مەن سوعىستى كوردىم... تەلەبەزەردەن... سۇم سوعىستى كەلەر ۇرپاق مەن سياقتى تەلەبەزەردەن كورە بەرسىنشى... "ۇلى وتان سوعىسى "دەۋگە كەلمەيتىن (رەسەي ءبىزدىڭ وتانىمىز بولعان ەمەس!)  ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىس تۋرالى رەسەيلىكتەر قىرعىن كوركەم فيلمدەر ءتۇسىرىپ جاتادى. بىراق اراسىندا قازاق، قىرعىز وزبەكتىڭ ءبىر سولداتىن كورمەيمىز...

مەن دە "گيتلەردى قۋالاپ ءجۇرىپ، ۇستاپ الدىق!" اتتى كوركەم فيلم ءتۇسىرىپ ءبىت­تىم. بىراق بىردە ءبىر ورىس سولداتى كورىنبەيدى... سونىمەن... 1944 جىل، ناۋ­رىز­دىڭ 22 جۇلدىزى. باس قولباسشى مەنى وزىنە شاقىرتىپ الدى. جەتىپ بارسام، ستالين جولداس ناۋرىز كوجە ءىشىپ وتىر ەكەن. " اعا لەيتەنانت ءجالاڭتوس قاس­باتىروۆ! ناۋرىز مەرەكەڭىز قۇتتى بولسىن! مىنا ورىستار سوعىسا المايدى ەكەن. قاشان كورسەڭ، ساموگون ءىشىپ، تۇتقىنعا ءتۇسىپ قالا بەرەدى. ساعان تاپسىرما بار!" -دەدى ناسىباي اتىپ جاتىپ.

- يوسيف ۆيسساريونوۆيچ، قاشاننان بەرى ناسىباي اتاتىن بولعانسىز؟-دەپ سۇرادىم مەن.

- شىمكەنتتىڭ ءبىر قازاعى اكەلىپ بەرىپ ەدى. "كايىپ بولاسىز.." دەپ.  ورىستىڭ ماتروسوۆى العاش رەت كەۋدەسىمەن جاۋ دزوتىن جاۋىپ، اسقان ەرلىكپەن قايتىس بولعانىن بىلەتىن شىعارسىز؟

- بىلەم. بىراق، ول العاشقى ەمەس. العاشقى بولىپ، قازاق شۇرىق تەسىكباەۆ  وسى ەرلىكتى باستاعان بولاتىن.

- قوي-ەي؟

مەن سوعىستى كوردىم... تەلەبەزەردەن... سۇم سوعىستى كەلەر ۇرپاق مەن سياقتى تەلەبەزەردەن كورە بەرسىنشى... "ۇلى وتان سوعىسى "دەۋگە كەلمەيتىن (رەسەي ءبىزدىڭ وتانىمىز بولعان ەمەس!)  ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىس تۋرالى رەسەيلىكتەر قىرعىن كوركەم فيلمدەر ءتۇسىرىپ جاتادى. بىراق اراسىندا قازاق، قىرعىز وزبەكتىڭ ءبىر سولداتىن كورمەيمىز...

مەن دە "گيتلەردى قۋالاپ ءجۇرىپ، ۇستاپ الدىق!" اتتى كوركەم فيلم ءتۇسىرىپ ءبىت­تىم. بىراق بىردە ءبىر ورىس سولداتى كورىنبەيدى... سونىمەن... 1944 جىل، ناۋ­رىز­دىڭ 22 جۇلدىزى. باس قولباسشى مەنى وزىنە شاقىرتىپ الدى. جەتىپ بارسام، ستالين جولداس ناۋرىز كوجە ءىشىپ وتىر ەكەن. " اعا لەيتەنانت ءجالاڭتوس قاس­باتىروۆ! ناۋرىز مەرەكەڭىز قۇتتى بولسىن! مىنا ورىستار سوعىسا المايدى ەكەن. قاشان كورسەڭ، ساموگون ءىشىپ، تۇتقىنعا ءتۇسىپ قالا بەرەدى. ساعان تاپسىرما بار!" -دەدى ناسىباي اتىپ جاتىپ.

- يوسيف ۆيسساريونوۆيچ، قاشاننان بەرى ناسىباي اتاتىن بولعانسىز؟-دەپ سۇرادىم مەن.

- شىمكەنتتىڭ ءبىر قازاعى اكەلىپ بەرىپ ەدى. "كايىپ بولاسىز.." دەپ.  ورىستىڭ ماتروسوۆى العاش رەت كەۋدەسىمەن جاۋ دزوتىن جاۋىپ، اسقان ەرلىكپەن قايتىس بولعانىن بىلەتىن شىعارسىز؟

- بىلەم. بىراق، ول العاشقى ەمەس. العاشقى بولىپ، قازاق شۇرىق تەسىكباەۆ  وسى ەرلىكتى باستاعان بولاتىن.

- قوي-ەي؟

مەن ەسىك الدىندا تۇرعان دوسىمدى ءستاليننىڭ كابينەتىنە الىپ كىردىم. دوسىم "ستالين ءۇشىن شۇرىق تەسىك بولدىم!" - دەپ شينەلىن، گيمناستەركاسىن شەشىپ، جالاڭاش كەۋدەسىن كورسەتتى. قۇدايىم-اۋ، ونىڭ دەنەسى شۇرىق تەسىك ەدى، ارعى جاعىنان كۇن ساۋلەسى كورىنىپ تۇردى.

- ءولا-ءا،- دەدى ستالين تاڭدانىپ،- قالاي ولمەگەنسىز؟

- ولەيىن دەسەم، اۋىلدا قالعان اپام ۇرسادى...- دەدى دوسىم جىميىپ، - كەشىرىڭىز، شىمكەنتشەلەپ  ء"ولا-ءا" دەيسىز؟

- مەكتەپتە وقىپ جۇرگەنىمىزدە، شىمكەنت ايماعىنداعى ماقتاارال اۋدانىنا ماقتا تەرۋگە بارعانبىز، - سودان قالعان ادەت...- دەگەن ستالين كەنەت سۇستى بولا قالدى،- قازاقتار، سەندەرگە ماڭىزدى تاپسىرما بار! گيتلەردى ۇستاپ اكەلىڭدەر! تىرىدەي!

- قۇپ بولادى، جولداس ستالين!- دەدىك ءبىز قولىمىزدى شەكەمىزگە اپارىپ. سودان نە كەرەك، التى قازاق، ءبىر قىرعىز ەكى وزبەك بولىپ، "تۋ-154" ۇشاعىنا وتىردىق. يليۋميناتوردان  تومەنگە قاراپ كەلەمىن، مايدان دالاسىندا سوعىسىپ جاتقان تەك قازاقتار. ورىستار وكوپتارىندا كارتا ويناپ، اراق ءىشىپ وتىر.  بەرلينگە جاقىنداعاندا، پاراشيۋتپەن سەكىردىك. وزبەك سولداتى پاراشيۋتپەن سەكىرىپ كەلە جاتىپ، بەرليندەگى دوسىنا سوتكامەن حابارلاسىپ ۇلگەردى، "قالاي، بەرليندە قاۋىن- قاربىز ساتۋعا بولا ما؟"- دەپ قويادى. ءبىز دە قاراپ قالعان جوقپىز. ۇيالى تەلەفوندارىمىزبەن ءتيىستى ادامدارىمىزعا: "بەرليندە ۇلى ءجۇزدىڭ، كىشى ءجۇزدىڭ، ورتا ءجۇزدىڭ ادامدارى بار ما؟ ", دەگەن سۇراۋ جىبەردىك. ءبىزدى قۇرتاتىن وسى جۇزگە ءبولىنۋ عوي. ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىستىڭ سەبەپكەرى،1941 جىلى روسسياعا سوعىس اشقان جالماۋىز گيتلەر كوشەنىڭ ءبىر بۇرىشىندا ايران ءىشىپ تۇر ەكەن. قۋالاپ ءجۇرىپ، تىرىدەي ۇستاپ الدىق. گيملەر دەگەن بىرەۋى ۇستاتپاي كەتتى. سودان گيتلەردى  "بەلارۋس" تراكتورىنىڭ تەلەشكاسىنا وتىرعىزىپ الىپ، ماسكەۋگە، ستالينگە كەلە جاتقانبىز. ءبىر كەزدە گيتلەر: "مەن ۇلى ءجۇزبىن"- دەپ قالدى. وي اتاڭا نالەت دەسە، ادەيى، قازاقتاردى شاعىستىرۋ ءۇشىن ايتىپ وتىر. «وي، سەنى كىشى ءجۇز دەپ ەدى عوي؟»- دەپ قاسىمداعى مىلتىقباي ونىڭ جاعاسىنان الا ءتۇستى. "كەشىرىڭىزدەر، كىشى ءجۇز ەكەنمىن عوي..." دەپ ساسقالاقتادى گيتلەر. ء"وي، ول نەگە كىشى ءجۇز؟ ول ورتا جۇزدەن!"- دەگەن گراناتبەك ايقاي سالدى،- بىلە بىلسەڭدەر، ايگىلى شىڭعىسحاننىڭ ءوزى ورتا ءجۇزدىڭ بالاسى!"

وسىلاي قىرىق ءبىر پىشاق، سەكسەن سەگىز شانىشقى بولىپ جاتقانىمىزدا، گيتلەر تەلەشكىدەن سەكىرە ءتۇسىپ، قاشا جونەلىپتى. ءبىز ونى بايقاماپپىز دا... ستاليننەن  ۇيات بولدى...  جامان ۇيات بولدى.. ءالى ۇيالىپ ءجۇرمىز...

«اباي-اقپارات»