قازاق ءباسپاسوزىنىڭ تاريحىنا ۇڭىلگەندە، ونىڭ باستاۋى «دالا ءۋالاياتى» گازەتىنەن تاراتاتىنىمىز انىق. ال وتكەن عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندە قازاقستاندا توتە جازۋمەن بىرقاتار گازەت-جۋرنال باسىلىپ، جۇرتقا تاراپتى. سول قاتارعا «قىزىل قازاقستان»، «ەڭبەكشىقازاق»، «قىزىل تاڭ»، «تاڭ»، «تەمىرقازىق»، «لەنينيزم»، «سانا»، «شانشار»، «سەركە»، «ساۋلە»، «ايقاپ»، «اقجول»، «اۋىل مۇعالىمى»، «ادەبيەت مايدانى»، «ايەل تەڭدىگى»، «دەنساۋلىق»، «ەگىنشى»، «ەكپىن»، «ەكپىندى جول»، «جاڭا ادەبيەت»، «جاس قازاق»، «جاس قايرات»،  «جىل قۇسى»، «كەدەي ايناسى»، «كووپەراتسيا»، «قامقور»، «قازاق ۇگىتشىسى»، «قازاقستان بولشەۆيك»، «توڭكەرىس تاڭى»، «شارۋا كالەندارى»، «شولپان»، «جەتىسۋ ءىشى حالىق ءمۇحبىرى»، «كەدەي ەركى»، «كومەك»، «ءتىلشى»، تاعىسىن تاعى گازەت-جۋرنالداردى جاتقىزۋعا بولادى. اتالعان باسىلىمداردىڭ ءبارىنىڭ جولى باياندى بولا بەرمەگەن. كەيبىرى اشىلا سالىپ ءتۇرلى قيىندىقتار سەبەبىنەن جۇمىسىن توقتاتسا، كەيبىرى ءبىراز جىل شىعىپ بارىپ، جابىلىپ وتىردى.

ءبىر قىزىعى،  اتالعان باسىلىمداردىڭ ىشىندە ءىلياس جۇمىس ىستەگەن نەمەسە بەلسەندى اۆتور رەتىندە ماقالالارىن جاريالاپ وتىرعان گازەت-جۋرنالداردىڭ عۇمىرلى بولعانىن بۇگىنگى ءومىر دالەلدەپ وتىر. بۇل نەندەي دە ءبىر ساۋەگەيلىك ەمەس، اقيقات.

ءىلياس جانسۇگىروۆ «ءتىلشى» گازەتىندە 1922 – 1925 جىلدار ارالىعىندا ءۇش جىل قىزمەت ەتتى. باسىندا گازەتكە وقشاۋ ءسوز جازۋشى بولىپ كەلگەن ول كەيىننەن باسىلىمنىڭ ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، 1925 جىلدارى سارا ەسوۆا «ايەل تەڭدىگى» جۋرنالىن شىعارۋ ىسىمەن اينالىسىپ جۇرگەندە ءبىراز ۋاقىت گازەتتىڭ رەداكتورى بولىپ جاۋاپكەرشىلىك ارقالادى. 1925 – 1928 جىلدارى ماسكەۋ مەملەكەتتىك جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسكەننەن كەيىن دە «ءتىلشى» گازەتىمەن بولعان قارىم-قاتىناسىن ۇزگەن جوق.

ءىلياس 1928 جىلى ءوزى تۋرالى جازعان «ءومىربايانىم» دەگە قولجازباسىندا ءومىر جولى تۋرالى ايتا كەلىپ: «1923 جىلدىڭ باسىنان «ءتىلشى» گازەتىنىڭ ءبىر جازۋشىسى بولدىم. مەنىڭ قالام قىزمەتىنە اينالىسقانىم وسى 1923 جىلدان، «تىلشىدە» ماقالا، وقشاۋ ولەڭ جازا باستادىم... سول «تىلشىدە» كۇنى بۇگىنگە شەيىن جازىپ تۇرام»، – دەپ اتاپ كورسەتكەن.

جوعارىدا اتى اتالعان «ءتىلشى» گازەتىنىڭ تىگىندىسى بۇگىندە الماتىداعى قازاقستان ۇلتتىق كىتاپحاناسىنىڭ سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مەن قولجازبال قورىندا ساقتاۋلى.  وكىنىشكە وراي، «ءتىلشى» توتەشە شىققاندىقتان كوپ جاعدايدا جاس زەرتتەۋشىلەر مەن بۇگىنگى وقىرماننىڭ يگىلىگىنە اسپاي كەلەدى. وسى اقتاڭداقتى از دا بولسا ازايتۋ ءۇشىن ءبىز سول گازەت تىگىندىلەرىن جالىقپاي اقتارىپ، ءىلياستىڭ ءتۇرلى بۇركەنشىك اتپەن جاريالاعان پۋبليتسيستيكالىق ەڭبەكتەرىن جيناقتاپ، جۇرتقا جەتكىزۋ ءۇشىن ءبىراز ەڭبەكتەندىك.        وسى بارىستا 117 وقشاۋ ءسوز، فەلاتون، ساراپتامالىق جانە اقپاراتتىق ماقالالار جيناقتالدى. ونىڭ بارىندە ءىلياستىڭ جۋرناليستىك قارىم-قابىلەتى مەن قازاق جۋرناليستيكاسىنا قوسقان جاڭالىقتارى سايراپ جاتىر. ونىڭ ءبارىن الداعى ۋاقىتتا ءالىمىز جەتكەنشە جاستارعا جەتكىزۋگە تىرىسامىز. سول گازەت تىگىندىلەرىنىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ نازارىمىزدى جانسۇگىروۆ ادەبي مۋزەيىنىڭ قورىندا ساقتالعان، ءىلياستىڭ ءوز ءمورى باسىلعان گازەت قيىندىسى بولدى. ول 1925 جىلى 18 تامىز،  دۇيسەنبى كۇنى شىققان «ءتىلشى» گازەتىنىڭ   190 نومەرى ەدى (تومەندەگى سۋرەتتەە). بۇل نومەر «ءتىلشى» گازەتىنىڭ 3 جىلدىعىنا وراي شىعارىلعان ارنايى سانى بولاتىن.  «جەتىسۋ ءباسپاسوزى جايىندا» دەگەن ماقالا جارىق كورگەن.

گازەتتىڭ العاشقا بەتىندە گازەتتىڭ 3 جىلدىعىنا وراي بەرىلگەن قۇتتىقتاۋ مەن سول تۇستاعى «ءتىلشى» گازەتىن شىعارۋشىلاردىڭ، گازەت ۇجىمى جانە گەزەتتە جۇمىس جاسايتىن بەلدى ازاماتتاردىڭ سۋرەتتەرىن باسىپ، ارناۋلى تانىستىرۋلار جازىلعان.

ول سۋرەت مىناۋ:

سۋرەتتىڭ استىنداعى انىقتامالىقتا بىلاي دەلىنگەن:

ەسقىزى سارا:

«ءتىلشى» گازەتىنىڭ ءۇش جىل ۇدايىمەن جاۋاپتى شىعارۋشىسى بولىپ، ەرىنبەي ەڭبەك سىڭىرگەن ادام. قازاق ۇلتىندا ايەلدەر تابىنان شىققان ەڭ ءبىرىنشى جىگەرلى جۇمىسكەر.

ءىلياس جانسۇگىروۆ

«ءتىلشى» گازەتى شىققاننان بەرى قالام قايراتى جاعىنان زور كومەگىن تيگىزگەن قالامى وتكىر، ءسوزى سۇلۋ ءتىلشىنىڭ ءىرى جازۋشىلارىنان سانالاتىن ازاماتىمىز.

قاجىم ءباسىمۇلى:

تىلشىگە جازۋ جاعىنان كومەگىن كورسەتكەن كىسى.

راحىم ومارۇلى:

الماتى قازاق ينستيتۋتىندا وقىتۋشىلارىمىزدان شىققان ءتىلشى. ءتىلدىڭ دامۋىنا، وسۋىنە قاراي «ءتىلشى» گازەتىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى بولىپ باسقارماداعى قىزمەتتىڭ ءبارىن اتقارىپ كەلە جاتقان قالامى شەبەر، ءسوزى وتكىر جاس جازۋشىلارىمىزدان.

سارسەمباي بەيسەمباي:

«ءتىلشى» گازەتىنە    الۋشى ەل ىشىنە ءتىلشى گازەتىنىڭ ەڭ ءبىرىنشى بايگە العان.

ق. شوكەنۇلى

«ءتىلشى» گازەتىنىڭ      بەرى قاراي قالام قايراتىن اياماي كەلە جاتقان جىگىت. قاي ۋاقىتتاردا دا جۇمىسكەر بولىپ تا ىستەگەن، قالامى ولەڭگە ورايلى، وسى كۇنى باسقارمادا.

سادۋاقاس وسپانۇلى (وڭ جاقتاعى)

«ءتىلشى» گازەتىنىڭ شىعارۋشىسى ءھام وسى كۇندەگى جازۋشىلار قۇراماسىنىڭ مۇشەسى.

«ءتىلشى» گازەتى №190, 18 مامىر، 1925 جىل. 2- بەت.

ارحيۆ بويىنشا ينۆ ە1206, نۆف – 121.

بۇل نۇسقا ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ ادەبي مۋزەيىنەن الىندى. بۇل جايلى اباي.كز پورتالىندا مىرزا ابايدىڭ «ءىلياس جانە ءتىلشى» گازەتى دەگەن جازباسىندا كورسەتىلدى. مىرزا ابايدىڭ ونى قاي دەرەكتەن العانىن بىلمەيمىن. بىراق مۋزەيدەگى نۇسقادا ءىلياستىڭ كوزى تىرىسىندە قولدانعان جەكە ءمورى باسىلىپ تۇر. بۇنىڭ ءوزى وسى گازەتتىڭ ءىلياس ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزى بولعانىن ايعاقتايدى. وكىنىشكە قاراي، بۇل تىزىمدە «ءتىلشى» گازەتىنىڭ اشىلۋى مەن وندا بەلسەنە ەڭبەك ەتكەن باسقا دا تىلشىلەردىڭ سۋرەتى ەنگىزىلمەگەن. قازىرشە ونىڭ ناقتى سەبەبىن انىق ايتىپ، تۇسىندىرە المايمىن. بىراق ءتۇبى شاڭ باسقان ارحيۆتەردە اشىلماي جاتقا نەمەسە قولىمىزعا ەندى-ەندى عانا ءتيىپ جاتقان مۇراعاتتاردىڭ اراسىنان ونىڭ سەبەپ-سالدارىن تاۋىپ الاتىنىمىزعا سەنىمدىمىن. وسى رەتتە ىلياسپەن قاناتتاسا «ءتىلشى» گازەتىنىڭ وركەندەۋىنە ەڭبەگى سىڭگەن تاعى بىرنەشە قالامگەردىڭ «ءتىلشى» گازەتى مەن ءىلياس شىعارماشىلىمەن قاتىسى تۋرالى قىسقاشا توقتالا كەتكەندى ءجون كوردىم. بۇل دا ءىلياستىڭ «تىلشىدەگى» ورنى مەن قىزمەتىن ايشىقتاپ، تۇلعالىق بولمىسىن جانداندىرا تۇسەدى.

ءبىلال سۇلەەۆ – ءبىلال مەن ءىلياستىڭ اعايىندىق جاقىندىعى 1914 جىلى باستالدى. ەكەۋى دە 1899 جىلى قاراعاشتا اشىلعان « مامان» جاديت مەدرەسەسىندە حاسان ءۋاليۇلىنان جاڭاشا ءبىلىمدى، ءدىن-شاريعات، اپتيەك سۇرەلەرىن، مەشىت ازانشىسى، ەلى كەرەي، كەزىندە زايساننان ءبىر بولىستىڭ قىسپاعىنان قاشىپ كەلگەن ومار دەگەن مازىننەن ۇيرەندى.  ىلياس جانسۇگىروۆ سۇتتىگەندە حاسەن مولدادان ءبىر جارىم اي عانا ۋاقىت ءدارىس العان، ويتكەنى تۇراتىن دۇرىس ءۇيى بولماي جانە اۋىرىپ قالۋىنا بايلانىستى وقۋدى جالعاستىرا الماعان. بىراق، ول وسى ورتادا ءبىلال سۇلەەۆ سياقتى ءىرى دوس، اجىراماس ارىپتەس، بولاشاق تالىمگەردى تابادى. 1919-1921 جىلدارى تاشكەنتتەن بەلگىلى فولكلوريست، عالىم-زەرتتەۋشى ابۋباكىر ديۆاەۆتىڭ ارنايى تاپسىرمامەن جەتىسۋعا كەلىپ، جەتىسۋ ەكيسپەديتسياسى ۇيىمداستىرىلادى. وسى ەكيسپەديتسيا قۇرامىنا ءبىلال سۇلەەۆتىڭ تانىستىرۋىمەن ءىلياس تا اتسالىسىپ، حاتشىلىق مىندەت اتقارادى. وسىدان باستاپ ەل ادەبيەتىن جينايتىن ۇلى ساپارعا ارالاسۋعا مۇمكىندىك تۋدى. ءا. ديۆاەۆتىڭ تاشكەنتتەگى مۇراعاتىندا قازىرگى كۇنگە دەيىن ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ قولىمەن جازىلعان ادەبي مۇرالار ساقتاۋلى تۇر. وكىنىشكە قاراي، ونى اشىپ وقۋعا قول جەتپەي كەلەدى. ءبىلال سۇلەەۆتىڭ «تىلشىگە» سىڭىرگەن ەڭبەگى از بولمادى. ولەڭدەرى، فەلاتوندارى ءجيى جاريالانىپ تۇردى. سونداي-اق، «كەدەي ەركى» مەن «ءتىلشى» گازەتتەرىنىڭ اشىلۋىندا ءبىلال سۇلەەۆ پەن شامەي شىناسىلوۆتىڭ ۇلكەن ازاماتتىق تانىتقانى ءالى كۇنگە دەيىن ەل نازارىنا جەتپەي كەلەدى.  ءبىلال مەن ءىلياستىڭ «تىلشىدەگى» جۋرناليستىك ءومىرىن ساباقتاستىراتىن تاعى ءبىر سەبەپ – ولاردىڭ اراسىندا باسى اشىلماي كەلە جاتقان  «قاپتاعاي»، «ماتاي» بۇركەنشىك ەسىمدەرى ەدى. راسىندا، ەكى قالامگەر وسى بۇركەنشىك ەسىمدى تەڭ قولداندى. ولاي بولۋدىڭ دا ءجونى بار ەكەۋى دە ءبىر اتانىڭ بالالارى. الايدا، قولدا ىلىككەن دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ءبىلال «ماتاي» دەگەن بۇركەنشىك ەسىمدى 1922 جىلعا دەيىن قولدانادى دا وسىدان كەيىن «قاپتاعاي» ەسىمىن وزىنە قالدىرىپ، «ماتاي» ەسىمىن ءبىر جولا ءىلياستىڭ ەنشىسىنە بەرگەن. سوندىقتان 1922 جىلدان كەيىنگى «ماتاي» بۇركەنشىك ەسىمىمەن جازىلعان دۇنيەلەر تولىعىمەن ىلياسقا ءتان دۇنيەلەر دەۋگە بولادى. وعان سەبەپ – شامعالي سارىباەۆتىڭ نەمەرەسى مايرا شوراقىزىنىڭ قولىنداعى شامعالي اتامىزدان قالعان مۇراعاتتاردان تابىلعان دەرەكتەر وسىنى دالەلدەۋگە مۇمكىندىك بەردى. شامعالي اتىمىزدىڭ «شامعالي» دەپ اتالاتىن كوك داپتەرىنىڭ ىشىندە ءبىلالدىڭ «قابانباي مەن سازانباي»، «ناقىسبەك»، «قازاق مۇعالىمىنە» دەگەن ساتيرالىق تۋىندىلارىنىڭ قولجازباسى ساقتالعان. ولاردىڭ بارىنە «قاپتاعاي» دەپ قول قويىلعان.

شامعالي سارىباەۆ مۇراعاتىنداعى وسى دالەلدەر وسى كۇنگە دەيىن باسى اشىلماي كەلە جاتقان ماسەلەنىڭ مانىنە بويلاۋعا ۇلكەن سەپتىگى ءتيدى (بۇل دۇنيەلەردىڭ اۋدارماسىن الداعى ۋاقىتتا ۇسىنامىز). سوندىقتان بۇدان بىلاي 1922 جىلدان كەيىنگى «ماتاي» بۇركەنشىك ەسىمىمەن جازىلعان ەڭبەكتەر ىلياسقا ءتان. قولىمىزدا تاعى دا ناقتى انىقتالماعان ءبىراز دۇنيە بار. ولار «قازاق» جانە «كەدەي ەركى»، «اقجول» گازەتتەرىنمەن قاتىستى. وعان سەنىمىم جەتكىلىكتى بولماعاندىقتان بۇل رەتتە قويا تۇرعاندى ءجون كوردىم.

شامعالي سارىباەۆ – قازاق جۋرناليستيكاسىندا بەدەلدى تۇلعا، شەبەر جازۋشى، قازاق ءباسپاسوزىن قالىپتاستىرۋ مەن قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ ءتىلىن قالىپتاستىرۋ جولىندا ەسەلى ەڭبەك ەتكەن ءباسپاسوز مايتالمانى (عالىم-ۇستاز ەمەس، جۋرناليستيكا تۇرعىسىنان وسىلاي باعا بەرگەندى ءجون كوردىم). ءىلياس پەن شامعاليدىڭ قازاق جۋرناليستيكاسىنا سىڭىرگەن ۇلەسىن تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن ولاردىڭ ءومىرىن سالىستىرا زەرتتەۋ وتە كەرەكتى تاقىرىپتىڭ ءبىرى. ويتكەنى، ەكى تۇلعانىڭ باسپاسوزدەگى قارىم-قاتىناسى «قازاق»، «كەدەي ەركى»، «اقجول»، «ءتىلشى» گازەتتەرىندە جانە ەل ادەبيەتىن ايالاپ جيناپ، بۇگىنگە جەتكىزگەن فولكۋلورشى تۇرعىسىنان ەرەكشەلەنەدى. بۇل جايىندا ارنايى ماتەريال دايىنداپ جاتىرمىز. قازىرشە، ءىلياس پەن شامعالي ورتاسىنداعى ارىپتەستىك، جولداستىق، دوستىق قارىم-قاتىناستىڭ «تىلشىمەن» بايلانىسى تۇرعىسىنان  تومەندەگى بىرنەشە دالەلدى كورسەتە كەتكەندى ءجون كوردىك.

بۇل «قازاق» گازەتىنىڭ 1916 جىلعى №207, 3-بەتتە جارىق كورگەن «جۇمىسشىلار جايىنان» دەگەن ماتەريالدىڭ كوشىرمەسى. وندا ءىلياستىڭ «ساقا»، شامعالي سارىباەۆتىڭ «ش. سارىباەۆ» دەگەن بۇركەنشىك ەسىممەن جارىق كورگەن دۇنيەسى باسىلعان. قىسقاسى، ءىلياس پەن شامعاليدىڭ العاشقى قارىم-قاتىناسى مىنە، وسى «قازاق» گازەتىندەگى تىلىشىلىك جولدان باستالادى. بۇل كەزدە ولار ءبىرى ءبىرىنىڭ ەسىمىن گازەت بەتىنەن وقىعانمەن، جاقىن تانىس ەمەس ەدى. ءبىرى جەتىسۋدان، ەندى ءبىرى بوكەي وردادان بولعاندىقتان ول كەزدەگى قارىم-قاتىناسى تىم جاقىن بولدى دەپ ايتا المايمىز. الايدا، ءىلياس 1920 جىلى تاشكەنتتەگى حالىق-اعارتۋ ينستيتۋتىندا مۇعالىمدەر دايارلايتىن كۋرستا وقىعاندا شامعالي سارىباەۆتەن قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن ءتالىم الىپ، بۇرىنعى تانىستىق ودان ارى جاقىنداي ءتۇستى دەپ بولجاۋعا بولادى. ويتكەنى شامعالي سارىباەۆ تاشكەندەگى حالىق-اعارتۋ ينستيتۋىن العاش قۇرۋشىلاردىڭ ءبىرى ءارى ءىلياس وقىعان مۇعالىمدەر دايارلايتىن كۋرسكا قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پانىنەن ساباق بەرگەنى انىق. سونداي-اق،  «اقجول» مەن «جاس الاش» گازەتتەرىن شىعارۋعا بەلسەنە اتسالىسىپ، ءباسپاسوز سالاسىنداعى بارىمەن دە ءبولىسىپ تۇردى. بۇل تانىستىق 1920-1921 جىلعى ا. ديۆاەۆتىڭ ەل ادەبيەتىن جينايتىن ەكسپەديتسياسىندا ارىپتەستىككە اينالدى. 1921 جىلى تۇركىستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق اعارتۋ كوميسسارياتى شامعالي سارىباەۆتى الماتىعا وبلىستىق قازاق-قىرعىز حالىق اعارتۋ ينستيتۋتىن ۇيىمداستىرۋعا جىبەرەدى. بۇل تۋرالى شامعالي حارەسۇلى 1925 جىلى «تەرمە» جۋرنالىنىڭ № 1 سانىندا: «مەن 1921 جىلى تاشكەنتتەن الماتىعا قاجىم باسىموۆپەن بىرگە قازاق-قىرعىز ينپروسىن ۇيىمداستىرۋعا كەلدىم. وتانىمىز باسىنان كەشىرگەن ءتۇرلى سوعىستاردىڭ زاردابىنان ەل شارۋاسى قاتتى كۇيزەلىپ، ىشكى-تىسقى سوعىستا نەشە ءتۇرلى اقباندىلاردى جەڭىپ شىقساق تا، ماتەريالدىق جاعىنان وتە ناشار بولدىق. وسىنداي قيىنشىلىق زاماندا جەتىسۋ وبكومى (جۇبانىش بارىباەۆ) مەن وبليسپولكومنىڭ (وراز جاندوسوۆ) تىكەلەي جاردەمىنىڭ ارقاسىندا ەلدەن ازىق-تۇلىك جيناپ، الماتى قالاسىندا جەتىسۋ قازاق-قىرعىزدارى ءۇشىن ينپروس اشتىق. بۇل - ءوز الدىنا ايتىلاتىن اعارتۋ مايدانىنداعى ەلەۋلى اڭگىمەلەردىڭ ءبىرى»، - دەپ جازدى. بۇل اقيقاتتى ءىلياستىڭ «ءتىلشى» گازەتى، 4 قاڭتار 1925 جىلعى  №152 جاريالانعان «جەتىسۋ ينستيتۋتىنىڭ ءومىرى» اتتى ماقالاسى انىقتاي ءتۇستى. وندا: «جەتىسۋدىڭ قياڭقى وتارشىلدارى اۋىزدىقتالىپ، جۋان جۇدىرىق، باي-ماناپتىڭ موينىنا اجىرعى ارتىلىپ، ەڭبەكشىلەر قولىنا ۇستەمدىك وتىسىمەن وبلىستا ساياسي اۋا وزگەرىپ، جالپى جۇرتشىلىقتا تالپىنۋ باستالدى. مىنە، وسى قارساڭدا جولداس ءبىلال سۇلەيۇلىنىڭ تالابىمەن تاشكەنتتەگى قازاق ينستيتۋتىنىڭ مۇعالىمدەرى سارىبايۇلى شامعالي، ءبىلسىمۇلى قاجىم جەتىسۋعا كەلىپ، ۇشەۋى تىزە قوسىپ، قازاق-قىرعىزدىڭ باستاۋىش ەڭبەك مەكتەبىنە وقىتۋشى دايارلاۋ ماقساتىمەن وبلىستىق ءتالىم-تاربيە مەكتەبىن ۇيىستىردى. مەكتەپ باسقارۋشىسى شامعالي بولدى»، – دەپ جازادى. 1923 جىلدىڭ كۇزىندە تۇركىستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق اعارتۋ كوميسسارياتى ش. سارىباەۆتى الماتىدان تاشكەنتكە قايتا شاقىرىپ الىپ، ورتا ازيا كوممۋنيستىك ۋنيۆەرسيتەتىنە قازاق ءتىلى مۇعالىمى ەتىپ تاعايىندايدى. بۇل تۋرالى جوعارىداعى ماقالادا تاعى دا ايتىلادى: «بۇل (1923) جىلدىڭ جازىندا مەكتەپتىڭ تابان تاسىن قالاپ، ۇيىمداسۋىنا ۇلى ەڭبەك سىڭىرگەن شامعالي جولداس ەلىنە قايتقىسى كەلىپ (بوكەيگە) مەڭگەرۋشىلىكتەن بوسانادى دا ونىڭ ورنىنا جولداس دەنيكەيۇلى مەڭگەرۋشى (ديرەكتور) بولادى. بۇل (1924) جىلى جازدىڭ باسىندا ينستيتۋتتىڭ مەڭگەرۋشىلىگىنە دەنيكەيۇلى بوسانىپ، جانسۇگىرۇلى مەڭگەرۋشىلىك مىندەتىن الادى»، – دەپ ينستيتۋت تاريحى تۋرالى ماقالاسىن جالعاستىرعان ءىلياس جانسۇگىروۆ وقۋ ورنىنىڭ وسىدان بىلايعى ءومىرى جايلى تىڭ دەرەكتەردى كەلتىرەدى.

سول جىلدارى شامعالي حارەسۇلى  اعارتۋ جۇمىسىمەن قاتار «ءتىلشى» گازەتىندەگى جۋرناليستىك قىزمەتىندە قوسا اتقارادى.  ءىلياس 1922 جىلى «قوسشى» ۇيىمىنىڭ شاقىرتۋىمەن الماتىعا كەلىپ، «ءتىلشى» گازەتىنە جۇمىسقا تۇرعاندا ەجەلگى دوستىق ەندى شىناي ارىپتەستىككە اينالادى. ءىلياستىڭ «ءتىلشى» گازەتىندەگى پۋبليتسيستيكالىق ەڭبەكتەرىن جيناقتاپ جۇرگەندە شامعالي سارىباەۆتىڭ گازەت بەتىندەگى كوپتەگەن ماتەريالىن كوزىم شالعان ەدى. سوندا ءبىر بايقاعانىم، ءىلياس پەن شامعاليدىڭ وي ورتاق، پىكىرى ءبىر، ۇستانىمى ۇقىپتى بولعان. الداعى ۋاقىتتا ونى دا جۇرتقا جەتكىزۋگە كۇش سالماقپىن.

بۇدان سىرت ءىلياس «كەدەي ەركى» جانە «ءتىلشى» گازەتتەرىندە شامەي شىناسىلوۆ، وراز جاندوسوۆ، تۇرار رىسقۇلوۆ، ارىندى رەجيسسور،  دراماتۋرگ جۇمات شانين، قالدىباي ابدۋللين، قۇلمۇحامەت قادىروۆ، مۇحتار اۋەزوۆ، ءسابيت مۇقانوۆ، عابيت مۇسىرەپوۆ، ابوللا روزىباكيەۆ، س. قوجانوۆ، يمانعالي ارابايۇلى، جۇبانىش بارىباەۆ، قالىبەك سەرمولداەۆ، ىدىرىس كوشكىنوۆ، سمايىل تايىروۆ، ماعازى ماسانچين، قۇسايىنبەك ءامىروۆ، ءابۋ قۇداباەۆ، شاقپاق ارتىقباەۆ، عالي ورمانوۆ، تايىر جاراكوۆ، تاعى دا باسقا قازاق جۋرناليستەرىمەن تىزە ءتۇيىستىرىپ، قول ايقاستىرىپ قىزمەت ەتتى. ارالارىندا قىزمەت بابىنداعى ازىن-اۋلاق تۇسىنبەۋشىلىك بولعان شىعار. بىراق، ول بۇلاردىڭ بولاشاق قالامگەرگە اينالۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزگەن جوق. قايتا جىگەرىن جانىپ، سەنىمىن بەكىتىپ، شابىتىن ۇشتاي ءتۇستى. مۇنىڭ ىشىندە ءىلياستىڭ ايگىلى «قۇلاگەر» پوەماسىن جازۋعا جۇمات ءشانيننىڭ كومەگى كوپبولسا، اباي مۇراسىن اسپەتتەۋدە مۇحتار اۋەزوۆپەن باعىتى ءبىر بولدى، 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسى تۋرالى يمانعالي اراباەۆ (قىرعىز), قوعام ومىرىندەگى وزگەرىستەردە ىدىرىس كوشكىنوۆپەن پىكىرلەس بولدى. عالي ورمانوۆ پەن تايىر جاراكوۆ شاكىرتتىك تۇرعىدا ءىلياستان كوپ نارسەنى ۇيرەندى. شامەي شىناسىلوۆ تاعدىرى قانشا اۋىر بولعانىمەن، قازاق ءباسپاسوزىن قالىپتاستىرۋعا ءبىر كىسىدەي اتسالىسقان تۇلعا. قازىرشە قولىمىزدا شامەيدىڭ بولمىسىن اشاتىن دەرەك تىم از. بىراق «كەدەي ەركى» گازەتىن شىعارۋشى رەتىندە ءىلياستىڭ اتالعان باسىلىمدا ەڭبەك ەتۋىنە، جۋرناليستىك شىڭدالۋىنا كوپ كومەك كورسەتكەنى بەلگىلى.  قىسقاسى، ءىلياس ءبىر عانا «ءتىلشى» گازەتىندە وسىنداي ۇلى تۇلعالارمەن قاناتتاسا قىزمەت ەتىپ، پىكىرلەسە جۇمىس جۇرگىزدى. دەمەك، وسىنىڭ ءوزى ءىلياستىڭ تۇلعالىق بولمىسىن انىقتاۋ ءۇشىن ارقالايتىن جۇكتىڭ تىم سالماقتى، از بولمايتىنى انىق.

جۋرناليستيكا سالاسىندا ءاربىر ءجۋرناليستىڭ تىرناقالدى پۋبلتسيستيكالىق ەڭبەگىنىڭ قالاي جارىق كورىپ، وقىرمانعا تانىس بولعانى ءجيى تالقىلانىپ جاتادى. ونىڭ دا وزىندىك سەبەبى بار شىعار. سوندىقتان ءبىز دە ءىلياستىڭ جۋرناليستىك قىرىن اشۋ ءۇشىن ۇلى تۇلعانىڭ العاشقى تۋىندىسىنىڭ قايسى باسىلىمدا، قاشان، قالاي  جاريالانعانىن ىزدەستىرە باستادىق. وسى ماقساتپەن ءىلياس جايلى جازىلعان ەڭبەكتەردى پاراقتاپ ءجۇرىپ، قايشىلىققا تولى پىكىرلەرگە كەزدەسىپ قالدىق.

سونىڭ بىرىندە اكادەميك مۇحامەتجان قاراتاەۆ («دالانىڭ دارقان ءدۇلدۇلى»، 2012 جىل، استانا) اتتى توپتاماعا ەنگەن «ساڭلاق اقىن» اتتى ەڭبەگىندە:

«1920 جىلى ءىلياس تاشكەنتكە بارىپ سونداعى مۇعالىمدەر دايارلايتىن قازاق-قىرعىز ينستيتۋتىنىڭ ەكى جىلدىق كۋرسىنا ءتۇسىپ وقيدى. وسى ەكى جىلدا جازعان دۇنيەلەرىن «ءتىلشى»، «كەدەي ەركى» گازەتتەرىنە جىبەرىپ باستىرىپ تۇرادى. سونىڭ ىشىندە ايرىقشا اتاپ ايتۋدى قاجەت ەتەتىن ولەڭ،  1920 جىلى «ءتىلشى» گازەتىندە ەڭ العاش جاريالانعان «ورتاقشىل پارتيا» دەگەن ولەڭى»، – دەپ جازادى. راسىندا، «ورتاقشىل پارتيا» ولەڭى مۇقامەتجان قاراتاەۆ ايتقانداي: «قازاق پوەزياسىنداعى كوممۋنيستىك پارتيا تاقىرىبىنا جازىلعان العاشقى ولەڭنىڭ ءبىرى». دەمەك، بۇدان ءىلياس كوممۋنيستىك پارتيا تاقىرىبىن قازاق ءباسپاسوزىنىڭ بەتىندە العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ كورسەتكەن قالامگەر دەگەن قورىتىندى شىعارۋعا بولادى. الايدا، ءبىز ىزدەستىرىپ ءجۇرىپ اتالعان ولەڭنىڭ 1920 جىلى ەمەس، «ءتىلشى» گازەتىنىڭ №12, 1923 جىل، 16 يانۆار، سەيسەنبى كۇنگى نومىرىندە «ماتاي» دەگەن قالاماتپەن جاريالانعان نۇسقاسىن تاپتىق تا، اكادەميك قاراتاەۆتىڭ وسى تۇستا قاتەلەسىپ وتىرعانىن اڭعاردىق. شىن مانىندە،  قاراتاەۆتىڭ قاتەلەسۋى مۇمكىن ەمەس، نەگىزىندە بۇل قاتەلىك باسپادان كەتكەن بولۋى دا مۇمكىن. «1922 جىل» تەرىمشىلەردىڭ ابايسىزدىعىنان باسپاسوزدە 1920 جىل بولىپ ءتىزىلىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. بۇنداي جاعداي باسپاسوزدە ءجيى ۇشىراسىپ جاتادى. ءبىر سيفردردان كەتكەن قاتەلىك ەندى ءوز اقيقاتىنا قايتادى دەگەن ويدامىن. سەبەبى، «ءتىلشى» گازەتىنىڭ العاشقى ءنومىرى  1922 جىلى تامىز ايىندا باسىلىپ شىققان ەدى. سوندىقتان 1920 جىلى جارىققا شىقپاعان «ءتىلشى» گازەتىندە  ءىلياستىڭ تىرناقالدى تۋىندىسىنىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس دەگەن قورىتىندىعا كەلدىك. ال 1920 جىلى شىعىپ تۇرعان «كەدەي ەركى» گازەتىندە ءىلياستىڭ وسى تاقىرىپتاعى ولەڭىن تابا المادىق.

وسىدان كەيىن ءىلياستىڭ جۋرناليستىك قىرىن ءبىراز زەرتتەگەن تەمىربەك قوجاكەەۆتىڭ زەرتتەۋلەرىنە دەن قويدىق.  عالىم «جۋرناليست جانسۇگىروۆ» اتتى ەڭبەگىندە: «ءىلياس جانسۇگىروۆ 1920 جىلى ۆەرنىيداعى مۇعالىمدەر دايارلايتىن ءۇش ايلىق كۋرستا 15 كۇن-اق وقىعان سوڭ، اۋىز ادەبيەتىن جيناقتايتىن ەكسپەديتسياعا قوسىلىپ، جەتىسۋ ءوڭىرىن ارالاۋعا شىعادى. سول ساپارىندا تاشكەنتكە تاپ بولىپ،  مۇندا ءبىر قىس وقيدى. دەسە دە، سول جىلدارى وقي ءجۇرىپ، تاشكەنتتە شىعاتىن «اق جول» گازەتىنە كوررەكتور بولىپ ورنالاسادى. سونىمەن قاتار، «جاس الاش» گازەتىن شىعارۋعا بەلسەنە ارالاسادى. وسى گازەتتىڭ 1921 جىلى 22 ناۋرىزدا شىققان تۇڭعىش ءنومىرىنىڭ باس ماقالاسىن «جاس زامانداستارعا» دەگەن تاقىرپپەن ءىلياس جازادى»، – دەپ كورسەتەدى.

وسى ايتىلعان ويدىڭ ۇشىعىن «مەنىڭ ءومىرىم» اتتى ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ ماسكەۋدە وقىپ جۇرگەندە ءومىربايانى تۋرالى جازعان ماقالاسىنان تاپتىق. وندا ءىلياس: «جاس زامانداستارعا» مەنىڭ العاشقى باسپاسوزگە ءبىرىنشى شىققان ماقالام وسى» دەپ جازادى. بۇل جايدى «سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ 12.02.1932 جىلعى نومىرىندە جارىق كورگەن جازۋشىلار باسقوسۋىندا سويلەگەن سوزىندە ەسكەرتەدى. دەمەك، ءىلياستىڭ باسىلىم بەتتەرىندەگى تىرناقالدى پۋبليتسيستيكالىق ەڭبەگى 1920 جىلى ەمەس، 1921 جىلعى «جاس الاش» گازەتىنىڭ ءبىرىنشى نومىرىنە جازعان باس ماقالادان باستاۋ الادى. وسىعان دەيىنگى ءىلياس تۋرالى زەرتتەۋلەرىمدە وسى پىكىردى قۇپتاپ كەلىپ ەدىم. كەيىنگى كەزدەرى «قازاق» گازەتىنىڭ تىگىندىلەرىن اقتارىپ وتىرىپ، جالپى، قازاق جۋرناليستيكاسىنداعى ءىلياستىڭ العاشقى پۋبليتسيستيكالىق ەڭبەگى «قازاق» گازەتىندە 1915 جىلى جاريالانعانىن تاۋىپ الدىم. ول ءىلياستىڭ جوعارىدا ءتۇپ نۇسقاسى كورسەتىلگەن «جۇمىسشىلار جايىندا» جازعان دۇنيەسى.

وسى تۇستا وقىرمان: «نەلىكتەن ءىلياستىڭ تىرناقالدى پۋبليتسيستيكالىق ەڭبەگىن تۇراقتاندىرۋعا بارىنشا ىنتىعىپ وتىر»، – دەپ ويلايتىن دا بولار.  ەندەشە، ونىڭ ءمان-جايىن تۇسىندىرە كەتسەك، ارتىق بولماس. حالقىمىزدا: «بۇلاق باسىنان تۇنيدى» دەپ جاقسىلىقتى دارىپتەيتىن، «بالىق باسىنان ءشىريدى» دەپ كەرى كەتكەندى كەكەتەتىن ماقال-ماتەلدەر جەتكىلىكتى. قايسىبىر اقىلماننىڭ: «ادامنىڭ ادامشىلىعى ءىستى باستاعانىنان بىلىنەدى، قالاي بىتىرگەنىنەن ەمەس» دەگەن ناقىل ءسوزى تاعى بار. دەمەك، ءاربىر ءىستىڭ تابىستى، بەرەكەلى، ومىرشەڭ بولۋى سول ءىستىڭ باستالعانىنان بىلىنەدى دەگەن ءسوز. بۇل جاي ايتىلا سالعان وي دەپ تۇسىنۋدەن اۋلاق بولىڭىز. ول – تاريحتار بويى سان سىناقتان ءوتىپ، ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىن دالەلدەپ ۇلگەرگەن تۇجىرىم. ەندەشە، ەڭ العاشقى بەتىن «جاس زامانداستارعا» دەگەن ماقالامەن اشىپ بەرگەن «جاس الاش» گازەتىنىڭ بۇگىنگى مۇراگەرى، ەل گازەتى «جاس الاش»، ءىلياس بەلسەندى ەڭبەك ەتكەن «ەگەمەن قازاقستان»، «قازاق ادەبيەتى» گازەتتەرى بۇگىنگىدەي بيىككە ورلەپ، بەدەلگە يە بولۋى – ءىلياس اتامىزدىڭ رۋحىنىڭ قولداعانى، ويىنىڭ دۇرىستىعى، جولىنىڭ اشىقتىعى، نيەتىنىڭ تۇزۋلىگى، باعىتىنىڭ باياندى بولعاندىعى دەپ تۇسىنسەك، ارتىق كەتپەسپىز. اقىل تارازىسىنا سالىپ كورسەك، قازاق ءباسپاسوزى تاريحىندا عۇمىرى قىسقا بولعان گازەتتەر جەتەرلىك. ونىڭ ءبارىن ساناپ بەرۋدىڭ كەرەگى جوق. بىراق، ءىلياس جانسۇگىروۆ ءىز سالعان بىردە-ءبىر باسىلىم بايانسىز بولماپتى.

ال ءىلياستىڭ  «ءتىلشى» گازەتىندەگى ەڭ العاشقى تۋىندىسى اتالعان باسىلىمنىڭ №3, 1922 جىل، 3 قىركۇيەك نومىرىندەگى «تانا بالاسى» دەگەن بۇركەنشىك اتپەن  «قانىنا تارتپاعاننىڭ قارى سىنسىن» دەگەن تاقىرىپتا جارىق كورگەن ماقالاسى. بۇل ماقالادا 1912 – 1914 جىلدارداعى ورىس دەرەۆنيالارى مەن ارقا جەرىندە بولعان اشارشىلىق اپاتى مەن سول قيىندىققا جەتىسۋلىق قازاق-قىرعىزداردىڭ قالاي كومەكتەسكەنى، قولداۋ تانىتقانى، وزگە جۇرتتىڭ اشارشىلىق اپاتىنان قۇتىلۋىنا قولدان كەلەر كومەكتىڭ ءبارىن جاساعانىن ايتا كەلىپ، ال 1917 – 1918 جىلدارداعى جەتىسۋ مەن سىرداريا القابىنا تونگەن اشارشىلىق اپاتىنداعى ايانىشتى جاعدايلار ءسوز بولادى. مۇندا قازاق جەرى انتالاعان اشارشىلىققا ۇشىراعاندا ورىس مۇجىقتارى مەن ىشكى رەسەيدىڭ، ارقاداعى اعايىننىڭ ءۇنسىز قالعانىن بارىنشا سىنعا الادى. تۇيىندەپ كەلگەندە، مال باسى امان، جاعدايى جاقسى ارقا مەن شىعىستاعى قازاق جۇرتىنا «قانىنا تارتپاعاننىڭ قارى سىناتىنىن» ەسكەرتە جازادى. ەلدى ىنتىماققا، بەرەكە بىرلىككە، تاتۋلىققا ۇندەيدى. قيىندىقتان شىعۋدىڭ جولىن بىلايشا نۇسقايدى:

– «اعايىن ءبىر ولەدى، ءبىر تىرىلەدى» دەگەندەي، وسىنداي قيىندىقتا وتىرعان اعايىندارعا جاردەم قولدارىڭدى سوزاتىن ۋاقىت جەتتى. تاپقان-تايانعاندارىڭدى ورتاعا سالاتىن دا ۋاقىت وسى. اش باۋىرلارىنىڭ قولقاسى سەندەردىڭ مويىندارىڭا كوپ، الاشتى ۇلەسپەگەن ەنشىسى ۇلەسەتىن ۋاقىتى دا وسى ۋاقىت. اشتاردى «قايىرشى» دەپ ءتۇسىنۋ قاتە. ولارعا بەرەتىندەرىڭ مالدارىڭنىڭ ماڭداي الدى بولۋعا ءتيىس. تيىن-سىيىنمەن اشتاردى قاناعاتتاندىرا المايسىڭدار. ەلشىلىك قىلۋ كەرەك، جۇرتشىلىق قىلۋ كەرەك. قارقىندى، ەكپىندى ءىسىمىزدى ىستەۋىمىز كەرەك. بايلار مالىن، اسكەرلەر كۇشىن اشتارعا جۇمسايتىن ۋاقىتى. قالام قايراتكەرلەرى دە تىنباي گازەت-جۋرنالدار ارقىلى قالىڭ جۇرتقا ۇگىت-ناسيحات تاراتۋى كەرەك»، – دەپ تۇيىندەيدى ويىن.

مىنە، وسىلاي ءىلياستىڭ بولاتتاي بەرىك، سۇتتەي اپپاق، سۋداي ءمولدىر ويلارىمەن قاناتتانعان «ءتىلشى» – ەل تاريحىندا، ونىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىندە ەرەكشە ورنى بار گازەتكە اينالدى. حالقىنىڭ  قاسىرەتى مەن قۋانىشىن ەشكىمنەن قورىقپاي، تارتىنباي جاريالاپ، نە كورسە دە  ەلىمەن كورەتىن حالىقتىق باسىلىم بولىپ كەلەدى. ويتكەنى بۇل باسىلىمعا جوعارىدا  ايتقانداي، ءىلياس جانسۇگىروۆ باستاعان جۋرناليستىك دايىندىعى بار، حالىق اراسىندا بەرەرى زور، ەلى ءۇشىن ەمىرەنگەن پەرزەنتتەرى ەڭبەك ەتىپ، ونىڭ شىن مانىندە  ۋاقىت، زامان، قوعام تالاپتارىنان شىعۋىنا باسا ءمان بەرىپ وتىردى. ءتىپتى، ول ەشقاشان باسقا باسىلىمدار ءتارىزدى الجۋازدىق تانىتىپ، مازمۇنىمەن جۇرتتى وكىندىرىپ كورگەن جوق. ءتىپتى، كەشەگى جەلتوقسان ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسى قايراتكەرلەرى قايرات رىسقۇلبەكوۆتەردى سوتتاپ، ءولىم جازاسىنا كەسكەندە ولاردىڭ بۇل شەشىمگە «تۇكىرە قاراعان» قايسار تۇرىسىن بەينەلەگەن سۋرەتتەردى دە كەزەكتى سانىندا «جەتىسۋ» جاريالاپ، «ايدى اسپانعا شىعارعانى» بار. بۇل ىلەكەڭدەردىڭ سالعان جولى ەمەس پە؟ قىسقاسى، ءىلياس جانسۇگىروۆ باعىتىن نۇسقاپ، باعىن اشقان باسىلىمدار، مىنە، وسىلاي ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىن وتكەن تاريحىمەن دالەلدەپ كەلەدى. وعان تالاس جوق شىعار.

ءتىلشى گازەتىندە تانا بالاسى، ءىلياس، ماتاي، اعىن، شولجىق، ءىلياس جانسۇگىرۇلى، جانسۇگىرۇلى، ءىلياس جانسۇگىروۆ، قارا بۇقارا، جا-جا، ساقا، ج. جەتىم بالا دەپ قول قويىپ، كوپتەگەن ماتەريال جاريالادى. وندا الۋان ءتۇرلى كەلەلى ماسەلەلەر قوزعادى. ءتىپتى،  «قازاق ادەبيەتىندە ۇلكەن قۇبىلىس رەتىندە ماڭگىلىك ورىن العان ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ «ءتىلشى» گازەتىندە ەڭبەك ەتۋى، جاي ەڭبەك ەتىپ قانا قويماي، ادەبيەت بولىمىنە باسشىلىق ەتۋى سول كەزدىڭ وزىندە ۇلكەن ماقتانىش ەدى. العاشقى كۇننەن-اق ورنەك سالعان جالىندى جىرلارى گازەتتىڭ ءارىن اشسا، ويلى دا دىتتەگەن جەرىنە ءدوپ تيەر ماقالالارى وقىرمانداردى ومىرگە ۇمتىلدىردى. قىزمەتكە قاراشا ايىنان الىنىپتى. دۇنيەلەرىنىڭ ءبارى دە سول ءداۋىردىڭ ۇنىمەن استاسىپ، جارلى-جاقىبايلاردىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن، ەلدىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن ونە بويىنا وزەك ەتكەن. سويلەم تىركەسىنەن-اق اۆتوردىڭ شابىتتانا قالام تارتقانىن بىردەن اڭعاراسىز.

ءىلياستىڭ ءتۇرلى بۇركەنشىك اتپەن «ءتىلشى» گازەتىندە جارىق كورگەن پۋبليتسيستيكالىق ەڭبەكتەرىن زەردەلەي كەلگەندە نەگىزگى فاپوسىن، مازمۇن-رۋحىن تانىتاتىن بىرنەشە تاقىرىپ بار. بۇل تاقىرىپتى پروفەسسور تەمىربەك قوجاكەەۆ تولىق تۇراقتاندىردى. ءبىز دە سول ايتىلىمدارمەن كەلىسە وتىرىپ، ءوزىمنىڭ قوسىمشا ويلارىمدى كورسەتە كەتكەندى ءجون سانادىم. سولاردىڭ ەڭ باستىسى – وكتيابر توڭكەرىسى مەن ونىڭ قازاق دالاسىنا اكەلگەن جاقسىلىعى تۋرالى بولدى. ول ءوزىنىڭ سول تۇستاعى جازعان پۋبليتسيستيكالىق ەڭبەكتەرىندە وكتيابردىڭ جەڭىسىن، ونىڭ كەدەي تابىنا بەرگەن جەمىسىنىڭ جالىندى جىرشىسى بولۋمەن قاتار سول تۇستاعى قازاق قوعامىنىڭ وركەنيەتتەن الىستا قالعان، وقۋ-ءبىلىمسىز، بىرلىكسىز جاعدايىن دا اشىنا جازىپ، جول كورسەتىپ وتىردى.   ايتالىق، «تىرشىلىكتى ساقتاۋدىڭ جولى» (تانا بالاسى. «ءتىلشى» گازەتى، №4, 1922 جىل، 10 سەنتيابر)  «وكتيابر توڭكەرىسى ھام ق.ق» ء(ىلياس. «ءتىلشى» گازەتى №6, 7. ءحى، 1923 جىل), «اۋىلشارۋاشىلىق قۇرالدارى» ( ءىلياس. «ءتىلشى» گازەتى، №12, 1923 جىل، 16 يانۆار، سەيسەنبى),  «پارتيا تۇرمىسى» ء(ىلياس جانسۇگىروۆ. «ءتىلشى» گازەتى، №12, 1923 جىل، 16 يانۆار، سەيسەنبى), «جەتىسۋداعى كوورپەراتسيا قۇرىلىسى» (ماتاي. «ءتىلشى»، №51, 1923 جىلى، سارسەنبى،  11 يۋل), «اۋە كەڭىستىگىنىڭ جەتىسىندە» (ماتاي. «ءتىلشى»، №52, 1923 جىلى،  سەيسەنبى،  31 يۋن), «استىق قارىزىنا جازىلىڭدار» (ماتاي. «ءتىلشى»، №53, 1923 جىلى،  سەيسەنبى), «دالا قوتىربۇلاق قوسشىلارى» ء(ىلياس. «ءتىلشى»، №159, بەيسەنبى، 26 فەۆرال، 1925 جىل), «قوسشى جينالىسى» ء(ىلياس. «ءتىلشى»، №160, سەيسەنبى، 3 مارت، 1925 جىلى), «شارۋا قامى ەرتە ەسكەرىلسىن» (ساقا.  «ءتىلشى گازەتى»،  №288,  1927 جىل، قويان، 27 يۋن،  جەكسەنبى) سياقتى ماقالارى سول تۇستاعى قوعام ءومىرىنىڭ شىنايى كەلبەتىن الدىعا تارتىپ، قازاق قوعامىن تەك قوسشىلار قۇرعان وداقتىڭ عانا قۇتقارىپ قالاتىنىنا سەنىممەن قارايدى. بۇگىنگى كۇننىڭ كوزىمەن قاراعاندا، تەرىستەۋ سەزىلگەنىمەن سول تۇستاعى قوعامدىق جاعداي تالابىنان تۋىنداعان تۇسىنىك ەدى بۇل. وسى ەڭبەكتەرى ءىلياستى ەلگە تەزىرەك تانىمال ەتتى.

ەكىنشى ءبىر ۇلكەن تاقىرىپ، وقۋ، وقىتۋ ماسەلەسىنە باعىتتالدى. ول سول تۇستاعى تىرشىلىكتىڭ نەگىزگى تۇتقاسى ونەر-بىلىمدە ەكەنىن، جالپى ءبىر ۇلتتى ەكىنشى بىرىنەن بيىك كورسەتەتىن، تۇرمىسىن جاقسارتاتىن وقۋ، وقىتۋ جۇمىسى ەكەنىن جازۋدان جالىقپاعان. بۇل تۋرالى «ءتىلشى» گازەتىندە بىرنەشە ماتەريال جاريالاپتى. «جەتىسۋداعى وقۋ ماسەلەسى» (ماتاي، «ءتىلشى» گازەتى. №17-18, 18 اقپان، 1923 جىل) دەگەن ماقالاسىندا ەلدەگى اعارتۋ ماسەلەلەرىن باتىل ورتاعا قويىپ، جاڭا مەكتەپتەر سالۋ، جارامسىز مۇعالىمدەردى بوساتۋ، اعارتۋ جۇمىسى تۋرالى ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزۋ جۇزىندە ءوزىنىڭ 10 ءتۇرلى جوباسىن كورسەتەدى. «اباي كىتابى» ء(ىلياس جانسۇگىروۆ. «ءتىلشى»، №37, 1923 جىلى، 8 ماي) ماقالاسىندا ح. دوسمۇحامبەتوۆتىڭ قۇراستىرۋىمەن تاشكەنتتە باسىلعان اباي كىتابىنىڭ ءۇشىنشى باسىلىمىنا ءوز پىكىرىن بىلدىرگەن ءىلياس سول تۇستاعى بىلىمگە شولدەگەن قازاق-قىرعىزدارعا ىزدەگەنىن اباي كىتابىن تانىستىرۋ، ءبىلدىرۋ ارقىلى تابۋعا بولاتىنىن جەتكىزەدى. «ءپان اتامالارى» ء(ىلياس. «ءتىلشى»، №75, 1923 جىلى، 7 دەكابر، جۇما) ماقالاسىندا سول تۇستاعى مەكتەپتەردە وقىتىلاتىن ءپان اتامالارىن جاساۋدىڭ ناقتىلى جولدارىن ءتۇسىندىرىپ بەرەدى. «حالىق اعارتۋ قىزمەتكەرلەر ۇيىمىنىڭ بەسجىلدىق ءھام ۋەزدىك وقىتۋشىلار كونفەرەنتسياسىندا» مۇعالىمدەردى «نار اتانداي جۇرت جۇگىنە، جۇرت جۇمىسىنا كولىك بولۋعا» شاقىرسا، «جەتىسۋ قازاق ينستيتۋتىنىڭ ءومىرى» ء(ىلياس. «ءتىلشى» گازەتى، №152, 4 يانۆار 1925 جىل) ماقالاسىندا ينستيتۋتتىڭ اشىلۋى، دامۋى قيىندىقتاردى جەڭۋ تاريحى اڭگىمەلەنەدى دە، ناقتى مىندەتتەرى سارالانادى.

اعارتۋشى ءجۋرناليستىڭ جوعارىدا كورسەتىلگەن ماقالالارىندا  ايتقان ۇلگىلى مەكتەپتەردىڭ وزىق تاجىريبەسىن پايدالانۋ، وقۋ ءىسىن مەكتەپ، مۇعالىم، جابدىق، جوبالارمەن قامتاماسىز ەتۋ، ەل مەن اعارتۋ مەكەمەلەرىنىڭ بايلانىسىن جاقسارتۋ تۋرالى كوپ ويلارى بۇگىنگى زياتكەرلىك مەكتەپ رەفورماسىنىڭ تالاپتارىمەن ۇندەسىپ جاتىر. سوندىقتان ونىڭ وقۋ، وقىتۋ تاقىرىبىنا جازعان ماتەريالدارى ءمانىن ءالى دە جويعان جوق.

ءىلياس پۋبليتسيستيكاسىنىڭ تاعى ءبىر باستى تاقىرىبى – قازاق ايەلىنىڭ تاعدىرى. «ءتىلشى» گازەتىندە باسىلعان ەڭبەكتەرىنىڭ دەنى وسى تاقىرىپقا ارنالىپتى. ايتالىق، «شەشىلمەگەن جۇمباق» شاشاۋ سوزىندە تۇركىستان ءبىلىم كوميسسەياسىنىڭ وكىلى تورەقۇلوۆپەن ەل ارالاي شىققان اقىننىڭ جول-جونەكەي كورگەن ەستەلىكتەرى جازىلعان. وندا تورەقۇلوۆ پەن رىستى قىز جانە حانىم نامازىمبەكقىزىنىڭ  اراسىنداعى پىكىرتالاسى ارقىلى قازاق قىزدارىنىڭ ءور بەينەسىن، اسقاق رۋحىن، سونداي-اق، بيازىلىعىن دا ايشىقتاپ كورسەتەدى. ال «قازاق ايەلىنىڭ ومىرىنەن» ء(ىلياس. «ءتىلشى»، №94, 1924 جىل، 8 مارت) ماقالاسىندا قازاق قىزدارىنىڭ ۇلت تاريحىندا الاتىن ورنىن تۇراقتاندىرادى.  ءتىپتى، بۇل ماقالانى قازاق ايەلدەرى تۋرالى جازىلعان شوقتىقتى شىعارما دەسە دە بولعانداي. سونداي-اق، «قازانشى قاتىن دا جۇرت باسقارسىن» ءىلياس. «ءتىلشى گازەتى»، №118, 1924 جىل، 25 يۋن، سارسەنبى) ماقالاسى ايەلدەر تەڭدىگى تاقىرىبىنا ارنالادى. وندا تاريحتاعى ايەل زاتىنىڭ ورنى، ءرولى تومەن بولۋى، ەل ومىرىنە ارالاسا المايتىن سەبەپتەرى ايتىلا كەلىپ: «ايەل تابىنىڭ باس ەركى كۇرەسىنە كوپشىلىگىن دايارلاۋ. ولاردى الەۋمەت ىسىمەن بايلانىستىرۋ. جالپى ايەلدىڭ ءبىلىم الىپ، سانالانۋىنا كوسەمدىك قىلۋ. وقۋ وردالارىنا جاس قىزداردى كىرگىزۋ، جالپى ەڭبەكشىلدەر كوپشىلىگىنىڭ  ساۋاتسىزدىعىمەن كۇرەسۋ» سياقتى ويىن اشىق بىلدىرەدى.

ارينە، جۋرناليست گازەت بەتىندەگى ايەلدەر تاقىرىبىندا جازعان ەڭبەكتەرىندە قازاق ايەلىنىڭ ءتورت قۇبىلاسى تۇگەل بولدى دەپ ايتۋدان اۋلاقپىز. ولاردىڭ جاۋگەرشىلىكتە باتىر بولۋمەن قاتار ۇرىلاردىڭ ولجاسى، قۇنعا تارتىلعان كۇڭ بولعانىن دا جاسىرمايدى. بىراق مۇنىڭ ءبارىن قازاق ايەلىنىڭ سورلىلىعى ەمەس، زامان تراگەدياسى، ادەت-سالت، داعدى-ءداستۇر پاسىقتىعىنان قاراستىرادى. سويتە كەلىپ، جاڭادان ورنىققان كەڭەس وكىمەتىنەن ۇلكەن ءۇمىت كۇتەدى.

ال ءتورتىنشى كوتەرگەن تاقىرىبى – «ءتىلشى» گازەتى ارقىلى قازاق باسپاسوزىنە فەلەتون مەن وچەركتى ەنگىزىپ، سول تۋرالى كوپتەگەن قۇندى ەڭبەكتى جازدى. مۇنى ءجۋرناليستىڭ ءوزى دە ماقتان تۇتقان. بىردە: «فەلەتوننىڭ جاڭا ءتۇرىن، ۇلگىسىن قازاق باسپاسوزىنە كىرگىزۋگە ءبىراز قىزمەت ەتىپ كەلەمىن» دەسە، ەندى بىردە: «وچەرك دەگەن ادەبيەتتىڭ بۇگىنگى ءبىر كەرەكتى ءتۇرى. قازىر ءومىر قارقىنى، قۇرىلىس ارتىنا كۇنبە-كۇنگە سايكەس ادەبيەت ءتۇرى – وچەرك. وتكىر قالام، ەكپىندى ستيل، ءدال سۋرەت، كوپشىلىكتى تەز ۇيىستىرۋشى پىكىر وسى وچەركتە، ادەبيەتتىڭ ەكپىندى ءتۇرى وسى»، – دەپتى. راسىندا «ءتىلشى» گازەتىندە جاريالانعان ءىلياستىڭ فەلەتوندارى مەن وچەركتەرى ءتىلىنىڭ شۇرايلىلىعى، وقيعانىڭ شىنايىلىعى، وي-پىكىرىنىڭ ۇنامدىلىعى، تەڭەۋلەردىڭ تەرەڭدىگى، كۇلكىلى ەپيزوتتارى ارقىلى وقىرمانىن جالىقتىرمايدى. «ءدال ايتقاندا، ءىلياس فەلەتوننىڭ جاڭا ءبىر ءتۇرىن شىعاردى. ول فەلەتوندى تىكە، بىردەن باستاماي، وراعىتىپ، الىستاپ ەپيگرافپەن باستايتىن. («ءىلياس جانسۇگىروۆ»، بەيسەمباي كەنجەباەۆ، «دالانىڭ دارقان ءدۇلدۇلى»، 2012 جىل، استانا). ايتالىق، «وسى كۇندە قالاي قىلساڭ بولىس-ەكەڭ اتاناسىڭ» (ماتاي. «ءتىلشى» گازەتى، №7, 1922 جىل، 2 دەكابر، سارسەنبى) سىقاق ولەڭىندە جالقاۋ جاستاردىڭ مىنەز-قۇلقىن اياۋسىز مىسقىلدايدى. «باقتىڭ ءادىسى» (ماتاي. «ءتىلشى» گازەتى، №14, 1923 جىل، 24 يانۆار، سارسەنبى) شاشاۋ ءسوزى ناعىز ءومىردىڭ وزىنەن الىنعان تارتىمدى شىعارما دەۋگە تۇرادى. ونداعى باق ىزدەگەن پايداكۇنەم جاستىڭ اقىلىنىڭ الىسقا جەتپەگەنىن اجۋالاسا، «جۇماعالي – نوركەي» (ماتاي. «ءتىلشى» گازەتى، №16, 1923 جىل، 1 فەۆرال، بەيسەنبى) شاشاۋ سوزىندە جەرگىلىكتى جەردەگى جاستار جۇمىسىنىڭ جايىن بىلمەيتىن كومسومول جەتەكشىلەرىن سىنادى.  «يت-اي» (ماتاي. «ءتىلشى» گازەتى، №23, 1923 جىل، 25 فەۆرال، سەيسەنبى ) شاشاۋ سوزىندە تۋعانباي مەن التىنايدىڭ ديالوگى ارقىلى ەلگە تىنىشتىق بەرمەگەن لاۋشىلاردىڭ قيتۇرقى قىلىقتارىن كۇلكىلى ەتىپ سۋرەتتەيدى. «كەر شولققاا» (قارا-بۇقارا، «ءتىلشى» گازەتى، №34, 1923 جىل، 25 اپرەل، سارسەنبى) ءازىل ولەڭىندە جۋرناليست ات تۋرالى ەمەس، سول تۇستاعى توڭكەرىستى جەكەباسىنىڭ اقىماقتىعىنا جاراتقان اقىلسىزداردىڭ قىلىعىن سىناۋعا باعىتتايدى. قىسقاسى، ءىلياستىڭ ءاربىر فەلەتون، وچەركتەرى ءتىلىنىڭ شۇرايلىلىعى، ويىنىڭ تەرەڭدىگى، پىكىرىنىڭ دالدىگى ارقىلى دارالانىپ تۇردى. ايتپاقشى، ءىلياستىڭ فەلەتون جانرىنا قوسقان ۇلەسى تۋرالى بۇعان دەيىن دە كوپ زەرتتەلدى. سوندىقتان تىزگىنىمىزدى وسى جەردەن تارتقانىمىز دا ءجون شىعار.

جۋرناليستيكا عىلىمى دا جاتقان ءبىر الەم. قازاق جۋرناليستيكاسى قالىپتاسقانىنا اسا ۇزاق ۋاقىت بولماعانىمەن تەز ارادا جەتىلىپ، قاۋىرت وركەندەدى. بۇگىنگى تاڭدا جۋرناليستيكانىڭ سان سالالى باعىتى جارىققا شىعىپ وتىر. سونىڭ ءبىرى – ارنايى جانرعا اينالعان باسپاسوزدەردەگى جارناما  جۇمىسى. جۋرناليستيكانىڭ بۇل سالاسىنا ءبىراز نارسەنى جاتقىزۋعا بولادى. سونىڭ ىشىندە قازىرگى ءباسپاسوزدىڭ قارجىلىق قاجەتتىلىگىن، شەشىپ وتىرعان قۇتتىقتاۋ جانە ەسكە الۋعا ارنالعان جارناما ءتۇرى بار. ءبىر تاڭعالارلىعى، گازەتكە قۇتتىقتاۋ بەرۋ ماسەلەسىن ءباسپاسوز بەتىندە ەڭ العاش كوتەرگەن دە، ونى ءوزىنىڭ ءتاسىلى ارقىلى جۇزەگە اسىرعان دا ءىلياس جانسۇگىروۆ بولىپ شىققانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. ءبىز «ءتىلشى» گازەتىن اقتارىپ وتىرىپ مىنانداي قىزىققا كەزدەستىك.  الدىمەن سونى وقىپ الايىق:

قۇتتىقتار (قۇتتىقتاۋ)

گۋبەرنيالىق  حالىق اعارتۋ ءبولىمى اتىنان:

گۋبەرنيالىق حالىق اعارتۋ ءبولىمى، الماتىداعى قازاق ينستيتۋتىنىڭ تۇڭعىش ۇشىرعالى تۇرعان جاس بالاپاندارىن قۇتتىقتايدى.

قازاق ينستيتۋتىنىڭ بەرگەن ءبىلىمىن، ەڭبەكشىل ەلىنىڭ كۇتكەن ءۇمىتىن، ەكەۋىن تابىستىرىپ شىققان توڭكەرىسشىل، لەنينشىل جاستار، ەلگە قىزمەت قىلار دەپ ءۇمىت ەتەمىن.

جاساسىن قازاقتىڭ جاس جەتكىنشەكتەرى.

گۋبەرنيالىق حالىق اعارتۋ ءبولىمى اتىنان جانسۇگىرۇلى.

«ءتىلشى»، №173, سەيسەنبى، 5 ماي، 1925 جىل.

«ءتىلشى» گازەتىندە ەڭ العاش رەت جارىق كورگەن قۇتتىقتاۋدىڭ ءماتىنى. ونىڭ اۆتورى ءىلياس جانسۇگىروۆ. وندا ءىلياس كەرەگە گازەتتەرىنىڭ وزەكتىلىگى، يكەمدىلىگى، اسىرەسە اۋىلدى جەرلەردەگى ءوندىرىستى ۇيىمداستىرۋعا تاپتىرمايتىن كومەكشى قۇرال بولاتىندىعى ايتىلا كەلىپ، ونى قالاي اشۋ، جۇمىسىن قالاي باعىتتاۋ ماسەلەلەرىن ەگجەي-تەگجەيلى كورسەتەدى. ءتىپتى، وسى دەپلومدىق جۇمىسىن جازۋ بارىسىندا ءوزى جۇمىس ىستەگەن «ءتىلشى» گازەتىندەگى باي تاجىريبەسىن ۇتىمدى پايدالانعان. بۇل ەڭبەكتىڭ قۇندىلىعى بۇگىنگى تاڭدا ءوز قۇنىن جوعالتا قويعان جوق. بىراق ەل بىلە بەرمەيدى؟! بۇل تاقىرىپتاردىڭ قالاي اشىلعانىن، نەندەي جول-جوبا ۇسىنعانىن، تاعى دا دا جۇرت بىلمە بەرمەيتىن شىندىقتاردى وسى جازىلىمنىڭ كەلەسى بولىمىنە قالدىردىق.

ءىلياس ماسكەۋدە وقىپ جۇرگەن كەزىندە دە «ءتىلشى» گازەتىنەن قول ۇزگەن جوق. ءجيى قارىم-قاتىناستا بولىپ، وزىندىك اقپالىن كورسەتىپ وتىردى. بۇل تۋرالى ولكەتانۋشى جەمىسبەك تولىمبەكوۆ «جۋرناليست جانسۇگىروۆ» اتتى ەڭبەگىندە جاقسى دەرەكتەر كەلتىرەدى: «1926 جىلى 29 قىركۇيەكتە جازعى پراكتيكا جۇمىستارى تۋرالى جازعان تۇسىنىكتەمەسىندە ءىلياس جانسۇگىروۆ: «ورتالىق كوميتەتتىڭ شەشىمىمەن مەنى جەتىسۋ گۋبكومىنىڭ ۆكپ (ب) قۇزىرلىعىنا ىسساپارمەن جىبەردى. ولار مەنى ءباسپاسوز ءبولىمىن باسقارۋعا تاعايىندادى. جەتىسۋدا قازاق گازەتى «ءتىلشى (يزۆەستيا)» اپتاسىنا ءۇش رەت 1200 دانامەن شىعاتىن ەدى. گازەت شارۋالارعا (كرەستياندارعا) ارنالعان. سەكسەن ادام اۋىلدىق كوررەسپوندەنتتەرى (تىلشىلەرى) بار ەكەن. جولاي قىزىلورداداعى كاز.كرايكوم ءباسپاسوز بولىمىنە كىردىم. ولار ماعان جەتىسۋداعى ءباسپاسوز ماڭىزدىلىعى تۋرالى مىنانداي تاپسىرمالاردى:       

«ا) ءباسپاسوز جانە سوعان قاتىستى قىزمەتكەرلەرمەن جيىن-كەڭەس وتكىزۋدى، ب) اۋىل كورلار كونفەرەنتسياسىن وتكىزۋدى دايىنداۋدى، ۆ) گازەتتى ءىس جۇزىندە قالاي شىعارۋدى ۇيلەستىرىپ قاراستىرۋدى» جۇكتەدى. بۇعان قوسىمشا دالا قازاقتارىنا گازەتتى قالاي شىعارۋ كەرەكتىگى جايىندا «جادىناما» نەمەسە سودان وقىپ گازەت شىعارىلاتىنداي جول كورسەتۋ كىتاپشاسىن شىعارۋدى تاپسىردى. جەتىسۋعا كەلگەن سوڭ گازەت جۇمىسىن وركەندەتىپ، ماڭىزىن كوتەرۋ تۋرالى جەرگىلىكتى قىزمەتكەرلەرمەن بىرنەشە جيىن-كەڭەستەر وتكىزدىم. وسى كەزەڭدە ورتەنىپ كەتكەن تيپوگرافيانىڭ كەسىرىنەن ءۇش گازەت ورىس، قازاق، تارانشى تىلدەرىندە شىعاتىن جابىلدى. سول سالداردان گازەت قىزمەتكەرلەرى جۇمىسسىز قالدىق. مەنى گۋبەرنيا كوميسسياسى 1916 جىلعى اق پاتشانىڭ «يۋن» جارلىعىنا قارسى كوتەرىلىستىڭ 10 جىلدىعىنا دەرەكتى ماتەريالدار جيناۋعا ىسساپارمەن قىرعا جىبەردى. ول تاپسىرمانى ورىندادىم. وعان قوسا كاز.كرايكومنىڭ تاپسىرماسىن قىر قازاقتارىنا گازەتتى قالاي شىعارۋ كەرەكتىگىنە ارنالعان كىتاپشانى دا جازىپ، كاز.كرايكومعا جىبەردىم. ازىرگە، وعان پىكىر العام جوق. گيج-عا وقۋعا تۇسكەنگە دەيىن رەداكتسيا اپپاراتىندا بەس جىل قىزمەت جاساعان وتەلىم بار. سوعان بايلانىستى جەرگىلىكتى جەرگە بارعاندا مەن دايىن كادر بولدىم. گيج—دا العان تەوريالىق ءبىلىمىم ىستەگەن جۇمىستارىمدى تياناقتى ءدال اتقارۋىما سەپتىگىن مول تيگىزدى»، – دەپ جازىپتى.

ال ءىلياستىڭ جۋرناليستيكا سالاسىنداعى ءوز مەكتەبىن قالىپتاستىرۋ بارىسىندا ءىزباسارلارىن قالاي تاربيەلەگەنى، جاستارعا قانداي جولدارمەن قامقور بولعانى جايىندا كوپ ايتىلا بەرمەيدى.  ونى الداعى ماقالالاردىڭ ەنشىسىنە قالدىرايىق. وسى دالەلدەردىڭ دەنى ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ «ءتىلشى» گازەتىندەگى قىزمەتىن تولىق كورسەتە الدى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى.

«ءتىلشى» گازەتىنىڭ 1923 جىلعى كەزەكتى سانىندا جاريالانعان «جۋرناليستەر سەسسياسى» اتتى حاباردا: «وسى كۇنى بارلىق وبلىستا جۋرناليستەر سەسسياسى ۇيىمداستىرىلعان، مۇنى كىندىكتىڭ (ورتالىقتىڭ) ماقۇلداۋىمەن جەتىسۋدا دا اشۋ كەرەكتىگى ۇيعارىلىپ، 7 ماىردا «ءتىلشى» جانە «پراۆدا» گازەتتەرى جازۋشىلارىنىڭ (تىلشىلەرىنىڭ ق.ا) جينالىسى بولىپ، جۋرناليستەر سەسسياسى ۇيىمداستىرىلدى. سەسسيا بيۋروسىنىڭ مۇشەلەرى يۆانوۆ، ەسوۆا، كارابين، توبە باسشىسى ەسوۆا»، – دەلىنگەن. سول جىلدارى ۇيىمداستىرىلعان جۋرناليستەر سەسسياسى بۇگىندە ەلىمىزدەگى بەدەلدى ۇيىم قازاقستان جۋرناليستەرى وداعىنىڭ ەڭ العاشقى باستاۋ كوزى ەدى.

1925 جىلى 1 قىركۇيەك كۇنى ينستيتۋت اتىنا جازعان وتىنىشىندە ءىلياس جانسۇگىروۆ: «ءبىزدىڭ گۋبەرنيادا 2 % حالىق قانا حات تانيدى. ءوزىم 5-6 جىل باتراك بولدىم. 1921 جىلدان باستاپ ۇزبەي كەڭەس باسپاسوزدەرىندە قىزمەت ىستەدىم. پارتيالىق گازەت «تىلشىدە» رەداكتور، ورىس تىلىندە شىعاتىن گۋبەرنيا پارتياسىنىڭ «دجەتىسۋسكايا پراۆدا» مەن «دجەتىسۋسكايا يسكرا» گازەتتەردە كوررەسپوندەنت قىزمەتتەرىن اتقاردىم. جۋرناليستەر سەكتسياسىنىڭ مۇشەسىمىن»، – دەپ جازىپتى. دەمەك، وسى دەرەكتەر ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ العاشقى نەگىزىن قالاۋشى جانە مۇشەسى بولعان دەپ تۇراقتاندىرۋعا دا بولادى.

وسى جەردە تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ءبىز وسىعان دەيىن ءىلياس جانسۇگىروۆ «ءتىلشى» گازەتىنىڭ ادەبيەت ءبولىمىن باسقاردى دەپ كەلدىك. نەگىزىندە ءىلياس ءبىر مەزگىل اتالمىش گازەتتىڭ باس رەداكتورى رەتىندە دە جۇمىس اتقارعانى بەلگىلى. «ءتىلشى» گازەتىنىڭ سارعايعان تىگىندىسىن جالىقپاي اقتارىپ وتىرىپ، باسىلىمنىڭ سوڭعى بەتىندەگى شىعارۋشى دەگەن جەرگە شامەي شىناسىلوۆ، سارا ەسوۆا، ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ كەزەكتەسىپ قول قويعانىن كوردىك.

دەمەك، ول كەزدەگى شىعارۋشى دەگەنىمىز، بۇگىنگى گازەتتىڭ باس رەداكتورى دەگەندى بىلدىرەدى.

وسى تۇرعىدان كەلگەندە، ءىلياس قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ العاشقى مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى جانە «ءتىلشى» گازەتىنە رەداكتورى بولدى.

بۇل اقيقاتتى تۇراقتاندىراتىن ۋاقىت كەلدى.

ايتۋ بىزدەن، اتقارۋ سىزدەن، اعايىن!

جالعاسى بار...

قاجەت انداس

Abai.kz