«ۋبورششيك» بولدىم دەگەنشە، مۇعالىم بولدىم دەي بەر!
قازاق «جۇرگەنگە جورگەم ىلىنەر» دەيدى. ءدال تەڭەۋ! جورگەم – مالدىڭ اششى ىشەگى مەن توق ىشەگىنەن ءورىپ جاسالاتىن ءدامدى تاعام. الايدا ونى قوناق تاباقتارىنا سالمايدى. ايتسە دە، جۇرەك جالعاۋعا تاپتىرماس اس.
جازۋ ونەرىنە جاقىنداۋ جاندار ءۇشىن «جورگەم» - اقپار الۋ بولىپ كەلەتىندىكتەن، ساپارلاعاندا ەل اۋزىن اڭدىپ، كەرەكتى اقپار جيناپ، «جۇرەك جالعاپ» قالۋعا تىرىساتىنىمىز بار.
سونداي ساپاردىڭ ءساتى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا تۋدى. وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسى كاسىپوداق كوميتەتىنىڭ شاقىرتۋىمەن تاۋەلسىزدىك كۇنىنە وراي ءارتۇرلى دارەجەدە ماراپاتتالۋعا ارال اۋدانىنان ءبىر توپ مۇعالىم جەڭىل اۆتوبۋسپەن وبلىس ورتالىعىنا اتتاندىق.
باردىق. ماراپاتتالدىق. ەسكى تانىستاردى كەزدەستىرىپ، قاۋقىلداستىق. قايتا جولعا شىقتىق. ارينە، ءبارىمىزدىڭ «يلەگەن پۇشپاعىمىز» ءبىر بولعاندىقتان، اڭگىمە بارىسى بۇگىنگى مەكتەپ جايىندا ءوربىدى. باس قوسقانداردىڭ دەنى ۇستازدىق قىزمەتكە ەڭبەگى سىڭگەن ازاماتتار بولعان سوڭ، سوڭعى كەزدە ءبىلىم سالاسىندا بەلەڭ الىپ بارا جاتقان كەلەڭسىزدىكتەرگە اسا قىنجىلىس ءبىلدىرىپ، وكىنىشتەرىن جاسىرمادى. قىنجىلىس ديالوگتاردىڭ دەنى بىلايشا ءوربىدى.
- مەكتەپكە «ۋبورششيك» بولىپ كىردىم دەگەنشە، مۇعالىم بولدىم دەي بەر!..
- ءيا، راس ايتاسىڭ، ەدەن جۋعىش تاياقتى ۇستاپ جۇرگەندەر ءبىرشاما ۋاقىتتان سوڭ، سىنىپ جۋرنالىن الىپ بارا جاتقانىن ءبىر-اق كورەسىڭ!..
- اپىر-اي، ءبىزدىڭ مەكتەپتە عانا ما دەسەم، بارلىق جەردە دە وسىنداي ءۇردىس ەكەن-اۋ!..
- بۇگىندە وقۋشىنى تارتىپكە سالۋ قيىننىڭ قيىنى بولىپ تۇر. «ءتايت!» دەسەڭ، ءبىتتى! ۇستىڭنەن ارىز قارشا بورايدى دەي بەر.
- «ءوزىڭ ديۋاناسىڭ، كىمگە ءپىر بولاسىڭ» دەگەندەي، قازىر وقۋشى تۇگىلى، جاس مۇعالىمدەرگە دە سىن ايتا المايسىڭ. ءمىنىن ايتساڭ، جاۋ سانايدى. تۋعان-تۋىسقاندارىن، اعايىندارىن ىزىڭە سالىپ قويادى.
- ءبىز جاس كەزىمىزدە تاجىريبەلى مۇعالىمدەردىڭ سىنىن دۇرىس قابىلداپ، جىبەرگەن قاتەلىكتەرىمىزدى قايتالاماۋعا، ۇستازدىقتىڭ ۇلاعاتىن ۇيرەنگەن ۇستىنە ۇيرەنگىمىز كەلىپ تۇراتىن.
- مىنا شىققىر كوزىم وقۋشىلارى بالاعاتتاپ جاتسا دا، تىمپيىپ وتىرا بەرەتىن ارسىز مۇعالىمدەردى دە كورىپ ءجۇر عوي!..
- ءاي، مۇنىڭ ءبارى وقۋشىلاردىڭ الدىندا بەدەلى جوق، ساۋاتسىز مۇعالىمدەردىڭ تىم كوبەيىپ كەتۋىنەن-اۋ!
- ءسوزىڭنىڭ جانى بار. ءبىزدىڭ مەكتەپتە «ي» ءارپىنىڭ باسى قاي جەردە ءتۇرتىلىپ، قاي جەردە ءتۇرتىلمەيتىنىن، ياعني داۋىستى «ي» مەن داۋىسسىز «ي»-ءدى اجىراتا المايتىن قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ مۇعالىمى تۇك بولماعانداي ءجۇر عوي!..
- مىنە، ناعىز ماسقارا! ونى باستاۋىشتىڭ وقۋشىسى دا بىلەدى ەمەس پە؟!
- ال، بىزدە «اش ەكى و»-نى (ن2و) «ەن ەكى و» دەپ وقيتىن حيميا ءپانىنىڭ «دانىشپان» مۇعالىمى وقۋشىلاردىڭ مازاعىنا اينالسا دا، تالتاڭداپ جۇرگەنىن قايتەرسىڭ؟!
ۇلاعاتتى ۇستازداردىڭ جان اۋىرتار اڭگىمەلەرىن مۇنان ءارى تىڭداۋعا ءداتىم شىداماي، وي تۇڭعيىعىنا ەنىپ كەتتىم. ويتكەنى، بۇگىنگى مەكتەپتىڭ مۇنداي كەلەلى دە كەلەڭسىز ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرازى ماعان بۇرىننان تانىس-تى.
بۇرناعى جىلدارى مەنىڭ ءبىر تانىسىم يزرايل مەملەكەتىنە بارىپ كەلدى دە، باسىن شايقاي بەرەتىن ادەتكە ۇشىراعانى ەسىمە ءتۇستى.
- مىنە، ناعىز مەملەكەت!.. مىنە، ناعىز ۇلت!.. مىنە، ناعىز پاتريوتتار ەلى!...
- اۋ، نە بوپ قالدى سونشاما! ەۆرەيلەرگە تىم تامسانىپ كەتتىڭ عوي! - دەسەك، زارلانىپ قويا بەرەدى.
- ويتكەنى، ەۆرەيلەردە وتانشىلدىق سەزىم وتە اسقاق ەكەن! قولىنان كەلمەيتىن ىسكە جولامايدى. اتقارا الماسا، قىزمەتتەرىن قويا سالادى. قىسقاسى، «بەلدەرىنە كوتەرە المايتىن شوقپاردى ىلمەيدى» ەكەن. «اۋ، بۇلارىڭ قالاي؟!» دەسەك، «ءبىز قولىمىزدان كەلمەيتىن ىسكە، اتقارا المايتىن لاۋازىمعا ۇمتىلمايمىز. ويتكەنى، كوزسىز ارەكەت – يزرايل مەملەكەتتىگىنە كۇللى زيان!» - دەپ قاراپ تۇرادى ءبارى، ءبىرىنىڭ اۋزىنا ءبىرى تۇكىرگەندەي! تاڭعالماي كور!..
- ە-ە! - دەسەمىز ءبىز دە. – عاسىرلار بويى قۋعىن-سۇرگىندە جۇرسە دە، رۋحى اسقاق حالىق – ەۆرەيلەر ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن، يزرايل مەملەكەتىن قۇرا سالا، ەكى-ءۇش جىلدا اياعىنان تىك تۇرىپ قانا قويماي، بىرنەشە اراب ەلدەرىنە ءبىر مەزەتتە شابۋىل جاساپ، از كۇندە بارلىعىن دا قيراتا جەڭىپ، جەرلەرىن تارتىپ الۋىنىڭ تۇپكى سىرى – وتانشىلدىق سەزىمىنىڭ بيىگىندە جاتىر ەكەن-اۋ!
- «سول يزرايل حالقىنىڭ – ەۆرەيلەردىڭ رۋحىن جانىپ، ارىن بيىكتەتكەن قانداي كۇش، قانداي يدەولوگييا ەكەن؟!» دەيسىڭ عوي! – دەيدى تانىسىمىز.
- ءيا، قالاي؟! – دەيمىز شۋ ەتىپ.
- ولارعا ءوزىمىزدىڭ باتىر بابامىز باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ اسقاق رۋحى، تەڭدەسسىز باتىرلىعى مەن كىرشىكسىز ارى، ۇشان-تەڭىز ءبىلىمى – باستى ءپىر، باستى يدەولوگيا بولعان ەكەن، بولىپ تا كەلەدى!
مۇنى ەستىگەندە، ءبىزدىڭ تاڭدانىسىمىزدا شەك بولعان جوق. تەك باسىمىزدى ەرىكسىز شايقاي بەردىك.
- اپىر-اي، ءا!..
- ءدال سولاي! العاش ەستىگەندە، مەن دە قاتتى تاڭدانعانمىن! ورىس جازۋشىسى ا.بەكتىڭ باتىر باۋىرجان تۋرالى «ۆولوكولام تاس جولى» اتتى رومانى سول كەزدە دە، قازىردە دە ءار ەۆرەيدىڭ تورىندە ىلىنەتىن ار كىتابىنا اينالىپتى. ءار ەۆرەيگە سول كىتاپتى وقۋ مەملەكەت تاراپىنان قاتاڭ مىندەتتەلەتىن كورىنەدى. قىسقاسى، ەۆرەي حالقىنىڭ ارى وسى كىتاپ ارقىلى قالىپتاسىپتى!
مىنا جايتتى ەستىگەندە، قۋانعاننان شالقامىزدان تۇسە جازدادىق. نەلىكتەن تانىسىمىزدىڭ ەۆرەيلەرگە تامسانىپ، باسىن شايقاي بەرەتىنىن ەندى تۇسىندىك.
قايران باۋكەڭ! باتىر بابا!.. ءسىزدىڭ الەمدىك دارەجەدەگى ءپىر ەكەنىڭىزدى ەندى عانا ءبىلىپ جاتىرمىز!.. كەشىرىڭىز!.. ەر جۇرەك كۋبا حالقى دا ءسىزدى ەرەكشە قۇرمەتتەپ، ءپىر تۇتادى ەكەن! اردىڭ تۋى سانايدى ەكەن!
ال، ءبىز شە؟! ءبىز باۋكەڭدەي باتىرلارىمىزدى، حاندارىمىز بەن بيلەرىمىزدى، زيالىلارىمىزدى ءپىر تۇتۋدىڭ ورنىنا، تىرجالاڭاش ءانشى-ءبيشىلەردى، ودان قالدى، ءبىرىن-ءبىرى الداپ سوعىپ، ومىرلەرىن تەك جالعاندىقتىڭ باتپاعىنا بىلعانتىپ جاتقانداردى ءپىر ساناتاتىن شەتەلدىك ارزانقول فيلمدەرگە ەلىكتەپ، اردان بەزىپ جاتقانىمىز – مىناۋ!
ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، ساۋاتسىز مۇعالىمدەردىڭ تىم كوبەيىپ كەتۋى دە، سوتقار بالالاردىڭ شەكتەن شىعۋى دا، ارىزقويلىقتىڭ بەلەڭ الۋى دا، سوت الدىندا ىرجاڭ-ىرجاڭ ەتكەن جەمقورلاردىڭ ايىلىن جيماۋى دا، الىنە قاراماي قىزمەتتىڭ ورىندىعىنا كەنەدەي جابىسقانداردىڭ كۇن وتكەن سايىن كوبەيە ءتۇسۋى دە، ءتىپتى بار عوي، وزىنە-ءوزى قول سالۋشىلىقتان ەلىمىزدىڭ الەمدىك «رەكوردقا» تىم جاقىنداۋى دا، ءبارى-ءبارى – بۇگىنگى قوعامنىڭ «جەمىستەرى»!
قالاي دەسەك تە، قوس وكپەمىزدى قولىمىزعا الىپ، ارتىمىز قىزارعانشا وزىق وتىز ەلدى ەنتىگە قۋىپ كەلە جاتقان ءبىزدىڭ ەل ەسىنەن اداسسا دا، ەلدىگىنەن، ارىنان ايىرىلماۋى كەرەك ەدى-اۋ!
«ارىمنان جانىم ساداعا!» دەيتىن تەكتى قازاق ەدىك!.. مىنا قوعامدا، ءتاۋەلسىزدىگىمىز قولعا تيگەندە، ارىمىزدى ارزانداتىپ، رۋحىمىزدى السىرەتىپ بارا جاتقانىمىز وكىنىشتى-اق!
نۇرباي ءجۇسىپ
Abai.kz
