كوش قاشان تۇزەلەر ەكەن؟!
«ماحامبەت» فيلمىنە بىرەر پىكىر
«بوتاگوز» ءفيلمىن 7-سىنىپتا، اۋىلدا كوردىم. اتاعىن الىستان ەستىپ جۇرگەن ءسابيت مۇقانوۆ اعامىزدىڭ رومانىن «جۇمباق جالاۋ» كەزىندە ءبىر رەت، «بوتاگوز» بولعان سوڭ ەكى رەت وقىعان ەدىم. ءفيلمدى كورۋگە قۋانا-قۋانا باردىم.
«ماحامبەت» فيلمىنە بىرەر پىكىر
«بوتاگوز» ءفيلمىن 7-سىنىپتا، اۋىلدا كوردىم. اتاعىن الىستان ەستىپ جۇرگەن ءسابيت مۇقانوۆ اعامىزدىڭ رومانىن «جۇمباق جالاۋ» كەزىندە ءبىر رەت، «بوتاگوز» بولعان سوڭ ەكى رەت وقىعان ەدىم. ءفيلمدى كورۋگە قۋانا-قۋانا باردىم.
ارتىستەردىڭ ويناۋ شەبەرلىگى دەگەننەن حابارىم جوق، قايسىسىنىڭ بولسىن اۋزىن اڭدىپ، رومانداعى سوزدەردى تۇگەندەۋدى عانا ويلادىم. بارىنا قۋاندىم، جوعىنا رەنجىدىم. ال رەنىشىمنىڭ كۇيىنىشكە اينالعانى يتبايدىڭ اتىپ ولتىرىلگەنى بولدى. «قۇداي-اۋ، ونى اتتىڭ قۇيرىعىنا بايلاپ جىبەرىپ، كىناسىنە قاراي قورلاپ ولتىرگەن جوق پا ەدى؟! ءويتىپ جازالاۋ كونە قازاقتىڭ وزىندە بولدى ما، الدە باسقا حالىقتان اۋىستى ما، ايتەۋىر، اۋىز ادەبيەتىنەن دە، جازبا ادەبيەتتەن دە سان وقىدىق قوي؟ سابەڭ سول ىڭعايدا جازعان شىعار. ەندى رومانعا تۇزەتۋ جاساعاندارى نەسى؟». بۇل ساۋالدى ەرتەڭىندە سىنىپ جەتەكشىمىز، مەكتەپتەگى ادەبيەت ۇيىرمەمىزدىڭ جەتكەشىسى اقىلبەك اعا بايمۇحانوۆقا قويدىم.
- رومان ناقتى وقيعالاردى، ومىردە شىن بولعان ادامداردى نەگىزدەپ ەمەس، اۆتوردىڭ ويلاۋىمەن، قيسىندىرۋىمەن جازىلعان ادەبي دۇنيە عوي، كينوفيلمگە اينالدىرعاندا كەيبىر جەرىن تۇزەتۋگە بولاتىن شىعار، - دەيدى اقاڭ.
- اۆتورمەن كەلىسپەي-اق سويتۋگە بولا ما؟ ءسابيت مۇقانوۆ رۇحسات بەرىپ پە؟ - دەيمىن. اقاڭ:
- مەن قايدان بىلەيىن؟ - دەپ كۇلەدى.
الماتىدا جازۋشىلار وداعى بارىن ءبىلىپ الدىم دا، «ءسابيت مۇقانوۆ جولداسقا تابىس ەتىلسىن» دەپ حات جازىپ جىبەردىم. يتبايدى اتىپ ولتىرۋگە رۇحسات بەرگەن-بەرمەگەنىن بىلگىم كەلدى عوي. ون شاقتى كۇننەن كەيىن جاۋاپ كەلدى: «ءسابيت مۇقانوۆقا كۇن سايىن ونداعان حات كەلىپ جاتادى، ونىڭ ءبارىن وقۋعا ۋاقىتى جوق. سەن اۋەلى دۇرىس ءبىلىم الۋدى ويلا. سالەممەن...» دەپتى. سالەمنىڭ كىمنەن كەلگەنى ەسىمدە قالماپتى، حاتىن ىزالانىپ جىرتىپ تاستاعانىما ءالى وكىنەمىن.
جازباعىمدى ەستەلىكتەن باستاۋ سەبەبىم - «ماحامبەت» فيلمىندە ماحامبەتتىڭ اتىپ تاستالعانىنا نارازى بولعانىم. ۇلتىنىڭ قاھارمان ۇلى، تاريحي تۇلعا ماحامبەت – يتبايشا ويدان شىعارىلعان كەيىپكەر ەمەس، قالاي قازا تاپقانى – اقيقات وقيعا. ەندەشە، ونى بۇرمالاۋ نەگە، كىمگە قاجەت بولدى؟ ستسەناريدى جازعان ولجاس سۇلەيمەنوۆ ول كەزدەگى «تسيۆيليزاتسياسىز» قازاقتان «تسيۆيليزاتسيالى» قازاق جاساۋدى ءجون كورگەن بە؟ ياعني، باۋىزداپ ءولتىرۋدى مادەنيەتسىزدىك دەپ، اتىپ ءولتىرۋدى مادەنيەتتىلىك دەپ ءبىلىپ، قازاققا، ماحامبەتتىڭ ارۋاعىنا جانى اشىعانى ما؟ كىم، قالاي دالەلدەسە دە، مەنىڭشە، ءيسى قازاققا بەلگىلى تاريحي شىندىقتىڭ ەشقايسىسىن ەشقاشان بۇرمالاۋعا بولمايدى! سونداي «جاڭالاۋدى» باسا ويلاعاندىقتان شىعار، مەنىڭشە، فيلمدە ماحامبەتتىڭ دە، يساتايدىڭ دا جالىندى جارقىن بەينەلەرى جوق، سولعىن، جارتىكەش.
ءفيلمنىڭ مۋزىكالىق كوركەمدەلۋى – الدەبىر بوتقا. شىن مانىندەگى قازاقى داۋىلدى اۋەن دە، دامىلدى اۋەن دە جوق. ەكى قۇلاعىڭا ەكى ءتۇرلى داۋىس كەلىپ تۇرعانداي ومالىپ، قۇددى ر. يبراگيمبەكوۆتىڭ «كوشپەندىلەر» اتتى «بوەۆيگىن» كورىپ وتىرعانداي بولاسىڭ.
مەنىشە، قازاق توپىراعىندا تۋعان كينوفيلم، نەگىزىنەن، كۇي اتاسى قورقىتتان بەرگى سازگەرلەرىمىزدىڭ جەكە ورىنداۋداعى، نە دومبىرا وركەستىرىنىڭ ورىنداۋىنداعى كۇيلەرىمەن كومكەرىلۋى قاجەت. قۇدايعا شۇكىر، قانداي وقيعاعا بولسىن اجار، ءنار بەرەتىن كۇي بىزدە جەتكىلىكتى. بۇگىنگى سەكەن تۇرىسبەكوۆتىڭ ءبىر وزىندە كوڭىلىڭدى اسپانداتار دا، جەرباۋىرلاتار دا كۇيلەر بارشىلىق. قور بولعاندا: بىزدە قازاق حالقىنىڭ تاريحىن، قازاقتىڭ مىنەز-قۇلقىن نە مۇلدە بىلمەيتىن، نە شالا-پۇلا بىلەتىن بوگدەلەرگە باس يۋشىلىك دەگەن سىرقات بار، ستسەناريشىنى دە، ءارتىستى دە، مۋزىكانى دا سولاردان ىزدەپ، اتاسىنىڭ قۇنىن تولەگەندەي-اق، قويىن-قونىشىسىن دوللارعا سىقاپ تولتىرىپ بەرەمىز دە، رۋحاني تونالىپ، توتيىپ قالا بەرەمىز. ابىلاي حان ءداۋىرى حاقىندا ساكەن ءجۇنىسوۆ جازعان ستسەناري قانداي ەدى؟! ءابىش كەكىلبايدىڭ ستسەناريى شە؟!
قايران قازاق كينوسى، كوشىڭ قاشان تۇزەلەر ەكەن!
عابباس قابىشۇلى
«قازاقستان» اپتالىعى، №17 (257), 7-مامىر، 2009
