يمپەريا ۇلىسقا، ۇلىس حاندىققا، حاندىق جۇزگە، ءجۇز تايپاعا، تايپا بولىستىققا اينالىپ قيقىمدالىپ كەتكەن حالقىمىز جەتپىس جىلدىق تەمىردەي قاتاڭ ديكتاتۋرانىڭ سۇزگىسىنەن ميى ءسۇزىلىپ شىققان سوڭ، دەربەس ويلاپ، جەكە پىكىرىن ايتاتىن قابىلەتىنەن ايىرىلىپ قالدى. جالتاقتىق، پايداكوستىك، وزىمشىلدىك، سۋايتتىق، پالەقورلىق نەگىزگى “قاسيەتىمىزگە” اينالىپ كەتتى.

ساحاروۆ باستاعان دەموكراتيانىڭ وزگەشە ءۇنى، م.گورباچەۆتىڭ رەفورماسى، جاڭاشا ويلاۋى ساناعا سىلكىنىس اكەلدى، قىزىل يمپەريا تارادى. پارتيا مونوپولياسى، ء“يزىم” شەكتەمەسى الىنىپ تاستالدى. اشىق ءباسپاسوز، ەركىن سايلاۋ قالىپتى جاعدايعا اينالىپ ازاماتتارعا ءدىن بوستاندىعى، قوعامعا، توپقا، پارتياعا ۇيىسۋ مۇمكىندىگى بەرىلدى. دەگەنمەن كەتپەننىڭ ءبىر باسىن قاتتى باسساڭ، ەكىنشى باسى شەكەڭە تيەتىن سياقتى دەموكراتيانىڭ دا وعاش، وقىس جاقتارى كورىنە باستادى. اسىرەسە، ءوز ەلىندە وتىرىپ ازشىلىققا اينالعان، تىلىنەن، دىنىنەن اجىراپ قىرىق قۇراۋلى ەلگە اينالعان ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن ۇلتتىق، دىندىك، تايپالىق، وڭىرلىك سەپاراتيزمنىڭ توبەسى قىلتيىپ كورىنە باستادى. ساياسي ويىنشىلار مەن حالىقارالىق ارانداتقىشتاردىڭ ويىنىنان كەز كەلگەن ساتتە ءورت شىعىپ كەتەتىن ەدى. ونىڭ ۇستىنە دىندىك، وڭىرلىك مەنتاليتەتىمىزدە زامان اعىمىنا ىلەسىپ كەتە العان جوق.

دەسە دە قوزعالىستار قۇرىلىپ، پارتيالار دۇنيەگە كەلدى. پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاۋىپتى باسەكەلەستەر جىبەرىلمەسە دە، ورتانقول كانديداتتار مەن تاپسىرما ورىنداۋشىلار ءوز رولدەرىن سومداپ، جۇرت نازارىن ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا، ەكولوگيا جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە اۋدارا ءبىلدى.

پارلامەنتتىك سايلاۋلار ءبىرشاما تارتىستى بولدى. داۋىستى قايتا ساناۋدا بيلىك ۇسىنعان كانديدات ءشامشى بەركىمباەۆانى تاۋەلسىز كانديدات سەرىك ءابدراحمانوۆتىڭ جەڭىپ كەتكەن جاعدايى دا بولدى. عازيز الدامجاروۆ پەن فاريزا وڭعارسىنوۆا، سەرىكبولسىن ءابدىلدين مەن داۋلەت تۇرلىحانوۆ ءبىر وڭىردە سايلاۋعا ءتۇسىپ، كاپيتاليزم مەن دەموكراتيا رۋلىق سانانىڭ ىرگەسىن شايقالتتى. بيلىك ستراتەگتەردە ءوز مۇددەسىن قورعاۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتى پايدالانا ءبىلدى.

وپپوزيتسيالىق پارتيا مەن قوزعالىستارعا پارلامەنتتەن 10 ورىن بەرىلگەن كەزدەر دە بولدى. اسىرەسە “قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى” قوزعالىسى قۇرىلىپ، “جاس تۇرىكتەر” بيلىككە ءوز تالاپتارىن قويعان كەزدە قازاقستاننىڭ ساياسي اتموسفەراسىنىڭ بۇرق-سارق قايناپ ەل ءىشى-سىرتى ەلەڭدەپ بارىپ باسىلدى. قدت دان “اق جول” ءبولىنىپ شىقتى، “اق جول” كەيىن “ناعىز اق جول” جانە “اق جول” بولىپ ەكىگە ايىرىلدى. گرۋزيا، ۋكراينا، قىرعىزستاندا دەموكراتيالىق تولقۋلار قازاقستانداعى وزگەشە ويلايتىنداردى سەرپىلتىپ جىبەردى. مۇنىڭ سوڭى قارجىلىق، اقپاراتتىق مۇمكىندىكتەرى بار بۇكىل وپپوزيتسيانىڭ باسىن قوسقان  “ادىلەتتى قازاقستاندى” دۇنيەگە الىپ كەلدى. بۇرىنعى باس پروكۋرور، پارلامەنت سپيكەرى، “نۇر وتاننىڭ” پارتيالىق تىزىمىندە ءبىرىنشى ورىندا تۇرعان جارماحان تۇياقبايدىڭ; ەلباسى 28 جاسىندا مينيستر ەتىپ تاعايىنداعان، تاۋەلسىزدىكتەن بەرى بۇكىل يدەولوگياعا جاۋاپ بەرگەن س.ءابدىلدين، ءا.قاجىگەلدينمەن بولعان ساياسي كۇرەستە شەبەر ويىنشى رەتىندە كوزگە تۇسكەن ا.سارسەنباەۆتىڭ قارسى جاققا شىعىپ كەتۋى بيلىككە ەداۋىر قاۋىپ ءتوندىردى.

ا.سارسەنباەۆ، و.جاندوسوۆ، ب.ءابىلوۆ ۇشتىگى جاستىقتارىنا قاراماستان قارجىلىق، اقپاراتتىق مۇمكىندىكتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ ءبىراز ەلدى ارتىنا ەرتتى. وپپوزيتسيانىڭ باسىن بىرىكتىردى. وركەنيەتتى، دەموكراتيالىق جولمەن بيلىككە كەلۋگە دامەلى بولدى. اسىرەسە 2005 جىلعى سايلاۋدا “باي ەلدە كەدەي بولۋدىڭ سىرى” دەپ سايلاۋ الدى اكتسياسىن سەمەيدەن باستاۋى بيلىكتىڭ جاندى جەرىنە ءتيدى. بىراق بيلىك تە وڭاي شاعىلاتىن جاڭعاق ەمەس ەكەن. “جاس تۇرىكتەردى” ىشىنەن ءىرىتتى. بۇرىنعى كومسومولدار مەن كارى گۆارديانى ىسكە قوسىپ قازبا بايلىقتىڭ قىزىعىن كورىپ قومدانعان وليگارحتاردى جۇمىلدىرا وتىرىپ ورنىن ساقتاپ قالدى. كەيىنگى جاعدايلار ج.تۇياقباي مەن ب.ءابىلوۆتىڭ ناقتى ميسسياسى “نە بولدى ەكەن؟” دەگەن سۇراقتى تاريح قويناۋىنا قالدىرىپ كەتتى.

ەلباسى جاساعان ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ ناتيجەسى قازبا بايلىقتىڭ الەمدىك نارىقتا شارىقتاپ وسۋىنە قاباتتاسىپ كەلدى. ا.سارسەنباەۆتىڭ جۇمباق ءولىمى، ع.جاقيانوۆتىڭ ساياسي ارەنادان شەتتەۋى وپپوزيتسيانىڭ كۇشىن السىرەتىپ تاستادى. قىرعىزداعى ۇزدىكسىز قايتالانعان بۇلعاق، گرۋزيا مەن ۋكرايناداعى ءتۇرلى ءتۇستى توڭكەرىستىڭ سوڭى اتالمىش ەلدەردىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنا قاۋىپ ءتوندىرۋى ءبىراز ادامدى ويلاندىرسا كەرەك. تالاي ادامعا ءتىس تىرناعىن باتىرعان راحات اليەۆتىڭ قۋعىنعا ءتۇسىپ، جۇمباق جاعدايدا وزىنە قول سالۋى، ءبىراز مۇددەلى توپتار اراسىندا قايشىلىقتى باسەڭدەتتى.

“ادىلەتتى قازاقستان” تارادى. “جاس تۇرىكتەردىڭ” ارىنى قايتتى. الەمدى قۇرساۋلاعان قارجىلىق داعدارىس باستالدى. قىرىم وقيعاسى باتىس پەن رەسەيدىڭ اراسىن سۋىتتى. وسى كەزەڭدە مەرزىمىنەن بۇرىن وتكەن سايلاۋلار ەلباسى كومانداسىنا كوپ سالماق تۇسىرگەن جوق. ستسەناري بويىنشا رەت رەتىمەن ورىندالدى. ءال اۋقاتى جاقسارعان حالىق دامۋ مەن تۇراقتىلىقتىڭ قادىرىن مىسە تۇتتى.

ەلباسىنىڭ ساياسي جۇرىستەرىنە ەشكىم ءجىپ تاعا الماي كەلدى. لوگيكالىق جانە الەمدىك ساياسي دامۋ تۇرعىسىنان قاراساق “جاس تۇرىكتەر” ارقا تۇتقان ج.تۇياقبايدىڭ “ادىلەتتى قازاقستانى” بيلىككە ەداۋىر قاتەر ءتوندىردى. بىراق وسى سايلاۋداعى ج.تۇياقبايدىڭ ءرولى مەن ماقساتى مۇلدە جۇمباق بولىپ قالدى. ەگەر وپپوزيتسيا ۇسىنعان ورتاق كانديدات باسقا ادام بولعاندا نە بولار ەدى. ن.نازارباەۆ ءار سايلاۋدا قارسىلاستارىن قاپى قالدىرىپ كەتىپ ءجۇر. وسى وتىز جىلدا بىردە ءبىر سايلاۋ كۇتكەن ۋاقىتتا ەمەس، مەرزىمىنەن بۇرىن ءوتىپ كەلدى.

2019 جىلى ناۋرىز ايىنىڭ 19 كۇنى، ساعات 19:00-دەگى مالىمدەمەنى ەشكىم كۇتپەدى. ىلە شالا جالعاسىن تاپقان پرەزيدەنتتىك سايلاۋ بارلىق ساياسي كۇشتى ەسەڭگىرەتىپ كەتكەندەي بولدى. بالتاش تۇرسىنباەۆ باستاعان قارت گۆارديانىڭ “قازاق قۇرىلتايى” اسىعىستىعى مەن تالعامسىزدىعى، بەرەكەسىزدىگى قاباتتاسىپ تاريحتا بولماعان كومەديالىق قويىلىمعا اينالدى. كوپ جىل ەرىكسىزدەن شەتەلدە ءجۇرىپ، تامىرىنان ايىرىپ قالعان ءا.قاجىگەلدين پاريج قالاسىندا ەكى رەت باس قوسقانىمەن وپپوزيتسيانىڭ باسىن بىرىكتىرە المادى، قايتا ارالارىنا جىك ءتۇستى. ءا.قاجىگەلدين پرەمەر مينيستر قىزمەتىنەن كەتكەن كەزدە، سول كىسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى رەتىندە بىرگە كەتىپ “قازاقستان حالىقتىق” پارتياسىن بىرگە قۇرىسقان سودان بەرى وپپوزيتسيانىڭ وتىمەن كىرىپ، سۋىمەن شىعىپ بارلىق ساياسي دودالاردا توبە كورسەتىپ كەلە جاتقان ءامىرجان قوسانوۆ سىرت كوز ءۇشىن بيلىكپەن ىلىك-شاتىسى بار سانالاتىن “جاڭا قازاقستان” قوزعالىسىن الەۋمەتتىك جەلىدە تانىمال ەتسە دە، تىركەۋدەن وتكىزە المادى. سونىمەن ويلاماعان جەردەن ءاربىر ساياسي ناۋقاندا بەلسەندىلىگى ارتاتىن دوس كوشىم مىرزانىڭ “ۇلت تاعدىرى” قوزعالىسى اتىنان ءتۇسىپ جۇرتتى تاڭداندىردى. بىلتىر عانا ۋاعىندا ەسەپتەمە بەرمەدى دەپ سالىق كوميتەتى جاعىنان شۋ بولعان قوزعالىس تىركەۋدەن سۇرىنبەي ءوتىپ، تاڭدانىس پەن كۇدىكتىڭ بوياۋىن قويۋلاتىپ جىبەردى. ايتار جوق ءا.قوسانوۆ بارىن سالدى. اسىرەسە الەۋمەتتىك جەلىنىڭ مول مۇمكىندىگىن بارىنشا پايدالاندى. قىسقا مەرزىمدە قول جيناپ ۇلگەردى. تاڭقالارلىعى 1997 جىلدان بەرى تالاي تار جول، تايعاق كەشۋدە قول ۇستاسىپ كەلە جاتقان ساپتاستارى قاجىگەلدين مەن ءباپيدىڭ ارىپتەسىن قولداماي، سايلاۋعا بويكوت جايلاۋى بولدى. قوسانوۆ مىرزا سايلاۋ الدى سۇحباتىندا ءوزى اشىنا مويىنداعانىنداي وپپوزيتسيانىڭ باسىن بىرىكتىرە المادى. اكەجان مىرزانىڭ وزىنە  20 نەشە جىل ەرگەن جولداسىن بار جوعى 2 اي قولداۋعا جاراماعانى قيىن بولدى. قارجىلىق توپتاردا قولداپ كەتپەدى. التىنبەكتىڭ جوقتىعى، جاقيانوۆتىڭ ساياساتتان شەتتەتىلۋى انىق بايقالدى. ەسەسىنە، سايلاۋ الدىندا "شىندىقتان قاشا المايسىڭ" ۇرانى مەن "ويان، قازاقستان" قوزعالىسى ءبىلىمدى جاستاردىڭ ساياساتقا تىڭ كوزقاراسپەن كەلە باستاعانىن اڭعارتتى.

ەمەن ەسىكتىڭ ار جاعىنداعى قۇپيا كەزدەسۋلەردىڭ ناتيجەسى مە، الدە 3 قالادا سايلاۋعا قارسى نارازى توپتىڭ كوشەگە شىعۋى ما؟ ءاۋ باستا 3 ورىنعا قاناعات تۇتادى دەگەن ءا.قوسانوۆ 16% داۋىس جيناپ، وپپوزيتسيا تاريحىندا رەكورد جاسادى. بىراق جاقتاستارىن باستاپ كوشەگە شىقپاي، جەڭگەن كانديداتتى تىم ەرتە جەڭىسىمەن قۇتتىقتاپ قويىپ، سايلاۋشىلاردىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىردى. ءبىر ساتتە قارعىس پەن بوقتىقتىڭ استىندا قالدى. سايلاۋشىنىڭ دەڭگەيى بەلگىلى بولدى. ءبىلىمدى جاستار الەۋمەتتى جەلى ارقىلى زاڭدى تالاپتارىن قويىپ، وزدەرى كۋا بولعان زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى اشكەرەلەسە، ەندى ءبىر توپ جاستار قارسىلىعىن ايتىپ كوشەگە شىقتى. الاڭعا شىققانداردىڭ اراسىنا كىرىپ الەۋمەتتىك ءتارتىپتى بۇلدىرۋگە ۇمتىلعانداردى بولدى. ۋاقىتتىڭ تىعىزدىعى، اق وردا يدەولوگتارىنىڭ شەبەرلىگى قاشقىن بانكيردىڭ “قىرعىز ارمانىن” ىسكە اسىرماي تاستادى. اقشا مەن ارماننىڭ ارا جىگىن اجىراتا الماي قالعان جاستار قوساق اراسىندا كەتتى.

“اق جولدىڭ” سونشاما توراعاسى تۇرعاندا ويلاماعان جەردەن، جول ورتادان كەلىپ الامانعا تۇسكەن ايەل كانديداتتىڭ 3-ءشى ورىندى قاناعات تۇتۋى بولاشاق اۋا-رايدى بولجاپ كورگىسى كەلگەن تاعى ءبىر مۇددەلى توپتىڭ جوسپارىن بۇزىپ جىبەرگەن سياقتى. سونىمەن سايلاۋ ءوتتى. داڭعازا ءورشىپ بارىپ باسىلدى. الەۋمەتتىك جەلى ەرىكتى اۋىزعا بورىكتى باس سياتىننىڭ كەبىن كيىپ قوقىر قوقسىققا تولىپ كەتتى. ەش ءپرينتسيپسىز جالا جاۋ، ماسقارالاۋ، قارعاپ سىلەۋ حالقىمىزدىڭ سايلاۋ مادەنيەتىن قانشا مەڭگەرگەنىن، ارسىز ساياساتكەرلەرمەن، ەكى بەتكەي، بارلىق قۇندىلىقتى اقشاعا الىپ كەلىپ تىرەيتىن قالام ۇستاعاندار مەن بلوگەرلەردىڭ قانشالىقتى كوپ ەكەنىن كورسەتتى.

وسى سايلاۋدا كوپ ادام ەلباسىنىڭ بيلىكتە ۇزاق وتىرعانىن كولدەنەڭ تارتىپ، ماسەلەنىڭ ءبارىن جۇيەگە اكەلىپ تىرەدى. ماسەلە جۇيەدە تۇر ما؟ سوۆەتتىك شەكپەننەن شىققان ۋكراينا مەن قىرعىزستاندا قانشاما پرەزيدەنت اۋىستى. حالىقتىڭ جاعدايى جاقسارىپ كەتتى مە؟ گرۋزيادا بىرنەشە پرەزيدەنت اۋىستى، دەموكراتيا ورناتتى، جەمقورلىقتى جويدى دەگەن سااشكاۆيلينىڭ ءوزىن ءىستى قىلىپ، ەلدەن الاستادى. موڭعوليادا بىرنەشە پرەزيدەنت اۋىستى، سونشاما قازبا بايلىعىن يگەرە الماي، جەمقورلىقتى تىيا المادى. ءار پرەزيدەنت تاقتان تۇسكەن سوڭ بالا-شاعا، بايلىعىمەن شەتەلگە جول تارتقان. كەزىندە كوركەيىپ، گۇلدەنىپ تۇرعان وڭتۇستىك افريكانى 27 جىل تۇرمەدە وتىرعان ماندەلا سايلاۋ ارقىلى بيلىككە كەلگەن سوڭ، ەلدى قىلمىس پەن كوررۋپتسيانىڭ باتپاعىنا باتىرىپ، توز-توزىن شىعاردى.

ماسەلەنىڭ ءمانى تەرەڭدە جاتقان سياقتى. باسقانى زور تۇتىپ، ءوزىمىزدى قور ساناعانىمىز ەمەس، الىدە حالىقتىڭ زاڭدىق تانىمىن، مادەنيەت ورەسىن، اق پەن قارانى پارىقتايتىن ساناسىن جوعارلاتۋ كەرەك سياقتى. ارزان ايعايعا ەمەس، ماسەلەنىڭ مانىنە ۇڭىلەتىن سانا سەزىم قالىپتاسپاعان حالىقتى كەز كەلگەن ءتىل مەن جاققا سۇيەنگەن، جالعان ۋادەگە جومارت ساياسي الاياق پەن ساناسى حاليفات داۋىرىندە قالىپ قويعان ءدىندار تەرىس جولعا باستاپ كەتۋى مۇمكىن.

سونىمەن قازاق ەلىنىڭ ساياسي ءومىرىنىڭ جاڭا ءداۋىرى باستالدى. اتاتۇرىك، لي كۋانگ يۋ، دەنگ سياو پينگ، سۋحارتو، ماحاتتير سىندى تەگەۋرىندى ساياسات سەركەلەرىنىڭ قاتارىن تولىقتىرعان ۇلت كوشباسشىسى ءوز ەركىمەن ءبىرىنشى شەپتەن شەگىندى. ءوز زامانىنىڭ بەكزاتتىق تاربيەسىن كورگەن ىشكى-سىرتقى ساياساتتا ىسىلعان، كلاندىق توپقا شاتىلماعان، اقىرىن ءجۇرىپ انىق باسقان عۇلاما ساياساتكەر ەل تىزگىنىن قولىنا الدى. الداعى بەس جىل ەلىمىز ءۇشىن ۇلكەن جول ايرىق بولعالى تۇر. الەم تىنىش ەمەس، الەمگە ىقپالىن جۇرگىزىپ وتىرعان ءۇش ەلگە دە جەكە امبيتسياسى ۇستەم، ءپوپۋليزمدى بارىنەن جوعارى قوياتىن ءۇش باسشى كەلىپ قىرعي-قاباق سوعىستىڭ جاڭا كەزەڭىن كورىگىن قىزدىرىپ تۇر. ورتا شىعىستاعى وشپەگەن ءورتتىڭ ءتۇتىنىنىڭ ءيىسى اۋعانستاندى باسىپ ءوتىپ، ورتا ازياعا كەلىپ تۇر. ايۋدىڭ ارا تۇرا اشۋى، ايداھاردىڭ مىسىق تابانداپ جىلجۋى، باتىستىڭ ءوز مۇددەسىمەن كومكەرىلگەن قۇندىلىقتارى ەشكىمدى كەڭ كوسىلتىپ، بەيعام جاتقىزباس. ەل ءىشى ساياسي ەليتاسىنىڭ تەپە-تەڭدىگىن ساقتاۋ دا وڭاي ەمەس. كەزىندە التىنبەك مارقۇم شەگەلەپ ايتقا: ء“ۇش تاعان (وتباسى، اينالاسى، وليگارحتار)”الى تۇعىرىنان تۇسكەن جوق.

بەس جىل ساياسي رەفورما تەرەڭدەپ، نارىقتىڭ كوكجيەگى اشىلىپ، «ءۇش تاعان» تىزگىندەلەتىن جىل بولا ما، الدە كلاندىق مۇددە قاقتىعىستار ۇلتتىق مۇددەنى قايىرىپ تاستاپ، ءوز پوزيتسياسىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن سىرتتان جاۋ شاقىرا ما؟ قاۋىپسىزدىك كەڭەس پەن اقوردا توپتىق مۇددە مەن ۇلتتىق مۇددەنى ايىرا ءبىلىپ، تەنتەكتەرىن تەجەپ وركەنيەتتى قوعامنىڭ جاڭا كوكجيەگىن اشسا، اللانىڭ بىزگە وڭ كوزبەن قاراعانى.

وتپەلى كەزەڭ بەس جىل دا كوزدى اشىپ جۇمعانشا وتە شىعار. ودان كەيىن ساياسي ساحنادا باستى ويىنشىلار كىمدەر؟ تۋمىسىنان سىرباز، جوقشىلىق كورمەگەن، اتاقپەن اۋىرماعان قاسىم-جومارت توقاەۆ وتپەلى كەزەڭدە ميسسياسىن اياقتاعان سوڭ، ودان ءارى بيلىك قۇلاعىنا جابىسپاۋى مۇمكىن. قالعان اۋىر سالماقتاعى ساياساتكەرلەردى سارالاپ كورەيىك.

اۋەلى، داريعا نازارباەۆا. ۇكىمەتتە دە، پارلامەنتتە دە تاجىريبەدەن ءوتتى. كەزىندە مەديا يمپەرياسى بولعان، پارتيا دا قۇرعان، سەناتتان اقورداعا اتتاي سالۋعا كونستيتۋتسيادا مۇمكىندىك بەرىپ تۇر. مينۋس جاعى ورتا تەحنيكۋمنان جوعارى ءبىلىمى بار قازاقستان حالقى قانداي قيسىنعا سالسا دا، ميراسقورلىقتى قابىلداي قويار ما ەكەن؟

ەكىنشى ادىلبەك جاقسىبەكوۆ سوڭعى وتىز جىلدا پرەزيدەنت اپپاراتىنىن باسشىسى، پرەزيدەنتتەن كەيىنگى بەي رەسمي ەكىنشى تۇلعا رەتىندە ەستە قالدى. اپنى بىرنەشە كەزەك باسقارعان ءا.جاقسىبەكوۆ ۇندەمەي ءجۇرىپ، ءوز ىقپال كولەمىن قالىپتاستىردى، قازىرگى ءماجىلىس توراعاسى، پرەمەر مينيستر وسى كىسىنىڭ ىزىمەن ەرىپ شىققان. قارجىلىق مۇمكىندىگى ەشكىمنەن كەم ەمەس، ءوزى بولماسا دا سايلاۋعا ءبىر ساقاسىن سايلاپ جۇرگەن شىعار.

ءۇشىنشى ت.قۇلىباەۆ. كۇيەۋ بالا، ميللياردەر رەتىندە ەش داۋعا ىلىككەن جوق، كەۋدە كەرىپ الدىعا شىقپايدى. قارجىسى اسىپ توگىلەدى. مەدياسى بار. قازاقستان بۋرجۋازياسىن ءبىر شاڭىراق استىنا ۇيىستىرعان “اتامەكەن” كاسىپكەرلەر وداعىن كەز كەلگەن ۋاقىتتا پارتياعا اينالدىرۋ مۇمكىندىگىنە يە.

ءتورتىنشى عالىمجان جاقيانوۆ. “جاس تۇرىكتەردىڭ” ىشىنەن اۋەلدە ەلباسىنىڭ كوزىنە ءتۇسىپ، ەڭ جاس اكىم اتاندى، ەكى وبلىستى باسقاردى، شەنەۋنىكتەردىڭ ىشىنەن العاشقى بولىپ تابىس دەكلاراتسياسىن جاريالادى. قدتنى قۇرىپ، قازاقستاندا وزگەشە ويلايتىنداردىڭ باسىن قوسىپ، ەركىن سايلاۋ، دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتتى. سول ءۇشىن سوتتالىپ، قۋعىنعا ءتۇستى. قارجىسى بار، مەدياسى بولماسا دا ىسكەرلىگى، باتىلدىعى، تارعالاڭ تاعدىرى سايلاۋشىنىڭ ەسىندە. كومبەگە قاراي بەت تۇزەسە ءساتىن كۇتكەن قولداۋشىسى مەن تىلەكتەستەرى ءدۇر ەتە تۇسەر.

بەسىنشى يمانعالي تاسماعانبەتوۆ. ەلباسىنىڭ ءونىمى. بيلىكتىڭ بارلىق وتكەلىنەن ءوتتى. امبيتسياسى جوعارى، قازاق ءتىلدى ەليتا مەن ورتانىڭ ليدەرى، 2005-جىلعى سايلاۋدا ەلباسىنىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ، قارجى ورتالىعى الماتىنى ءۇش جىل باسقارعاندا، قارجىلىق جاعدايىن تۇزەپ الدى. “ناۋرىز” بانك، “ۆاليۋتا ترانزيت” بانكى داعدارىسىندا ىسكە اسپاعان ارمانىن وسى كەزدە ىسكە اسىردى. كۇيەۋ بالاسى اۋەلى “تەمىر” بانكىنە قوجالىق ەتسە، سوڭىنان “تۇران الەم” مەن “كازكوم” بانكىن باسقارۋعا الدى.

وسى رەتكى سايلاۋدى مارەسىنە جەتكىزگەن م.اشىمباەۆ، د.قالەتاەۆ، ە.كارين مەن ەلباسىعا جاقىن ءجۇرىپ الىپ قالالاردى، بيلەۋشى پارتيانى، مينيسترلىكتى باسقارعان ب.بايبەك پەن ءا.يسەكەشوۆتار دا دودا باستالعاندا قاي قىردان كورىنىپ، قيقۋ سالادى، ونى ۋاقىت كورسەتەر، ايتەۋىر تىنىش جاتپاس. “جاس تۇرىكتەردىڭ” وكىلى، “نۇر وتاننىڭ” مۇشەسى، وپپوزيتسيانىڭ ليدەرى رەتىندە ساياسات ساحناسىن شۋلاتقان بولات ءابىلوۆ بۇل جولى بەيتاراپ قالدى. تىركەۋدەن وتكەن “ازات” پارتياسىن ەشكىم ەسكە المادى. كۇزدەگى پارلامەنت سايلاۋىنا، الدە ودان ارعى دودالارعا دايىنداپ وتىر ما ول جاعى جۇمباق بولىپ قالدى. ساياسات ءيىرىمىنىڭ تەرەڭدىگىن ويلاساق ءبارىن دە كۇتۋگە بولادى.

قانىمىزدا كوشپەلىلەردىڭ بيلىك ينستيتۋتىنىڭ گەنى بار، ادىلدىك پەن تەڭدىككە جۇگىنەتىن ءداستۇر بار، قوي اسىعى دەمەستەن قولعا جاقسا ساقا تۇتاتىن سالتى بار حالىق رەتىندە وسكەلەڭ سايلاۋ مادەنيەتىن بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، دەموكراتيا باسپالداقتارىنا بىرتىندەپ كوتەرىلەمىز دەپ سەنەمىز.

ءومارالى ادىلبەكۇلى

تۇپنۇسقا: Jebeu.kz

Abai.kz