ايدىن قاينار. ارتىقباەۆتىڭ ءىسى بويىنشا جاڭا فاكتىلەردىڭ ۇشى قىلتيدى
نەمەسە قازاقستاننىڭ قارجى پوليتسياسى مەن كەدەندى اياقتان شالعان كىم؟
الماتى وبلىستىق كەدەندىك باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ ءىسى بويىنشا تەرگەۋ جۇمىستارى سوتقا دەيىن جەتپەي-اق تىعىرىققا تىرەلەدى دەپ اۋەل باستا تون پىشكەن «ۆرەميا» گازەتىنىڭ ءجۋرناليسى گەننادي بەنديتسكيدىڭ ايتقانى ايداي كەلدى. قازىر دە بىزدەر ءدال سونىڭ كۋاسى بولىپ وتىرمىز.
ايىپتاۋشى تاراپتىڭ دالەلدەۋ بازاسى تىم ءالسىز بولىپ شىقتى. بۇل كوزگە انىق ۇرىپ تۇر. «قورعاس»، «قالجات» جانە «الاتاۋ» كەدەن بەكەتتەرىنە تۇتقيىلدان ءتيىپ، تەكسەرۋ جۇرگىزگەن قارجى پوليتسەيلەرى پارا الۋ فاكتىسى بويىنشا ءبىر دە ءبىر كەدەنشىنى قۇرىقتاي المادى. ايتپاقشى، قارجى پوليتسياسىنىڭ بۇل وپەراتسيانىڭ قۇپيالىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا تەڭدەسسىز شارالار قابىلدانعانىن ەرەكشە اتاپ وتكىمىز كەلەدى.
كەدەننەن سونشالىقتى قىلمىسقا جاتاتىنداي ەشتەڭە تابىلمادى. ءتىپتى قۇجات تولتىرۋ جاعىنان دا ءبارى دۇرىس بولىپ شىقتى. بارلىق شكافتاردى قوپارىپ، كومپيۋتەرلەردىڭ ىشىندەگىسىن تۇگەل قوتارىپ السا دا، قوقىس سالاتىن جاشىكتەر مەن دارەتحاناداعى سۋ باكتارىنا دەيىن مۇقيات تەكسەرسە دە، تۇك تابىلمادى.
توق ەتەرىنە كوشسەك، قارجى پوليتسەيلەرى قانشا جانتالاسسا دا، ولار كۇتكەندەي ناتيجە شىقپاي قالدى. ويتكەنى ودان بەرى ءۇش اي وتسە دە، وسى تەرگەۋدىڭ باستى فيگۋرانتى، پولكوۆنيك قۇرمانبەك ارتىقباەۆقا قارسى ايىپ تاعىلعان جوق.
نەمەسە قازاقستاننىڭ قارجى پوليتسياسى مەن كەدەندى اياقتان شالعان كىم؟
الماتى وبلىستىق كەدەندىك باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ ءىسى بويىنشا تەرگەۋ جۇمىستارى سوتقا دەيىن جەتپەي-اق تىعىرىققا تىرەلەدى دەپ اۋەل باستا تون پىشكەن «ۆرەميا» گازەتىنىڭ ءجۋرناليسى گەننادي بەنديتسكيدىڭ ايتقانى ايداي كەلدى. قازىر دە بىزدەر ءدال سونىڭ كۋاسى بولىپ وتىرمىز.
ايىپتاۋشى تاراپتىڭ دالەلدەۋ بازاسى تىم ءالسىز بولىپ شىقتى. بۇل كوزگە انىق ۇرىپ تۇر. «قورعاس»، «قالجات» جانە «الاتاۋ» كەدەن بەكەتتەرىنە تۇتقيىلدان ءتيىپ، تەكسەرۋ جۇرگىزگەن قارجى پوليتسەيلەرى پارا الۋ فاكتىسى بويىنشا ءبىر دە ءبىر كەدەنشىنى قۇرىقتاي المادى. ايتپاقشى، قارجى پوليتسياسىنىڭ بۇل وپەراتسيانىڭ قۇپيالىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا تەڭدەسسىز شارالار قابىلدانعانىن ەرەكشە اتاپ وتكىمىز كەلەدى.
كەدەننەن سونشالىقتى قىلمىسقا جاتاتىنداي ەشتەڭە تابىلمادى. ءتىپتى قۇجات تولتىرۋ جاعىنان دا ءبارى دۇرىس بولىپ شىقتى. بارلىق شكافتاردى قوپارىپ، كومپيۋتەرلەردىڭ ىشىندەگىسىن تۇگەل قوتارىپ السا دا، قوقىس سالاتىن جاشىكتەر مەن دارەتحاناداعى سۋ باكتارىنا دەيىن مۇقيات تەكسەرسە دە، تۇك تابىلمادى.
توق ەتەرىنە كوشسەك، قارجى پوليتسەيلەرى قانشا جانتالاسسا دا، ولار كۇتكەندەي ناتيجە شىقپاي قالدى. ويتكەنى ودان بەرى ءۇش اي وتسە دە، وسى تەرگەۋدىڭ باستى فيگۋرانتى، پولكوۆنيك قۇرمانبەك ارتىقباەۆقا قارسى ايىپ تاعىلعان جوق.
ال كەزىندە وسى ءىس بويىنشا بۇكىل ەلگە جار سالىنىپ، زور مالىمدەمەلەر جاسالعانى ەسىمىزدەن ءالى كەتە قويعان جوق. اقىرى مۇنىڭ ءبارى «ايداعانى بەس ەشكى، ىسقىرىعى جەر جارادى» دەگەن قازاقتىڭ ەسكى ماقالىن ەسكە ءتۇسىردى، ەرىكسىز.
پودپولكوۆنيك ۆويتوۆيچ نەلىكتەن سوققىعا جىعىلدى؟
وسىنداي قيىن تىعىرىق جاعدايىندا قالعان قارجى پوليتسەيلەرى ەندى ءتىپتى توتەنشە ادىستەرمەن بولسا دا قانداي دا ءبىر ناتيجەگە جەتۋگە ءماجبۇر بولعان.
ال بۇل جەردە توتەنشە ءادىس دەپ ءبىز اسقان قاتىگەزدىكپەن زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋ ارقىلى قاجەتتى جاۋاپ الۋدى ايتىپ وتىرمىز. مۇنداي جاعداي الماتىداعى تەرگەۋ اباقتىسىنا تۇسكەن «الاتاۋ» كەدەن بەكەتىنىڭ باسشىسى ميحايل ءۆويتوۆيچتىڭ باسىنان ءوتتى. جۇرتقا قادىرلى، قىزمەتتەگى ادام البەتتە، قارجى پوليتسەيلەرىنەن تاياق جەيمىن دەپ ويلاماعان دا بولار.
ءبىزدىڭ الدىمىزدا ونىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس پروكۋرورى داۋىلباەۆتىڭ اتىنا جولداعان ارىزىنىڭ كوشىرمەسى جاتىر. وندا (سوزبە-ءسوز كەلتىرسەك) بىلاي جازىلعان: «شىلدەنىڭ 21-ىنەن 22-سىنە قاراعان ءتۇنى مەنى اياۋسىز سوققىعا الدى. سوققى كەزىندە ەگەر قارجى پوليتسياسىنىڭ تەرگەۋ ورگاندارىمەن ىنتىماقتاستىق ورناتپاسام، مەنىڭ وتباسى مۇشەلەرىمدى دە سوققىعا جىعاتىندارىن ايتىپ قورقىتتى. مەنەن ولاردىڭ الدىن-الا دايىنداپ قويعان قۇجاتتارىنا قول قويۋىمدى تالاپ ەتتى».
بار جاعداي وسى. ارى قاراي وقىساق: «الايدا مەن ءوز جاۋابىمدا كەدەندىك زاڭداردىڭ ەشقايسىسىن بۇزباعانىمدى ايتتىم، سونىمەن قاتار، مەنىڭ باستىعىم ارتىقباەۆ ق.ج. دا ماعان ەشقاشان كەدەن زاڭدارىنا قايشى كەلەتىن تاپسىرمالار بەرگەن ەمەس دەدىم. مەنىڭ وسى سوزدەرىمنەن كەيىن اۋعانباەۆ ماعان «سەن ءالى ءوز ويىڭدى وزگەرتەسىڭ» دەپ مالىمدەدى»...
سودان كەيىن ميحايل ۆويتوۆيچ قازىر ونى ءوزىنىڭ بۇرىنعى باستىعىنا قارسى تۇسىنىك بەرۋگە ماجبۇرلەپ جاتقانىن، ءتىپتى قارسى تۇسىنىك بەرسەڭ، وزىڭە ەشتەڭە بولمايدى دەپ كوندىرىپ جاتقانىن جازادى. ول تەك ارتىقباەۆتى ۇستاپ بەرسە بولعانى.
بۇل ارىز ءتىپتى ۇرەيلى سوزدەرمەن اياقتالادى: «قازىر مەن جانە مەنىڭ وتباسىما قاۋىپ ءتونىپ تۇر. ەگەر مەنىمەن الدەقانداي جاعدايلار بولا قالسا، وندا اۋعانباەۆ پەن ونىڭ ورىنباسارلارى باستاعان قارجى پوليتسياسى قىزمەتكەرلەرىن، سونىمەن بىرگە الماتى وبلىسى بويىنشا قارجى پوليتسياسىنىڭ قىزمەتكەرى قۇرمانعاليەۆ ايداردى كىنالاۋىڭىزدى سۇرايمىن. قۇرمانعاليەۆ ۇنەمى ءتۇرلى جولدارمەن مەنەن اقشا بوپسالاعان. مەنەن اپتا سايىن اقشا تولەپ وتىرۋىمدى تالاپ ەتكەن. ارىز ءوز قولىممەن جازىلدى. 22.07.2011. ۆويتوۆيچ».
زاڭ مىقتى ما، شوقپار ما؟
وسى جەردە سان ءتۇرلى ويلار كەلەدى. ەگەر قازىر تەرگەۋ جۇيەسى پودپولكوۆنيكتى، قوعامدا ايتارلىقتاي بەدەلى بار كەدەن بەكەتىنىڭ باسشىسىن سوققىعا جىعۋعا جول بەرسە، وندا وسى ىستەگى قاراپايىم فيگۋرانتتاردىڭ كۇنى نە بولماق؟ قازىر ولاردىڭ جاعدايى قالاي؟ ءجابىر كورىپ، ازاپتالىپ جاتىر ما. بىراق ازاپتاۋ ارقىلى الىنعان تۇسىنىكتەردى زاڭدى تۇسىنىك دەپ تانۋعا بولا ما؟
ءبىزدىڭ كەي سۇراقتارىمىزعا الماتى مەن الماتى وبلىسىنداعى اباقتى مەكەمەلەرىندەگى ادام قۇقىعىنىڭ ساقتالۋىنا مونيتورينگ جۇرگىزۋ جونىندەگى قوعامدىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى ارداق ءجانابىلوۆا جاۋاپ بەردى. «مەن ونى ء(ۆويتوۆيچتى) پروكۋروردان كەيىن قاراپ شىقتىم»، - دەيدى ول: «سوققىلاردىڭ ءىزى كورىنىپ تۇردى. بۇل سوققىلاردى كىم جاساعانى - ارنايى تەكسەرۋدەن كەيىن عانا تولىق بەلگىلى بولادى. بۇل پروكۋراتۋراعا ارنالعان سۇراق. ال ءبىز تۇرمەلەردە ادام قۇقىعىنىڭ ساقتالۋىنا مونيتورينگ جۇرگىزۋمەن اينالىسامىز، سول سەبەپتى بۇل ماسەلە ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى. «ازاپتاۋ مەن زورلىققا قارسى» ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمى كواليتسياسىنىڭ اتىنان ءبىز قالا پروكۋراتۋراسىنىڭ اتىنا ارىز دايىنداپ وتىرمىز، ءۆويتوۆيچتىڭ سوققىعا الىنۋى فاكتىسىنە قاتىستى ءتيىستى تەرگەۋ باستالۋى ءتيىس».
«ايقىن» گازەتىنىڭ سۇراعى: - جالپى، كۇدىكتىلەردىڭ تەرگەۋ اباقتىلارىندا سوققىعا جىعىلۋى سياقتى فاكتىلەر ءجيى كەزدەسە مە؟
ارداق ءجانابىلوۆا: - ۋاقىتشا تەرگەۋ اباقتىسىندا مۇنداي فاكتىمەن ءبىز تۇڭعىش رەت كەزدەسىپ وتىرمىز. بۇل جەردەگى ماسەلە - وسى كەدەنشىلەر كىرەتىن توپتى قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ەمەس، قارجى پوليتسياسى كۇزەتەدى. بۇل ارينە، دۇرىس ەمەس. قاماۋعا الىنعانداردىڭ بارلىعى دا بىردەي كۇزەتىلۋى كەرەك. زاڭ بارىنە بىردەي. ال قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسىنىڭ ىشىندە وزگە، بوتەن ادامدار پايدا بولىپ، ءوزىنىڭ كۇزەتىن قوياتىنى مەن ءۇشىن مۇلدەم تۇسىنىكسىز.
«ايقىن»: - قارجى پوليتسياسى نە سەبەپتى كەدەن ءىسى بويىنشا قاماۋعا الىنعاندار ءۇشىن ءوزىنىڭ كۇزەتىن قويادى؟ مۇنداي جاعدايدا قارجى پوليتسەيلەرى تەرگەۋدە جاتقان كۇدىكتىنى كەز-كەلگەن ۋاقىتتا قورقىتىپ، ۇركىتىپ، سوققىعا جىعىپ، قوقان-لوققى جاساي الادى عوي. ەگەر كۇدىكتى ءوز قاراماعىندا بولسا؟
ارداق ءجانابىلوۆا: - مەن بۇل فاكتىگە قاتىستى تۇسىنىك بەرە المايمىن. بىراق مۇنىڭ جالپى دۇرىس نارسە ەمەس ەكەنى شىندىق، مەنىڭشە.
وسى جەردە تاعى ءبىر سۇراق تۋىندايدى. سوندا قازاقستاندىق قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كەدەن ءىسى بويىنشا تەرگەۋگە الىنىپ، قاماۋدا جاتقان كۇدىكتىلەردى وزدەرى كۇزەتە الماي ما؟ ارينە، كۇزەتە الادى. ويتكەنى ولار ءوز ءىسىنىڭ ماماندارى. وندا ەنەگ ولاردىڭ ىسىنە قارجى پوليتسياسى ارالاسادى؟ مۇنىڭ جاۋابى بىرەۋ - بۇل قاماۋعا الىنعاندارعا مورالدىق، پسيحولوگيالىق، فيزيولوگيالىق قىسىم جاساۋ ءۇشىن كەرەك. ءدال قازىر ۆويتوۆيچ تاپ بولىپ وتىرعان جاعداي دا تۋرا وسى. بۇيتە بەرسەك، زاڭنان بىرەۋلەردىڭ شوقپارى كۇشتىرەك بولىپ كەتپەي ما!
اياقتان شالۋ بولدى ما؟
سودان كەيىن بىزبەن بايلانىسقا ميحايل ءۆويتوۆيچتىڭ ءوزى شىقتى. وعان مىناداي سۇراق قويدىق: «ميحايل، نە بولعانىن بىزگە ءوزىڭىز ءتۇسىندىرىپ بەرىڭىزشى؟»
ميحايلدىڭ جاۋابى مىناداي: «مەنەن ءوزىمنىڭ قىلمىس جاساعانىمدى مويىنداپ، ءوزىمنىڭ تىكەلەي باستىعىم، پولكوۆنيك ارتىقباەۆقا دا كۇيە جاعۋىمدى تالاپ ەتتى. بىراق مەنىڭ مويىندايتىنداي ەشقانداي قىلمىسىم جوق. سول ءۇشىن مەنى ۇرىپ-سوعىپ، قارجى پوليتسياسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى دايىنداپ قويعان قۇجاتتارعا قول قويۋيىمدى تالاپ ەتتى».
«ايقىن»: - قارجى پوليتسياسى جۇرگىزگەن تەكسەرۋلەر بارىسىندا «الاتاۋ» كەدەن بەكەتىندە اشكەرەلەنگەن زاڭ بۇزۋشىلىقتار جايىندا نە ايتا الاسىز؟ ءسىزدى قاماۋعا الۋعا نە سەبەپ بولدى؟
م. ۆ: - تەكسەرۋلەر بارىسىندا «الاتاۋ» كەدەندىك راسىمدەۋ ورتالىعىنان ەشقانداي ورەسكەل زاڭ بۇزۋشىلىقتار تابىلمادى. ال مەنى قاماۋعا الۋعا نە سەبەپ بولدى دەسەك، بۇل وقيعا 2010 جىلدىڭ جازىندا باستالعان. سول كەزدە ماعان قارجى پوليتسياسىنىڭ قىزمەتكەرى ايدار قۇرمانعاليەۆ كەلىپ، ءبىرتۇرلى ۇسىنىس جاساعان. ول مەنەن ءوزىنىڭ ادامدارىنىڭ كۇزەتۋىمەن قىتايدان كەلەتىن جۇك كولىكتەرىن ەش كەدەرگىسىز وتكىزۋدى تالاپ ەتتى. بىراق بۇل كونتراباندا بولعاندىقتان، مەن مۇنداي قادامعا بارا المايتىنىمىزدى تۇسىندىرگەم. سوندا ول ماعان: «جارايدى، سوندا دا دوس بولايىق، سەن ماعان اقشا سايىن وتەم رەتىندە اقشا تولەپ تۇر» دەدى. مەن ونىڭ بۇل ۇسىنىسىن دا قابىلدامادىم.
مەنىڭ وسى ۇسىنىستاردان باس تارتۋىم ءوز كەزەگىندە، قارجى پوليتسياسىنىڭ الماتى وبلىستىق كەدەندىك باقىلاۋ دەپارتامەنتىنە قارسى ەكى قىلمىستىق ءىستىڭ قوزعاۋىنا سەبەپ بولدى. بىراق پروكۋرورلىق تەكسەرۋلەر بارىسىندا بۇل ىستەر توقتاتىلعان ەدى. ەندى مىنە، تاعى شىقتى. نەگە وسىلاي بولعانىن بىلمەيمىن.
«ايقىن»: - مۇنىڭ بارلىعىنا ارتىقباەۆتىڭ ۆيتسە-مينيستر قىزمەتىنە اۋىسۋىنا بايلانىستى اقپارات سەبەپ بولۋى مۇمكىن بە؟ ويتكەنى ول 2011 جىلدىڭ 11-ءشى ساۋىرىنەن باستاپ كەدەن جۇيەسىنەن كەتىپ، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەزەرۆىنە اۋىسقان ەدى عوي. سوسىن كۇتپەگەن جەردەن، ءساۋىردىڭ 28-ءى كۇنى قارجى پوليتسياسىنىڭ ءۇش ءجۇز قىزمەتكەرىنەن جاساقتالعان توپ تەكسەرۋمەن ساۋ ەتە قالدى. مۇنىڭ جاي كەزدەيسوقتىق ەكەنىنە سەنۋ قيىن. ارتىقباەۆتى بىرەۋلەر قاساقانا اياقتان شالۋى مۇمكىن بە؟
م. ۆ: - ابدەن مۇمكىن.
«ايقىن»: - تاعى ءبىر سۇراق، ميحايل. ءسىزدىڭ ءىسىڭىز بويىنشا ون التى ادام تەرگەلۋدە. ءسىز ولاردىڭ بارلىعىن تانيسىز با؟
م.ۆ: - ولاردىڭ ىشىنەن مەن تەك ءوزىمنىڭ بۇرىنعى تىكەلەي باستىعىم ارتىقباەۆتى، سوسىن «قورعاس» كەدەن بەكەتىنىڭ باستىعى ايداروۆتى عانا بىلەمىن. قالعان ادامداردىڭ ەسىمدەرى ماعان مۇلدەم تانىس ەمەس. مەن ولاردى تانىمايدى ەكەنمىن.
«ايقىن»: - ءسىزدى قارجى پوليتسياسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ كۇزەتۋىنە نە سەبەپ؟ مۇنى قالاي تۇسىندىرەسىز؟
م. ۆ: - مەن مۇنى تۇسىندىرە المايمىن، ءوزىم دە تۇسىنبەيمىن. مەنىڭ سۇرايتىنىم تەك بىزگە قاتىستى تەرگەۋدىڭ ءادىل بولۋى. تەرگەۋدىڭ ۇرىپ-سوعۋ مەن ازاپتاۋسىز، قولدانىستاعى زاڭداردىڭ اياسىندا جۇرگىزىلۋىن سۇرايمىز.
اتى اڭىزعا اينالعان ادام
قازىر قاماۋعا الىنعان كەدەن قىزمەتكەرلەرى وسى تەرگەۋدە ەشكىمگە جالتاقتاماي، تىك پوزيتسيا ۇستانىپ وتىرعان باس پروكۋراتۋراعا العىسىن بىلدىرۋدە. بىراق تەرگەۋ ءالى دە اياقتالعان جوق.
ءبىز تاقىرىپتى جالعاستىرا بەرەيىك. وسى شۋلى ءىستىڭ باستى فيگۋرانتى بولىپ وتىرعان قۇرمانبەك ارتىقباەۆ كىم ءوزى؟ ارىپتەستەرى ونى قازاقستاننىڭ «جەگلوۆى»، مىقتى تەرگەۋشى، باتىل باسشى، اتى اڭىزعا اينالعان ادام دەيدى ەكەن. وزگەلەردى ارتىنان سۇيرەگەن مىقتى وفيتسەر، ءتىس قاققان تەرگەۋشى. ونىڭ جيىرما جىلدان استام قىزمەتىندە ءوزى باسقارعان دا قاتىسقان دا بارلىق وپەراتسيالارىن ءتىزىپ شىعۋ ءۇشىن كول-كوسىر ۋاقىت كەرەك. تەك كەيبىرىنە توقتالساق، ول كەزىندە بۇكىل وداقتى شۋلاتقان اتىشۋلى كيللەر، «مونعول» دەگەن لاقاپ اتپەن تانىلعان باسكەسەر امانعاليەۆتى قۇرىقتاعان. الماتىداعى پاتەرىنە تىعىلعان سەپاراتيستەردى دە ۇستاعان وسى ارتىقباەۆتىڭ كومانداسى. قۇرمانبەك ارتىقباەۆ 2001 جىلدىڭ مامىر ايىندا «تۇرانالەم» بانكىنىڭ ينكاسساتورلارىنا جاسالعان قاراقشىلىق شابۋىلدى دا تەرگەپ، وسى ىسكە نۇكتە قويعان. تمد اۋماعىنداعى بەسىنشى «مىقتى»، اتاقتى ۇرى جورا تاشكەنتسكيگە دە قۇرىق سالعان سابازىڭ وسى قۇرمانبەك ەدى. قولىنا كىسەن سالىپ قاناي قويماي، ءىستى سوتقا دەيىن جەتكىزگەن. جورا تاشكەنتسكي سياقتى سەركەنىڭ سىرتىندا قانداي دوكەيلەر تۇرعانىنا دا قارامادى.
سويتە تۇرا، ارتىقباەۆتى وزگەلەردەن ەرەك ەتەتىن تۇسى - ول ءوز ادامدارىن ەشقاشان دا قاجەتسىز جەردە وتتىڭ وتىنە قويمادى. كوزسىز تاۋەكەلگە بارمايتىن، كورەگەن باسشى. ول جۇرگىزگەن بارلىق پوليتسەيلىك وپەراتسيالار ارنايى جاساق تاراپىنان ەش ادام شىعىنىنا اكەلمەگەن.
مۇنى بىرەۋ كەرەمەت باعى بار ادام دەر، بىراق ارتىقباەۆتىڭ ارىپتەستەرى ءالى كۇنگە قۇرمانبەكتى - ەرەكشە تالانت يەسى، قىلمىسقا قارسى كۇرەستىڭ حاس شەبەرى دەپ باعالايدى. كەرەك دەسەڭىز، ونى ءبىزدىڭ، قازاقستاندىق شەرلوك حولمس دەۋشىلەر دە بار. ارينە، مۇنداي ادام ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ۆيتسە-ءمينيسترى بولسا، قىلمىس الەمىنىڭ كوپتەگەن «اۆتوريتەتتەرى» مەن ولارمەن اۋىز جالاسقان شەنەۋنىكتەردىڭ كۇيى مۇشكىلگە اينالار ەدى. بۇل ونسىز دا تۇسىنىكتى... مۇمكىن، ونىڭ قاماۋعا الىنۋى مەن تەرگەۋ اباقتىسىنا جابىلۋىنىڭ سىرى وسىندا شىعار؟؟؟
قارجى پوليتسەيلەرىنە دە جانىمىز اشيدى
ءوزىمىز كورىپ وتىرعانداي، ءىس جۇزىندە جاعداي تىم كۇردەلى. ەڭ الدىمەن كوزگە تۇسەتىنى، سول اتىشۋلى تەكسەرۋ جۇرگىزىلگەن كەزدە قۇرمانبەك ارتىقباەۆ ەندىگى كەدەن جۇيەسىنەن كەتكەن، كەدەنشىلەر قاتارىندا جوق ادام ەسەبىندە بولاتىن. ول 2011 جىلدىڭ 11-ءشى ساۋىرىندە بارلىق ىستەرىن تاپسىرىپ، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەزەرۆىنە اۋىسقان، وسىلايشا ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ۆيتسە-ءمينيسترى لاۋازىمىنا بەكىتىلۋىن كۇتىپ جۇرگەن.
ارينە، سول سەبەپتى دە، ارتىقباەۆتىڭ قانداي قىزمەتكە تاعايىندالاتىنى تۋرالى اقپارات تاراتىلعاننان كەيىن بىرەر كۇن وتپەي جاتىپ قارجى پوليتسياسىنىڭ تەكسەرۋ جۇرگىزۋى قوعامدا سۇراق تۋعىزباۋى مۇمكىن ەمەس. بۇل جەردە، اسىرەسە، قارجى پوليتسياسىنىڭ وسى وپەراتسياسىنىڭ تىم كەڭ اۋقىمدا جۇرگىزىلگەنى تاڭ قالدىرادى.
سول ساتتەن باستاپ ارتىقباەۆتى جاۋلارى مەن قارسىلاستارى ادەيى ارانداتتى دەگەن سوزدەر گۋلەي باستادى، ويتكەنى ارتىقباەۆتىڭ جاڭا لاۋازىمى ولار ءۇشىن تۋرا كەڭىردەككە تىرەلگەن وتكىر پىشاقتىڭ جۇزىندەي كورىندى. قازىردىڭ وزىندە كوپشىلىك ارتىقباەۆتى «تاپسىرىستىڭ» قۇربانى دەپ سانايتىندار جەتىپ ارتىلادى.
بىراق، ەندى قاراپ وتىرساق، وسى ءبىر تىم ءساتسىز شىققان تەكسەرۋدىڭ ارقاسىندا قارجى پوليتسەيلەرىنىڭ ءوزىن بىرەۋلەر ارانداتىپ كەتكەن سياقتى. وسىلايشا، ءدال قازىر قارجى پوليتسەيلەرىن تىم كەلەڭسىز تۇسىنان كورسەتۋ تاعى بىرەۋلەر ءۇشىن ءتيىمدى بولعان سياقتى. (ولاردىڭ كىم ەكەنىن بىلسەك قوي؟ بۇل كىم ءۇشىن ءتيىمدى بولدى ەكەن؟)
ەندى قارجى پوليتسەيلەرىنە دە جانىمىز اشيدى. ويتكەنى قارجى پوليتسياسىنىڭ تەرگەۋشىلەرى دە قولىنان ءبارى كەلەتىن قۇداي ەمەس، ولار تەك قولىندا بار ماتەريالدارىنا عانا سۇيەنىپ جۇمىس ىستەيدى. ال ءۆويتوۆيچتى سوققىعا جىققانىنا قاراعاندا، سوڭعى كەزدەرى رۇقسات ەتىلمەگەن ادىستەر ارقىلى (جەتىسكەننەن ەمەس، ارينە) جۇمىس ىستەۋگە كوشكەنىنە قاراعاندا، ولاردىڭ قولىنداعى ماتەريالدار تىم جەتكىلىكسىز سياقتى.
ەندى وسى ءبىر ءىستىڭ تۇپكى ءمانى جايىندا ءسوز قوزعاعىمىز كەلەدى. ەڭ تۇسىنىكسىزدىگى، قارجى پوليتسەيلەرىنىڭ كەدەننەن ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 28-ءشى ساۋىرىندە اشكەرەلەگەن زاڭ بۇزۋشىلىقتارى (ەگەر زاڭ بۇزۋشىلىقتار شىنىمەن دە بولسا) كەدەن قۇرىلىمىنان 2011 جىلدىڭ 11-ءشى ساۋىرىندە كەتىپ قالعان ادامعا قانشالىقتى قاتىستى بولۋى مۇمكىن؟ تەكسەرۋ باستالعانعا دەيىن ون جەتى كۇن بۇرىن قىزمەتىنەن كەتكەن ادامدا نەسى بار؟ بۇل دەگەنىمىز، اسحاناداعى تۇزى جەتىسپەگەن سورپا ءۇشىن ءبىر جىل بۇرىن جۇمىستان شىعىپ كەتكەن اسپازدى كىنالاۋمەن تەڭ. ءيا، تۋرا سولاي.
تاعى ءبىر ماسەلە - «ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ» دەگەن ءسوز تىركەسىنە قاتىستى. ارتىقباەۆ تا، ۆويتوۆيچ تا قازىر الماتى وبلىستىق كەدەندىك باقىلاۋ دەپارتامەنتىنە قاتىستى ءىس بويىنشا تەرگەلىپ جاتقان ون التى ادامنىڭ ىشىنەن «قورعاس» كەدەن بەكەتىنىڭ باستىعى ايداروۆتان باسقا ەشكىمدى تانىمايدى. سوندا، ەگەر ءبىرىن-ءبىرى تانىماسا، بىلمەسە، بۇل قانداي ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ بولۋى مۇمكىن؟
ەندى مىنە، قارجى پوليتسەيلەرىنىڭ قولىندا بولعان سوڭعى «كوزىر» دە جويىلدى. ارتىقباەۆتىڭ ەسەپ-شوتىنان جارتى ميلليون دوللار تابىلدى. سونىمەن بىرگە، قالا سىرتىنداعى ەكى-ءۇش ءۇيى، جاڭا شەتەلدىك اۆتوكولىگى بار ەكەن. بۇل اڭگىمە مۇنشا «بايلىق» مەملەكەتتىك قىزمەتكەرگە قايدان كەلدى دەگەن سۇراققا بايلانىستى. بىراق بىزدەگى كوپتەگەن باستىقتار ءۇشىن جارتى ميلليونىڭىز - سونشالىقتى مول اقشا دا ەمەس. ونى بىزدەر جاقسى بىلەمىز عوي.
مۇنىڭ جاۋابى تىم جەڭىل. ارتىقباەۆ كەدەنگە قىزمەتكە كەلمەس بۇرىن ءوزىنىڭ الماتىنىڭ جوعارى بولىگىندەگى ءۇيىنىڭ سۇرىلۋىنە بايلانىستى جاقسى وتەماقى العان بولاتىن. قۇرىلىسشىلار سول كەزدە ونىڭ ەسەپ-شوتىنا ەكى ترانشپەن الدىمەن سەگىز ءجۇز مىڭ دوللار، سوسىن تاعى ءبىر ميلليون ەكى ءجۇز مىڭ دوللار اۋدارعان ەكەن. جالپى سوماسى - ەكى ميلليون.
بىراق بۇعان دا تاڭ قالۋعا بولمايدى. 2006 جىلى قالادا باسپانا باعاسىنىڭ قانداي بولعانىن ەسىڭىزگە الىپ كورىڭىز. سول جىلى ەسىمدە، قالالىق جول پوليتسياسى باسقارماسىنىڭ ماڭىندا ورنالاسقان، ۇيدەن گورى قوراعا كوبىرەك ۇقسايتىن كۇركەسى مەن جەر تەلىمى ءۇشىن ءبىر كەمپىرگە ءبىر ميلليون ءتورت ءجۇز مىڭ دوللار تولەنگەن.
ال ارتىقباەۆتىڭ ءۇيى كۇركە ەمەس شىعار. ارينە، ءوزىنىڭ ەكى ميلليونىنا ارتىقباەۆ قالا سىرتىنان ەكى-ءۇش ەمەس، ءتىپتى ون اۋىلدىق ءۇي ساتىپ الا الادى. بۇل دەگەنىمىز - ونىڭ ەسەپ-شوتىنداعى اقشا مۇلدەم قىلمىستىق جولمەن كەلگەن اقشا ەمەس. بۇل اقشا وعان كەدەن قىزمەتىنە كەلمەي تۇرعانىندا-اق كەلگەن. مۇنىڭ دا بۇلتارتپاس ايعاقتارى بار.
شىنى كەرەك، سۇراقتار كوپتەپ جينالسا دا، ءبىز تەك ەكى سۇراقتى قويعىمىز كەلەدى.
ءبىرىنشىسى. ەگەر ءۇش اي بويى تەرگەۋ اباقتىسىندا جاتقان ارتىقباەۆقا قارسى ەشقانداي ايىپ تاعىلماسا، وندا نەگە ونى ەندىگى بوستاندىققا شىعارمايدى؟
ەندى ەكىنشى، ەڭ باستى سۇراعىمىز. قازاقستاننىڭ قارجى پوليتسياسى مەن كەدەندى اياقتان شالعان كىم سوندا؟
