بيىل ولگەنىمىزگە دە، وشكەنىمىزگە دە، جانعانىمىزعا دا مەرەيلى جىل بولىپ تۇر. اقىن، عالىم ولجاس سۇلەيمەنوۆكە دە - 75 جىل تولدى. بۇل كىسىنى قازاقتان تىس ورنىن ويسىراتا ەلەستەتۋ قيىن: ورىسشا جازسا دا، ءوزىن قازاق اقىنى رەتىندە تانىتىپ، قوعام قايراتكەرى رەتىندە ول ءوزىن مويىنداتتى.

الايدا، قازاقستان تاۋەلسىز بولعالى ولجاس اعامىز ءوزىن قازاقتى جاتىرقاۋ جاعىنان كورسەتىپ، ۇلتىنان رۋحاني وقشاۋ عۇمىر كەشۋدە. ايتپەسە، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى، ابىلايدىڭ 300 جىلدىعى مەن ءاليحاننىڭ 145 جىلدىعىن، مۇستاپانىڭ 120 جىلدىعىن ولجاسسىز مەرەكەلەۋدى ەلەستەتپەس ەدىك. مۇنى بىلاي قويعاندا، سوڭعى جىلدارى ول كىسى ۇلتىنىڭ نامىسىنا تيىسۋمەن كەلەدى، ونىسى ءوزىنىڭ تىلگەر عۇلامالىعى مەن اقيىق اقىندىعىنا جاراسپايتىنى بىلاي تۇرسىن، قاراپايىم ازاماتتىڭ ويىنا سىيىسپايتىن كەرەعار قيسىنعا تاپ بولىپ ءجۇر. كىم بىلگەن، وتكىنشاقتا جەرى مەن ەلىن قورعاعان ولجاباي باتىردىڭ تۇياعى حالقىنىڭ تىلىنە تيىسەدى دەپ موڭكە كورەگەن ايتسا، بىرەۋ سەنەر مە ەدى؟! ءبارىن بىلاي قويعاندا، ادامزات ءتىلىنىڭ شىعۋ تەگىن قوپارىپ جۇرگەن اعامىزدىڭ قازاقتىڭ اي اتاۋلارىنا ءتيىسۋى اۋىلداعى سوتقار بالانىڭ قىلىعىن ەسكە تۇسىرگەنىمەن، ءتىلى تەپەرىش كورىپ وتىرعان حالقى ودان قورعانىش بولۋ ميسسياسىن كۇتكەلى قاشان؟ سونىمەن، ولجەكەڭە نە كورىندى؟ جاسى ۇلعايدى ما، الدە حالقىنان الا الماي جۇرگەن ءوشى بار ما؟

بيىل ولگەنىمىزگە دە، وشكەنىمىزگە دە، جانعانىمىزعا دا مەرەيلى جىل بولىپ تۇر. اقىن، عالىم ولجاس سۇلەيمەنوۆكە دە - 75 جىل تولدى. بۇل كىسىنى قازاقتان تىس ورنىن ويسىراتا ەلەستەتۋ قيىن: ورىسشا جازسا دا، ءوزىن قازاق اقىنى رەتىندە تانىتىپ، قوعام قايراتكەرى رەتىندە ول ءوزىن مويىنداتتى.

الايدا، قازاقستان تاۋەلسىز بولعالى ولجاس اعامىز ءوزىن قازاقتى جاتىرقاۋ جاعىنان كورسەتىپ، ۇلتىنان رۋحاني وقشاۋ عۇمىر كەشۋدە. ايتپەسە، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى، ابىلايدىڭ 300 جىلدىعى مەن ءاليحاننىڭ 145 جىلدىعىن، مۇستاپانىڭ 120 جىلدىعىن ولجاسسىز مەرەكەلەۋدى ەلەستەتپەس ەدىك. مۇنى بىلاي قويعاندا، سوڭعى جىلدارى ول كىسى ۇلتىنىڭ نامىسىنا تيىسۋمەن كەلەدى، ونىسى ءوزىنىڭ تىلگەر عۇلامالىعى مەن اقيىق اقىندىعىنا جاراسپايتىنى بىلاي تۇرسىن، قاراپايىم ازاماتتىڭ ويىنا سىيىسپايتىن كەرەعار قيسىنعا تاپ بولىپ ءجۇر. كىم بىلگەن، وتكىنشاقتا جەرى مەن ەلىن قورعاعان ولجاباي باتىردىڭ تۇياعى حالقىنىڭ تىلىنە تيىسەدى دەپ موڭكە كورەگەن ايتسا، بىرەۋ سەنەر مە ەدى؟! ءبارىن بىلاي قويعاندا، ادامزات ءتىلىنىڭ شىعۋ تەگىن قوپارىپ جۇرگەن اعامىزدىڭ قازاقتىڭ اي اتاۋلارىنا ءتيىسۋى اۋىلداعى سوتقار بالانىڭ قىلىعىن ەسكە تۇسىرگەنىمەن، ءتىلى تەپەرىش كورىپ وتىرعان حالقى ودان قورعانىش بولۋ ميسسياسىن كۇتكەلى قاشان؟ سونىمەن، ولجەكەڭە نە كورىندى؟ جاسى ۇلعايدى ما، الدە حالقىنان الا الماي جۇرگەن ءوشى بار ما؟

بىزدىڭشە، ەكەۋى دە ەمەس. كادىمگى ادامنىڭ كەمباعالدىق (كومپلەكس) احۋالىندا. ونداي كەمباعالدىق اركىمنىڭ قالىپتاسۋىنا قاراي بولا بەرەدى. شىن مانىندە، ولجاس اعامىزدىڭ بيىكتىگى مەن زاڭعارلىعى، تۇرپاتتى تۇلعاسى حالقىنىڭ بەيشارا جاعدايىندا قالىپتاستى، ەندى ودان قۇتىلعان ۇلتتىق احۋال اعامىزدىڭ قىتىعىنا ءتيىپ، ونىڭ تۇلعاسىنا بىردەن ءبىر باسەكە جاعداي تۋعىزاتىنداي اسەر بار. پەندە رەتىندە ول كىسى سونى جاراتپايتىنىن ءوزى دە بايقامايدى، سول سەبەپتى ىزدەنىسكە ۇرىنىپ، ۇلت بولۋعا شارق ۇرعان «قازاقى تىربىنىسقا»  ولجەكەڭ وسقىرىنا قاراپ، تيىسۋمەن كەلەدى. ويتكەنى، ونىڭ تۇلعاسىن قالىپتاستىرىپ، بيىكتەتكەن جاعداي كوكتەمگى قارداي ەرىپ كەتتى، ەندى ونىڭ سول بيىكتە قالۋىنا مۇرسات جوق. ءوزىن ىلعي زاڭعار سەزىنگەن اعامىز، جەكە باسىنان الدەنەنىڭ، الدەكىمنىڭ وزۋ ۇدەرىسىن باستان كەشكىسى جوق. «بيىكتە ماڭگى قالۋدىڭ» بىردەن ءبىر جولى - ءوز تۇعىرىن،ياعني قازاقتى كەمسىتۋ; اقساقال جاسىنا كەلگەن اعامىزدىڭ قاعاجۋ كورىپ، رۋحاني تۇيىققا تىرەلگەن حالقىن مىجۋىندا وسىدان باسقا قيسىن جوق! جالپى، ءوز حالقىنا كىسىمسۋ مەن مەنسىنبەي قاراۋ - ماسكەۋ جاقتا وقىعان كەيبىر ءورىستىلدى ۇل-قىزدارىمىزدىڭ باسىنداعى اۋرۋ ەكەنى جاسىرىن ەمەس. ولار قازاقتىڭ شارىقتاۋىن ءوز بيىكتەرىمەن عانا ولشەگىسى كەلىپ، ولەرمەندەنۋى - باياعى سولارعا ءتان ورتاق كەمباعالدىق!

ءبىزدىڭ بايقاعىمىز كەلمەي جۇرگەن ءبىر شىندىققا تۋرا قارايتىن ۋاقىت بولدى: كىم قاي ادەبيەتتىڭ سۋبەكتىسى بولسا، سول ادەبيەتتىڭ عانا وكىلى، قىسقاسى، ولجاس اعامىز - ورىس ادەبيەتىنىڭ وكىلى، ورىس اقىنى! الايدا، ول كىسى قوس كەمەنىڭ باسىن ءتۇيىستىرىپ مىنگىسى كەلەدى، ول مۇمكىن ەمەس.

ونى زەرتتەۋشىلەر «ول -مونولينگ اقىن، ورىس جازۋشىسى دەپ اتاۋى سوندىقتان (م.د. ءجۇسىپوۆ، ا.ج. سارسەمباەۆا). بۇل - بۇلتارتپاس ادەبيەتتىك تۇجىرىم! بۇعان ەنەتىن قازاقتىڭ اقىن-جازۋشىلارى جەتكىلىكتى. «شىعىس پوەزياسىنداعى سىرلى ساز، قازاق فولكلورىنداعى ەپيكالىق كەڭ قۇلاش، ماحامبەت ولەڭدەرىندەگى وتتى لەپ، اباي پوەزياسىنداعى تەرەڭ ويدىڭ بارلىعى ولجاس پوەزياسىنا ءتان دۇنيەلەر» دەگەنىمىزبەن، ول دۇنيەلەردىڭ ءبارىن ولجەكەڭ ورىس ادەبيەتىنىڭ اۋلاسىنا تاسىپ جۇرگەن اقىن. ەندەشە حالقىنا اقىندىعىن پۇلدايتىنداي رەتى جوق.

ال، عىلىم الەمىنە بۇل تۇجىرىم سىيىسپايدى، عىلىم ءاۋ باستان ادامزاتتىق، ۇلتتىق ەمەس; سوندىقتان ولجاس اعانىڭ ءوزى جاقسى كورەتىندەي، ونىڭ ادامزاتتىق ازامات ەكەندىگىندە - ونىڭ لينگۆيستيكالىق سالاداعى ەڭبەكتەرىنە ارقا سۇيەپ ايتۋىن راستايتىن مول مۇمكىندىگى بار. سەبەبى، عىلىمنىڭ تەگى - ۇلت ەمەس، ادامزات. ونداي دەڭگەيگە تالاي عۇلامالارىمىز شىققان: ءال-فارابي، يبن-سينا، ءال-حورەزمي ت.ت. سايىپ كەلگەندە، ولاردىڭ تەگىنە قاراپ ماقتان ەتە الامىز جانە ولاردىڭ عىلىمي تۋىندىلارىن الەممەن بىرگە تۇتىنا الامىز. بولدى! الايدا، ولجاس اعامىزعا ءوزىنىڭ قاي تۇرعىداعى ازامات ەكەنىن انىقتاپ العانى ءجون بولار. اتالعانى بار، اتالماعانى بار، تۇركىلىك عۇلامالار ءوز تەگىنە ەشقاشان ءتىل تيگىزگەن ەمەس، كىسىمسىگەن دە، اقىلسىعان دا ەمەس، ولار ءوز باعاسى مەن تۇرعىسىن قادىر تۇتۋ ارقىلى شىققان تەگىن قادىرلى ەتكەن.

ەندەشە ادامزاتتىق دەڭگەيدەگى تۇلعالارىمىزدىڭ حالقىنا ءوز تۇرعىلارىن (پرينتسيپ) بىلدىرۋگە دە، اقىل ايتۋىنا دا، مىنەپ-سىناۋىنا دا قاقىلارى جوق. ءوز تالايىن ۇلتىمىز بۇيىرعان تاعدىرىنان كورىپ الادى. بولعان كۇننىڭ وزىندە دە ول قاقىنىڭ قۇنى قاراپايىم ازامات قاقىسىنان ءبىر دە ءبىر ارتىق بولماۋى كەرەك. سوندىقتان دا قازاقتىڭ ءتىلى مەن دىلىنە ولجەكەڭنىڭ اقىلى دا، ءۋاجى دە كەرەك ەمەس. ۇلتقا ودان گورى كەرەگى - قازاقتىلدى جۋرناليست ماكسيم ءروجيننىڭ  ءۋاجى، سول - اناعۇرلىم قۇندى ءارى ءتيىمدى! سەبەبى، ول - قازاقتىڭ رۋحاني توپىراعىنىڭ تۇتۋشىسى (نوسيتەلى), تۇتىنۋشىسى، جاناشىرى.

جەتپىس بەسكە تولعان قاريانىڭ جەكە باسىندا شارۋامىز دا، شاتاعىمىز دا جوق. مەرەي جاسى قۇتتى بولسىن، ۇزاق بولسىن، ينشاللا! تۇلعامىزدى ءتاڭىر جارىلقاسىن! ولجەكەڭنىڭ ءبىرتۋار قازاق ەكەندىگىندە (الايدا، 20 جىل ىشىندە ءتىل ۇيرەنگەن مايمىلدىڭ دا قارتاياتىن ۋاقىتى بولدى) دە داۋ جوق، بىراق ونى قازاق اقىنى رەتىندە دە، ونىڭ ۇلتقا تيىسكەن پايىمىن دا قابىلداۋ قيىن. بۇعان سەبەپ ەسەبىندە، قازاقتىڭ بۇگىنگى بولمىسىن قابىلداي الماي جۇرگەن اعامىزدىڭ ازاماتتىق تۇرعىسىنىڭ دا مول ۇلەسى بار.

«اباي-اقپارات»