سۋرەتتە - ارمان قىرىقباەۆ, قاراعاندى وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى

- قاسىم امانجولوۆ تويىنىڭ دايىندىعى اياقتالۋعا جاقىن قالدى عوي، اقىندى قانداي تارتۋلارىڭىزبەن «اۋناتىپ» تۇسىردىڭىزدەر؟
- ءيا، ەندى ساناۋلى كۇننەن كەيىن داۋىلپاز اقىنىمىزدىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارالار شىرقاۋ شىڭىنا جەتىپ، ءدۇبىرلى توي وتەتىن بولادى. وعان دايىندىق جۇمىستارى وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا باستالىپ كەتكەن بولاتىن. ەڭ الدىمەن، التى الاشتىڭ ارداعى، اتى اڭىزعا اينالعان اقيىق اقىننىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشىن قويۋ قولعا الىندى. سەبەبى، «ۋا، داريعا - التىن بەسىك، تۋعان جەر» دەپ وتانعا، تۋعان جەرگە دەگەن زور سۇيىسپەنشىلىگىن، ىستىق سەزىمىن ولەڭمەن ورنەكتەپ كەتكەن اسىل پەرزەنتىنىڭ تۋعان جەرىندە ەسكەرتكىشىنىڭ بولماۋى كوپشىلىكتى كوپتەن ويلانتىپ جۇرگەن جاعداي بولاتىن. مىنە، سول ولقىلىقتىڭ ورنى تولىپ، ارداقتى ارىسىمىزدىڭ ەسكەرتكىشى، اللا قالاسا، قالانىڭ قاق ورتاسىنا ورنايتىن بولادى.

سۋرەتتە - ارمان قىرىقباەۆ, قاراعاندى وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى

- قاسىم امانجولوۆ تويىنىڭ دايىندىعى اياقتالۋعا جاقىن قالدى عوي، اقىندى قانداي تارتۋلارىڭىزبەن «اۋناتىپ» تۇسىردىڭىزدەر؟
- ءيا، ەندى ساناۋلى كۇننەن كەيىن داۋىلپاز اقىنىمىزدىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارالار شىرقاۋ شىڭىنا جەتىپ، ءدۇبىرلى توي وتەتىن بولادى. وعان دايىندىق جۇمىستارى وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا باستالىپ كەتكەن بولاتىن. ەڭ الدىمەن، التى الاشتىڭ ارداعى، اتى اڭىزعا اينالعان اقيىق اقىننىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشىن قويۋ قولعا الىندى. سەبەبى، «ۋا، داريعا - التىن بەسىك، تۋعان جەر» دەپ وتانعا، تۋعان جەرگە دەگەن زور سۇيىسپەنشىلىگىن، ىستىق سەزىمىن ولەڭمەن ورنەكتەپ كەتكەن اسىل پەرزەنتىنىڭ تۋعان جەرىندە ەسكەرتكىشىنىڭ بولماۋى كوپشىلىكتى كوپتەن ويلانتىپ جۇرگەن جاعداي بولاتىن. مىنە، سول ولقىلىقتىڭ ورنى تولىپ، ارداقتى ارىسىمىزدىڭ ەسكەرتكىشى، اللا قالاسا، قالانىڭ قاق ورتاسىنا ورنايتىن بولادى.
بىردەن ايتا كەتەيىن، وسى تويدى وتكىزۋ تۋرالى اڭگىمە قوزعالعاننان باستاپ بارلىق دايارلىق جۇمىستارىن وبلىسىمىزدىڭ باسشىسى سەرىك نىعمەتۇلى احمەتوۆ تىكەلەي ءوز باقىلاۋىندا ۇستاپ كەلەدى. سول كىسىنىڭ قولداۋىمەن «قاسىم» ادەبي-مادەني جۋرنالى جاقىندا جارىق كورمەكشى. وزدەرىڭىزگە بەلگىلى، بيىلدىڭ وزىندە قاسىمعا بايلانىستى ءتورت كىتاپ باسىلىپ شىقتى. «جىر جازامىن جۇرەگىمنەن» اتتى اقىن ولەڭدەرىنە جازىلعان اندەردىڭ سD ديسكىسى شىعارىلدى. وسىنداي يگى جاڭالىقتاردىڭ قاتارىندا اقىن تۋرالى دەرەكتى فيلم مەن بەينەفيلمنىڭ ءتۇسىرىلۋىن، اقىن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان ارنايى عىلىمي-تانىمدىق سايتتىڭ اشىلۋىن دا ايرىقشا اتاپ وتەر ەدىم.
- اقىننىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي كوشە، مەكتەپ، مەكەمە، باسقا دا قوعامدىق ورىندارعا ونىڭ اتى بەرىلدى مە؟
- كەزىندە اقىننىڭ كىندىك قانى تامعان جەرى قارقارالى اۋدانىنداعى بۇرىنعى فرۋنزە سوۆحوزىنا قاسىم امانجولوۆ ەسىمى بەرىلگەن بولاتىن. قاراعاندىدا قاسىم امانجولوۆ قۇرمەتىنە كوشە اتالعان. ەندى داڭقتى جەرلەسىمىزدىڭ ەسىمى قارقارالى قالاسىنداعى ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحاناعا بەرىلدى. كۇنى ەرتەڭ بوي كوتەرەتىن اقىن ەسكەرتكىشىنىڭ جانىنداعى اللەيا دا قاسىم امانجولوۆ ەسىمىن يەلەنەدى.
- «قاسىم» جۋرنالى تۇساۋىن كەسەدى، ونىڭ قۇرمەتىنە سايت اشىلادى، بۇل يگىلىكتى شارۋانى دوڭگەلەتىپ جۇرگىزىپ وتىرۋ ءۇشىن دە قاۋقارى كۇشتى قولدىڭ قولداۋى، قاراجاتى قاجەت. اشىلا سالىپ ەرتەڭگى كۇنى ءتۇرلى سىلتاۋمەن جابىلىپ قالماسىنا كەپىلدىك بەرە الاسىزدار ما؟ ونىڭ مازمۇندىق جوبالانۋى مەن قالاماقى قورىنا كىمدەر جاناشىرلىق تانىتىپ وتىر؟
- قاراعاندى وڭىرىندە مەملەكەتتىك تىلدە جارىق كورەتىن باسىلىم سانى، جاسىرماۋىمىز كەرەك، از عانا. ونىڭ سىرتىندا، ەل بويىنشا كولەمى جاعىنان ەڭ ۇلكەن القاپتى الىپ جاتقان وبلىسىمىزدا قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان تۇلعالار جەتەرلىك. قاسىم - سولاردىڭ ءبىرى عانا ەمەس، بىرەگەيى. سول سەبەپتى «قاسىم» جۋرنالى - وسى ءوڭىردىڭ ادەبي، مادەني، رۋحاني قاينارى، وردالى ورتاسى بولادى دەگەن ۇمىتپەن قۇرىلعان بولاتىن. يدەيانىڭ باستاۋىندا قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى سەرىك اقسۇڭقارۇلى تۇر. ادەبي باسىلىم ەكى ايدا ءبىر رەت شىعىپ تۇرادى، تيراجى 3000 دانادان كەم بولمايدى. العاشقى سانى وسى قىركۇيەك ايىنىڭ باسىندا وقىرمانعا جول تارتپاقشى. اتى دا، زاتى دا بولەك جۋرنال بولعاندىقتان، مەرەيتوي تۇسىندا اشىلىپ، ۋاقىت وتە جابىلىپ قالماۋىنا بارىنشا كۇش سالامىز. ال جۋرنالدا وسى ءوڭىردىڭ دارىندى قالامگەر جاستارى قىزمەت ەتەدى. قاراپ وتىرساق، قاراعاندى وڭىرىندە 50-گە تارتا جاس اقىن بار ەكەن. ولاردىڭ جيىرماعا جۋىعى ەل كولەمىندە تانىلىپ قالعان ازاماتتار، الدىنىڭ جىر جيناقتارى مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن جارىق تا كورىپ جاتىر. وسى جاستارىمىز بەن اعا بۋىن قالامگەرلەردىڭ التىن كوپىر دانەكەرىندەي بولماقشى بۇل جۋرنال. سوسىن، مۇندا تەك وبلىس دەڭگەيىندەگى اڭگىمە عانا ايتىلمايدى دەپ سەنەمىز. جۋرنال اۆتورلارى تۇتاس رەسپۋبليكامىزدان بولۋى ءتيىس قوي. قازىرگى كەزدە شىعارماشىلىق ۇجىم سانى 7 ادامنان تۇرادى. باس رەداكتورى - حالىقارالىق «شابىت» فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى، رەسپۋبليكالىق جىر ءمۇشايرالارىنىڭ بىرنەشە دۇركىن جۇلدەگەرى سەرىك ساعىنتاي دەگەن اقىن باۋىرىمىز. ال قالاماقى جاعى رەداكتسيا القاسى تاراپىنان قاراستىرىلعان.
- بىزدەگى سىن كوتەرمەيتىن ماسەلەنىڭ ءبىرى - ەسكەرتكىشتەر جايى. ەسكەرتكىشتى ءالى كورگەمىز جوق، بىراق بارشا قازاققا ورتاق قارقارالىنىڭ ۇلانى تۇعىرىنا قالاي قوندىرىلدى؟ اۆتورى، كوركەمدىك شەشىمى، ورىندالۋ بارىسىندا وزگەشەلىك بار ما؟
- جالپى، قازاق ەلى سانالى عۇمىرىن ۇلت مۇراتى، ۇرپاق بولاشاعى ءۇشىن سارپ ەتكەن عازيز تۇلعالاردان كەندە ەمەس. جەتىپ ارتىلادى. تەك سولاردىڭ قادىرىن ءبىلىپ، قاسيەتتەۋ، ونەگەلى ءومىرىن كەيىنگى ۇرپاققا جەتكىزۋ - بۇگىنگى ەل تىزگىنىن ۇستاعان ازاماتتاردىڭ ءىسى، اردىڭ ءىسى دەپ بىلەمىن.
وسى تۇرعىدان كەلگەندە، قاراعاندى تورىنە قويىلار قاسىم ەسكەرتكىشى الداعى ۋاقىتتا ولەڭسۇيەر قاۋىمنىڭ اقىن رۋحىنا ءتاۋ ەتەر جەرىنە اينالاتىندىعىنا كامىل سەنەمىز.
ەسكەركىش جايىنا توقتالا كەتسەك، اۆتورى بەلگىلى ءمۇسىنشى، كوپتەگەن سىيلىقتاردىڭ لاۋرەاتى - ج.ك.مولداباەۆ. كومپوزيتسيانىڭ بيىكتىگى 7,8 مەتر، ال تازا قولادان قۇيىلاتىن ەسكەرتكىشتىڭ ءوزىنىڭ بيىكتىگى - 3,8 مەتر. تۇعىرى تيان-شان گرانيتىمەن قاپتالعان. ەسكەرتكىشتىڭ اينالاسى تەگىس اباتتاندىرىلىپ، تۇتاس ءبىر اللەياعا اينالعان، گۇلزارلار، اسپالى شامدار، كوكپەڭبەك كوگال، ىڭعايلى ورىندىقتار قويىلعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، كەلگەن ادامعا تىنىستاپ، دەمالۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى جاعدايلار جاسالعان.
اڭگىمە اۋانى ەسكەرتكىشتەر تاقىرىبىنا ويىسقان تۇستا ايتپاي كەتۋگە بولمايتىن ءبىر دۇنيە بار. ول تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىعى مەرەكەلەنەتىن مەرەيلى جىلدا كەنشىلەر استاناسىندا قاز داۋىستى قازىبەك بي بابامىزعا، عۇلاما عالىم قانىش ساتپاەۆقا ەسكەرتكىش ورناتىلادى. وسىنىڭ ءبارى بولاشاقتا جاستاردى وتانسۇيگىشتىككە، ونەردى سۇيۋگە، ارىستارىمىزدى باعالاۋعا تاربيەلەيتىن رۋحاني قۇرال بولارى ءسوزسىز.
- دۇركىرەتىپ توي وتكىزۋدىڭ شەبەرى بولىپ العان قازاققا بۇل جاعىنان ەشكىم ءمىن تاعا المايدى. ءسوز جوق، بۇگىنگى قاسىمنىڭ تويىن رەسپۋبليكالىق اۋقىمدا دۇبىرلەپ وتكەن كەشەگى مۇقاعالي تويىمەن سالىستىرىپ، باسەكەلەستىرىپ شىعاتىندار تابىلادى. «ءبىز ودان كەم تۇسپەۋىمىز كەرەك» دەپ جالعان نامىسقا سالىپ جانتالاسىپ جاتقان جوقسىزدار ما؟
- ءيا، وكىنىشكە قاراي، سونداي كەلەڭسىزدىكتەردىڭ قازاق اراسىندا قىلاڭ بەرىپ، كورىنىس تاۋىپ جاتاتىندىعى جاسىرىن ەمەس. دەگەنمەن قازاق پوەزياسىنىڭ تاريحىندا ەسىمدەرىن التىن ارىپتەرمەن جازىپ قالدىرعان قوس قىرانىمىزدىڭ مەرەيتويىن پەندەشىلىككە سالىنىپ، سالىستىرىپ قاراۋدىڭ قاجەتى شامالى دەپ ويلايمىن. سەبەبى، مۇزبالاق مۇقاعاليدىڭ تويى دا، داۋىلپاز قاسىمنىڭ تويى دا، ەڭ الدىمەن، التى الاشقا ورتاق مەرەيتوي، بۇكىل قازاقتىڭ تويى. جالپى، مەرەيتوي دەگەنىمىز - قۇر اس ءىشىپ، اياق بوساتۋ ەمەس. قاسىمنىڭ عاسىرلىق تويىن وتكىزۋدەگى ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز - اقيىق اقىننىڭ سوڭىندا قالعان اسىل مۇراسىن ناسيحاتتاۋ، ولەڭ مەن جىردىڭ ولكەسىنە بەت بۇرۋ، زەرتتەلمەي جاتقان، اشىلماي جاتقان قىرلارىنا ءۇڭىلۋ.
ال ەندى ءدۇبىرلى تويدىڭ ءوتۋ جايىنا كەلەر بولساق، قاراعاندى قالاسىندا وبلىستىق تەلەارنادان قاسىم امانجولوۆ تۋرالى ازىرلەنگەن ءفيلمنىڭ جانە «سارىجايلاۋ» كينوتەاترىندا ش.ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى ازىرلەگەن قاسىم امانجولوۆ تۋرالى دەرەكتى فيلم كورسەتىلىمدەرىنەن، سونداي-اق قاسىم ولەڭدەرىنە جازىلعان رەسپۋبليكالىق ءان كونكۋرسىن وتكىزۋدەن جانە رەسپۋبليكالىق اقىندار ايتىسىنان باستالادى. س.سەيفۋللين اتىنداعى قازاق دراما تەاترىندا قاسىم امانجولوۆتىڭ «دوسىمنىڭ ۇيلەنۋى» سپەكتاكلىنىڭ كورسەتىلىمى وتەدى. 9 قىركۇيەكتە قاسىم امانجولوۆتىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشى مەن اقىن اتىنداعى اللەيا سالتاناتتى تۇردە اشىلاتىن بولادى. ءدال وسى كۇنى جوعارىدا اتالىپ وتكەن قاسىم امانجولوۆتىڭ مەرەيتويىنا ارنالعان مەرەكەلىك «ق.امانجولوۆ جانە جاڭا ءداۋىر پوەزياسى» اتتى عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا وتەدى. القالى جيىن اياسىندا اقىننىڭ تاڭدامالى شىعارمالار كىتابى مەن «قاسىم» ادەبي-مادەني قوعامدىق جۋرنالىنىڭ تۇساۋكەسەرى جاسالادى. سونىمەن قاتار رەسپۋبليكالىق اقىندار ءمۇشايراسى وتەدى، سوڭى كونتسەرتتىك باعدارلاماعا ۇلاسادى. كەلەسى كۇنى ءدۇبىرلى توي قاسىمنىڭ تۋعان جەرى قارقارالىدا، كەنت تاۋىنىڭ باۋرايىندا تىگىلگەن 200-گە تارتا اقشاڭقان كيىز ۇيلەر اۋىلىندا جالعاساتىن بولادى. مۇندا تەاترلاندىرىلعان قويىلىم، ونەر جۇلدىزدارىنىڭ كونتسەرتى بولادى. سونىمەن قاتار ۇلتتىق ات سپورتى تۇرلەرىنەن الامان بايگە، توپ جارىس، قىز قۋ، قازاق كۇرەسى شارالارى وتكىزىلەدى.
- قاسىممەن ماقتانۋ، قاسىمعا تاعزىم ەتۋ شاراسى وسى مەرەيتويمەن اياقتالا ما؟ بۇدان ارى قارايعى قۇرمەتتى قالاي ساباقتاستىرماقسىزدار؟
- قاسىم جىلىن، اقيىق اقىننىڭ اسىل جىرىن ۇلىقتاۋ جىل بويى تولاستامايدى. اتاپ ايتقاندا، 26 قاراشادان باستاپ 15 جەلتوقسان ارالىعىندا «تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 شىڭى» نەمەسە «جيىرما جۇلدىزدى كۇن» ۇرانىمەن ەكپىندى 20 كۇن وتكىزىلەتىن بولادى. سول كۇندەرى ەڭ ايشىقتى وقيعالار جوسپارلانعان - ءاربىر كۇن ەل ءۇشىن ماڭىزدى جەتىستىكتەردى بەينەلەيتىن بولادى. سونىڭ ءبىرى - قىركۇيەكتەگى «رۋحانيات» باعىتى شەڭبەرىندە ق.امانجولوۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان اقىندار كەشىن، مەكتەپ وقۋشىلارى، جاسوسپىرىمدەر اراسىندا «جاسىن عۇمىر - قاسىم عۇمىر» اتتى امانجولوۆ وقۋلارىن وتكىزۋ دە جوسپارلانىپ وتىر. وعان تىگىلەتىن ارنايى بايگەمىز بار. ايتا كەتەتىن ماسەلە - بۇل سايىسقا 16 جاسقا دەيىنگى ەلىمىزدىڭ كەز كەلگەن وبلىسىنىڭ جاستارى قاتىسا الادى. سونىمەن قاتار، جىل سايىن اقىننىڭ تۋعان كۇنىندە قارقارالىعا جينالىپ، «قاسىم كۇندەرىن» وتكىزىپ تۇرۋ باستاماسى دا كوتەرىلىپ جاتىر. باستاما باياندى بولادى دەگەن سەنىمدەمىز.
- «تۇلعالاردىڭ تويى» دەپ اتالاتىن حالىقتىق شاراعا قاي قىرىنان كەلگەنىمىز دۇرىس؟
- سۇراعىڭىزعا الگىندە جاۋاپ بەردىم عوي دەيمىن. قالاي ايتساق تا، اقىندار تويى باسەكە-داۋرەن قۇرىپ، باسقادان وزا شاۋىپ، بايگە تىلەيتىن تۇس ەمەس. باستىسى - قازاق پوەزياسىنا دەگەن تاعزىم. وسى ءدۇبىردى كوزىمەن كورىپ، قۇلاعىمەن ەستىگەن جاستار قازاقتىڭ اقىنىن، ۇلتتىق رۋحتى سومداۋشىنى قاشاندا سىيلايتىنىن، باسىنا كوتەرەتىنىن بىلسە دەيمىز. وسىلايشا قاناتتانسا، باسقا جۇرتتىڭ الدىندا ماقتانسا دەيمىز. تويدىڭ ءمانى دە وسىندا دەپ ويلايمىن. اربىردەن سوڭ قاسىم، مۇقاعالي سىندى الاش ارداقتىلارى ەلدى بىرىكتىرۋشى، ياعني ساياسي ماڭىزى شەكسىز فاكتورلار.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

سۇحباتتاسقان - ايگۇل احانبايقىزى
قاراعاندى قالاسى

«حالىق ءسوزى» گازەتى