارىندا وتكەن كەشەگi جۇزدەسۋiندە وسى جاقسىلىقتاردىڭ كوبi ايتىلدى. ولاردى تاعى قايتالاپ جاتۋدى ارتىق كورەمiن. تەك ءوز تاراپىمنان، بiر قوعامدىق قوردىڭ توراعاسى رەتiندە قوسارىم: سوڭعى ون شاقتى جىل كولەمiندە ۇكiمەتتiك ەمەس ۇيىمدارعا جاسالىپ جاتقان قامقورلىق پەن قولداۋ از ەمەس. ناتيجەسiندە بۇل ۇيىمدار بۇگiندە ۇكiمەتتiڭ سەنiمدi سەرiگiنە، ۇلكەن قۋاتتى كۇشكە اينالدى. ءبارi دە ۇزاعىنان ءسۇيiندiرسiن دەيمiن!
وسى جاقسىلىقتاردى كورە وتىرىپ، ەرتەڭگi پرەزيدەنتتiك سايلاۋدا مەن ءوز داۋسىمدى پرەزيدەنتتiككە كانديداتتاردىڭ بiرi - نۇرسۇلتان ءابiشۇلى نازارباەۆقا، ياعني ەلباسىعا بەرەتiنiمدi جاسىرمايمىن.
تiلiم ءۇشiن! دiنiم ءۇشiن! ۇلتىم ءۇشiن!

«تۇركىستان» گازەتى