ءتىل كوميتەتىندە بولعانىم بار. ەربول شايمەردەننىڭ تۇسىندا مەن كوتەرىپ جۇرگەن ماسەلەلەردى عىلىمي فورۋمداردا ورتاعا سالىپ تالقىلاۋعا كەلىستىك (پرەزيدەنت اپپاراتى جاعىنان نۇسقاۋ بولعان سوڭ). كوميتەتتەگىلەر ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى ءتىل بىلىمدەرى ينستيتۋتىندا تالقىلاۋ ۇيىمداستىرۋ جونىندە ۇسىنىس جاسادى. مەن بىردەن كەلىستىم. كەزدەسۋ 2010 جىلدىڭ كوكتەمىندە ءوتتى. ءتىلشى عالىمدار سۇراق قويۋشىنىڭ، مەن جاۋاپ بەرۋشىنىڭ ءرولىن وينادىق.

بۇل كەزدەسۋدەن مەن گ.تاردتىڭ «بىردەڭەنى تۇسىنگىسى كەلگەن ادام جانە ونىڭ 60 پايىزىن ءتۇسىنىپ كەلگەن ادام عانا ونى تولىق تۇسىنە الادى» دەگەن ءسوزىنىڭ راستىعىنا كوز جەتكىزدىم. ينستيتۋت قىزمەتكەرلەرى ءتىلدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا، تۇسىنۋگە، پىكىرتالاستان اقيقاتقا قاراي جىلجۋعا تىرىسپادى، جابىلىپ، مەنى ءسۇرىندىرۋ ءۇشىن جانتالاستى. بىراق مەن قينالاتىنداي سۇراق بولمادى، بولۋى مۇمكىن ەمەس تە ەدى. سوڭىندا «ەگەر مەنىڭ كىتابىمدا كەلتىرىلگەن نەگىزگى تۇجىرىمداردى سىناپ، تالقانداپ تاستاساڭىزدار مەن وكپەلەمەيمىن. ماعان قارسى تۇجىرىمدارىڭىزدى عىلىمي جۋرنالداردا جاريالاساڭىزدار قۇپ بولار ەدى. اشىق عىلىمي ايتىس وتكىزەيىك» دەگەن ۇسىنىس جاسادىم. ينستيتۋت ءۇنسىز قالدى.

ب.وماروۆ تا مەنى جىلى قابىلدادى. پىكىر الىسىپ، حابارلاسىپ تۇرايىق دەگەن سىڭاي ءبىلدىردى. مەن قازاق ءتىلىن 2020 جىلعا دەيىنگى ارالىقتا دامىتۋ باعدارلاماسىنا قاتىستى ۇسىنىسىمدى جازىپ بەردىم. بىراق ارامىزداعى بايلانىس ودان ارىعا بارمادى.

ءتىل كوميتەتىندە بولعانىم بار. ەربول شايمەردەننىڭ تۇسىندا مەن كوتەرىپ جۇرگەن ماسەلەلەردى عىلىمي فورۋمداردا ورتاعا سالىپ تالقىلاۋعا كەلىستىك (پرەزيدەنت اپپاراتى جاعىنان نۇسقاۋ بولعان سوڭ). كوميتەتتەگىلەر ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى ءتىل بىلىمدەرى ينستيتۋتىندا تالقىلاۋ ۇيىمداستىرۋ جونىندە ۇسىنىس جاسادى. مەن بىردەن كەلىستىم. كەزدەسۋ 2010 جىلدىڭ كوكتەمىندە ءوتتى. ءتىلشى عالىمدار سۇراق قويۋشىنىڭ، مەن جاۋاپ بەرۋشىنىڭ ءرولىن وينادىق.

بۇل كەزدەسۋدەن مەن گ.تاردتىڭ «بىردەڭەنى تۇسىنگىسى كەلگەن ادام جانە ونىڭ 60 پايىزىن ءتۇسىنىپ كەلگەن ادام عانا ونى تولىق تۇسىنە الادى» دەگەن ءسوزىنىڭ راستىعىنا كوز جەتكىزدىم. ينستيتۋت قىزمەتكەرلەرى ءتىلدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا، تۇسىنۋگە، پىكىرتالاستان اقيقاتقا قاراي جىلجۋعا تىرىسپادى، جابىلىپ، مەنى ءسۇرىندىرۋ ءۇشىن جانتالاستى. بىراق مەن قينالاتىنداي سۇراق بولمادى، بولۋى مۇمكىن ەمەس تە ەدى. سوڭىندا «ەگەر مەنىڭ كىتابىمدا كەلتىرىلگەن نەگىزگى تۇجىرىمداردى سىناپ، تالقانداپ تاستاساڭىزدار مەن وكپەلەمەيمىن. ماعان قارسى تۇجىرىمدارىڭىزدى عىلىمي جۋرنالداردا جاريالاساڭىزدار قۇپ بولار ەدى. اشىق عىلىمي ايتىس وتكىزەيىك» دەگەن ۇسىنىس جاسادىم. ينستيتۋت ءۇنسىز قالدى.

ب.وماروۆ تا مەنى جىلى قابىلدادى. پىكىر الىسىپ، حابارلاسىپ تۇرايىق دەگەن سىڭاي ءبىلدىردى. مەن قازاق ءتىلىن 2020 جىلعا دەيىنگى ارالىقتا دامىتۋ باعدارلاماسىنا قاتىستى ۇسىنىسىمدى جازىپ بەردىم. بىراق ارامىزداعى بايلانىس ودان ارىعا بارمادى.

بۇل كەزدەسۋلەردەن شىعارار قورىتىندىم مىناۋ: قازاق كادرلارىنىڭ ءبارى «اقىلدى»، «تەك ءجۇرىپ، توق جۇرگەندى» قالايدى. ولاردىڭ ۇستانىمى: «ءوزىم ەشقانداي ىنتا تانىتپايمىن; بوگدەنىڭ ۇسىنىسىن قولدامايمىن; تەرىسكە شىعارۋعا ينتەللەكتىم جەتپەيدى».

قازاق كادرلارى كوتەۋ، يگىلىكتىلىگىن كورىپ تۇرسا دا، ول ءوزىنىڭ لاۋازىمدى قىزمەتى شەڭبەرىندە ارەكەت ەتۋگە بارمايدى، ەگەر جوعارىدان نۇسقاۋ بولماسا.

قازاق كادرلارى بەلسەندى، حالقىنا كەسىرى تيەتىنىن كورىپ تۇرسا دا، ول ءوزىنىڭ لاۋازىمدى قىزمەتى شەڭبەرىنەن اسا ارەكەت ەتۋگە بارادى، ەگەر جوعارىدان نۇسقاۋ بولاتىن بولسا.

م.شاحانوۆ جانە ونىڭ اينالاسىنا توپتاسقان ادامداردىڭ دا دىتتەگەنى دۇرىس، ىستەرى جانكەشتى، جۇرەكتى قوزعايدى، شۋلارى جاناشىرلىق سەزىم تۋعىزادى. بىراق، ءوز باسىم ولارعا قوسىلا المايمىن. ويتكەنى، ءتىل ماسەلەلەرى قىزۋقاندى وتانشىلداردىڭ نيەتتەرىنىڭ دۇرىستىعىمەن، ايعايلارىنىڭ اششىلىعىمەن، ارەكەتتەرىنىڭ جانكەشتىلىگىمەن شەشىلمەيدى. ۇلتپاتتاردىڭ شۋلاۋىنان وزگەرگەن دانەڭە جوق، وزگەرمەيدى دە.

نەگە؟

قوعامنىڭ تەرەڭ قويناۋلارىندا قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەردىڭ قايسىسىنىڭ بولسا دا شەشىمىن تابۋدىڭ الدىمەن عىلىمي جولدارىن قاراستىرۋ كەرەك. دەمەك، قازىرگى قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايىنا رەالدى باعا بەرەتىن، سونان كەيىن ونى ارى قاراي دامىتۋدىڭ جولدارىن كورسەتىپ بەرە الاتىن عىلىمي تەوريا بولماي العا باسۋ مۇمكىن ەمەس. تەوريا مەن ءادىسناما قاتار جۇرەدى. عىلىمدار ءادىسناماسى - ول فيلوسوفيا. وسىلاردىڭ قاعيدالارىنا سۇيەنىپ تۇجىرىمداما جاسالادى. تۇجىرىمداما نەگىزىندە باعدارلاما جاسالادى.

ۇلتپات بايقۇستاردا وسىلاردىڭ ءبىرى دە جوق. قايدان بولسىن! ءتىل كوميتەتىندەگىلەر مەن لينگۆيست عالىمداردىڭ وزدەرى ماسەلەنىڭ تەوريالىق جاعىنا ادىم باسا الماي وتىرعاندا. سوندىقتان، الدىن الا ايتامىن، ۇلتپاتتاردىڭ عانا ەمەس، ءتىل ماسەلەلەرىمەن اينالىسىپ جۇرگەندەردىڭ ءبارىنىڭ ءىسى - ەش ناتيجە بەرمەيتىن، مارتىشكانىڭ بەينەتى. ءىرى اقىن م.شاحانوۆ قانا ەمەس، ءىرى عالىمدار مەن جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەردىڭ دە ەشقايسىسى ءتىل ماسەلەلەرىن شەشۋدىڭ ادىسنامالىق-تەوريالىق بايىبىنا بارا الماي وتىر.

ءار تاڭىم - شاپاعاتتى شاق

يا زنايۋ پارول،

يا ۆيجۋ وريەنتير...

(اننەن).

ءتۇن سايىن كەلەسى تاڭنىڭ تەزىرەك اتقانىن اڭساپ ۇيقىعا باتام. ولجاس اقىن ايتقانداي، ءار تاڭىم - شاپاعاتتى شاعىم. ءار تاڭ جاڭا يدەيالار، تىڭ ويلار بولىپ كوكەيگە قونىپ، مەنى العا جەتەلەپ وتىرادى. التىن ءتۇستى «تويوتاممەن» ەرتەمەن جۇمىسقا اعىزىپ بارا جاتقاندا كوزىم باعدارشامدا بولعانىمەن، ويىم قازاقتىڭ رۋحاني اسپانىندا شارىقتاپ جۇرەدى. جەيتىن نانىم دا، ىشەتىن سۋىم دا، مەنىڭ ءحوببيىم دە، ماعان ءومىر بەرىپ وتىرعان ەلەكسيرىم دە سول - ۇلتتى ۇلىقتايتىن ۇلى تۇجىرىمدار. ولاردى قاعازعا ءتۇسىرىپ ۇلگىرۋ - باقىت. وكىنىشكە وراي، ماتەريالدانىپ ۇلگىرمەي، اۋاعا تاراپ كەتىپ جاتقاندارى دا جەتىپ ارتىلادى.

قازاقتىڭ رۋحاني ومىرىندە شەشىلمەيتىن ءتۇيىن جوق. تەك ىسكە اسىراتىن ينتەللەكتۋالدى كۇش جەتىسپەيدى. بىرگە اتقارىساتىن وي قولداۋشىلار كەرەك.

مەن - عىلىمعا كەشىگىپ كەلگەن اداممىن. ءىزباسارلارىم جوق. سوندىقتان ىنتىماقتاسقىسى كەلگەندەرگە قۇشاعىم ايقارا اشىق. وسى جازبالاردىڭ سوڭىندا ەلەكترون تۇراعىمدى بەرىپ وتىرمىن.

ماعان وپتيميستىك قۋات بەرەتىن نارسە - مەنىڭ يدەيالارىمدى تۇسىنەتىندەر مەن ولاردى قولداۋشىلاردىڭ كۇن سايىن ارتىپ وتىرعاندىعى. قازاق ءتىلىنىڭ الدىندا تۇرعان مىندەتتەردى شەشۋ ءۇشىن ۇجىمداسقان ارەكەت جاساۋ كەرەكتىگىن بىلەمىن. ءبىر قوعامدىق ۇيىم قۇرىپ، قور جيناۋ ويدا بار. قازىر «مەملەكەتتىك ءتىل: قازىرگى كۇيى جانە دامۋ فيلوسوفياسى» كىتابىمدى تولىقتىرىپ، ورىسشاعا اۋدارىپ جاريالاۋدى قولعا الۋدامىن.

قازاقستان اسپانىنداعى تۇمان دا سەيىلىپ كەلەدى. قالىڭ قارا سۇر بۇلتتىڭ ارعى جاعىندا جارقىراعان كۇن كۇلىپ تۇر. مەن ونىڭ شاشىراعان ساۋلەلەرىن كورىپ تۇرمىن. بىراق بەيشارا حالقىم اۋىلىنداعى كۇلتوبەسىنەن ارعىنى كورە الماي، زار يلەپ كۇنەلتۋىن جالعاستىرىپ كەلەدى. نيەتى دۇرىس بولسا دا، قىلىعى تەرىس. ساڭلاۋىنا ساۋلە تۇسىرمەك بولعاننىڭ جاعاسىنا جارماسا كەتەدى. سونىسىمەن، كوپشىلىگى، تامۇق كۇزەتشىسى تسەربەر توبەت سياقتى، قاپاستاعى قاراڭعى تىرشىلىگىنەن ايىرىلىپ قالماۋ ءۇشىن كۇرەسىپ جۇرگەنىن اڭعارمايدى.

بارلىق سۇراقتارعا بىردەن جاۋاپ بەرىپ تاستاۋ مۇمكىن ەمەستىگىنە كوز جەتكىزىپ وتىرمىن. قازاق ءباسپاسوزى، زيالىلار تۋرالى جەكە ماقالالار، ءتىپتى ودان دا كولەمدى ەڭبەكتەر جازۋ كەرەك. بىرتىندەپ العا تارتىلعان ماسەلەلەردىڭ ءبارىنىڭ شەشىمىن تابۋعا بولاتىنىنا سەنەمىن. ول ءۇشىن، تاعى ايتامىن، وركەنيەتتى پىكىرتالاستار جۇرگىزۋ كەرەك.

سىزدەردەن حاتتار، لەبىزدەر كۇتەمىن.

قاناعات جۇكەشەۆ.

E mail: kzhukesh@mail.ru

«اباي-اقپارات»