قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
سىرتقى ىستەر ءمينيسترى
ق.ق. ابدىراحمانوۆقا

قۇرمەتتى قايرات قۇدايبەرگەنۇلى!

قازىرگى قولدانىستاعى «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنىڭ 15-بابىندا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردارعا «13-1) قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىنىڭ شەتەلدەردە تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ اراسىنان تۋىستارىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا وتباسىن بىرىكتىرۋ ماقساتىندا قونىستاندىرۋ ءۇشىن شاقىرۋلارىن حالىقتىڭ كوشى-قونى ماسەلەلەرى جونىندەگى ۋاكىلەتتى ورگان ايقىندايتىن تارتىپپەن قارايدى جانە كۋالاندىرادى;» دەگەن قۇزىرەت بەرىلگەن.

اتالعان نورما بۇل زاڭعا 2016 جىلى ەنگىزىلدى. سەبەبى، وسىعان دەيىن شەتەلدەردە تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ اراسىنان تۋىستارىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا وتباسىن بىرىكتىرۋ ماقساتىندا قونىستاندىرۋ ءۇشىن شاقىراتىن زاڭدى تەتىك قاراستىرىلماعان ەكەن. بۇل – ءبىر.

ەكىنشىدەن، ءبىزدىڭ ەل سەكىلدى ەمەس، كەيبىر مەملەكەتتەر كەز-كەلگەن ازاماتىنا شەتەلگە شىعۋ تولقۇجاتىن بەرە بەرمەيدى. مىسالى، قىتاي.

قىتاي ەلىندە 1,6 ميلليون قانداسىمىزدىڭ تۇراتىنان ەسكەرە وتىرىپ، 2015 جىلى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋى جانە كوش-قون ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ جوباسى قر پارلامەنتى ماجىلىسىندە تالقىعا تۇسكەندە، گۇلنار سەيتماعانبەتوۆا, نۇرتاي سابيليانوۆ باستاعان دەپۋتاتتاردىڭ قولداۋىمەن  وسى باپتى ەنگىزدىرگەن بولاتىنبىز.

ال، «وتباسىن بىرىكتىرۋ ماقساتىنداعى» بۇل شاقىرۋ قايدان كەلىپ شىقتى؟

قازاق كوشىنىڭ دۇرىلدەپ تۇرعان وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارىندا دا وسى تولقۇجات الۋ ماسەلەسى قىتايدان كەلەتىن قانداستارىمىزىڭ اتاجۇرتىنا كوشىپ كەلۋىنە قيىندىقتار تۋدىرعانى بار. سونى بايقاعان بولۋ كەرەك، قحر-دىڭ سول كەزدەگى ەلشىسى مە، الدە كونسۋل باسشىسى ما، بىرەۋى اتامىش شاقىرۋدىڭ ءبىر ۇلگىسىن كوشى-قون ساياساتىنىڭ باسىندا جۇرگەن راقىم ايىپۇلىنا بەرىپ، وسى ءتارتىپتى ەنگىزۋ تۋرالى جول كورسەتىپتى.

قىتايدا ۇلى رەفورماتور دەن سياوپين بيلىك جۇرگىزە باستاعان 1980-ءشى جىلداردان باستاپ، قىتاي ۇلتىنىڭ الىس-جاقىن شەتەلدەرگە كوپتەپ شىعۋىنا، ءبىر جولاتا قونىستانىپ قالۋىنا كەڭ جول اشىلعانى بەلگىلى. اقش،  ەۋروپا ەلدەرىندە بۇرىننان تۇراتىن قىتايلار ۇلى قۇرلىقتاعى قانداستارىن وسى شاقىرۋ ارقىلى سول ەلدەرگە شاقىرىپ، قونىستانىپ قالۋىنا مۇمكىندىك جاساعان بولاتىن.

راقىم ايىپۇلى ول ۇلگىنى ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياساتتىن قالىپتاستىرۋدا ۇلكەن ورنى بار دەپيلومات ءۋاليحان قوڭىرباەۆتىڭ قولىنا تيگىزەدى. ءۋاليحان سيانبەقۇلى قۇزىرلى ورگاندارمەن كەلىسىپ، بۇل شاقىرتۋدى ىسكە اسىرا باستايدى. سونىڭ ارقاسىندا، نەشە ون مىڭداعان وتباسى قىتايدان كوشىپ كەلىپ، قازاقستانعا قونىستاندى. وكىنىشە وراي، زاڭدىق نەگىزى بولماعاندىقتان، «كوشى-قون شاقىرۋى» اتالىپ كەتكەن بۇل شاقىرۋدىڭ عۇمىرى ۇزاققا بارمادى، قولدانىستان شەتتەتىلدى.

ورايى كەلىپ تۇرعان سوڭ، مەن وسى شاقىرۋدى 2015 جىلى «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنا ەنگىزدىرىپ، زاڭداستىرتتىم.

بۇگىنگى تاڭدا اتالعان شاقىرتۋدى قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ ءمينيسترىنىڭ م.ا. 2016 جىلعى 13 قاڭتارداعى №13 بۇيرىعىنا ساي،  جوعارىدا كورسەتىلگەندەي، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار مەن وبلىس ورتالىقتارىنداعى جۇمىسپەن قامتۋ، ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسىنىڭ كوشى-قون ءبولىمى قارايدى جانە كۋالاندىردى. سونداي-اق، ول كۋالاندىرۋدى قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ كونسۋلدىق دەپارتامەنتى، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگى راستاپ، ءمورىن باسادى. سوسىن قحر-عا جونەلتىلەدى...

وكىنىشكە وراي، قىتايدىڭ جەرگىلىكتى ورگاندارى وسى وتباسىن بىرىكتىرۋ ماقساتىنداعى شاقىرۋدى قاناعاتتاندىرماي وتىر.

قۇرمەتتى قايرات قۇدايبەرگەنۇلى!

سىزدەن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس اسسامبلەياسىنىڭ رەزوليۋتسياسىمەن 1948 جىلعى 10 جەلتوقساندا №217 ا (III) قابىلدانعان «ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراتسياسىن» جانە ۇلتى قىتاي ازاماتتاردىڭ وزگە ەلدەرگە وسى تارتىپپەن قونىستانىپ جاتقانىن قىتايلىق ارىپتەستەرىڭىزدىڭ ەسىنە سالا وتىرىپ، ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى نىعايتۋ ءۇشىن، قىتاي ەلىنىڭ وسى شاقتىرۋدى اتقارۋىنا ىقپال ەتۋىڭىزدى سۇرايمىن.

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz