قازىر نە كوپ، جاڭادان اشىلىپ جاتقان ۇيىمدار مەن ءارتۇرلى قاۋىمداستىق، بىرلەستىك دەگەندەر جىرتىلىپ ايىرىلادى عوي. ءبارى ءباسپاسوزشىل-اق، حالىق ءۇشىن انانى ىستەدىك، مىنانى تىندىردىق دەپ تاڭنىڭ اتىسى، كۇنننىڭ باتىسى دەمەي رەداكتسيانىڭ مازاسىن الادى دا جاتادى. وعان ەتىمىزدىڭ ءولىپ كەتكەنى سونشالىق، قاپتاعان شاقىرۋلاردىڭ دەنىن ۋماجداپ-ۋماجداپ قوقىس جاشىگىن دالدەپ تۇرىپ اتىپ جىبەرەمىز. سونداي شاقىرۋلاردىڭ ءبىرى ارنايى مەنىڭ اتىما جولدانىپتى. جاعىمپازدار اكادەمياسى دەگەن اتى توسىن كورىنگەن سوڭ تۇساۋكەسەرىنە بارۋعا بەل بايلادىم.

كەڭەس كەزىندە سالىنعانىمەن تاياۋدا عانا سىرتىن جىلتىراتىپ قاپتاپ قويعان ءۇش قاباتتى عيماراتتىڭ الدىندا مەنى ەسكى تانىسىم تىرقيما شىرقاەۆنا قارسى الدى. وسىندا بىلدەي ءبىر ءبولىم باستىعىنىڭ ورىنباسارى ەكەن. تىرقيمانى اينالاسى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە وسىمەن التىنشى رەت ءارتۇرلى مەكەمەنىڭ الدەبىر لاۋازىمدى تۇلعاسى رەتىندە كەزدەستىرۋىم. ىلعي دا ءبىر جەرگە ءبولىم باستىعى بولىپ بارا قالادى، ەكى ايدان سوڭ لەزدە ودان بوساپ كەلەسىگە ءوتىپ كەتەدى. ءبىر بارعان جەرىندە جارتى جىل تۇراقتاپ جۇمىس ىستەگەنىن كورمەپپىن، ايتەۋىر، تۇك تىندىرماسا دا وسىندايلاردىڭ جولدارى بولعىش-اق. ال، وسى ورىنعا كەلۋىنىڭ سەبەبىن ول ەسكى ۇجىمىنا قايتا ورالۋىمەن ءتۇسىندىردى. بۇرىن بۇل اكادەميا ءبىر ءىرى مەكەمەنىڭ ەشكىم اڭعارمايتىن كىشكەنتەي بولىمشەسى بولعان ەكەن. سول كەزدە تىرقيما شىرقاەۆنا بولىمشەنى باسقارعان جانە ونىڭ بولاشاقتا ءىرى ۇيىمعا اينالۋىنىڭ نەگىزىن قالاپ كەتكەن-مىس.

قازىر نە كوپ، جاڭادان اشىلىپ جاتقان ۇيىمدار مەن ءارتۇرلى قاۋىمداستىق، بىرلەستىك دەگەندەر جىرتىلىپ ايىرىلادى عوي. ءبارى ءباسپاسوزشىل-اق، حالىق ءۇشىن انانى ىستەدىك، مىنانى تىندىردىق دەپ تاڭنىڭ اتىسى، كۇنننىڭ باتىسى دەمەي رەداكتسيانىڭ مازاسىن الادى دا جاتادى. وعان ەتىمىزدىڭ ءولىپ كەتكەنى سونشالىق، قاپتاعان شاقىرۋلاردىڭ دەنىن ۋماجداپ-ۋماجداپ قوقىس جاشىگىن دالدەپ تۇرىپ اتىپ جىبەرەمىز. سونداي شاقىرۋلاردىڭ ءبىرى ارنايى مەنىڭ اتىما جولدانىپتى. جاعىمپازدار اكادەمياسى دەگەن اتى توسىن كورىنگەن سوڭ تۇساۋكەسەرىنە بارۋعا بەل بايلادىم.

كەڭەس كەزىندە سالىنعانىمەن تاياۋدا عانا سىرتىن جىلتىراتىپ قاپتاپ قويعان ءۇش قاباتتى عيماراتتىڭ الدىندا مەنى ەسكى تانىسىم تىرقيما شىرقاەۆنا قارسى الدى. وسىندا بىلدەي ءبىر ءبولىم باستىعىنىڭ ورىنباسارى ەكەن. تىرقيمانى اينالاسى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە وسىمەن التىنشى رەت ءارتۇرلى مەكەمەنىڭ الدەبىر لاۋازىمدى تۇلعاسى رەتىندە كەزدەستىرۋىم. ىلعي دا ءبىر جەرگە ءبولىم باستىعى بولىپ بارا قالادى، ەكى ايدان سوڭ لەزدە ودان بوساپ كەلەسىگە ءوتىپ كەتەدى. ءبىر بارعان جەرىندە جارتى جىل تۇراقتاپ جۇمىس ىستەگەنىن كورمەپپىن، ايتەۋىر، تۇك تىندىرماسا دا وسىندايلاردىڭ جولدارى بولعىش-اق. ال، وسى ورىنعا كەلۋىنىڭ سەبەبىن ول ەسكى ۇجىمىنا قايتا ورالۋىمەن ءتۇسىندىردى. بۇرىن بۇل اكادەميا ءبىر ءىرى مەكەمەنىڭ ەشكىم اڭعارمايتىن كىشكەنتەي بولىمشەسى بولعان ەكەن. سول كەزدە تىرقيما شىرقاەۆنا بولىمشەنى باسقارعان جانە ونىڭ بولاشاقتا ءىرى ۇيىمعا اينالۋىنىڭ نەگىزىن قالاپ كەتكەن-مىس.

تۇساۋكەسەر ءراسىمىن اكادەميانىڭ تەڭ توراعاسى جايرات جەمىرباەۆيچ اشىپ، ۇجىممەن تانىستىرىپ ءوتتى. توراعانىڭ تاپتىشتەپ تۇرىپ تۇسىندىرۋىنە قاراعاندا اكادەميانى قۇرۋ وڭايعا تۇسپەپتى. اسىرەسە، تەڭ توراعانى تابۋ قالىڭ ءشوپتىڭ اراسىنان ينە ىزدەۋمەن بىردەي ءىس بولعان ەكەن. بۇل مارتەبەلى ورىنعا قاتارداعى جاي ءبىر جاعىمپاز جارامايتىن كورىنەدى. «ىزدەگەن جەتەر مۇراتقا» دەمەكشى، اقىرى كەڭەس كەزىندەگى تاجىريبەسىن تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا دا جەمىستى جالعاستىرىپ، ەندى سونىسىنىڭ زەينەتىن كورىپ دەمالىپ جاتقان بالىقبەك قاريانى تاۋىپ سۇيرەتىپ كەلىپتى. ابىروي بولعاندا باكەڭ اعامىز اسا قاتتى الجي قويماعان ەكەن دەيدى. اعامىزدى جالعىز جىبەرمەيىن دەگەن بە، ۇيىندەگى ايمان اتتى اق جەڭگەمىز ەرە كەلىپ، اعا لەكتور رەتىندە جەمىستى ەڭبەك ەتىپ جاتقان كورىنەدى. اكادەميا قۇرىلعانىن ەستىگەن جەر-جەردەگى جاعىمپازدار مەن جارامساقتار قاراپ جاتسىن با. الىس-جاقىننان ات ارىلتىپ جەتكەندەرى ءبىر قاۋىم ەل بولىپ ەندى كەيبىرەۋلەرىنە شتات تابىلماي جاتقانىن جايرات جەمىرباەۆيچ قينالا جەتكىزدى. الايدا، وعان دا اسا مويىمايتىن تەڭ توراعا ورتاعا بەيىمدەلە الماي جۇرگەندەر، جاعىمپازدىقتىڭ ماڭىزىن تۇسىنبەيتىندەر ءالى  دە بار ەكەنىن، سولاردى جارامساقتىق ماماندىعىنا ساي كەلمەيتىندىكتەرى ءۇشىن اكادەميادان الاستاتقالى جاتقاندىقتارىن مالىمدەدى. جايرەكەڭ ءوزى باسقاراتىن ۇجىمدا اپپاراتقا ەڭبەگى سىڭگەن ايجە، كىمجە، ايتجە، ماجە، عاجە، شوپشوڭگە، تىمەرتە سىندى جاسامىس جاعىمپازدارمەن  قاتار جاسى زەينەتكەرلىكتەن اسىپ كەتسە دە وزىنە ەلەۋلى، جەمتىكتەستەرگە جايلى دا قولايلى جاقاڭ شالدىڭ ايانباي اۋىزبەن وراق ورىپ جۇرگەندىگىنە ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. ول كىسى اكادەمياعا باس سۇقپاسا دا، ۇيىندە جاتىپ-اق ءبارىن تىندىرىپ جاتقان كورىنەدى. بۇرىنعىداي جالاقى الۋ ءۇشىن ايىندا ءبىر رەت جۇمىسقا كەلۋ دەگەن دە جوق قوي، قازىر. جايرەكەڭ بۋحگالتەرگە بۇيىرا سالادى، سول زاماتتا جاقاڭ ءۇيىنىڭ ىرگەسىندەگى بانكوماتتان پورا-پورا اقشانى ساناماي-اق قالتاعا سۇڭگىتە بەرەدى.

ءبارىنىڭ ىشىنەن شوپشوڭگەنىڭ جاڭا زامانعا اسا لايىق تابيعي بولمىسىن تەڭ توراعا ەرەكشە اتاپ ءوتتى. سەبەبى، ونىڭ تىلىندەگى ەركە نازدىققا ءتان كەلەتىن بىلدىرلىقتىڭ ءوزى اكادەميانىڭ جۇمىسىن العا سۇيرەۋگە اسا قولايلى كورىنەدى. جاعىمپاز بولۋ ءۇشىن جۇمساق سويلەۋدىڭ، كەرەك بولسا ءتىلدى بۇراۋدىڭ دا ماڭىزى ايتارلىقتاي كورىنەدى. سوندىقتان، الداعى ۋاقىتتا ۇجىم ىشىندەگى ەسەپتى شوپشوڭگەنىڭ حابارلاماسى ارقىلى تىڭدايتىندىقتان تاۋلىكتىڭ قاي مەزەتىندە دە ول توراعانىڭ جانىنان تابىلۋى ءتيىس ەكەن.

ءبىر ايتقانىن قايتادان تاپتىشتەپ مىلجىڭداماسا جانى جاي تاپپايتىن جايرات جەمىرباەۆيچ ەكى ساعاتقا سوزىلعان ۇزىن سونار اڭگىمەسىن بىلاي تۇيىندەدى:

- ءبىز اتا-بابامىزدىڭ كەيبىر كونە ءداستۇرىن جاڭعىرتىپ، جاعىمپازدىقتى سودان ۇيرەنۋىمىز كەرەك. كەيبىر بىلگىشتەر قازاقتا جارامساقتىق بولماعان دەپ ءدىلمارسىپ ءجۇر. ونداي پىكىرمەن كەلىسپەيمىز. مەن ءوزىم وقۋ بىتىرگەننەن بەرى جانتىق اتامنىڭ ونەگەلى ءومىرىن زەرتتەپ كەلەمىن. جاعىمپازدىقتىڭ نەگىزىن قازاق دالاسىندا قالاۋشى، ۇلاعاتتى ۇستازىمىز، ۇلى ويشىلىمىز وسى اتام دەپ بىلەمىن. سوندىقتان، ول كىسىنىڭ رۋحىنا ارناپ اكادەمياعا «جانتىق اتا اتىنداعى» دەگەن مارتەبەلى اتاۋدى ۇسىنامىن.

تەڭ توراعانىڭ سوزىنە تۇساۋكەسەر جيىنىنا قاتىسۋشىلار ورىندارىن اتىپ تۇرىپ، ۇزاق قول سوقتى جانە ۇسىنىس بىردەن قابىلداندى. ەندى سولاي بولماعاندا شە. راسىندا، وعان قارابايدىڭ، قوداردىڭ نەمەسە قوزى كورپەش پەن بايان سۇلۋدىڭ اتىن بەرەتىن ەمەس. جايرات جەمىرباەۆيچتىڭ ءبىر مىقتىلىعى وسىندا. ايتەۋىر قالاي دەسەك تە ورىندالاتىن، دەرەۋ شەشىم تاباتىن ۇتىمدى ۇسىنىستاردى عانا كوتەرە بىلەدى.

ەندىگى كەزەك كەلەسى تەڭ توراعا بالىقبەككە بەرىلدى. وعان ءسوز بەرگەن جىگىت باكەڭنىڭ ماقتاۋىن جەتكىزىپ-اق تاستادى. ول كىسى جاعىمپازدىق جاعىنان كەلگەندە الدەقاشان الەمدىك ارەناعا شىعىپ كەتكەن ەكەن. كەڭەس كەزىندە وداق كولەمىندە تىنىمسىز تىربىنىپ، ەلگە كەڭىنەن تانىلعان باكەڭ كورشىلەس جۇرتقا جاعىمپازدانۋ جاعىنان كەلگەندە الدىنا جان سالماي كوپ ۇلتتى ءىرى وداقتىڭ وزگە دە قاپتاعان سان ءتۇرلى ۇلىستارىنان وزا شاۋىپ، تالاي بايگەنى قانجىعاعا بايلاعان ەكەن. قازاقتى جامانداپ، كورشىنى ماداقتاعان وعان تالاي-تالاي ماراپاتتار مەن مايلى جىلىكتىڭ باسى تارتىلعان، سونىڭ ارقاسىندا تاقتان تۇسپەگەن كورىنەدى. بالىقبەك اعام بىلايشا كوسىلدى:

- جاعىمپازدىق دەگەنىمىز ۇلكەن ونەر. ءبىز ونى كورشىلەس ۇلكەن ەلدىڭ تاجىريبەسىنەن ۇيرەنۋ ارقىلى عانا مەڭگەرە الامىز. ول ءۇشىن قازاق ءتىلىن وزگەرتىپ، ونى ابدەن رەسميلەندىرىپ قايتا جاساۋىمىز كەرەك. ەسكەرگەن  ءتىلدى جاڭالامايىنشا ماسەلە شەشىلمەيدى. مەن بۇل ءىستى ءوزىمنىڭ تىكەلەي ورىنباسارىم تىرقيماعا تاپسىرامىن. ال، سىزدەر ول نە ايتسا، سونى ورىنداساڭىزدار بولدى. جات دەسە، جاتىڭىزدار، تۇر دەسە، تۇرىڭىزدار. مەن انا كىسىمەن (ساۋساعىن جوعارى كوتەرىپ) تىكەلەي بايلانىستامىن. نە ايتسام سول بولادى، ءبارىن جاساتامىن!

جينالعاندار دۋ قول سوعىپ قانا قويماي «جايرات جاساسىن!»، «بالىقبەكتىڭ اۋزىنا ماي!» دەسىپ ۇرانداتۋمەن قاتار  جانتىق اتالارىنىڭ رۋحىنا ءتاۋ ەتىپ جاتتى. بىراق، بالىقبەكتىڭ انا كىسى دەپ كىمدى ايتقانىن مەن ونشا تۇسىنبەي قالدىم. كوكتى كورسەتكەنىنە قاراعاندا جاراتۋشى ما دەيىن دەسەم، ول كىسى تۋا بىتكەن اتەيست. سوعان قاراعاندا ونىڭ دا توبەسىنەن قاراپ وتىرعان بىرەۋدىڭ بولعانى عوي.

جيىن سوڭىندا اكادەميانىڭ جانىنداعى تەلەويىنشىق ستۋدياسىندا جاسالعان «كولگىر اعاي مەن تۇلكى جەڭگەي» اتتى دەرەكتى فيلم كورسەتىلىپ، عيماراتتىڭ شايحاناسىنان كەلگەن قوناقتارعا ارناپ ماي اساتىلدى.

ماقالامدى وسىلايشا اياقتاپ باس رەداكتورعا ءوزىم الىپ باردىم. كوپ جىل جۋرناليستيكانىڭ ىستىعىنا كۇيىپ، سۋىعىنا توڭعان ءبىزدىڭ رەداكتور كوپ سوزگە زاۋقى جوق ناعىز ءىستىڭ ادامى. ماقالانى باستان اياق مۇقيات وقىدى. ءۇنسىز ويلانىپ وتىردى دا «رەپورتاج» دەگەن ايداردىڭ ۇستىنەن قارا سيالى قالامىمەن باتيتىپ تۇرىپ ءبىر سىزدى، استىنا «سىقاق اڭگىمە» دەپ سۇيكەتە سالدى. سول ساتتە سالىپ ۇرىپ كىرىپ كەلگەن جاۋاپتى حاتشىعا مەنىڭ ەكى پاراق جازبامدى ۇستاتتى دا:

- بۇگىنگى نومىرگە سال! - دەپ، اقىرىن بولا تۇرا وتە انىق ايتتى. ءسويتتى دە ماعان قاراي باياۋ عانا بۇرىلىپ بىلاي دەدى:

- جىگىتتەر، جانرلاردى وڭدى-سولدى الماستىرا بەرگەندى قويساڭدارشى، ءار نارسە ءوز اتاۋىمەن اتالۋى كەرەك قوي!

مەن ويلانىپ قالدىم. راسىندا، بۇل ادام سەنبەستەي وقيعا بولدى ما، ءوزى؟ قازاق ايتۋشى ەدى، «ەستىگەن قۇلاقتا جازىق جوق» دەپ. ال، مەن بىرەۋدەن ەستىگەنىمدى جازعان جوقپىن عوي. كۋا بولدىم. سوندا قالاي، كورگەن كوزدە كىنا بار ما؟!

"اباي اقپارات"