(سىقاق اڭگىمە)

سەمەي ۋەزى، شىڭعىس بولىسىنىڭ تۇرعىنى قۇنانبايۇلى ابايعا. «رەكتوردىڭ ايناسى» گازەتىنىڭ كەڭەسشىسى ءارى جۋرفاكتىڭ دەكانى جايباسار مىلجىڭبايدان.

قۇرمەتتى اباي مىرزا! رەداكتسيامىزعا «قالىڭ ەلىم قازاعىم قايران جۇرتىم» دەگەن جالپى تاقىرىپپەن ءبىر توپ ولەڭدەرىڭىز تۇسكەن ەكەن. ولەڭدەردىڭ گازەتىمىزگە جاريالاۋعا جاراماعاندىعىن مالىمدەي وتىرىپ، ونىڭ سەبەپتەرىن ءتۇسىندىرۋدى ءجون كوردىك.

ءسىز «ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس» - دەپسىز. مۇنىڭىز ەندى شىلعي وتىرىك. وعان كىم سەنەدى. تابيعات ەكولوگيالىق جاعىنان ازىپ-توزۋى مۇمكىن. ال، ول ولمەيدى. ادامنىڭ  جايىنا كەلسەك، كۇندە كورىپ ءجۇرمىز عوي. اۆتوكولىك اپاتىنا ۇشىراپ، مەزگىلسىز قازا تاۋىپ جاتقاندار قانشاما. ال، الگى سپيد دەگەن پالەگە ۇشىراسا ءتىپتى ءۇمىت جوق.

(سىقاق اڭگىمە)

سەمەي ۋەزى، شىڭعىس بولىسىنىڭ تۇرعىنى قۇنانبايۇلى ابايعا. «رەكتوردىڭ ايناسى» گازەتىنىڭ كەڭەسشىسى ءارى جۋرفاكتىڭ دەكانى جايباسار مىلجىڭبايدان.

قۇرمەتتى اباي مىرزا! رەداكتسيامىزعا «قالىڭ ەلىم قازاعىم قايران جۇرتىم» دەگەن جالپى تاقىرىپپەن ءبىر توپ ولەڭدەرىڭىز تۇسكەن ەكەن. ولەڭدەردىڭ گازەتىمىزگە جاريالاۋعا جاراماعاندىعىن مالىمدەي وتىرىپ، ونىڭ سەبەپتەرىن ءتۇسىندىرۋدى ءجون كوردىك.

ءسىز «ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس» - دەپسىز. مۇنىڭىز ەندى شىلعي وتىرىك. وعان كىم سەنەدى. تابيعات ەكولوگيالىق جاعىنان ازىپ-توزۋى مۇمكىن. ال، ول ولمەيدى. ادامنىڭ  جايىنا كەلسەك، كۇندە كورىپ ءجۇرمىز عوي. اۆتوكولىك اپاتىنا ۇشىراپ، مەزگىلسىز قازا تاۋىپ جاتقاندار قانشاما. ال، الگى سپيد دەگەن پالەگە ۇشىراسا ءتىپتى ءۇمىت جوق.

«قالىڭ ەلىم» - دەيسىز، تاعى دا. «قالىڭ» دەگەن سىن ەسىم عوي. ونىڭ ءانتونومى - جۇقا. ءسىز ونى سان ەسىمنىڭ ورنىنا قولدانىپ وتىرعان سەكىلدىسىز. مۇنىڭىزدىڭ ورەسكەل قاتەلىك ەكەنىن مەن فيلفاكتى كەڭەس زامانىندا سىرتتاي وقىپ بىتىرگەن ديپلومىمدى جانە تاياۋدا عانا العان پروفەسسورلىق اتتەستاتىمدى قولىما الىپ تۇرىپ ەسكەرتەمىن. ونىڭ سىرتىندا تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا عالىمداردىڭ ءبارى ساۋدا-ساتتىق جاساپ جۇمىستارىن تاستاپ كەتكەندە ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرە سالىپ، ستۋدەنتتەرگە ءدارىس بەرە باستاعان اداممىن. ياعني، مەن بىلەمىن. دەمەك، سوندا ءسىز قالىڭ ياعني تولىق، سەمىز دەگەن ماعىناداعى سوزگە ەلىم دەگەندى تىركەپ قولداناسىز. ونىمەن قويماي تاعى «قازاعىم» دەپ ۇلتشىلدىققا بوي ۇراسىز. ءبىز كوپ ۇلتتى ەلمىز. «قازاعىم، قازاعىم» - دەي بەرسەك، ۇلتارالىق ارازدىق تۋىنداپ، سوعىس بولىپ كەتۋى مۇمكىن. ساقتانۋ كەرەك.

ءبىزدىڭ گازەت بەرى ايتساق رەكتوردىڭ، ارى ايتساق ەلباسىنىڭ ساياساتىن جۇرگىزەتىن قازىنالىق مەكەمە. سوندىقتان، قازاقشىلدىققا ەشقاشان جول بەرمەيمىز. ونىڭ ورنىنا «ورتاق وتانىمىز»، «كوپ ۇلتىمىز» سەكىلدى سوزدەردى قولدانۋعا ابدەن ماشىقتانۋ كەرەك. ءسىزدىڭ «ۇستاراسىز اۋزىڭا ءتۇستى مۇرتىڭ» دەگەنىڭىز شىندىققا جاناسپايدى. قازىر نە كوپ، ۇستارا كوپ. مۇنى ءبىر دەڭىز. ەكىنشىدەن، بۇگىنگى تاڭدا كاۆكازدىقتار مەن ۋاحاببيستەر بولماسا، ءبىزدىڭ قازاق مۇرت قويۋدى ۇمىتقالى قاشان.

«باس-باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىم،

مىنەكي، بۇزعان جوق پا ەلدىڭ سيقىن» - دەگەن جولدار ءجۇر.

ءسىز مۇندا دەپۋتاتتارعا، اكتسيونەرلىك قوعامداردىڭ پرەزيدەنتتەرىنە جانە شەتەلدىك ينۆەستورلارعا ءتيىسىپ وتىرسىز-اۋ دەيمىن. قالاي بولعاندا دا قازىرگى زامان باس-باسىنا بي بولۋدى، ءوزىن-ءوزى باسقارۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. ولاي بولسا، حالىق قالاۋلىلارىن، سالىق تولەۋشىلەردى، جارناما بەرۋشىلەردى «وڭكەي قيقىم» دەپ سوگۋ قيسىنسىز عوي. ونىڭ ورنىنا رەتىن تاۋىپ ماقتاپ-ماقتاپ جىبەرسەڭىز، مەن ونى كەزەكتى سانداردىڭ بىرىنە قىستىرىپ جىبەرگەن بولار ەدىم.

«بىرلىك جوق، بەرەكە جوق، شىن پەيىل جوق،

سىپىرىلدى بايلىعىڭ باققان جىلقىڭ» - دەپ كەڭشار، ۇجىمشارلاردى تاراتىپ، جەكەشەلەندىرگەن ۇكىمەتىمىزدىڭ ەكونوميكالىق سارابدال ساياساتىن سىناعان ەكەنسىز. ول ەندى، بولارى بولىپ، بوياۋى سىڭگەن دۇنيە عوي. وتكەندى سىناۋدىڭ قاجەتى نە. اقىن دەگەن زامانا جىرشىسى ەمەس پە. سوندىقتان، بۇگىنگى شارۋا قوجالىقتارىن، فەرمەرلەردى، شاعىن كاسىپكەرلىكتى ماداقتاساڭىز ءبىزدىڭ باس رەداكتور ونىڭ سۋىن سورعالاتىپ وتىرىپ جاريالاپ جىبەرەر ءارى رەكتورىمىزدىڭ دە كوڭىلى مارقايىپ قالار ەدى.

بىرەۋلەردىڭ ار-نامىسىنا تيەتىن اۋىر سوزدەردى كەز-كەلگەن ولەڭدەرىڭىزدە ءجيى قولدانادى ەكەنسىز. مىسالى، «شۋ دەگەندە كورىنەر سۇلۋ ارتىق، كوبى كوپشىل كەلەدى ونداي قانشىق»، «ادام ءبىر بوق كوتەرگەن بوقتىڭ قابى»، «تۇڭلىكبايدىڭ قاتىنى اتىڭ ءشارىپ» ت.س.س. جامان سوزدەردەن اياق الىپ ءجۇرۋ قيىن. مادەنيەت، ەتيكا دەگەن قايدا؟ بىرەۋدىڭ جولداسىنا «قاتىن» دەپ ءتىل تيگىزەسىز. ونىڭىز از بولعانداي «قانشىق» دەۋ ءتىپتى شەكتەن شىعۋ عوي. ەگەر ولەڭىڭىزدى جاريالاعان بولساق، ءسىزدى مەنىڭ ارىپتەسىم مياۋگۇل قاعىنوۆنا دەرەۋ سوتقا بەرەتىن ەدى. وندا ءبىتتىم دەي بەرىڭىز. ول از دەگەندە سىزدەن الپىس مىڭ تەڭگە ءوندىرىپ الادى نەمەسە ون بەس تاۋلىككە قاماتىپ تاستايدى. ونى بەرمەيمىن دەپ قارسىلاسساڭىز، سوت ورىنداۋشىلارىن جىبەرەدى دە قوراڭىزداعى ازعانا مالىڭىزدى تارتىپ الادى.

مىنا قيىن زاماندا ازعانا مالدان ايىرىلىپ قالساڭىز قالاي كۇن كورەسىز؟  جالپى ساقتانۋ كەرەك، اششى جازۋعا بولمايدى. ەگەر قالاعا كوشىپ كەلسەڭىز سىزدەن اجەپتاۋىر اقىن جاساۋعا بولاتىن سياقتى. ال، اۋىلدان جازىپ اتاققا شىعامىن دەپ دامەلەنبەڭىز.

P.S.وسىنداي ءبىر حات قولعا ءتۇستى. كونۆەرتتىڭ سىرتىندا ەكى ءتۇرلى بۇرىشتاما بار. «مەكەنجايى تولىق ەمەس» - دەپتى بىرىنشىسىندە. ەكىنشىسىندە، «مۇنداي ادام سەمەي وڭىرىندە تۇرمايدى» - دەلىنگەن.

«اباي-اقپارات»