اسحات ەركىمباي: «قازاق ءباسپاسوزىنىڭ بولاشاعى – جاڭا مەديا»
كۇن سايىن ءبىر جاڭالىعىن توساتىن قازىرگىدەي اسىعىس قوعامدا اقپارات تاڭداۋدىڭ كاتالوگىنان كەندە ەمەسپىز. وقىرمان قانداي گازەت-جۋرنال وقيمىن، قانداي سايتقا كىرەمىن، قاي بلوگتى وقيمىن دەسە دە ءوزى بىلەدى. وسى اقپاراتتىق تاسقىندا قازاق جۋرناليستيكاسى جاڭا زاماننىڭ تەحنولوگيالارىن قانشالىقتى مەڭگەرە الىپ ءجۇر؟ ينتەرنەت اتتى الىپ الەمدە قازاق ءتىلىنىڭ جاي-كۇيى قاي دەڭگەيدە تۇر جانە سول دەڭگەيدى كوتەرە ءتۇسۋ ءۇشىن ەلىمىزدە قانداي جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر؟ سوڭعى جىلدارى سانگە اينالعان بلوگشىلار، بلوگ دەگەن ۇعىم نە؟ ول ءداستۇرلى جۋرناليستيكانىڭ جاۋى ما جوق باسەكەلەسى مە؟ ءداستۇرلى مەديا مەن جاڭا مەديانىڭ ايىرماشىلىعى نەدە؟ ونى رەسمي باق وكىلدەرى قالاي قابىلداۋدا؟
ساۋالىمىزعا جاۋاپ الۋ ءۇشىن ءبىز قازاق بلوگشىسى، ورتا ازيا ەلدەرىنە ارنالعان "Neweurasia.net" بلوگىنداعى قازاق تىلىندەگى حابارلاردىڭ ۇيلەستىرۋشى-رەداكتورى، «مىنبەر» جۋرناليستەردى قولداۋ ورتالىعىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى اسحات ەركىمباي مىرزامەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك.
- جالپى، مەنىڭ تۇسىنىگىمشە «بلوگ» دەگەن ۇعىمدى قازاقستانعا ەڭ ءبىرىنشى الىپ كەلگەن ءسىز. ءوزىڭىز نەگىزىن قالاعان بلوگتىڭ قازىرگى جاي-كۇيى قالاي؟ ول قانشالىقتى ءوستى جانە قازاق بلوگشىلارى قانشالىقتى تانىمالدىلىققا يە؟
كۇن سايىن ءبىر جاڭالىعىن توساتىن قازىرگىدەي اسىعىس قوعامدا اقپارات تاڭداۋدىڭ كاتالوگىنان كەندە ەمەسپىز. وقىرمان قانداي گازەت-جۋرنال وقيمىن، قانداي سايتقا كىرەمىن، قاي بلوگتى وقيمىن دەسە دە ءوزى بىلەدى. وسى اقپاراتتىق تاسقىندا قازاق جۋرناليستيكاسى جاڭا زاماننىڭ تەحنولوگيالارىن قانشالىقتى مەڭگەرە الىپ ءجۇر؟ ينتەرنەت اتتى الىپ الەمدە قازاق ءتىلىنىڭ جاي-كۇيى قاي دەڭگەيدە تۇر جانە سول دەڭگەيدى كوتەرە ءتۇسۋ ءۇشىن ەلىمىزدە قانداي جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر؟ سوڭعى جىلدارى سانگە اينالعان بلوگشىلار، بلوگ دەگەن ۇعىم نە؟ ول ءداستۇرلى جۋرناليستيكانىڭ جاۋى ما جوق باسەكەلەسى مە؟ ءداستۇرلى مەديا مەن جاڭا مەديانىڭ ايىرماشىلىعى نەدە؟ ونى رەسمي باق وكىلدەرى قالاي قابىلداۋدا؟
ساۋالىمىزعا جاۋاپ الۋ ءۇشىن ءبىز قازاق بلوگشىسى، ورتا ازيا ەلدەرىنە ارنالعان "Neweurasia.net" بلوگىنداعى قازاق تىلىندەگى حابارلاردىڭ ۇيلەستىرۋشى-رەداكتورى، «مىنبەر» جۋرناليستەردى قولداۋ ورتالىعىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى اسحات ەركىمباي مىرزامەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك.
- جالپى، مەنىڭ تۇسىنىگىمشە «بلوگ» دەگەن ۇعىمدى قازاقستانعا ەڭ ءبىرىنشى الىپ كەلگەن ءسىز. ءوزىڭىز نەگىزىن قالاعان بلوگتىڭ قازىرگى جاي-كۇيى قالاي؟ ول قانشالىقتى ءوستى جانە قازاق بلوگشىلارى قانشالىقتى تانىمالدىلىققا يە؟
- ءبىرىنشى رەت مەن كۇز ايىندا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ جاس جۋرناليستەرگە ارنالعان شاكىرتاقىسىن جەڭىپ الىپ، نيۋ-يوركتا ەكى ايلىق تاجىريبەدەن ءوتتىم. وعان دەيىن قازاقشا سايت اشقىم كەلىپ جۇرگەن. بىراق، ول كەزدە قارىپ ماسەلەسى قيىن بولاتىن. قازاقشا ارىپتەر كورىنبەيتىن، ءارى سايت جاساۋعا قارجى كەرەك ەدى. سولاي ويلاپ جۇرگەن كەزىمدە نيۋ-يوركتاعى كولۋمبيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ءۇش مينۋتتىڭ ىشىندە «blogspot»-تان بلوگ قۇرىپ بەردى. مەن تاڭ قالىپ پروفەسسورعا «قازاقشا جازۋعا بولا ما؟» دەپ ەدىم، «ءيا، بولادى» دەدى. قاراساق، بلوگتى قازاقشا قۇرۋعا بولادى ەكەن. ءدال سول كۇنى مەن كەشكىسىن العاش رەت نيۋ-يوركتا ءبىرىنشى بلوگىمدى «blogspot»-تا قۇردىم. ءسويتىپ بلوگتى تۇسىنە باستادىم ءارى ونىڭ تەگىن ەكەنى دە مەنى قاتتى قۋانتتى. جانە قازاقشا ارىپتەرى دە بار. سول كەزدە مەن ءداستۇرلى جۋرناليستيكادان مۇمكىندىك جوق بولسا، ءبىزدىڭ جولىمىز، ءبىز سياقتى جاستاردىڭ مۇمكىندىگى مەن بولاشاعى جاڭا مەديادا ەكەنىن ۇعىندىم. زەرتتەي باستاسام، بۇعان دەيىن قازاق تىلىندە بلوگتار قۇرىلعان ەكەن. موڭعوليا، كورەياداعى قانداستارىمىزدىڭ اسپازدىق تاقىرىبىنداعى بلوگى ماعان دەيىن قۇرىلىپتى. بىراق ءبىز جۋرناليست بولعاننان كەيىن، ەلدىڭ ورتاسىندا جۇرگەندىكتەن مەن ءبىرىنشى كورىنىپ قالدىم. وسىلايشا، بلوگتى ناسيحاتتاۋدىڭ جۇمىسىنا بەلسەنە كىرىستىم. نەگە بلوگتان باستادىم؟ سەبەبى، بلوگ ارقىلى جۋرناليستەردى جاڭا مەدياعا جاقىنداتۋ كەرەك بولدى. قازاق جۋرناليستەرىنە بلوگتى كوبىرەك ايتىپ تۇسىندىرە باستادىم. ويتكەنى، 2006 جىلى قازاق ءتىلدى جانە ورىس ءتىلدى جۋرناليستەر دەگەن ماسەلە بار بولاتىن. ءبولىنۋ سول كەزدە باستالدى. قازاق ءتىلدى جۋرناليستەر ناشار، جازبايدى، ودان قالسا قازاق جۋرناليستەرى ەكىنشى سورتتى دەگەن ۇعىم كوپ ايتىلاتىن. بۇل مەنىڭ نامىسىما قاتتى ءتيدى. سودان جارىپ شىعاتىن جول ىزدەۋ كەرەك بولدى دا، ونى «مىنە تاپتىم، اعىلشىنشا بىلەمىن، مىنانى ىستەۋگە بولادى ەكەن. ەندەشە، وسىعان كىرىسەيىن» دەپ بەل شەشتىم. سونىڭ ناتيجەسىندە، بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ورىس تىلىنە قاراعاندا قازاق تىلىندە جاڭا مەديا كوپ ناسيحاتتالدى. بىراق قازاق ءتىلدى ورتانى ورىس ءتىلدى ورتا كوپ بىلە بەرمەدى. سودان ءبىز نە ىستەدىك؟ ءوزىمىزدىڭ ورتادا بەيرەسمي جينالىستار وتكىزىپ جۇردىك. اقىر سوڭىندا وسىنداي «مىنبەر» اتتى قوردىڭ اشىلۋىنا الىپ كەلدى. ءسويتىپ زاڭ اياسىندا جاڭا مەديانى ناسيحاتتاۋ ءۇشىن اعارتۋشىلىق جۇمىسىمەن اينالىستىم. سەبەبى، جۋرناليست جاڭا مەديانى دۇرىس تۇسىنسە، وندا بۇقارا دۇرىس تۇسىنەدى. ەگەر جۋرناليستەر دۇرىس تۇسىنبەسە وندا بۇقارا دا دۇرىس تۇسىنبەيدى. سوندىقتان دا ءبىز وسى شارۋانى قولعا العان دۇرىس دەپ شەشتىك.
- تۇسىنىكتى. ال، ءداستۇرلى مەديا جاڭا مەديانى قالاي قابىلدادى؟
- ءداستۇرلى مەديا جاڭا مەديانى وسى سوڭعى ءبىر-ەكى جىلدىڭ كولەمىندە عانا مويىنداي باستادى. بۇعان دەيىن، ولار دا بىلگەن جوق، بولەك ۇعىم دەپ ءتۇسىنىپ كەلدى.
- مويىنداي باستاعانى قايدان كورىندى؟
- قايدان كورىندى دەسەڭىز، ءداستۇرلى جۋرناليستيكانىڭ وكىلدەرى بىرتە-بىرتە بلوگ اشا باستادى سايتىنا. بۇرىن سايتتارى جاي گازەتتەردىڭ كوشىرمەسى عانا بولىپ كەلسە، قازىر گازەتتىڭ سايتىنا الەۋمەتتىك جەلىنى قوسا باستادى. سايتقا ارنايى بولەك مامان قوياتىن بولدى نەمەسە بولەك «اباي.كز»، «ماسا.كز» سياقتى سايتتار اشىلدى. ءداستۇرلى جۋرناليستيكانىڭ وكىلدەرى جاڭا مەديانى ءتۇسىنىپ، ولار دا كەلە باستادى. سەبەبى، مۇندا پوتەنتسيال مەن مۇمكىندىك وتە كوپ. جانە ەڭ ۇلكەن ارتىقشىلىق - ءورىستىلدى جۋرناليستەر بۇل جەردە ەشقانداي كەدەرگىسىن كەلتىرە المايدى. سەبەبى، قازاقشا جازىلعان نارسەگە ولار ارالاسا المايدى. سوندىقتان، بىزگە، قازاق جۋرناليستەرىنىڭ اراسىنداعى ءوزارا باسەكە جاڭا مەديادا قىزۋ بولدى. دەگەنمەن، كوبىسى ءالى دە جاڭا مەديانى ءداستۇرلى مەدياعا باسەكە دەپ ويلايدى. اسىلىندا ولاي ەمەس، بار بولعانى جاڭا مەديا ءداستۇرلى مەديانى جاڭا بەلەسكە كوتەرگەن ءبىر قۇرال. ياعني، بۇرىن گازەتىمىز گازەت كۇيىندە قالعان بولسا، قازىر گازەت جاڭا مەديا فورماتىنا كوشكەننەن كەيىن ينيتسياتيۆتىلىگى ارتا ءتۇستى. وعان قوسا، تارالىمى مەن اۋديتورياسى كەڭەيىپ، جاڭا نارىق قالىپتاسا باستادى. مۋلتيمەديالىق كونتەنت پايدا بولدى. ياعني بۇرىنعى گازەت ينتەرنەتكە شىققاننان كەيىن جاڭا مەدياداعى بولمىستىڭ اۋقىمىن كەڭەيتتى. بىراق اقپارات بەرۋدىڭ مازمۇنى وزگەرگەن جوق. بۇرىن گازەتتە كوتەرىلىپ جاتقان تاقىرىپ، سول جەردە دە كوتەرىلىپ جاتىر. كوپشىلىگى تۇسىنبەي، «بۇل بىزگە باسەكە. ءبىتتى، ەندى گازەت وقىلماي قالادى، جابالىپ قالادى ەكەن» دەگەن ويعا كەلدى. ءبىز امەريكا ەمەسپىز عوي. اقش-تاعىداي بىزدە كەرەمەت كوممەرتسيالانعان مەديا نارىق قالىپتاسپاعان ءالى. بىزدەگى قازاق جۋرناليستيكاسى تاۋەلدى. ول كوممەرتسيالىق باسىلىمدار ەمەس. ولار مەملەكەتتەن قارجىلىق قولداۋ الىپ وتىر. سوندىقتان ءومىر سۇرە بەرەدى. ال، جاڭا مەديا كەرىسىنشە، ول - نارىق. مۇندا وقىرماننىڭ ۇنەمى باقىلاپ وتىرۋعا جانە ءوز پىكىرىن جازۋعا مۇمكىندىگى بار. سونداي-اق، جاڭا مەديادا ءبىر جاقسىسى، تەحنولوگيا شىققان سايىن سەن سونىڭ ىڭعايىنا بەيىمدەلۋگە ءماجبۇرسىڭ. تەلەفون شىقتى ما، سەن سايتىڭدى تەلەفونعا بەيىمدەۋىڭ كەرەكسىڭ. ادامدار، ياعني، وقىرمان تەلەفونسىز جۇرمەيدى. دەمەك، وسى ماجبۇرلىككە جۋرناليستەردى الىپ كەلۋ ارقىلى «مىنا جاقتا دا جول بار» دەپ ولاردىڭ كاسىبيلىلىگىن كوتەرۋ.
- رەسمي باسىلىمداردا ەجەلدەن قالىپتاسقان شابلوندارمەن جازاتىن كانىگى كوپجىلدىق ستاجى بار جۋرناليستەر ەڭبەك ەتەدى. ولاردىڭ كەيبىرى جاس جۋرناليستەردىڭ اقپاراتتى كوبىنە ينتەرنەتتەن الا سالاتىنىن، ىزدەنبەيتىنىن ۇناتا بەرمەيدى. سونىمەن قاتار، ولاردا وقىرماننىڭ ىقىلاسى بلوگشىلارعا اۋىپ كەتە مە دەگەن قاۋىپ بار سياقتى. ءتىپتى، بلوگشىلار قاجەت ەمەس دەگەندەي دە سىن ايتىلىپ ءجۇر.
- ادام نەدەن قورقادى؟ ادام بىلمەيتىن نارسەسىنەن قورقادى. مىسالى، قاراڭعى بولمەدە قالىپ قويعان ادام ەسىك بارىن بىلمەيدى، ويتكەنى ول قورقادى. ال ەگەر جارىقتىڭ بارىن بىلسە ول قورىقپايدى، بولمەدەن شىعادى. بىزدە دە سول سياقتى جاڭا مەديانى قوعامدا بىلمەگەندىكتەن قورقادى. ياعني، جاڭا مەديا تۋرالى ءىت ساۋاتسىزدىق جونىنەن قازاقستاندا وتە تومەن دەڭگەيدە. زەرتتەۋلەر بويىنشا، قازاقستان وقۋ-جازۋ جونىنەن دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ ساۋاتتى ون ەلدىڭ قاتارىنا كىرگەنىمەن، ءىت ساۋاتتىلىق بويىنشا ءبىز افريكا ەلدەرىنىڭ دەڭگەيىندە تۇرمىز. وسى ساۋاتسىزدىقتىڭ سالدارىنان ادامدار قورقادى. بلوگتى ءبىر قورقىنىشتى نارسە دەپ ويلايدى. بلوگ - قاسىق نەمەسە شانىشقى سياقتى قۇرال. ادام ونى قالاي قولدانادى، بۇل سوعان بايلانىستى. ساۋاتتاندىرۋ جۇمىستارى كوپ جۇرگىزىلگەن سايىن ادامدار «ە، بۇل بلوگتى مەكتەپتە مۇعالىم دە، كوممەرتسيالىق ماقساتتا دا پايدالانۋعا بولادى ەكەن عوي» دەپ نەنىڭ نە ەكەنىن تۇسىنە باستايدى. ماسەلەن، قازىر مۇعالىمدەر گەوگەبرا جوباسىن پايدالانىپ جاتىر. بلوگ تەك قانا جۋرناليستيكامەن بايلانىستى ەمەس. ءار ادام قۇرالدى وزىنشە پايدالانادى. قاۋىپ بىلمەستىكتەن تۋىندايدى دەپ ويلايمىن. وسىنى بارىنشا تۇسىندىرۋگە تىرىسامىن. قازاقستاندا ينتەرنەتتى قولدانۋشىلار كوبەيگەن سايىن، ءىت ساۋاتتىلىق ارتقان سايىن ادامدار ءوز ىقىلاسىنا سايكەس قولدانا بەرەتىن بولادى.
- قازىر ءبىراز جۋرناليستەردىڭ بلوگى بار، اشىپ جاتقاندارى دا كوپ. ماعان «بلوگتان كەيىن نەگە سايت اشپاسقا» دەگەن يدەيا كەلدى. سوندا اركىم ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساپ كەتپەي مە؟ قازىر زەرتتەپ قاراسام، كوپتەگەن سايتتار بار ەكەن. ولاردىڭ سانى كوبەيسە، ونى وقىپ وتىرۋعا وقىرماننىڭ ۋاقىتى بولا بەرە مە ەكەن؟
- وتە ورىندى سۇراق. بۇل دا جاڭاعى ءىت ساۋاتسىزدىققا كەلىپ تىرەلەدى. نەگىزىنەن ينتەرنەتپەن جۇمىس ىستەي الۋدىڭ ءوزىنىڭ ءبىر ادەبى بار. RSS-تە جۇمىسىڭ جەڭىلدەيدى، ماسەلەن ساعان ءاربىر سايتتىڭ ادرەسىن اشىپ كىرۋ كەرەك ەمەس، «جمەيل» پوشتاڭا تىركەپ قويۋىڭا بولادى. وندا جەكە پوشتاڭا باسىلىمدار مەن سايتتاردىڭ جاڭادان ماقالاسى كەلىپ ءتۇسىپ تۇرادى. سەن پوشتاڭدى اشۋ ارقىلى عانا جاڭالىقتاردى وقىپ، كورە الاسىڭ. وسىنداي ساۋاتتىلىق ارتقان سايىن ادامدار وزىنە كەرەكتى سايتتى عانا وقيتىن بولادى، وزىنە كەرەكتى نارسەنى عانا ىزدەيدى. سان ساپاعا ۇلاسادى. ال ول كونتەنتتىڭ ساپاسىن ارتتىرا تۇسەدى. قازىر، ءيا سان كوپ، سول سان بىرتە-بىرتە ساپاعا الىپ كەلەدى. ناتيجەسىندە قوعامدا ساپالى اقپارات پايدا بولادى. ءوزارا باسەكە كۇشەيەدى. مىسالى، ەكى ادام ەكونوميكانى جازاتىن بولسا، بىرەۋى ءۇش كۇندە ءبىر جاڭالاسا، بىرەۋى ەكى كۇندە جاڭالايدى. مەن ەكى كۇندە ءبىر جاڭالايتىنىن ءجيى وقيتىن بولامىن دا، اپتاسىنا ءبىر رەت جاڭالايتىندى مۇلدە وقىمايتىن بولامىن. ءسويتىپ، سان ساپاعا ۇلاسىپ، ينتەرنەتتە ۆيرتۋالدى باسەكە ورنايدى. بۇل جاقسى ۇدەرىس. سوندىقتان، ءبىز قازىر بلوگ دەپ ايتىپ جۇرگەنىمىز دە سول. بلوگ كوبەيسىن، سان كوبەيسىن، سان ساپاعا الىپ كەلەدى. سايت اشساڭ دا سونداي بولادى. جانە بىزدە ءبىر زاڭ بار، ينتەرنەتتى باقىلاۋ ەمەس، ينتەرنەتتى رەتتەۋ تۋرالى زاڭ. بۇل زاڭ بولۋ كەرەك. ونداي زاڭ بارلىق ەلدە بار. ينتەرنەتتە دە قاپتاعان بلوگ پەن سايتتاردى رەتتەستىرىپ قويعان. رەتتەۋدە بارىنە ەركىندىك بەرىلگەن، بىراق ەسكەرتۋ بولادى. ال باقىلاۋدا ەركىندىك بولمايدى، ەركىن قيمىلداي المايسىڭ. ۇنەمى كەز كەلگەن ۋاقىتتا سەنى باسىپ تاستاۋى مۇمكىن. سوندىقتان، ينتەرنەتتە باقىلاۋ ەمەس، رەتتەۋ بولۋ كەرەك. رەتتەمەسە حاوس بولىپ كەتەدى.
- ەندەشە، بىزدە قازىر ينتەرنەتتە رەتتەۋ باسىم با الدە باقىلاۋ باسىم با؟
- بىزدە قازىر رەتتەۋ بار، ءبىز سونى ساۋاتسىز بولعاندىقتان كوپشىلىگى سول رەتتەۋدى باقىلاۋ دەپ تۇسىنەدى. ءبىزدىڭ سولاي تۇسىنگەنىمىزدى پايدالانىپ جاۋىپ تاستايدى. وعان ادامدار شۋلامايدى دا. ماسەلەن، «ۋوردپرەسستى» الايىق. ول اشىق بولۋ كەرەك، بىراق قازىر جابىق تۇر. جانە ونى قالاي جاپقان، بىرەۋىندە اشاتىن، بىرەۋىندە اشىلمايتىن قىلىپ جاپقان. كوردىڭىز بە، ءبىزدىڭ ساۋاتسىزدىعىمىزدى پايدالانا وتىرىپ، جابۋدىڭ دا ءتاسىلىن تاپقان. قوعامداعى ءىت ساۋاتسىزدىقپەن كۇرەسۋ جولىندابۇل نارسەنىڭ بارلىعى كەزدەسەدى. بىراق، ينتەرنەتتە ءسوزسىز رەتتەۋ بولۋ كەرەك. ويتكەنى، شىنىمەن بلوگوسفەرا مەن ينتەرنەت قاۋىپتى نارسە. ول - قۇرال. ادامدار ونى دۇرىس ماقساتتا قولداناتىن بولادى. ەگەر ايتىلماسا وندا ول شىنىمەن قاۋىپتى. جانە ول قاۋىپ «ءبىر قۇمالاق ءبىر قارىن مايدى شىرىتەدى» دەگەندەي، بارىنە زيانى ءتيىپ كەتەدى. سوندىقتان بۇل نارسە رەتتەلگەنى دۇرىس. اعارتۋشىلىق جۇمىستارى كوپ جۇرگەن سايىن مۇنداي پروبلەما ازايادى. ەڭ ۇلكەن ماسەلە سول - ءىت ساۋاتسىزدىق. ادامدار «مەيل.رۋدى» بىلسەم، ينتەرنەتتى بىلەم دەپ ويلايدى نەمەسە ۋوردتا جۇمىس ىستەپ وتىرسا، كومپيۋتەردى بىلەم دەپ ويلايدى.
ءىت ساۋاتتىلىق دەگەن نە؟ ءىت ساۋاتتىلىق دەگەنىمىز - كومپيۋتەردىڭ ىشىندەگى باعدارلامانى ءوزىڭنىڭ جۇمىسىڭا بەيىمدەي ءبىلۋ. قاراپايىم «جمەيل» پوشتانى ءوزىڭنىڭ جۇمىسىڭا بەيىمدەپ جەز قوڭىراۋدى جاساپ قويۋ. ياعني ينتەرنەتتەگى باعدارلامانىڭ جەتەگىندە كەتپە سەن، قايتا سەن ونى ءوز جەتەگىڭە ال. ساۋاتتىلىق دەگەن وسى.
- ءداستۇرلى مەديا مەن جاڭا مەديا ءوزارا ءتۇسىنىسىپ، بىرىگىپ جۇمىس جاساۋى ءۇشىن قانداي ۇسىنىس جاساعان بولار ەدىڭىز؟
- بىرىنشىدەن، ءداستۇرلى مەديا جاڭا مەديانى جاۋ كورمەۋى قاجە. ول ءۇشىن ءداستۇرلى مەديانىڭ اعا وكىلدەرى جاڭا مەديانىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىنىپ، بىلسە، وعان ۇركە قارامايتىن بولار ەدى. كەرىسىنشە، بۇنىڭ قۇرال ەكەنىن ءتۇسىنىپ ەكى ەسە جۇمىستى وندىرەدى. ونسىز دا ەندى-ەندى ءبۇر جارىپ كەلە جاتقان بلوگشىلارعا ۇركە قاراۋ، ولاردى جاۋ كورۋ «ءوزىڭ بىلمە، بىلگەننىڭ ءتىلىن الما» دەگەن پوزيتسيانى ساقتايدى. نە بىلۋگە ۇمتىلمايدى، باس سالىپ قارالاي جونەلەدى. ەگەر كىشكەنە ۇڭىلەر بولسا، ينتەرنەتتە قازاقشا كونتەنتتى دامىتىپ وتىرعان سول بلوگتار. قازىر قازاق تىلىنە «ۋيكيپەديا» ارقىلى دا ۇلەس قوسىلۋدا.
جالپى، بلوگقا دا تىرەلىپ تۇرعان ماسەلە جوق. بۇل جەردەگى ماسەلە - مۋلتيمديدا. ءداستۇرلى مەديا وكىلدەرى ياعني، ونىڭ وقىرمانى بۇگىندە گازەت وقىمايدى. ونىڭ وقىرمانى -ينتەرنەتتە. ونىڭ بۇگىنگى وقىرمانىنىڭ تەلەفونى بار جانە تەلەفون ارقىلى نەشە ءتۇرلى سايتتارعا كىرەدى. كەز كەلگەن ءداستۇرلى مەديا وكىلى اقپاراتتى شىنىمەن وقىرمانعا جەتكىزۋدىڭ جولى وسى بولسا، وندا م وسى تاسىلمەن بەرۋدى ۇيعارسا، وندا مۋلتيمەديالىق ءونىمنىڭ جەمىسىن كورەدى.
- قورقاتىن ەشتەڭە جوق دەيسىز عوي...
- ايتالىق، ءبىزدىڭ بلوگتى جاۋىپ تاستادى دەلىك. ودان نە وزگەرەدى؟ وندا ورىس ءتىلدى بلوگوسفەرانىڭ ىعىنا جىعىلىپ، ورىس مەملەكەتىنە تاۋەلدى بولاسىڭ. ودان ۇتپايسىڭ، كەرىسىنشە ۇتىلاسىڭ. اينالىپ كەلگەندە، ءبىز سول اقپاراتتىق بوداندىققا قايتادان تۇسەمىز. ءوز باسىم، 2006 جىلدان بەرى «موي ميرمەن» ەمەس، «جمەيلمەن» جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. ءبىز سەمينار بارىسىندا سىزدەرگە بىلەتىن نارسەمىزدىڭ بەس پايىزىن عانا ايتتىق. سەبەبى، قازىر اۋديتوريا وعان دايىن ەمەس. ءبارىن ايتا المايمىز. امەريكانىڭ سوڭعى جاڭادان شىققان جوبالارىنىڭ ءبارىن كورىپ-ءبىلىپ جۇرگەننەن كەيىن، قازاقستاننىڭ كونتەنتى وعان دايىن دەپ ايتا المايمىن. بلوگتىڭ وزىنە ۇركىپ جۇرگەن ادامعا ءبىز ۇلكەن ماركەتينگتىڭ ماسەلەسىن قوزعامايمىز. وندا شوشيدى. ءداستۇرلى مەديا نەگىزگى جۇمىسىڭ بولعاندىقتان ايلىق الاسىڭ، ول باسقا نارسە. ال جاڭا مەديا - جەكە جۇمىسىڭ، جەكە قىزىعۋشىلىعىڭ. ويتكەنى، ۇناتاتىن ءىسىمىز.
- جارايدى ءىت ساۋاتتىلىق پەن مۋلتيمەديانى، جاڭا تەحنولوگيانىڭ ءبارىن مەڭگەرگەن قوعام بولدىق دەيىك. ماسەلەن، مەن سايتتاردى شارلاپ، ودان قالسا بلوگشى قاۋىمنىڭ جازبالارىن وقيمىن دەپ ءبىر كۇنىمدى كەتىردىم. ال، ءسىز، وسىنىڭ بارىنە قالاي ۋاقىت تاۋىپ ءجۇرسىز؟
- جاڭا مەديا قۇرال عوي. قۇرالدىڭ كىلتىن دۇرىس بىلسەڭ وڭاي. مىسالى، ۇنەمى جانىمدا تەلەفونىم جۇرەدى. تەلەفون ارقىلى اۆتوبۋستا كەتىپ بارا جاتىپ، جازبا جازامىن، پوشتامدى بىردەن تەكسەرە قويامىن. جانە بىردەن قاي سايتقا كىرۋگە بولادى، قايسىسى بولمايدى، بىردەن بىلە قويامىن. قۇرالدى دۇرىس پايدالانا بىلسەڭ ول ساعان كومەكتەسەدى، سەن ودان شارشامايسىڭ. سوسىن مەن تۇراقتى جۇمىس ىستەمەيمىن. ءتۇرلى جوبالارمەن اينالىساتىندىقتان، ۋاقىتىمدى ءوز-ءوزىمدى دامىتۋعا جۇمسايمىن. ماعان سول ءتيىمدى. ءوز-ءوزىمدى دامىتسام، ونى وزگەلەرمەن بولىسۋگە بولادى. ازاماتتىق بەلسەندىلىك ارقاشاندا بىرنارسەنى قۇرباندىق قىلادى. قوعامدا العاشقىدا بەلسەندى ادامداردى ءتۇسىنۋ قيىن بولادى. سوندىقتان نە نارسە بولسىن، جاڭادان باستاپ كورسەتۋ قيىن. ماسەلەن، ارشات ورازوۆتى دا العاش سايت جاساعان كوپتەگەن ادامدار تۇسىنبەستىكپەن قابىلدادى. «مىقتىمىن» دەپ وتىرعان قازاق جۋرناليستەرىنىڭ ءبىز تۋرالى ارنارسە ايتقانشا، سول كۇش-جىگەرىن از دا بولسا جاڭا ءبىر كونتەنت جاساۋعا، مۇقاعاليدىڭ نەمەسە ابايدىڭ ءبىر ولەڭىنە ارناسا عوي دەيسىڭ. سوندا وقىرمانعا قانشا پايداسىن كەلتىرەر ەدى. تىم بولماسا جۇمىسىمىزعا كەدەرگىسىن كەلتىرمەي، كەسىرىن تيگىزبەي وتىرسا ەكەن دەگەن دە تىلەك بار.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان جانسايا سىدىقباي
«اباي-اقپارات»
