«بۇل باۋىرىمنىڭ سۇيەگى...»
قۋعىن-سۇرگىن، اشارشىلىق
قۇرباندارىنىڭ رۋحتارىنا ارنايمىن.
جاندارى ءجانناتتا بولسىن!
اۆتور
ءبىزدىڭ جاقتا ءبىر وتە سۇرەڭسىز ورىن بار. ءوزى ەل-جۇرتتان اۋلاق جەردە، تاۋلى قىراتتاردىڭ تۇستىك جاعىندا ورنالاسقان. سول جەرلەردىڭ جايقالىپ تۇرعانىن دا كورمەپپىن، تەك ەرتە كوكتەمدە ەفەمەر گۇل-شوپتەر از ۋاقىت گۇلدەنىپ تۇرادى دا، مامىر اياقتالار-اياقتالماستان سارعىش تارتىپ، سۇرقايسىزدانىپ جاتىپ الادى. مويناق سياقتى تاۋعا يىلە كىرىپ جاتقان تۇيىق سايدىڭ اياعى، ەسكى ارنانىڭ سۇرەڭى. سايدىڭ اۋزىنداعى كۇنگەي بەتتە، كونە، تاستان سالىنعان قورانىڭ ورنى بايقالادى. اينالاسى ءبىر شاقىرىمداي جەردە قۋراي، قالۋەن، الابوتا، قاراسورا، ءتۇرلى تىكەنەكتەر سياقتى ارام شوپتەردەن باسقا ەشتەمە وسپەيدى دە. ەل «ىرىمى جامان جەر» دەپ اينالىپ وتۋگە، نەمەسە مۇلدە بارماۋعا تىرىسادى. سايدىڭ ەتەگىندە، جالپاق تاستاردان قالاپ شىعارعان ەسكى، كونە مازار، ال، ونىڭ اينالاسى قاپتاعان تومپەشىك-تومپەشىك مولالار.
قىرسىق قىلعاندا، اينالىپ وتپەسەڭ، جول تۋرا سونىڭ ورتاسىنان وتەدى. تۇندە تۇرماق، كۇندىزدىڭ وزىندە كەز كەلگەن ادام، جان-جاعىنا تىتىركەنە قاراپ، ول ارادان تەزىرەك ءوتىپ كەتۋگە اسىعادى.
جەر اتى دا جاقسى ەستىلمەيدى – «قاراڭعى اپان». نەگە سولاي اتالعانى تۋرالى ۇلكەندەردەن ناقتى، تولىقتاي مالىمەتتەر دە ەستىمەدىم، ولار دا ايتۋعا قۇلىقسىز ەدى، ماڭايىنان اپان-ءىن دە كورمەدىم. دەگەنمەن، اركىمنەن ءبىراز اڭگىمەلەردى قۇلاعىمنىڭ شالىپ قالعانى دا بار: - باياعىدا ءبىر اۋىل تۇراقتاعان كەرەمەت قىستاۋ بولعان ەكەن; قازىرگى قۋراپ جاتقان، تاستى ارنادان سىلدىراپ اققان بۇلاقتىڭ مول سۋى ۇزىلمەگەن كورىنەدى; ورىستار كەلىپ، قازاقتاردى اتىپ-شاۋىپ قىرىپ باستاعاندا، اشارشىلىققا ۇرىنعان ەل، قىرىلعانى قىرىلىپ، جان-جاققا بەزىپ توز-توزى شىقان; اۋىل اقساقالى شاراسىزدىقتان بۇلاق كوزىن قۇرىم كيىزبەن بايلاپ تاستاپتى، سونىمەن سۋ قاشىپ كەتكەن; سودان بەرى ەل وندا قونىستانعىسى كەلمەيدى، ءتىپتى، بەرگى كولحوز-سوۆحوز زامانىندا دا ەشكىم وتىرماعان...
...سول جەردىڭ ارعى توبەسىندە كەكىلىك قالىڭ بولادى، بىردە كۇزگى كانيكۋلىمدا ەرىنبەي سوندا بارىپ قۇس اتىپ قايتىپ كەلە جاتقام، اتىم پىسقىرعانعا قاراي قالىپ، ەسكى مولالاردىڭ قاسىندا بۇكشيىپ وتىرعان بىرەۋدى، بايلانعان ەسەكتى كورىپ سەلك ەتە قالدىم. سوندا دا سىر بىلدىرمەۋگە تىرىسىپ، جاقىنداعانىمدا ەسەك تە ازىناپ قويا بەردى، شال دا كوزىن الاقانىمەن كولەگەيلەپ قاراي قالدى. تاني كەتتىم! كورشى اۋىلداعى، قىسى جازى ۇستىنەن جاماۋ شاپانىن تاستامايتىن، باسىن كىر-كىر ورامالمەن بايلاپ جۇرەتىن، بۇتكىل ەل «جىندى شال» اتاعان كىسى. قاشان كورسەڭ، يەگىندەگى سيرەك ساقالى، اعارعان سارعىشتاۋ مۇرتى نە وسپەي، نە كىشىرەيمەي بىرقالىپتى جۇرەتىن، ال، ءبىر كوزى ادامعا تۋرا قاراماي ۇنەمى جىپىقتاپ تۇرۋشى ەدى. بەتىن ورمەكشىنىڭ تورىنداي ءاجىم باسقان، ءوزى سول قالپى، ءسال ەڭكىشتەنىپ، ءبىر اياعىن سىلتىڭقىراپ باساتىن. وسى كىسىنى، شىنىمدى ايتسام، نەگە «جىندى» دەيتىنىن دە تۇسىنبەيمىن، ەشكىمگە زيانى جوق، كەيدە ەسەكپەن، كەيدە تاياعىن بەلىنە ايقاستىرىپ جاياۋ، ايتەۋىر ءبىر جاققا كەتىپ بارا جاتادى! ارتىنان جۇگىرىپ، مازاقتاعان بالالاردى دا، ايقايلاماي، تاياعىمەن جاسقاپ قويعانى بولماسا، ۇرمايدى. كەيدە ءوز-وزىنەن ىڭىلداپ، كۇبىرلەپ بارا جاتقانىن دا ەستىگەم. جۇمباق جان!..
- اسسالامالەيكۋم، اتا!
- ۋاعالەيكۋم اسسالام! ەەە... الەكەڭنىڭ بالاسى ەكەنسىڭ عوي، اتىڭنان جانە مىنا سىعىرايعان كوزىڭنەن تانىدىم. كەكىلىك اتتىڭ با، باعانادان تارسىلداتتىڭ عوي، ەستىدىم.
- ءيا، اتا، وقۋدان دەمالىسقا كەلگەم عوي. ءماڭىز، سىزگە ءۇش كەكىلىك بەرەيىن، سورپا جاساپ ءىشىڭىز.
- راحمەت، اينالايىن! (يىسكەپ كورىپ، كۇبىر ەتتى: - جارىقتىقتىڭ ءيىسىن-اي! كەپكەن شيەساباق، يتمۇرىن، قاراقات جەگەن ەكەن ءا! جەمساۋىنىڭ تولىعىن قارا! ۋحح..، سول كەزدە جوق بوپ كەتىپ ەدى اۋ، قازىر قايتا كوبەيدى...).
- اتا، وسىلار سۋدى قايدان ىشەدى، مىنا ءشول-تاقىردا؟
- ەەە قاراعىم، دالانىڭ قۇسى عوي، جالپى، بۇل جەردى قۋ تاقىر دەپ كىم ايتتى، شىن ىزدەسەڭ ءوزىڭ دە سۋ تاباسىڭ، ونىڭ ۇستىنە انا ارعى تەرىسكەي سايدا سۋ بار عوي (شالدىڭ زەرەكتىگىنە تاڭ قالدىم).
- ايتپاقشى، اتا، ءوزىڭىز قايدان ءجۇرسىز، وسىنشا جەردە؟
- اكە-شەشەمنىڭ باسىنا قۇران وقۋعا كەپ ەدىم. اۋىلدان اسا الىس ەمەس قوي، جەلدىرىپ كەلدىم، مەنىڭ ەسەگىم سەنىڭ اتىڭنان قالىسادى دەپ كىم ايتتى؟ قازىر بىرگە قايتامىز، ءوزىڭ دە كورەسىڭ.
- قويىڭىزشى اتا، بۇل مولالار تىم ەسكى سياقتى عوي.
- كىم ايتتى؟! ءوزىم قولىممەن قويسام اكە-شەشەمدى، باۋىرلارىمنىڭ قايدا جاتقانىن بىلمەيدى دەيسىڭ بە؟ سودان بەرى ەلۋ جىلدان اسىپتى، اكەم قازىرگى مەنىڭ جاسىمدا ەدى، مارقۇم. ساعىندىم، شاقىرىپ جۇرگەن سياقتى عوي...
...ءۇنسىز قالدىم. شالدىڭ ەسەگى شىنىمەن جورعا ەكەن، اۋىلعا قاراي تىپىڭداپ اياڭداعاندا، مەنەن قالىسار ەمەس، ارينە، اتىمدى شاۋجايلاپ اقىرىن جۇرگىزۋگە تىرىسىپ كەلەم. اقىرى، شىداماي ۇنسىزدىكتى بۇزدىم:
- اتا، جاڭاعى جەردەگى تۋىستارىڭىز تۋرالى ايتىڭىزشى، قالاي بولىپ ەدى؟
- ايتسام نەسى بار، ايتايىن، ەشكىمگە ايتپاعان اڭگىمەم ەدى. تىپ-تىنىش وتىرعان ەل ەدىك قوي، قىزىلى-اعى-ورىسى-باندىسى كەپ بىت-شىتىمىزدى شىعاردى ەمەس پە! وسىنداعى بار ەلدەن جالعىز ءۇي قالدىق. اشارشىلىق باستالدى، ءوزىڭ دە ءبىراز اڭگىمە بىلەتىن سياقتىسىڭ عوي. ۇلكەن اعام وقىعان كىسى ەدى، تەمىرجولعا وكىمەت ءۇي-ىشىمەن الىپ كەتتى، قىزمەتكەر بولدى.
مەن بولسام، باسىندا ستانساداعى ءبىر ورىسقا مالاي بولىپ جالداندىم، سوسىن تەمىرجولعا جۇمىسقا كىردىم. اعام ەكەۋمىزدىڭ جۇمىسقا كىرگەنىمىز جاقسى بولدى، ايەۋىر تام-تۇمداپ تاپقانىمىزدى ۇيگە اكەپ بەرەمىز، جان-جاقتا اشارشىلىق. وسىنداي كۇزدىڭ قارا سۋىعى ەدى، ۇيگە ەكى بالاسىمەن كۇيەۋدەگى اپكەم كەلدى، ءىسىپ-كەۋىپ كەتكەن، ول جاقتاعى قۇدالار تۇگەلدەي قاراۋسىز قاپ، وپات بوپتى. قانشا قاراعانىمىزبەن بۇلار دا ادام بولمادى، كەشىكپەي-اق ۇشەۋى دە كوز جۇمدى. باسقا جاقتاعى، ودان ۇلكەن اپكەمدى ءۇي-ىشىمەن قىتايعا اسىپ كەتتى دەپ ەستىدىك، ءالى كۇنگە حابار جوق...
كەيىنىرەك، رايون قۇرىلىپ، ەل ەسىن ازداپ جيناي باستاعان سياقتى ەدى، «ۇستاۋ» دەيتىن تاعى ءبىر سۇمدىق باستالدى. ەلدە ۇرەي قالمادى. بىردە جۇمىستان «اعاڭ ۇستالىپتى» دەگەن سۋىق حابار ەستىدىم، وكپەمدى الىپ-ۇشىپ ۇيگە كەپ اكەمە ايتتىم. ونى ەستىگەن شەشەم بۇك ءتۇسىپ جاتتى دا قالدى، سول جاتقاننان تۇرمادى عوي، جارىقتىق. كەشكە دەيىن جىلاي بەرەدى! اقىرى، اكەم ەكەۋمىز كەشتەتىپ قالاعا شىعىپ كەتتىك. جاياۋ-جالپىلاپ جولدا ءبىر قونىپ، ەرتەڭىنە تۇندە قالانىڭ شەتىندە تۇراتىن، اكەيدىڭ بۇرىننان جاقسى تانىس، تامىر نوعايى بار ەدى، سونىڭ ۇيىنە جەتتىك. وبالى نە كەرەك، شاماسىنشا قارسى الدى. اقىرى شارۋامىزدى ەستىگەن سوڭ، باسىن شايقاي وتىرىپ، كەشكە، مەنىمەن قۇرالپىلاس، «ميليتساداعى» بالاسىن ەرتىپ الىپ كەلدى. ول «ءبىلىپ بەرەيىن» دەگەن ەدى، ەرتەڭىنە كەشكە كەلىپ اعامنىڭ اتىلىپ كەتكەنىن ەستىرتتى. سوعان ىلەسىپ، جەڭگەمنەن، كىشكەنتايلارىنىنان حابار بىلمەك بولىپ بارىپ ەدىك، ۇيلەرى جابىق، وزدەرى ءۇشتى-كۇيلى جوق. نە بولعانىن بىلمەيمىن، سودان تابىلمادى عوي.
اكەم نوعاي ەكەۋى ءبىراز سىبىرلاي اڭگىمەلەسىپ وتىردى، سوسىن بالاسىن شاقىرىپ، اعامنىڭ ناقتى قاي جەردە جاتقانىن سۇراپ الدى دا، «بولار ءىس بوپتى، ەندى سەندەرگە ماسىل بولمايىق، زيانىمىز تيەر» دەپ قوشتاسا باستادى. «ميليتسا» ۇلى دا كوڭىل ايتىپ، «ءوزىن كورمەگەنىمىزدى، تانىمايتىنىمىزدى ايتۋدى قايتا-قايتا ءوتىنىپ» كەتىپ قالدى. نوعاي اكەمە، «ءاي قيىن بولادى-اۋ، تابا الاسىڭ با؟ ول جەردى سولداتتار اينالىپ كۇزەتىپ جۇرەدى، جاقىنداعان بوتەن ادامدى سۇراۋسىز اتىپ تاستايدى، بايقاشى...» دەگەنىمەن، قولىمىزعا كىشكەنە كۇرەك، ۇلكەنىرەك داعار قاپ، ازداپ جەيتىن تاماق بەرىپ، شىعارىپ سالدى.
ءالى قار تۇسپەگەنمەن قارا سۋىق، ىزعىرىق بولىپ تۇرعان كۇزدىڭ ۋاقىتى، اي سۇتتەي جارىق. بايقاۋىمشا، اكەم ايتىلعان جەردى بىلەتىن سياقتى، ەكەۋمىز ءتۇن ورتاسىنا تامان ۋاقىتتا، ءبىر ادىرلى-سايلىلاۋ جەرگە جەتتىك. مولشەرلەپ قاراپ تۇرىپ، جاڭا توپىراقتى دا بايقاعانداي بولدىق. اكەم كۇبىرلەپ دۇعا وقىپ، بەتىن سيپاپ، سونى قازا باستاعانىمىزدا قۇداي باسقا سالماسىن، لاقتىرىپ تاستاعان ادام دەنەلەرى شىعا باستادى. ساسىق ءيىسى قولقانى الادى! اق دامبالدارى، كويلەكتەرى قانعا مالىنعان مايىتتەر! ءبىر شۇڭقىرعا قالاي بولسا سولاي تاستاي سالىپ، بەتىن عانا ازداپ توپىراقپەن جاۋىپتى. بەس-التى دەنەنى قاراپ، بىلايىراق سۇيرەگەن سوڭ، اعامنىڭ دا سۇيەگىن تاۋىپ الدىق، بۇك تۇسكەن قالپى جاتىر ەكەن. ءوزى ەتجەڭدى، دەنەلى، سىمباتتى كىسى ەدى، مىنا ءتۇرىن كورسەڭ ادام شوشىرلىق، ساقال-مۇرتى ءوسىپ كەتكەن، ءبىر كوزى اعىپ، اقشيىپ كەتىپتى. وق كەۋدەسىنەن جانە كوكىرەگىنەن ءتيىپتى، جاتقان تۇرىنە قاراعاندا، بىردەن ءجۇرىپ كەتپەي، قينالىپ، ارى-بەرى اۋناعان دا سياقتى.
اكەم دىرىلدەپ: «تۇڭعىشىمنان ايرىلدىم! قارعىس اتقىرلاردى قارعىس اتسىن! شەشەڭە نە دەپ بارام، تاستامايمىن مۇندا، قۇزعىنداردىڭ جەمتىگىنە، بىراق، مىنا قالىپپەن جەتكىزە المايمىز..، ارتىق جەرىن الىپ تاستايىق» دەدى. سوسىن ەستىسەڭ دە سول، ەستىمەسەڭ دە سول، بورسي باستاعان ەتىن سىلىپ، ىشەك-قارنىن اقتارىپ جاڭاعى شۇڭقىرعا لاقتىرا باستادى.
ءولىمنىڭ ءتۇرى سۋىق قوي، كەشە عانا «قاراعىم، التىن ءىنىم» دەپ باسىمنان سيپاپ جۇرگەن اعامنىڭ دەنەسىنە قول تيگىزە المايتىندايمىن. ايتكەنمەن، ادام بالاسى وتە كونبىس قوي، ونىڭ ۇستىنە ولىكتەردى كوپ كورە بەرسەڭ ەت-دەنەڭ ۇيرەنىپ تە كەتەتىندەي. انا اتاڭنان سۇراساڭ ايتادى، ولگەن سولداتتاردى وكوپتارىنىڭ سىرتىنا قويىپ، وزدەرىنە قالقا جاسايدى ەكەن عوي سوعىستاعى اسكەرلەر. اكەم بۇرىندارى كوبىرەك جاتىپ قالعان ولىك كورسە، «ۋلانىپ قالاسىڭ» دەپ جاقىنداتپايتىن، ال بۇل جولى كۇننىڭ سۋىعىنان بولار، جەردەگى توڭدا جاتقاندىقتان با، مايىتتەر مۇزداي سۇپ-سۋىق ەكەن. سونىمەن، قانشا ەگىلسەم دە، ەزىلسەم دە، ءوز-ءوزىمدى ۇستاي وتىرىپ، پىشاعىمدى الىپ، اياق جاعىنىڭ ەتىن سىلۋعا كومەكتەستىم. اكەيدە ءۇن جوق! اقىرى، اعامنىڭ تازارعان قاڭقاسىن ءبولىپ-ءبولىپ قاپقا سالىپ، بەلبەۋلەرىمىزبەن شاندىپ، اياڭداپ كەتە باردىق. كاپ-كادىمگىدەي جيىرما ءتورت-جيىرما بەستەردەگى جىگىت بولسام دا، ەسىم ءبىر كىرەسى، ءبىر شىعاسىلى.
بۇتا، قاراعان، جىڭعىل، ساي-تاستاردى قالقالاي ءجۇرىپ بارا جاتىپ، قورشاۋسىماق سياقتى بىردەمەدەن دە اتتاپ ءوتىپ كەتكەنبىز، الدىمىزدان مىلتىقتارىن كەزەنگەن ەكەۋ، اتىپ تۇرىپ، «ستوي! سترەليات بۋدۋ! (توقتا! اتامىن!)» دەگەندە، اكەم قالشيىپ تۇرىپ قالدى دا، مەن قول-اياعىم دىرىلدەپ، جەرگە وتىرا كەتتىم! اكەمنىڭ سىبىرلاي «قاش!» دەگەنىن ەستىسەم دە، قوزعالۋعا ءالىم جوق، سول قالپى قالدىم!
ەكى ورىس سولدات جاقىنداپ كەلىپ، ورىسشالاپ بوقتاپ ءجۇر: «مورودەرى! ادام جەگىشتەر، وڭباعان، سۇمدار...»..، سوسىن بۋعانىمىزدى ءتۇسىرتىپ شەشتىردى! ونى كورگەن سوڭ، ەكەۋى ارتقا شەگىنىڭكىرەپ، «بۇلار ادام جەگىشتەر، اتىپ تاستايىق!» دەدى. ورىستىڭ قولىندا بولعانىم بار، تەمىرجولدا ىستەگەنىم بار، ورىسشا جاپ-جاقسى ءتۇسىنىپ، سويلەيمىن عوي، الدىعا ءبىر اتتاپ: «بۇل مەنىڭ تۋعان اعامنىڭ سۇيەگى! مىناۋ اكەم، اۋىلعا جەرلەۋگە اپارامىز! ەشقانداي دا ادام جەگىشتەر ەمەسپىز!» دەدىم! موسقالداۋ مۇرتتى سولدات، شوشىنا قاراپ، قايتا-قايتا شوقىنا بەردى دە، اكەمە جاقىنداپ، قولىن سىلتەپ: «كەت! كەتىڭدەر تەز...» دەپ ساي جاقتى نۇسقادى دا، جاستاۋ سولداتتى ەرتىپ، كەتە باردى، ەكى يىعى سەلكىلدەپ، بۇكشيىپ، جىلاپ بارا جاتقانىن بايقادىم.
سۇيەكتەردى جيناپ، قايتا وراپ، كەزەك-كەزەك كوتەرىپ، سول جۇرگەننەن كۇن ارقان بويى كوتەرىلگەندە قالقالاۋ جەردەگى سۋدىڭ جاعاسىنا توقتادىق. اكەمنىڭ تۇتىگىپ كەتكەن تۇرىنە تۋرا قاراي دا المادىم، تەك استىڭعى ەرنى كونەكتەي بولىپ ءىسىپ كەتىپتى، تىستەلەي بەرگەننەن جارتىسىن جەپ قويعان ءتارىزدى! سۋعا جۋىنىپ، سوندا تىعىلىپ كەشكە دەيىن جاتتىق! اكەم ءنار سىزبادى، جەر باۋىرلاپ جاتتى دا قويدى! سودان كەش قارايا جولعا شىعىپ، تاڭ اتقاندا ۇيگە دە جەتتىك.
ۇيگە كىرمەس بۇرىن اعامنىڭ سۇيەگىن شىعارىپ، قايتادان جيناپ، تىكتەپ ادام قۇساتىپ ورادىق، سىرتىنان اكەم شەكپەنىن شەشىپ، قايتا بولەپ، ەكەۋمىز كوتەرىپ ۇيگە الىپ كىردىك. شەشەم كوزى كورمەي قالىپتى، ەڭبەكتەپ كەلىپ، اعامدى سيپالاپ ىڭىرسىپ، سىڭسىپ زارلاي بەردى. اكەم ەكەۋمىز قايتا كوتەرىپ مولالاردىڭ اراسىنا تىعىپ قويىپ، شامامىز كەلگەنشە جەر قازدىق. سوندا جەرلەدىك، اكەي تەزدەتىڭكىرەپ قۇران وقىپ، بەت سيپادىق.
سودان ۇيگە كەلگەننەن باستاپ، اكەم دە تۇرماي قالدى! مەن دە قۇلاعان ەدىم، «ادام يت جاندى دەگەن» راس ەكەن ەكى-ءۇش كۇننەن كەيىن تۇرىپ، اكە-شەشەمە قاراي باستاعان ەدىم، بولمادى عوي، ەكەۋى دە ءبىر جەتىنىڭ ىشىندە كوز جۇمدى. شامام كەلگەنشە كور قازىپ، اعامنىڭ قاسىنا جەرلەدىم. سودان باستاپ، مىنا كوزىم جىپىقتاپ، مىنا اياعىم تارتىلىپ قالدى. باعانا ايتتىم عوي، ودان بەرى ەلۋ جىلدان استى، بىراق، ءبارى دە كوز الدىمدا. اكەم وسى مەنىڭ جاسىمدا ەدى، قازىر شاقىرىپ جۇرگەندەي عوي...
...مىنانداي سوزدەردەن، جانتۇرشىگەرلىك اڭگىمەدەن سوڭ دەنەم ءدىر ەتە قالىپ، ءوزىمدى سۋىق سەزىندىم، ونە بويىما ءبىر ءدىرىل پايدا بولعانداي. ەرىكسىزدەن كوزىم شالدىڭ بەتىنە ءتۇسىپ ەدى، كوزىنەن تارامداپ اققان جاسى سيرەك ساقالىنا سىرعىپ جەتىپتى. نە دەرىمدى دە بىلمەدىم!.. ۇنسىزدىكتى ءوزى بۇزدى:
- ءاي، ودان دا مەن سەنىڭ اتاڭنىڭ قانداي مىقتى كىسى ەكەنىن ايتىپ بەرەيىن.
- و اتا، ايتىڭىزشى.
- شىندىعىندا ول دا سول جولى مەن سياقتى «جىندى شال» بولىپ قالاتىن ەدى، ايتەۋىر مىقتى ەكەن، بوي بەرمەدى.
- ءسىز جىندى ەمەسسىز عوي...
- ەل سولاي دەيدى عوي، مەيلى، ايتا بەرسىن. اتاڭنىڭ سوعىستان كەلىپ، «كەروي» بوپ جۇرگەن كەزى، ول كەزدە باستىقتار ەلدى اتپەن ارالايدى عوي، استىندا جۇيرىك كۇرەڭ قاسقا اتى، تاقىمىندا مىلتىعى، وسى ماڭداعى قىستاۋلارعا كەپ تۇراتىن. ەل ەندى ەس جيا باستاعان كەز، نەگىزى، «پرونتوۆيكتەر» بولماسا، باسقا ەشكىم اراق ىشپەيتىن. اۋىز ارەڭ-ارەڭ تاماققا ەركىندەۋ تيە باستاعان ۋاقىت قوي.
باعاناعى جەردىڭ بەر جاعىنداعى توبەدەن كەش باتا باستاعان سوڭ جايعان قويىمدى قوراعا ايداماق بولىپ وتىرعام، ار جاقتان سالت اتتى بىرەۋ شايقاتىلىڭقىراپ كەلە جاتىر ەكەن، توقتاپ قاراي قالدىم. باعاناعى ءوزىڭ كورگەن مولالاردىڭ ورتاسىنا كەلگەندە اتى جالت ەتىپ قارعىپ كەتىپ، شاپقىلاي جونەلدى، ۇستىندەگى ايتەۋىر، قۇلاپ قالمادى. مەنىڭ قاسىما كەلگەندە اتىن «تىر-تىرلاپ» سۇيرەتىلە ءتۇستى، سەنىڭ اتاڭ! ەسىم قالماي «نە بولدى، نە بولدىلاپ» جاتىرمىن! تۇرىنەن ءتۇر قالماپتى، بوپ-بوز! قىرىلداڭقىراي سويلەدى:
- ءبىر جامان داۋىس شىعىپ، اتىم ۇركىپ، الا قاشقانى، مىندا ارەڭ جەتتىم!
- زارلاعان بايعىز بولار، مەن دە كورگەن ەم...
- ءاي قايدام..، تانىر ەم عوي قۇس بولسا... ونى قويشى، مىنا وڭ جاق اياعىم مەن قولىم تارتىلىپ بارادى، سال بوپ قالماسام بولدى!..
- قاپ-اي ءا، ونىڭ ۇلكەندەردەن ەستىگەن ءبىر ەمى بولۋشى ەدى! جاڭاعى جەرگە قايتا بارۋىڭ كەرەك! ايتپەسە، شىنىمەن جامان بوپ قالۋىڭ مۇمكىن...
...اتاڭ بەتىمە قاراپ تۇردى دا، اتىنا قايتا ءمىندى. قولتىقتاپ، كومەكتەستىم. سول قالپى اتىن قامشىمەن تارتىپ جىبەرىپ شاۋىپ الا جونەلدى، قۇرداسىم عوي، جولىن قۇدايدان سۇراپ، قاراپ تۇرمىن! ناعىز ەر ەكەن، قايتپادى، توقتاماستان شاپقان قالپى، الگى جەرگە جاقىنداعاندا تارس-تارس ەتكىزىپ ەكى رەت مىلتىق اتىپ، ارى قاراي ءوتىپ كەتىپ، اتتىڭ باسىن قايتا بۇرىپ بەرى شاۋىپ ءوتتى!
باعاناعىداي ەمەس، ماڭدايى تەرشىپ، كوزى قىزارىپ، ءتۇرى كىرىپ قاپتى! «ۇيگە ءجۇر» دەگەنىمە قاراماي اۋىلعا تارتىپ كەتتى. ول ءسويتىپ ءوزىنىڭ ۇرەيىن جەڭدى، ايتپەسە، مەن سياقتى «جىندى» بولىپ قالار ەدى.
- وسى ءسوزىڭىزدى قويىڭىزشى اتا، ءسىز ەشقانداي دا جىندى ەمەس، كوپتى كورگەن، ناعىز سىر تۇنعان شەجىرە قارت ەكەنسىز عوي...
...ارادا ەكى-اق اي ۋاقىت ءوتىپ، قىسقى كانيكۋلىمدا اۋىلعا كەلگەندە «جىندى شالدىڭ» دا قايتىس بولعانىن ەستىدىم...
ازكەن التاي جەتىسۋسكي
Abai.kz
