سەرىك تۇرعىنبەكۇلى. عارىش – قازاق
1991 جىلدىڭ 2-ءنشى قازانى - قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى توقتار اۋباكىروۆ عارىشقا ۇشقان كۇن. قازاق بالاسىنىڭ عارىشتى باعىندىرعانىنا بيىل 20 جىل تولادى. وسى تاريحي كۇنگە وراي، اقىن سەرىك تۇرعىنبەكۇلىنىڭ «عارىش - قازاق» پوەماسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
«اباي-اقپارات»
سەرىك تۇرعىنبەكۇلى،
حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، ماحامبەت سىيلىعىنىڭ يەگەرى.
عارىش - قازاق
پوەما
(قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى، كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى، حالىق قاھارمانى، بۇرىنعى پارلامەنت دەپۋتاتى توقتار وڭعاربايۇلى اۋباكىروۆ تۋرالى)
استانا 2009 جىل
باستاۋ
ۋا، توقتار -
قۇرداسىم!
بۇردىم ساعان جىر باسىن.
بار بولمىسىڭ -
بولەكشە،
سەن -
1991 جىلدىڭ 2-ءنشى قازانى - قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى توقتار اۋباكىروۆ عارىشقا ۇشقان كۇن. قازاق بالاسىنىڭ عارىشتى باعىندىرعانىنا بيىل 20 جىل تولادى. وسى تاريحي كۇنگە وراي، اقىن سەرىك تۇرعىنبەكۇلىنىڭ «عارىش - قازاق» پوەماسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
«اباي-اقپارات»
سەرىك تۇرعىنبەكۇلى،
حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، ماحامبەت سىيلىعىنىڭ يەگەرى.
عارىش - قازاق
پوەما
(قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى، كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى، حالىق قاھارمانى، بۇرىنعى پارلامەنت دەپۋتاتى توقتار وڭعاربايۇلى اۋباكىروۆ تۋرالى)
استانا 2009 جىل
باستاۋ
ۋا، توقتار -
قۇرداسىم!
بۇردىم ساعان جىر باسىن.
بار بولمىسىڭ -
بولەكشە،
سەن -
ەرەكشە تۇلعاسىڭ.
ۇشىپ بارىپ،
قىرانسىڭ -
مەكەندەگەن
كۇن قاسىن.
بارار جەرگە
ءبىر بارماي،
جەتەر جەرگە
ءبىر جەتپەي -
بەلگىلى عوي، تىنباسىڭ.
باعىڭ -
ايداي جارقىراپ،
ساعىڭ -
استە سىنباسىن.
جۇرتىڭ سەنىڭ - سىرلاسىڭ.
حالقىڭ سەنىڭ - مۇڭداسىڭ.
جىگىتتەر ءجۇر جانىڭدا،
كۇش-جىگەرىن شىڭداسىن.
سالمايسىڭ عوي كوزىڭدى،
ءبىر كورۋگە ءوزىڭدى،
سۇلۋلار ءجۇر
سىلانىپ،
تاعىپ -
جۇزىك،
سىرعاسىن.
قاتار قويسا وزىڭمەن،
قازىر سەنەن كىم باسىم؟!
داۋ كەلسە دە الدىڭا،
جاۋ كەلسە دە الدىڭا
بەلگىلى عوي،
بەلسەنىپ -
قينالىپ تا،
قىمسىنىپ،
قىڭق ەتپەسىڭ،
قىڭباسىڭ.
مۇقاتقان دا
كەكەتكەن،
تارتسا دۇشپان ەتەكتەن،
تۇسىنگەنگە
بۇل دا - سىن.
تۇلپار دەسە - تۇلپارسىڭ،
سۇڭقار دەسە - سۇڭقارسىڭ.
جوعالتپايتىن
ەشقاشان -
سىرى مەنەن سىمباتىن.
وزگە ەمەس،
ءوزىڭسىڭ -
قيماسىم دا،
قىمباتىم -
ماقتانىشپەن ۇرپاعى،
ايتىپ جۇرەر كۇندە اتىن!
تارتىپ تۋعان
تەگىنە،
شىرقاپ شىققان
كوگىمە،
تۇڭعىش رەت
قازاقتا
سەنسىڭ ناعىز -
شىن باتىر!
ۇرانىسىڭ
ۇلتىمنىڭ
سىرباز سۇلتان
سۇيىكتى،
كەڭ كەۋدەلى،
يىقتى.
ارنا تارتىپ
اسپانعا،
سەن تاڭدادىڭ -
بيىكتى.
مەن ايتايىن،
تىڭدا سىر...
سەنىڭ سالعان
جولىڭدى
جالعاي بەرەر
ۇرپاعىڭ،
وتسە-داعى -
مىڭ عاسىر!
* * *
ۋا، توقتارىم،
توقتارىم!
سەڭگىر كوكتە -
سوقپاعىڭ.
بىلەم،
بىلەم -
بۇرىننان،
جانارىڭدا نۇر بارىن،
جۇرەگىڭدە وت بارىن.
تۋا سالا
تۋ ۇستاپ،
كۇنگە قاراي بەتتەدىڭ،
ايعا قاراي اتتادىڭ.
تۋمىسىڭنان مەرگەنسىڭ،
قاتە كەتىپ كورگەن جوق
ۇمسىنعانىڭ،
اتقانىڭ.
بالا كۇننەن اڭ اۋلاپ،
قۇستىڭ ەتى - تاتقانىڭ.
قىران ۇستاپ،
تۇلكى الىپ،
تىپا-تىنىش جاتپادىڭ.
قاتارىڭنان ارتقانسىڭ،
تابيعاتقا تارتقانسىڭ،
قارلى بوران - داۋىلداي،
قارقارالى تاۋىنداي
قاسىڭ سەنىڭ -
قاپ-قارا،
شاشىڭ سەنىڭ -
قاپ-قالىڭ.
جۇرتىم ءۇشىن قۋانىش،
ۇلتىم ءۇشىن ماقتانىم!
تەپەرىشتى كوپ كوردىڭ،
قاتەر ءىستى وتكەردىڭ.
الما-كەزەك،
دۇنيەنىڭ -
ايازى مەن اپتابىن.
جەمە-جەمگە كەلگەندە،
كوڭىل كۇيىڭ شەرمەندە،
تارازىعا تۇسكەندە،
باستا پىكىر پىسكەندە،
سەن جەرىڭدى ساتپادىڭ،
سەن ەلىڭدى ساقتادىڭ.
ۇلتىنا يە بولماسا،
جۇرتىنا كيە قونباسا،
قالمايتىنىن بىلەسىڭ،
حان وتىرعان تاقتا قۇن.
سەنىڭ قازىر
ۇرانىڭ:
- ۇلتىڭ ءۇشىن وتقا ءتۇس،
حالقىڭ ءۇشىن اتقا ءمىن!..
قولداسىن سەنى -
حاق - ءتاڭىرىم!
قارقارالى قۇشاعىندا
بۇل تاۋدى -
اتىشۋلى
ارقاداعى،
ەجەلدەن
ەل بىلەدى -
قارقارالى.
قۇشاعى -
قالىڭ ورمان،
كوگىلدىر كول،
كەڭ دالا -
جاسىل شالعىن - شارتارابى.
شىققان سوڭ ءبىر شومىلىپ
«شايتانكولگە».
بەت تۇزەپ اۋىلىڭا قايتار جەرگە،
الدىڭنان «مامىر» دەگەن اۋىل شىعار،
كەتكەن سوڭ كوتەرىلىپ قايقاڭ بەلگە.
«مامىردىڭ» مىڭعىرعان مال
ماڭايىندا،
تاعدىردىڭ سان تالاپاي تالايىندا.
بۇل دالا
بەرەكەلى مەكەن بولعان،
كەڭ جايلاۋ -
كوشىپ-قونعان اعايىنعا.
سارىارقا -
سارالاساڭ قاي جاعىن دا،
قۇرت پەن ماي،
كىم تاتپاعان قايماعىن دا.
جيىن-توي
قىسى-جازى ارىلماعان،
قاشاننان
قارقارالى ايماعىندا.
اسەم كۇي،
ءان مەن جىردىڭ ماڭگى ولكەسى.
اسەرلى سۇلۋلىقتىڭ ءساندى ەركەسى.
الدىڭدا ءىزى جاتىر،
اتتاپ باسساڭ،
اتاقتى -
«قوياندىنىڭ جارمەڭكەسى»
قوياندى جارمەڭكەسى!
قوينىندا -
تاريحتىڭ وتكەن تالاي
تويى مۇندا.
ايانىپ قالماعان جۇرت وسى ارادا،
سالتانات -
ساۋىعىن دا، ويىنىن دا.
قوياندى -
ءبىرجان سالدىڭ بارعان جەرى،
اقاننىڭ اڭىراعان
ارماندى ەلى.
توپ جارىپ
جارىلعاپبەردى،
ايتباي اقىن،
قۇمارى قالىڭ ەلدىڭ قانعان جەرى.
دالانى ۋىسىندا ۇستاعاسىن،
دۇشپاندار قالاي ونى قىستاماسىن؟!
ادەيى شارشى توپتا شالقىپ تۇرىپ
ءماديدىڭ شىرقاعان جەر
«ۇشقاراسىن»
اق مۇنار
تاۋدىڭ باسىن شارپىعان جەر،
اققۋلار
ايدىن كولدە قالقىعان جەر.
سۇيگەنى وسى ارادا تەڭىن تاۋىپ،
كۇيلەرى
تاتتىمبەتتىڭ شالقىعان جەر.
قاۋقىلداپ
قاريالار كەڭەسكەن جەر.
ساڭقىلداپ
سۇڭقار - قىران تەل وسكەن جەر.
ماڭايىن
مامىراجاي شۋاق بيلەپ،
مايرانىڭ
مايدا قوڭىر ءانى ەسكەن جەر.
سۇلۋدار ءسۇمبىل شاشتى،
قىناعان بەل،
ەپتىلىك،
ەرلىگىمەن ۇناعان ەر.
قايىسپاي -
قالىڭ ەلى
قايران قالىپ،
قاجىمۇقان
قايرات-كۇشىن سىناعان جەر.
ەرلەردىڭ تالاي باعى جانعان جەرى،
كاۋساردان - جان سۋسىنى قانعان جەرى.
«ءبىر ءوزى - ءبىر تەاتر» -
قاليبەكتىڭ
شىر ەتىپ، كىندىك قانى تامعان جەرى.
نەشە ءبىر كوسەمدەردىڭ،
شەشەندەردىڭ
كوردى جۇرت
كەر جورعاداي توسەلگەنىن.
ۋاقىت سىلىپ الىپ،
تۇلا بويعا
ۋىتىن تاراتپادى كەسەلدەردىڭ.
سودان با،
بويدا شاپشىپ نامىس قانى،
باس قوسىپ جاقىنداعى، الىستاعى.
كوبەيىپ
كەڭ ولكەنىڭ
كوكجالدارى،
دالانىڭ تۋدى نەبىر ارىستانى.
ول كەزدە باستان باقىت ازداۋ ۇشتى،
كەرىمسال،
كوكتەم كوڭىل جازعا اۋىستى.
قازاققا
قازىنا مەن قۇت سىيلاعان
قازىبەك،
كادۋىلگى
قاز داۋىستى!
قازىبەك
قاز داۋىستى -
ءبيدىڭ ءبيى.
بولۋى زاڭدى - ىقىلاس سىيدىڭ ءجيى.
داۋلاردا شاشاسىنا شاڭ جۇقتىرماي،
توپ جارىپ وتە شىعار
تۇيعىن كۇيى.
بارىنە كۋا سونىڭ قارقارالى،
جالعاننىڭ
جالپاق جاتقان
جارتى ارالى،
شاپقاندا سۋىرىلىپ تۇلپارلارى،
قالادى قۋىرىلىپ جەر تانابى.
جالعاسىپ ءبىر-بىرىنە اسپان-جەرى،
قۇتىلىپ كەتە الماعان قاشقان ءبورى.
قۇدا بوپ
قۇنانبايعا
شىرت تۇكىرىپ،
الشاڭداپ
الشىنبايدىڭ باسقان جەرى.
قول ۇشىن بەرىپ تالاي قىسىلعانعا،
- جاراتقان، بۇرا گور، -دەپ، -ءىسىمدى وڭعا.
قالادا -
قارقارالى مەشىت سالىپ،
قۇنانباي ءتاۋاپ ەتكەن مۇسىلمانعا.
كورىنىپ ادىلدىگى قازىلىقتا،
وسىلاي ءتىل تاۋىپتى ءوزى جۇرتقا.
نامازىن بەس ۋاقىت قازا قىلماي،
قۇنانباي ەكى بارعان
قاجىلىققا.
حالقىنا بەرگەن بيلىك باعاسى ۇناپ،
قالىڭ ەل
قاراكەسەك - جاعاسى باق.
اباي دا قارقارالى قالاسىنا
كەلىپتى تالاي رەت ناعاشىلاپ.
كەلگەندە ناعاشى ەلى
قالىڭ شانشار،
قۋانىپ قالادى ەكەن جانى كاۋسار.
اباي دا ارالاسىپ كەتەدى ەكەن،
ەل ءىشى تۇرا الا ما بولماي داۋ-شار.
بارىنە ءجۇرىپتى اباي ارالاسىپ،
كورمەگەن ايتار سوزدەن ول اداسىپ.
شانشارلار:
- ناعاشىعا تارتقان ۇل! - دەپ
ماقتاپتى جان-جاعىنان قامالاسىپ.
كوڭىلگە قاشان بولسىن اۋىل - كورىك.
قيالعا قوسىلادى داۋىل - جەلىك.
اباي دا تالاي رەت تاڭىرقاپتى
قارا ورمان -
قارقارالى تاۋىن كورىپ.
قايىڭدى،
قاراعايلى
قارقارا تاۋ.
بولعانداي بار ادامعا ورتاق وتاۋ.
ءوزى دە «قارقارالى» دەگەن ءسوزدىڭ
وزگەشە،
نەتكەن عاجاپ دارحان اتاۋ.
جايىنا -
جايباراقات جاتا الماستان،
بۇل جەردى اياعىمەن
احاڭ باسقان.
التى اي قىس
اق تۇرمەنىڭ ءدامىن تاتىپ،
قينالعان حابار-وشار، حات الماستان.
كەزدەر كوپ بۇل جالعاندا عاپىل باسقان،
جاس جىگىت
جۇرە الا ما شاتىلماستان.
پاتشاعا
«پەتەتسيا» جاساماق بوپ،
اقبايدىڭ جاقىبىمەن اقىلداسقان.
ەل سولاي بۇلىنگەن سوڭ ىرگەسىنەن،
تاريحتىڭ قالاي قالماق قۇر كوشىنەن؟!
اقىرى قۋعىن-سۇرگىن،
الاس-كۇلەس،
سەمەيدىڭ ءبىر-اق شىققان تۇرمەسىنەن.
زۇلماتتىڭ سيقى وسىنداي جات ورناتقان،
تۇسىرگەن تۇزاعىنا - قاتال قاقپان.
ول ازداي،
بۇل سەمەيدىڭ تۇرمەسىندە،
ءاليحان مىرجاقىپپەن قاتار جاتقان.
تاريحتىڭ
ءسوز باستاساڭ مىسالىنان،
جالعاندا از بولماعان قۇسالى جان.
پاتشاعا
ەڭ العاشقى قارسى شەرۋ -
باستالعان
قارقارالى قۇشاعىنان.
كەيىننەن بۇل ولكەگە
كەڭەس كەلىپ،
تاريحتا قالدى ول دا بەلەس بولىپ.
جەتپىس جىل
تۋ دالانى تەسپەي سورىپ،
بۇل كۇندە
وكىنىشتى،
ول - ەستەلىك.
جاڭبىرداي
قارا اسپاننان قايعى بۇركىپ،
بيەلەر ءىش تاستادى...
ايعىرى ۇركىپ.
قازاقتى تاققا ءبولىپ تالاستىرىپ،
كەدەيگە -
كوپشىك قويىپ،
بايدى قۇرتىپ.
وسىلاي ءار اۋىلدا كەڭەس قۇرىپ،
زورلىقپەن باي-كەدەيدى تەڭەستىرىپ.
ەجەلدەن
ەركىن ەلدىڭ
ەسىن الدى -
«كوممۋنيزم» دەگەندى -
ەلەس قىلىپ.
بولمايدى كوممۋنيزم،
بولعان ەمەس.
ءبارى دە بۇرالقى ءسوز -
جالعان ەلەس!
بوستاندىق -
باسىڭداعى ەركىندىگىڭ،
بۇل باقىت -
كورىنگەنگە قونعان ەمەس.
بىراق ول،
بارىنەن دە بولعان ەپتى،
جۋساتىپ،
باي،
بايشىكەش،
مولدا،
بەكتى.
جەتپىس جىل
قالىڭ ەلدىڭ
قانىن سورىپ،
كەلمەسكە «كوممۋنيزم» ول دا كەتتى.
وسىلاي ءوتتى دۇنيە،
ءوتتى ءداۋىر.
حالىقتى تۇرالاتىپ كوپ كۇن اۋىر.
دالانى ءبىر سىلكىنتىپ تاستاۋ ءۇشىن،
جەلدەتىپ،
جەدەلدەتىپ،
جەتتى
داۋىل.
بارىنە كۋا سونىڭ
قارقارالى،
حالىقتىڭ
قايتقان كۇندە بار تالابى.
قاشاندا -
ەل اماندا،
جەر اماندا -
جاقسىلىق جارىپ شىعىپ
جول تابادى.
باس قۇراپ،
ارمان - ءۇمىت توعىسقان سوڭ،
ەل-جۇرتىم
ەرلىك جاساپ تابىسقان سوڭ.
كۇن تۋدى الەۋمەتكە مامىراجاي،
بەس جىلعى -
ويران-اسىر
سوعىستان سوڭ!
توقتار تۋعان كۇن
مىڭ توعىز ءجۇز قىرىق التى -
جىل كوشىندە،
اتاقتى قارقارالى ىرگەسىندە.
شىر ەتىپ دۇنيەگە
توقتار كەلدى،
جايناعان جاز ايىنىڭ شىلدەسىندە.
سۋ تولىپ
وزەن-كولدىڭ كەمەرىنە،
قۇلپىرىپ
قايىڭى دا،
ەمەنى دە.
جازىلىپ
جالپاق ەلدىڭ ارقا-باسى،
جازدىڭ دا كەلگەن كەزى كەمەلىنە.
توبەدەن
تونگەنمەنەن
كۇمىس كۇنى،
كوپ اسا سەزىلمەيدى
كۇن ىستىعى.
بولەنىپ اق بەسىككە
بولەك دۇنيە -
دالانىڭ تەربەلىپ تۇر
تىنىشتىعى.
ءبىر ساتتە -
جاساعانداي ءمىناجاتتى،
تاۋلاردىڭ
تاس توبەسىن قىنا جاپتى.
بولدى دا
اسپان استى -
اعىل-تەگىل،
سارقىراپ،
ساي قۋالاپ
بۇلاق اقتى.
ايدىندى كۇنى-ءتۇنى پانالاعان،
اققۋلار قوس قاناتىن سابالاعان.
بۇلتتارىن
بۋداق-بۋداق
بۇرقىراتتى،
تىپ-تىنىش
تۇرعان
اسپان باعانادان.
مۇلگىمەي تىنىشتىقتا
مۇلدە اسىعىپ،
كەتكەندەي گۇلدىڭ ءبارى قىرعا شىعىپ.
بىلگەنىن تابيعات تا جاساپ باقتى،
كۇن كوزى بىردە اشىلىپ، ءبىر باسىلىپ.
نايزاعاي -
جارقىلداعان جاۋدىڭ كارى،
نازارىن جالپاق ەلدىڭ اۋدىرعالى.
جيىلىپ
قارقارالى قۇشاعىنا
قوسىلىپ كەتكەندەيىن تاۋدىڭ ءبارى.
وسى ەدى
و باستان-اق ارمان كۇتكەن.
دالانىڭ قىر ارقاسى تالعان جۇكتەن.
تىعىلىپ
قارقارالى قولتىعىنا،
ءبىر جەرگە جيىلعانداي ورمان بىتكەن.
جارعاققا تيمەگەندەي جار قۇلاعى،
تاعدىردىڭ جەتپەگەندەي جارلىعى ءالى.
توعىسىپ ءبىر ارناعا
تولاس تاپپاي
دالانىڭ قۇيىلعانداي بار بۇلاعى.
ونسىز دا كۇن قىزىعى از بولعانداي،
ايدىنعا سانسىز اققۋ-قاز قونعانداي.
كەشەگى قيان-كەسكى سوعىستان سوڭ،
تابيعات تۇڭعىش رەت ءماز بولعانداي.
ەل-جۇرتىم ارتقا تاستاپ اۋىر كۇندى،
سونىمەن، جەل باسىلىپ، داۋىل تىندى.
بولماسا توتەپ بەرەر تەگەۋرىنىڭ،
ايتپەسە بەرە قويماس جاۋ ىرقىڭدى.
شاتتىقتان جارىلارداي جەر جۇرەگى،
جىرلايتىن قۋانىشتىڭ كەلدى ءجونى.
قالعان ەل ەسەڭگىرەپ،
سوعىستان سوڭ -
ءسابيدىڭ ءۇنىن ەستىپ ەلجىرەدى.
بۇل قازاق ماپەلەيدى وتباسىن كوپ،
ارداقتاپ اتالارىن «تەكتى، اسىل»، دەپ.
ەسىمىن جاس ءسابيدىڭ
«توقتار» قويدى،
«بار قىرسىق وسىمەنەن توقتاسىن!» - دەپ.
الەمدە بەيبىت زامان ورناسىن دەپ.
اۋەنىن تىنىشتىقتىڭ تولعاسىن دەپ.
قول جايىپ،
باتا قىلىپ
تىلەدى جۇرت،
«بۇل قىرعىن ەندى قايتىپ بولماسىن!»، - دەپ.
وتەدى ۋاقىت سولاي جوق-بارمەنەن،
الماسىپ جاقسى-جامان شاقتارمەنەن.
ءتاۋ ەتىپ،
دۇنيە تۇردى
ءدۇيىم ەلگە،
ءۇن قاتىپ:
- توقتار!
- توقتار!
- توقتار! - دەگەن.
بىراق تا
ۋاقىت شىركىن توقتامادى.
جانارىن كەلەشەككە كوپ قادادى.
التىن كۇن
كۇمىس شۋاق توگىلدىرىپ،
حالقىمنىڭ
قايتا جاندى باق-تالانى.
تاريحى تۋعان ەلدىڭ حاتقا كوشىپ،
بۇيىرىپ ادال ءدام-تۇز تاتقان نەسىپ.
كەڭ دالا -
قارقارالى قۇشاعىندا،
وسىلاي كەلە جاتتى -
توقتار ءوسىپ!
بالالىق شاققا ساياحات
ول ىلعي جۇگىرەدى
تاۋعا قاراي.
زىمىراپ،
زۋلاپ سوندا
زاۋلاعانى-اي!..
وزەندى،
كولدى، ءتىپتى ءبىر-اق اتتاپ،
كەدەرگى بولماس وعان تال-قاراعاي.
جۇگىرسە الدى-ارتىنا ءبىر قاراماي،
وزگەشە جاراتىلعان ءبىر بالاداي.
جالاڭ باس،
جالاڭ اياق جۇگىرەدى،
ول ىلعي -
ىلديعا ەمەس،
قىرعا قاراي.
ازىرشە ەلى-جۇرتى ءجۇر اڭعارماي،
كەۋدەدە ۇلان-اسىر ۇران بارداي.
بۇلتتارمەن ارالاسىپ،
قيال كەزىپ -
قياعا قۇيقىلجيدى
قىراندارداي.
نۇر شاشىپ جانارىنان
ورگەن اراي.
ورىنى تاباتىنداي توردەن وراي.
كوڭىلى الابۇرتىپ
بالا بۇركىت
تارتادى -
تومەنگە ەمەس،
ورگە قاراي.
قاشاندا كوتەرىڭكى
يىق،
كەۋدە.
كەتەردەي كوك اسپانعا ءتيىپ كەيدە.
اۋەلدەن الاسانى
مىسە تۇتپاي،
ول ءوزى -
بەيىم تۇرار بيىكتەۋگە!
وزىنشە ويناپ جاتسا بالا بىتكەن،
باعزىدان بۇل قىزىقتى دالا كۇتكەن.
قارايدى ول بارىنە دە
تىم بيىكتەن،
قايىڭداي -
شىڭ باسىنا دارا بىتكەن.
بەرگەن سوڭ تال بويىنا دالا ءناسىپ،
بيىككە قاي كەزدە دە بالا عاشىق.
ۋ دا شۋ - بالالاردىڭ ويىنىنا
شىداماي،
كەتەر سوسىن ارالاسىپ.
سول ساتتەن،
الاۋ وتتاي ويىن قىزىپ،
سەن-داعى تۇرا الماسسىڭ بويىڭ قىزىپ.
كورگەندەي بولاسىڭ سەن
كەڭ دالادا -
دۇرلىككەن دۇنيەنىڭ تويىن قىزىق.
ءماز بولىپ بالالار دا
توقتارىنا -
ويىننىڭ كىرىپ كەتەر كوكپارىنا.
ءار ءۇيدىڭ بۇزىعى دا،
قىزىعى دا،
جويداسىز جۇگەنسىزى،
نوقتالى دا.
قوسىلىپ ۇزىنى دا،
قىسقاسى دا.
جوسىلىپ ەرەسەگى،
تۇستاسى دا.
قازاعى ورىسىمەن ارالاسىپ،
كورىنەر نە ءبىر ۇلتتىڭ نۇسقاسى دا.
تابىلار،
ءبارى، ءبارى
تابىلادى.
كۇرەستە كورسەتۋگە باعىن ءالى.
بولسا دا قانشا بالا وسى توپتا،
بارلىعى
ءبىر توقتارعا باعىنادى.
بەلدەسسە -
جىقپاعانىن،
جىققانىن دا،
سويلەسسە -
ۇقپاعانىن،
ۇققانىن دا،
ىم قاعىپ تاۋبەسىنە كەلتىرەتىن -
ءبارى دە
ءبىر توقتاردىڭ ىقپالىندا.
ىشىندە بۇزىقتارىن،
سوتقارلارىن،
ءالجۋاز،
مومىن بولىپ
شەت قالعانىن.
شەتىنەن بايلاپ-ماتاپ قويعانداي-اق
ۇستايدى بىلق ەتكىزبەي
توقتار ءبارىن.
بولمەيدى -
جاتىڭ با، الدە تۋىسىڭ با؟
جاراساڭ جەتىپ جاتىر جۋىسۋعا.
قىسپايدى،
قينامايدى، سويتە تۇرا،
ۇستايدى
توقتار ءبارىن ۋىسىندا.
الاۋلاپ بويىنداعى جالىنى ىشكى،
جارالعان جانى - جايساڭ،
ءتانى - كۇشتى.
باللاردىڭ قاراسيراق
بۇل اۋىلدا
توقتارعا ءبارى بىردەي باعىنىشتى.
اتويلاپ ول دا تالاي شىعىپ ەدى،
بۇزىقتار قورقىپ ودان بۇعىپ ەدى.
بالاسىن بىرەۋ ساباپ كەتكەن جاندار
توقتاردان كومەك سۇراپ جۇگىرەدى.
توقتارعا ءبارى قۇشتار جولىعۋعا،
وڭتايلى -
ونى قولداپ،
ونى ۇعۋعا.
سونان سوڭ ءبارىن بارلاپ،
ءبارىن اڭداپ
قويادى توقتار ءوزى ورىنىنا.
سۇيەدى اناسى دا جانى ۇزدىگىن،
بىلەدى پەرزەنتىنە پارىزدى جۇرت.
توقتاردى بالا جاستان
اۋىلداستار -
ايتاتىن
ءاربىر ءىسىن اڭىز قىلىپ.
ءبىر جاستا -
بەسىگىندە بۇلقىنادى،
ەكىدە -
ەڭبەكتەۋگە ۇمتىلادى.
ءۇش جاستا -
ۇكىلەگەن ۇمىتتەي بوپ،
قياعا قانات قاعىپ زىرقىرادى.
ءتورت جاستا -
توسەگىنەن اتىپ تۇرىپ،
تۇلپارداي
تۇعىرىندا جۇلقىنادى.
بەس جاستا -
بەسەنەدەن بەلگىلى بوپ،
بەلدەۋدە بايلاۋلى اتتاي
بۇل تۇرادى.
التىدا -
ايقاسقانىن الىپ ۇرىپ،
تالايدىڭ شىبىن جانى شىرقىرادى.
جەتىدە -
جەلىگىنەن ءبىر باسىلماي،
بەلگىسىز قايدا بارىپ ءبىر تىنارى.
سەگىزدە -
سەركە ساندى تۇلپار ءمىنىپ،
تاۋ-تاستان
تابىلمادى ءبىر تۇراعى.
توعىزدا -
تولىسقانىن ەندى ءبىلىپ،
جانعانداي
جانارىنىڭ نۇر-شىراعى.
ون جاستا -
وردا بۇزعان باتىر سىندى،
بەلگىلى
بيىگىنە ءبىر شىعارى!...
جىگىتتىك جولى
وزگەدەن
ءوستى توقتار ەرەك بولىپ،
ءبىتىمى،
بولمىسى دا بولەك بولىپ.
ءار ءىسى،
ءار قيمىلى
الەم ءۇشىن -
كادەگە جارايتىنداي كەرەك بولىپ.
ءبىرشاما
تۇلا بويى - تۇلعاسى دا.
شىرشاداي
تۇراقتاعان شىڭ باسىنا.
جۇرگەنى،
تۇرعانى دا،
وتىرعانى -
لايىق كورىنەدى ءبىر باسىنا.
ءتۇر-ءتۇسى -
تامىلجىعان تاڭعى باقتاي.
كۇلكىسى -
جانعا جايلى بال-بۇلاقتاي.
كەي ساتتە
تىم مازاسىز كۇي كەشەدى،
تىپىرشىپ -
كەرمەدەگى ارعىماقتاي.
كوڭىلى -
كەيدە شالقار كولدەي بولىپ،
كەي ساتتە
تارىلادى - شولدەي بولىپ.
ءبىر ساتتە،
الاي-تۇلەي،
سالقار دالا -
سارناعان
سارىارقادا جەلدەي بولىپ.
قاباعى ءبىر اشىلسا -
جازداي بولىپ،
ايدىنعا قونعان اققۋ-قازداي بولىپ.
قاباعى ءبىر جابىلسا -
قىران دۇنيە،
كورىنەر
كوپتىڭ ءوزى ازداي بولىپ.
كەي ساتتە،
جايلى،
جۇمساق -
گۇل وڭدەنىپ.
تۇرعانداي
دايىن تۇلپار - مىنەر كولىك.
كەي ساتتە
تاماعىنا تاس تىعىلىپ،
كەتەدى تامىرلارى بىلەۋلەنىپ.
ءبىر ساتتە
جانارىنان جالىن كۇلىپ،
كەتەدى نۇر شۋاققا مالىندىرىپ.
ءبىر ساتتە
دۇلەي مىنەز
دامىل بەرمەي،
كەتەردەي دۇنيەنىڭ ءبارىن قىرىپ.
ءبىر ساتتە
ءماز بولادى - بالادايىن.
ءبىر ساتتە
قوزعالادى - دانادايىن.
ءبىر كەزدە
كورىنەدى تاۋداي بولىپ.
ءبىر كەزدە
كەرىلەدى دالادايىن.
جۇرەگى -
اعايىنعا جۋىستىعى،
تىلەگى -
تۋعان ەلدىڭ تىنىشتىعى.
بايقاساڭ
ءبىر باسىنان
بايقالىپ تۇر،
تۇلعاسى -
تابيعاتپەن تۋىستىعى.
كەلتىرمەي
كەلتە ۋاقىت - قانشا ىرىققا،
تۇرسا دا
اڭسارى اۋعان اڭشىلىققا.
قول ۇشىن بەرگەن تالاي اعايىنعا
تايتالاس،
تايعاق كەشۋ،
تارشىلىقتا.
ۇزدىگىپ
الدەنەگە ەلىكپەگەن،
قىز قۋىپ،
ءباز بىرەۋدەي جەلىكپەگەن.
كەلتىرىپ تۇلعاسىن دا،
سىمباتىن دا
تابيعات اياماي-اق كورىك بەرگەن.
جىگىتتىڭ
ءجونى بولەك - يىقتىسى،
قىزىعار
قىز بىتكەننىڭ سۇيىكتىسى.
قازىر-اق
قاراسىنان كورىنىپ تۇر،
تۇبىندە ءبىر بولارى -
بيىك كىسى.
زەردەلى -
كوڭىلىنە توقۋ عاجاپ.
شابىتتىڭ جۇرەكتەگى وتىن قاۋزاپ.
جىگىت ول -
جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن بىلگەن،
تاس-ءتۇيىن،
سپورتتا - ۇزدىك،
وقۋدا - وزات.
جىگىت ول -
ارعىماققا،
اتقا قۇمار.
تاعدىردىڭ قاتال ءدامىن تاتقانى بار.
انگە دە -
اۋەستىگى بايقالادى،
از-مۇزداپ
ايتاتۇعىن تاقپاعى بار.
بولمادى بۇعان بوتەن بۇرىنعى جۇرت.
كەتكەن جوق
ءداستۇر-سالتقا قىرىن ءجۇرىپ.
وڭگەردى
قانجىعاعا كىل «بەسىكتى»
مەڭگەردى -
تەحنيكا ءتىلىن ءبىلىپ.
بىلمەسە،
بىلگەندەردەن سۇراپ ءبىلدى.
بۇزىلسا،
بۇزىلعاندى قۇراپ ءبىلدى.
ۇرشىقشا
ءيىردى ول
يگىلىككە -
مىنگەندە ماشينا مەن تراكتوردى.
جاسىنان
ازامات بوپ ءۇمىت اقتار،
ەل-جۇرتى
ەرەندىگىن ءبىلىپ ماقتار.
قىرانداي
قارقارالى قۇشاعىنان
قياعا قانات قاقتى -
جىگىت توقتار!
تەمىرتاۋدا
ەرەن جىگىت
ەڭبەك جولىن -
تەمىرتاۋدان باستاعان.
ارمان تولى
اسپان كوڭىل،
اينالاسى -
اسقاق ءان.
قيلى كۇندەر
قۇشاعىندا
قيمىلىنا ءىسى ساي،
قينالسادا -
قيىندىقتان قاشپاعان.
قايسار جىگىت
قايىسپادى،
تۋرا ءجۇرىپ،
تىك باسىپ.
جۇرگەن دە جوق ءباز بىرەۋدەي،
جيىن قۋىپ،
جۇپتاسىپ.
قىزمەتتى ويلمادى،
قىزىعىنا باتام دەپ،
تىرلىك ەتتى
ترەستەردە
كۇنى-ءتۇنى جۇك تاسىپ.
شەبەر جىگىت
شەن قۋمادى،
شەپ قۇرمادى -
شەگەندەپ.
شوقتى قاۋزاپ
شويىن قۇيدى
قيىندىقتى كوگەندەپ،
ومىرىنە
ورنەك تارتىپ،
ورگە قاراي ۇمتىلىپ،
بازبىرەۋدەي جوسپار جاساپ،
باستىق بولام دەگەن جوق.
تاي تۇياعى
تاسقا تيسە
تاعاسى دا بولعان جوق.
ارقا سۇيەپ
ارداق تۇتار
اعاسى دا بولعان جوق.
ەرتەلى كەش
العان ءىستى
الشىسىنان ءتۇسىرىپ،
كۇنى-ءتۇنى ەڭبەك ەتسە،
باعاسى دا - بولعان جوق.
دۇنيەنىڭ بارلىق جۇگى
يىعىنا تيەلىپ،
بار جاقسىنى
ءبىر ءوزىنىڭ
جۇرەگىنە يە عىپ.
تەمىرتاۋدا ءجۇردى جىگىت
تەپسە تەمىر ۇزەتىن،
تەك ءوزىنىڭ
اقىلى مەن قايراتىنا سۇيەنىپ.
قارايلاپ تا
قارامادى،
اينالاسى تولعان قىز.
(قىزىق قۋىپ ءبىز دە تالاي
تەمىرتاۋدا بولعانبىز).
امىرىنە كونگەن جوق ول،
الدەكىمنىڭ سوزىنە،
تاڭىرىنە سيىنارى -
قۇداي جالعىز -
ول جالعىز.
جالعىزدىققا جالىقپايدى،
ەلمەن بىرگە - جۇرەگى.
مايىرىلماس قولىنداعى
قايلاسى مەن كۇرەگى.
اجىراماس تۋعان جەردەن
تۇلەپ ۇشىپ كەتكەنشە،
ۇلتپەن بىرگە،
جۇرتپەن بىرگە
ارمانى مەن تىلەگى.
ەرلىك جاساۋ ويىندا جوق،
ەل مەسەلىن قايتارماي.
باق پەن ىرىس
ءبىر باسىندا
توگىلمەي دە شايقالماي.
كەۋدە كەرىپ،
«مەن بارامىن» دەپ
مىنبەلەردە سويلەمەي،
تەمىرتاۋدا ءجۇردى جىگىت
بىلىنبەي دە بايقالماي.
تەمىرتاۋدا ءجۇردى جىگىت
تۇلا بويدان
تەر توگىپ.
الاۋلاعان،
جالاۋلاعان
وت جۇرەگى - ورتەنىپ.
تاعدىر ءدامى
كەرمەك قانداي
تاتىپ-بىلگەن كىسىگە،
ەر كوڭىلگە
ەرمەك بولماي
ەرتە كەتكەن -
ەركەلىك.
تەمىرتاۋدا ءجۇردى ول دا،
تۇسكەن جوق ول - اسپاننان.
ىزدە ونى جاسىل گۇلدەن،
بۇرشىك اتقان - جاس تالدان.
سول كەزدەگى
ءجۇزدىڭ ءبىرى،
مىڭنىڭ ءبىرى سەكىلدى،
توقتاردىڭ دا ەڭبەك جولى -
تەمىرتاۋدان باستالعان!
توكار بولدى -
ءنوپىر جولدى بايقاۋ ءۇشىن ول الدان.
قۇرىش دەنە
ۇلى ىستەرگە
ۇلگى بولىپ جارالعان.
ءار قياعا -
پارتياعا
مۇشە بولىپ كىرگەن جوق،
نە بولسا دا
باسقا تۇسسە -
كورەمىن دەپ تالاننان.
ەلمەن بىرگە
ەڭبەك ەتىپ،
تەمىر جونىپ زاۆودتا،
تەمىرتاۋدا،
نە ءبىر تاڭدا،
كۇيىپ-پىسكەن و دا وتقا.
جالىندادى.
دامىلدادى -
قايتا كىردى ايقاسقا،
تايعاناقتا،
اي مەن اپتا،
ساعاتتا.
جالىنى ول -
جانعان وتتىڭ،
قىزۋى مول شاقتاردىڭ،
دابىلى ول -
شاپقان اتتىڭ،
ءدۇبىرى مول كوكپاردىڭ.
ەل بىلەدى،
جەر بىلەدى،
ءبىز بىلەمىز سونان سوڭ،
تەمىرتاۋدا
بولعاندىعىن،
تولعاندىعىن -
توقتاردىڭ.
جايساڭ جىگىت
جالىن وتتاي -
تۇلا بويى - جايناعان.
عۇمىرى بار،
تۇعىرى بار،
تاستان تابان تايماعان.
تەكتى جىگىت
تاپ وسىلاي
ءومىر - تاۋدىڭ وزىندە
تەمىرتاۋدىڭ
تاس قايناتقان
قازانىندا قايناعان.
بۇعان كۋا،
بۇكىل الەم،
ۇلان بايتاق -
جەر مەن كوك.
سودان بەرى
ەرەك جىگىت،
ەل نامىسىن بەرگەن جوق.
تەمىرتاۋدا
تۋعاندار مەن
تۇرعانداردىڭ ءبارى دە،
بۇل توقتارداي
ەڭ بيىككە -
كوككە سامعاپ شىققان جوق!
سىناقشى
ءومىر ءدامى قاي كەزدە دە تىم اششى
كەتە المايسىڭ
كەڭگە سىلتەپ قۇلاشتى.
ال، ايتسە دە،
ءبىزدىڭ توقتار
كەيىپكەر،
وزىنە-ءوزى
ءومىر بويى -
سىناقشى.
سونىڭ ءبارى -
قيىن جولدى قۋعاننان.
سونىڭ ءبارى -
بەلدى بەكەم بۋعاننان،
ءومىر بويى،
سىن ۇستىندە كەلەدى،
ءبىزدىڭ توقتار
جاراتىلىپ تۋعاننان.
ىستەرىنىڭ ءبارى بىردەي -
ىرىلىك.
بىراق سونىڭ
بولعان ەمەس ءبىرى ۇمىت.
امان-ەسەن قالدى تالاي اپاتتان
اراسىندا -
جىعىلىپ تا، ءسۇرىنىپ.
قيىر بەلدە،
كوزى جانىپ شاراداي.
قيىن جەرگە
قاعىلادى سىناداي.
ول تۇرالاپ قالعان ەمەس
سىناقتان
سۇرىنسە دە
جىعىلسا دا - قۇلاماي.
كەلە جاتىر جاڭىلىسپاي جالعاننان.
سامعاپ ۇشىپ حاس قىرانداي سالعاننان.
سۇرىنسە ول
ءبىر ازىراق ءسۇرىندى -
الدەكىمدەر اياعىنان شالعاننان.
قيىندىقپەن ءوتتى-كەتتى بالا كەز.
بىردەن شىعىپ
بولماسا دا - دارابوز.
ال، ازىرگە،
جيرەن شاشتار ىشىندە،
جالعىز ءوزى ءجۇرىپ جاتقان -
قاراكوز.
سىناقشى بوپ،
سوقپاق جولدى ساعالاپ،
كەلگەننەن سوڭ،
تاپتى سودان قاناعات.
جيرەن شاشتار
كەۋدەسىنەن قاققان جوق،
العىرلىعىن،
ادالدىعىن باعالاپ.
مۇنداي جۇمىس،
كىمگە باقىت،
كىمگە ارمان.
كىم جازىلعان -
جارالانىپ، سىنعاننان.
كوككە جەتكەن
كوڭىلىمەن - سىر بەرمەي.
وتكەلەكتەن -
ءوتتى تالاي سىنداردان.
قايدا بارسا،
اق تىلەكتى اقتادى.
قايدا بارسا،
قالىڭ ەلدىڭ ماقتانى.
باتىرىنداي باياعىنىڭ
ءبىر ءوزى -
وتقا جانباي،
سۋعا سالسا باتپادى.
قايدا بارسا،
قاتال زاڭى - كەڭەستىڭ.
كوز الدىندا -
وتكەن ءومىر - ەلەس كۇن.
الاي-تۇلەي -
ارپالىستا،
ايقاستا،
ايامادى،
اياعان جوق ونى ەشكىم.
قالىسقان جوق
ىلىنگەن سوڭ تىرناعى،
تۇر ما بالكىم،
باقىت بەتىن بۇرعالى.
كىمگە كەرەك
قايران قازاق بالاسى
بولىپ كەتسە -
ءبىر سىناقتىڭ قۇربانى.
ءوزى بارىپ تۇسەر دەيسىڭ كىم وتقا؟!
ۋا، قۇدايىم،
جالعىز ۇلدى قۇلاتپا!
تالقى كورسە،
تالىقسىعان،
تالعان جوق،
تالاي رەت -
تۇسسە-داعى
سىناققا!
قايتا-قايتا،
وتسە-داعى مىڭ سىننان.
قايىسقان جوق،
قايمىعىپ تا،
قىمسىنعان.
اسقاق ونەر وسى ەكەن عوي،
دۇنيە-اي،
سىر ىزدەسەڭ -
اسپان دەگەن تىلسىمنان.
بار ارمانى،
كوك تۇڭعيىق -
اسپان جاق.
اسپان جاقتان ورالارداي قاشقان باق.
اسۋ - بەلدەر،
اسقار تاۋعا اينالىپ،
بيىكتەيدى،
بىرتە-بىرتە -
باسپالداق.
نۇر كۇتەدى،
سىر كۇتەدى اسپاننان،
انانى ويلاپ -
جانارىنان جاس تامعان.
ەڭ بيىككە باراتىن جول،
و باستان -
ءدال وسىنداي
باسپالداقتان باستالعان.
تاپ وسىلاي
وتە بەرەر كۇن ءالى،
ارالاسىپ شاۋعى مەن تۇمانى.
تاۋسىلسا دا ادامداردىڭ عۇمىرى،
تاۋسىلمايدى -
بۇل ءومىردىڭ
سىناعى!
سىناق.
سىناق.
بۇل ءومىردىڭ سىناعى،
قاشان؟!
قايتىپ؟!
قاي كەزدەردە تىنادى؟!
جەتپىس رەت -
كوك اسپانعا زىمىراپ،
جەتپىس رەت -
قارا جەرگە قۇلادى.
قۇلديلاعان،
قۇيقىلجىعان،
قۇلاعان.
ءبىزدىڭ توقتار
بارىنەن دە - ءدىن امان.
قازا بولماي،
ازا بولماي حالقىنا
قازاق ۇلى -
ءبىر قۇدايدان سۇراعان.
تۋعان دالا
توپىراعى توزباستان،
وعان كۋا،
بايتاق دالا
جازعى اسپان.
بار الەمنىڭ
قاسيەتىن كوتەرىپ،
قازاق ۇلى - قارا جەردە
قاز باسقان!
قياعا ۇشۋ -
قيلى جۇرتتىڭ دەرتىندەي.
بەتىن اشىپ
جاتقان سىردىڭ شەرتىلمەي،
الىپ شىقتى
قاپالى ەلدىن كوز جاسى،
قازاق ۇلىن -
قاپىلىستا ولتىرمەي.
ول توقتار عوي،
ورنى بولەك ازامات،
توقتار دەگەن -
توپتان وزعان عاجاپ ات.
كوكتە - سۇڭقار،
جەردە - تۇلپار بوپ تۋعان
قازاق ۇلى -
قۇلامايتىن
قازانات!
رەكورد!
وقيعا مۇنداي
بولماعان بۇرىن ەش جەردە،
ەڭ قاتال سىناق،
قالماعان امان ەش پەندە.
قاجىماي،
تالماي،
قارسى ءبىر تۇرار
قايمىقپاي،
قازاكتىڭ ۇلى -
ازاپتى باستان كەشكەندە.
ءبىرىنشى قازاق
ءبىرىنشى رەت
تۇسكەلى تۇر سىناققا.
ەر توقتار ءۇشىن
ەرەكشە بولدى بۇل اپتا.
سونداعى ونىڭ تىلەگى -
جالعىز تاڭىردەن:
- قازاقتىڭ
ارىن،
نامىسىن
ماڭگى -
قۇلاتا كورمە،
قۇلاتپا!
ال ءوزى بولسا
ۇشاقتا مىناۋ
"ميگ" دەگەن.
تىزگىنىن ۇستاپ،
تۇلپارداي باپتاپ كۇيتتەگەن.
ءدال وسى كۇنى جاڭالىق بولدى كۇتپەگەن،
سىناقشى - ۇشقىش
جەرىنە جەتتى دىتتەگەن!..
اسپاننان اشىق
جاۋعانداي جاقۇت،
ءبىر دەمدە،
وسى عوي -
باقىت،
بەرەكە،
بايلىق -
بىلگەنگە.
دۇنيە ازات -
رەكورد!
عاجاپ!
جاساعان قازاق بالاسى.
الاڭداپ تۇردى قالىڭ ەل،
الاۋلاپ ءتۇردى
اسپان مەن جەردىڭ اراسى.
توقتار عوي مىناۋ
دۇرىستاپ
تاعى قاراشى!
ورالدى ەلگە،
ورالدى جەرگە
ءتۇلپارىن ءمىنىپ "ميگ" دەگەن.
كوتەرە المايتىن
وزىنەن باسقا جان ادام -
يىعىنداعى جۇكپەنەن.
جاسادى ەرلىك
ماڭدايعا بۇرىن بىتپەگەن.
وسى عوي، شىركىن،
جەر دەگەن
الىپ قۇرلىققا
تامىر تارتقان
مىقتى ەمەن!
قۇپيا
ءبارى،
ءبارى - قۇپيا،
جۇرگەنى دە،
تۇرعانى.
ويناعانى،
كۇلگەنى،
ويىن-ساۋىق قۇرعانى،
جىگىت بولىپ ءوستى ول -
تۇعىرلى دا،
تۇلعالى.
مويىن بۇرسا
بولعانى -
قاراپ قالار ۇزدىگىپ،
مونشاقتى مەن سىرعالى.
ونىڭ ويى بىراق تا،
قىزعالداقتا قىرداعى.
بيىكتىككە قۇلشىنىپ،
قانات قاعىپ
قىرانداي
ءبىر ورنىندا تۇرمادى.
ءوستى ويى،
بويى دا -
باتىرلارداي
جىرداعى.
جەمىسى تەك
جەردە ەمەس.
كوككە قاراي
كوكەمنىڭ
كوتەرىلىپ تۇر ءدامى.
تولعاندى توقتار،
تولعاندى.
ءبىر بيىك ءىستى قولعا الدى.
جارقىراپ اقسا
جۇلدىزداي،
سوڭىندا
جولاق جول قالدى.
ول كەزدە -
ءبارى جاسىرىن،
قۇپيا -
قۇلىپ بولعان-دى.
قۇپيا،
ءبارى قۇپيا.
اتىڭ دا سەنىڭ - قۇپيا،
زاتىڭ دا سەنىڭ - قۇپيا،
بىرەۋگە جازعان ءوتىنىش،
حاتىڭدا سەنىڭ - قۇپيا.
شىعا دا الماي تىسقارى،
كىرە دە الماي ىشكەرى.
سسسر -
جابىق قابىرعا،
جاسىرىن بارلىق ىستەرى،
جاسىرىن - توراپ تەمىر جول،
جاسىرىن اۋە كۇشتەرى.
«كگب» دەگەن
ءبىر كۇش بار
وندىرماس
تيسە تىستەرى.
قازاقستان قازىنا
تاۋسىلىپ تەگى بولمايدى
جەگەنى مەن ىشكەنى.
قۇتىلىپ ءسىرا، كەتە الماس،
قۇرىعىنا تۇسكەنى.
تىلىڭنەن دە ايىرىپ،
دىنىڭنەن دە قايىرىپ،
بىلق ەتكىزبەي
دۇنيەنى -
ۋىسىندا ۇستاعان
كەڭەستىك كەزەڭ كۇشتى ەدى!
ول كەزدە ءبارى قۇپيا،
قانات قاعىپ اسپانعا،
ۇشقانىڭ دا - قۇپيا.
تالاپتانىپ بىرەۋدى
قۇشقاننىڭ دا - قۇپيا.
الدىن-الا بولجاعان
جوسپارىڭ دا - قۇپيا.
تانىپ، ءبىلىپ،
تاڭداعان -
دوستارىڭ دا - قۇپيا.
ارالاسىپ ەتەنە
ايتقان ءسوزى - قۇپيا
توقتار كىرگەن
مەكەمە
ونىڭ دا ءوزى - قۇپيا.
<!--pagebreak--><!--pagebreak-->
قاس قاعىم ءسات «ميگ» دەگەن
ءمىندى توقتار
«ميگ» نە،
سۇڭقار جولىن ءسۇيدى مە،
شابىتتانىپ،
شارق ۇرىپ،
شىقتى اسپان
بيىگىنە،
وسى جولدا
ول تالاي،
وتقا ءتۇسىپ كۇيدى دە.
كەيدە قاتتى قۋانىپ،
كەيدە قاباق ءتۇيدى مە؟
قۇيقىلجىعان
قىرانداي
كۇيكەنتايعا شۇيلىگە.
ناعىز سىناق،
بۇل سىناق،
تاۋەكەل! - دەپ ۇشقاندار
ەندى قايتىپ كەلمەسىن،
بىلمەدى مە،
ءبىلدى مە؟!
ءبىزدىڭ توقتار
شىنىندا،
وزىنە-ءوزى سەنىمدى.
ويتكەنى،
ول -
و باستان
تاڭداعان جوق جەڭىلدى.
جان-جاعىنا قارادى،
جايماشۋاق جانارى
جاز كۇنىندەي كوڭىلدى.
ءدال قازىرگى قۋاتى،
قايىستىرار بەلىڭدى،
مايىستىرار تەمىردى.
ويتكەنى،
ول -
و باستان،
جانىمەن دە،
تانىمەن
سۇيە بىلگەن -
ءومىردى!
...قاس قاعىم ءسات -
«ميگ» دەگەن،
مىڭ شاقىرىم بيىكتەگەن.
تايىپ كەتپەي
ءدال قونۋ -
دىتتەگەن جەر -
نۇكتەدەن.
ول ءبىر -
ەرلىك،
دۇنيەدە،
ەشكىم بولجاپ،
كۇتپەگەن.
كوزسىز باتىر بولماسا،
كىم بار ونى
«قۇپ» دەگەن.
بارا المايدى
بۇل جەرگە
امالداعان،
ۇپتەگەن.
نە - «بار»،
نە - «جوق»،
بۇل جەردە،
بولعان ەمەس جۇپ دەگەن.
«ءومىر» دەگەن
جالعىز ءسوز
تاعدىرىڭدى شەشەدى،
تاعى دا ءبىر دالەلدەپ
تالقانىڭدى بىتپەگەن.
ال، قۇلاساڭ،
قۇرىدىڭ
كەتتىڭ وندا
قۇردىمعا
ءتۇزىڭ تۇگىل،
ءىزىڭ جوق،
سۇيەگىڭدى تابا الماس،
ىزدەسە دە -
يتپەنەن.
ءبىر نۇكتە
اللانىڭ ءوزى ماقۇلداپ،
كەلە جاتىر جاقىنداپ...
كەلە جاتىر...
«ميگ» كەمە
ءدال قونباققا -
نۇكتەگە.
جۇرەكتە جالىن -
لاپىلداپ،
دەلبەنى قاعىپ،
القىمداپ.
كەلە جاتىر جاقىنداپ،
قارشىعا ءمۇسىن،
نىق دەنە،
ءدال قونباققا - نۇكتەگە،
قۇيرىعى تەجەپ قونا السا،
ءومىردىڭ باسى -
بۇل نۇكتە.
ءۇمىت ءۇزىپ جوعالسا،
ءومىردىڭ سوڭى -
بۇل نۇكتە.
جەڭىسكە جەتۋ،
زور ارمان،
باقىت تا سول
باتىرعا -
مىناۋ بەس كۇن
تىرلىكتە.
استىندا تۇلپار
تاقىمداپ،
تىزگىندى تەجەپ، اقىمداپ.
كەلە جاتىر جاقىنداپ.
قوناتىن جەرى -
ءبىر نۇكتە
ءبىر نۇكتە
ءبىر نۇكتە.
مىناۋ ءومىردىڭ
جازمىشى مەنەن جازىمى.
و باستان
تاعدىر،
ءتاڭىردىڭ
ماڭدايعا بىتكەن جازۋى.
قوناتىن جەرى -
ءبىر نۇكتە.
ءۇزىلىپ تۇسكەن تامشىداي.
جۇرەكتى تۇرماس جانشىماي.
قانىنا قۇيعان
قۇدىرەت -
جانىنىڭ وسى ازىعى.
تالاۋراپ مەيلى جانسا دا.
الاۋلاپ مەيلى جانسا دا.
ايدارىنان جەل ەسىپ،
اي مەن كۇگە بەرسە دە
اينادلىپ كەلەر تۇبىندە ءبىر نۇكتە -
تەمىرقازىققا.
عارىشقا قادام
جالىنداپ
جارقىرايتىن
جاناتىن دا،
ارىنداپ
ارعىماقتاي
اعاتىن دا.
ءبىر قازاق
بار دەگەن ءسوز
بەلەڭ الدى -
بايقوڭىر.
عارىشكەرلەر ساناتىندا.
ءومىردىڭ
وزگەرگەنمەن ءجۇزى كۇندە
تاريحتىڭ جوعالمايدى ءىزى مۇلدە.
ءبىر قازاق
بار دەگەن ءسوز جەلدەي ەستى
بولاشاق -
عارىشكەرلەر تىزىمىندە.
قالماي ما،
قادىرلىنى ەل اڭعارىپ.
تۇسىنەر
تەكتى حالىق،
تەرەڭ حالىق.
بۇل حابار قۇلاعىنا تيىسىمەن
ەلباسى جاتا المادى
ەلەڭ قاعىپ.
جاتپادى
جاۋاپ ىزدەپ سۇراعىنا.
قاشاندا حالىق ءتانتى قىراعىعا.
ەستى ءسوز،
ەسەلى ءسوز -
ەل ىشىنەن
ەستىلدى
ەلباسىنىڭ قۇلاعىنا.
كىسىگە ءبارى دە وڭاي ءسوز ۇعارلىق،
ىسىنە و باستان-اق ءوزى قانىق.
توقتاتىپ
توپ ىشىنەن ءبولىپ الىپ،
توقتارمەن
ءتىل قاتىستى ءوزى بارىپ.
Cوزىنە،
پەيىلىنە،
تۇلعاسىنا،
كورگەننەن ءتانتى بولىپ،
ءبىر باسىنا.
توقتار دا
ەلباسىنا
ىرزا بولىپ
ىلديدان شىققانداي ول،
قىر باسىنا.
بۇرىننان جولىققانداي تانىسىنا.
دەدى ول:
- ۋاقىت كەرەك، ءالى شىدا. -
قاجىما،
قارەكەت ەت،
قاراپ جاتپا،
حالقىڭنىڭ قىزمەت قىل -
نامىسىنا!
توقتار دا وسى سوزگە ارقالانىپ،
ءوزى دە -
ازامات قوي - دارحان انىق.
سول كۇنى عارىشكەرلەر شات-شادىمان،
سىرلاستى ەلباسىنى ورتاعا الىپ.
جەر قانداي،
جايناپ تۇرعان
اسپان قانداي.
ءجونى جوق
جاس باتىردىڭ
جاسقانعانداي.
القىنىپ سوققان جۇرەك،
ايتقان تىلەك -
عارىشقا
العاش قادام باستالعانداي.
كوڭىلى توقتاردىڭ دا توياتتانىپ،
شالقىدى -
كەۋدەسىنەن وي اقتارىپ.
كىرگەندەي -
قۇشاعىنا
قازاقستان
ءجۇر ەدى -
كوپتەن بەرى ساياقتانىپ.
سوزىنە
ەلباسىنىڭ قاناتتانىپ،
ءبىر ىسكە بەكىنگەندەي تالاپتانىپ.
تاپسىرسا،
تاعى دا ۇشىپ
كوكسەڭگىرگە -
اتتانباق
ارمانى ءۇشىن -
ازات حالىق!
«گاۋھارتاس» نەمەسە ساۋىتبەكتىڭ اڭگىمەسى
اقىنعا تىڭ تاقىرىپ تاۋىپ كەتكەن،
التىنداي تۇسە قالعان جاۋىپ كوكتەن.
جاقىندا، ءبىر اڭگىمە
توقتار جايلى،
ەستىدىم -
ابدراحمانوۆ ساۋىتبەكتەن.
بايقاتىپ ىنىلىك سىر، دوس تىلەگىن،
ءبىر شابىت قيالىما قوستى مەنىڭ.
دەگەن ول:
- داستانىڭا دەرەك بولسىن،
توقتاردان ءبىر اڭگىمە ەستىپ ەدىم.
رەسەي ورمانىنىڭ شالعايىندا،
كورگەن ول قيىندىقتىڭ قاندايىن دا.
الدىمەن بۇل ءبىر جايدى
اقىن جازسىن،
اڭگىمە بولعاننان سوڭ ءان جايىندا.
قىراننىڭ كوردىم قانات قاققان كەزىن،
اقىنعا بىتكەندەيىن ماقتان سەزىم.
مەن-داعى ولەڭ قىلىن ورنەكتەدىم،
سونداعى ساۋىتبەكتىڭ ايتقان ءسوزىن.
* * *
تايگادا
قالىڭ ورمان اراسىندا،
زار بولىپ كوزگە ىلىگەر قاراسىنعا.
جاپادان جالعىز ءوزى
ءجۇردى توقتار
جانىنىڭ
جاسىرا الماي
جاراسىن دا.
ورماندى كۇن كەزەدى، ءتۇن كەزەدى،
ورتەنىپ وكىنىشتەن تۇردى وزەگى...
جىراقتان ساۋالىنا جاۋاپ تاپپاي،
سىناقتان قالجىراعان ءبىر كەز ەدى.
ەلجىرەپ ەت جۇرەگى - اۋىرعان شاق،
كوڭىلى الاي-تۇلەي اۋىلدى اڭساپ...
قيالى - قياداعى قاراكوزدە،
باسىندا بولعانمەنەن ءتاۋىر مانساپ.
وسىلاي تۇرا بەرمەس زامان ماڭگى،
كىم بىلگەن بالكىم، ءومىر ءتامامدالدى...
كوككە ۇشىپ،
جەتپىس رەت جەرگە قۇلاپ،
سىناقتان كەشە تاعى امان قالدى.
قينالىپ كۇنى-ءتۇنى قارا تەر بوپ،
كەمەسىن كەڭ دۇنيەنىڭ دارا تەربەپ.
قازاقتىڭ
قاز داۋىستى نار جىگىتىن،
بىلمەيدى،
بۇل جەردە ەشكىم
بار ەكەن دەپ.
بويىڭدا بولعانمەنەن اقىل-دارىن،
جوق سەنىڭ ماقتان تۇتىپ ماقۇلدارىڭ.
ءبىر كۇنى كوز جۇمىلىپ كەتە بارسا،
بىلمەيدى ەل،
بۇل قازاقتان
باتىر بارىن.
بۇل جەردە ءبارى جۇمباق،
ءبارى تىلسىم.
باق-داۋلەت،
بالا-شاعا ءارى تۇرسىن.
قازاق بوپ شىقپاعان سوڭ
جەر بەتىنە،
داڭقىڭ دا،
اتاعىڭ دا - ءبارى قۇرسىن!
كوڭىلدى بىلمەن، نەمەن ايىقتىرسام،
كىم كەلەر قۇشاعىمدى جايىپ تۇرسام.
جوق الدە،
كوز جەتپەيتىن كوكجيەككە،
قايتەدى،
ءىزىم-قايىم تايىپ تۇرسام.
جالعىزدىق!
تاعدىر تارتقان جازا ماعان،
تابىلماي جان-جاقتان قول سوزار ادام...
شاقتاردى ءوتىپ كەتكەن ەسىنە الىپ،
توقتاردى وسىنداي وي مازالاعان.
تىرلىكتىڭ كوڭىلى قالىپ ءبىرازىنان،
كەز ەدى جان-جۇرەگى قۇلازىعان.
كۇي بولىپ تۇلا بويىن تەربەتەتىن،
جانىنا بولماي قويدى ءبىر ازىق ءان.
ورماندا جۇرگەنمەنەن قىدىرىپ جاي،
بۇل تىلسىم تىرشىلىكتىڭ ءتۇرىن ۇقپاي.
جالعىز-اق جان سەرىگى الاڭ بولار،
قولىندا راديو جۇدىرىقتاي.
سويلەيدى كىل ورىسشا ونىڭ دا ءوزى،
وسىلاي اشىلمادى كوڭىل كوزى.
وسى كۇن، باياعىداي
ورالماي تۇر -
وي - سەرگەك،
دەنەنىڭ دە جەڭىل كەزى.
تۇرسا عوي كوڭىل شىركىن
تاسىپ ماڭگى،
ەسكە الىپ،
ەركە سۇلۋ - عاشىقتاردى.
ءتۇڭىلىپ بوستان-بوسقا تۇرمايىن دەپ،
تۇيمەسىن راديونىڭ باسىپ قالدى.
و، عاجاپ!
تاڭعاجايىپ ءبىر ءان كەتتى،
قۇيقىلجىپ سامعاعانداي
قىران كوكتى.
مەڭدەگەن كوڭىلدەگى كۇمان كەتتى،
كولبەگەن كوز الدىنان تۇمان كەتتى.
بۇل توقتار تۇرا المادى بويىن بيلەپ،
بوي تۇگىل ۇستاي الماي ويىن بيلەپ.
قوسىلىپ بار تابيعات اسەم ەنگە،
كەتكەندەي،
قورشاپ تۇرعان قايىڭ بيلەپ.
قۇيقىلجىپ -
قازاق ءسوزى،
قازاق ءانى،
كەتپەي تۇر كوز الدىنان عاجاپ ءالى.
داۋاداي ءان اۋەنى
دەندەپ بويدى،
اۋاداي ءارى ءمولدىر - تازا جانى.
اسەر مە،
سەزىم بە ەكەن، الدەقانداي.
اپىر-اي، قۇدىرەت بار اندە قانداي؟!
ۇقسا دا اڭسار بىراق، اڭساي بەرەر،
جۇتسا دا كاۋسار بۇلاق قانباعانداي.
يلىگىپ،
بيلىگىڭە باعانباعان،
اپىر-اي،
نەعىلعان ءۇن،
نەعىلعان ءان؟!
جۇرەگىن ساعىنىشتىڭ سازى بيلەپ،
تاسقىن بار
تۇلا بويدا اعىنداعان.
«...باساسىڭ اياعىڭدى ىرعاڭ-ىرعاڭ،
جالتىلداپ قۇلاعىڭدا التىن سىرعاڭ».
اپىر-اي، مىناۋ ءاندى ايتقان جانعا،
بولسا عوي،
ءتانىڭ - ءتامسىل،
جانىڭ - قۇربان!
شارىقتاپ،
كەيدە ءتىپتى تومەندەيدى،
«بەۋ... بەۋ...» - دەپ،
«گاۋھارتاس!» دەپ،
بەبەۋلەيدى.
ءاپ-ساتتە
انگە اينالىپ كەتەرىڭ حاق
بولعانمەن وزىڭدىكى دەنەڭ مەيلى.
«گاۋھارتاس» - كوز الدىڭدا جالتىلداعان،
كەسەدەي كۇمىستەگەن، التىنداعان.
قولىڭا ۇستاپ تۇرىپ سول كەسەنى،
كىسىدە ارمان بار ما، ءان تىڭداعان.
«جاتقانداي قۇلا تۇزدە پىشەن شاۋىپ،
قۇلادى باتىر توقتار ەستەن اۋىپ...»
ءان قايدا،
ءانشى قايدا،
ءبارى دە - ارمان،
الادى قايدان ىزدەپ، قايدان تاۋىپ؟!
سانسىراپ
سان ساۋالدىڭ
سۇراعىنان.
جەتەتىن بار ما باقىت ءسىرا، بۇعان؟!
«بەۋ... بەۋ...» - دەپ،
«گاۋھارتاس» دەپ،
بەبەۋ قاعىپ،
ءبىر اۋەن كەتپەي قويدى قۇلاعىنان.
جەر ءۇستى،
اسپان استى - كوكتەڭىز بوپ،
وتسە دە قىس پەنەن جاز، كوكتەم كۇز بوپ.
دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىن بارلاپ قويىپ،
سول ءاندى تابا المادى كوكتەن ىزدەپ.
«گاۋھارتاس!» -
ول - ماڭگىلىك ساعىنىشى،
اسپاندا -
اي مەن كۇننىڭ شاعىلىسى.
سول ءاندى ىزدەي بەردى
باتىر توقتار،
تۇرعانداي سوندا عانا باق-ىرىسى.
سۇيگەنىڭ،
سۇيسىنگەنىڭ - تاڭداعانىڭ،
ەكەنىن بولاتىنىن ءان عانا مۇڭ.
اقىرى
تالماي ىزدەپ،
تاپتى توقتار،
«گاۋھارتاس» -
بيبىگۇلدىڭ سالعان ءانى.
تۋعان جەر،
قازاقستان -
ەل مەكەنىن.
ورىنى -
ويپاڭدا ەمەس،
توردە ەكەنىن.
اقىرى
اينىماستاي
ءبىلدى توقتار،
باقىتتىڭ
كوكتە ەمەس،
جەردە ەكەنىن!
قيالىندا - قازاق قىزى
بايىڭ دا،
بيشىكەشىڭ،
زيالىڭ دا،
ءبارىنىڭ قازاق قىزى - قيالىندا.
سۇلۋلىق سۇقتاندىرماي قويماس تەگى،
كوردى ول، پايداسىن دا، زيانىن دا.
ماحاببات،
جان-جۇرەككە ۇيىتقان ءنار،
كوڭىلگە كولدەي سەزىم قۇيىپ تۇرار.
ءوزىنىڭ قىلىعىمەن،
مىنەزىمەن،
بارىنەن قازاق قىزى
بيىك تۇرار.
بەزبەنگە كىم بار سالىپ ەسەپتەگەن.
قيالسىز جىگىت كۇنى بوس وتپەگەن.
قازاقتىڭ ايەلدەرى
قاي كەزدە دە
الدىنان ۇلكەندەردىڭ كەسە وتپەگەن.
باتسا دا باسقالاردىڭ شىمبايىنا.
شىندىق بۇل -
جۇرەر دەيسىڭ كىم جايىنا.
قازاقتىڭ ايەلدەرى
قاي كەزدە دە،
قارايدى كۇيەۋىنىڭ ىڭعايىنا.
تامسانتىپ داستارحاندا تاماعى دا،
ءبىر ساتكە باعىڭ ءسۇيتىپ جانادى ما؟!
قازاقتىڭ ايەلدەرى
قاي كەزدە دە،
قارايدى قوناعىنىڭ قاباعىنا.
ەسكە السا جىگىت شاعىن، بالا كەزىن.
سەزىنەر قالدىرعانداي دالادا ءوزىن.
توقتار دا جان-تانىمەن قۇشتار ەدى،
قازاقتىڭ ءبىر قۇشۋعا قارا كوزىن.
جەتەم دەپ،
جەتە المادى سول ارمانعا.
ءدال تاپپاي
دەمەۋ بولار قونار قولعا،
قازاقتىڭ قاراكوزىن
جار ەتۋگە،
ءتاڭىرى قوسپاعانبا، جارالعاندا.
سوندا دا،
ءبىر قاراكوز جۇرەگىنەن،
كەتپەدى ورىن الىپ،
ءتۇر - وڭىنەن.
سەزىلىپ قۇشتارلىعى ىلعي وعان،
ۇستاۋعا جاسقاناتىن بىلەگىنەن.
الىستان،
كەيدە ءتىپتى جاقىن كەلىپ،
كەلىسپەي،
كەيدە ايتقانىن ماقۇل كورىپ،
توقتاردى
بۇرىلۋعا
بۇلتارتپايتىن،
ءبىرجولا ارباعانداي اقىل-كورىك
كوزىنىڭ كۇن تۇسكەندەي قيىعىنان،
سىر تارتىپ،
سيپاتىنان - سيىعىنان.
تولقىنداي بۇراتىلىپ،
قولاڭ شاشى،
توگىلىپ تۇرۋشى ەدى يىعىنان.
دەگبىرى قاشاتۇعىن
ول وتىرماي،
قاسىندا ءبىر ازىراق بولا تۇرماي.
قولاڭ شاش،
قولعا تۇسپەس ارمان بولدى-اۋ،
توقتاردىڭ بىلەگىنە وراتىلماي.
كولبەڭدەپ تۇسىندە دە، وڭىندە دە،
سەسكەنىپ،
سەلكەۋ ءتۇستى سەنىمگە دە.
اپتىعىپ
اساۋ جۇرەك تۋلاسا دا،
اقسۇڭقار ىلمەي قويدى جەمىن نەگە؟!
سويتكەنشە،
كەتتى توقتار ەلدەن جىراق،
سۇلۋدى سۇيگەن - باقىت،
كورگەن - مۇرات.
اۋىلدا قالدى تالاي
قاراكوزدەر
كىرپىگىن جاسپەن جۋىپ،
شەرمەن بۇلاپ.
الىستان ساعىنىسىپ حات الىسپاي،
ەكى ارا -
جەر مەن كوكتەي، وتە الىستاي.
كوڭىلدىڭ جارقىراعان ايدىنىنان،
اققۋ-قاز قانات قاعىپ، قاتار ۇشپاي.
توقتارعا قازاق قىزى بۇل ءبىر ارمان.
سول ءۇشىن جۇرگىنە جىر قۇرالعان.
بولادى سىر جەتكەندەي،
مۇڭ جەتكەندەي،
باياعى كوزى تانىس قۇربىلاردان.
ءبىرىنىڭ جان قۋانعان كۇلكىسىنە،
ءبىرىنىڭ ءتانتى بولعان ءتۇر-تۇسىنە.
ال، ءبىر قىز،
الما ديدار،
كۇمىس كىرپىك،
مازالاپ ءجيى كىرىپ ءجۇر تۇسىنە.
ال، ءبىر قىز،
البىراعان اق تاماعى،
البىرت كۇن،
جاستىق شاقپەن - ماقتانادى.
توقتارمەن ءبىر تىلدەسىپ قالماق ءۇشىن،
كۇرسىنىپ،
كوز جاسىمەن حات جازادى.
الىستا،
تۋعان جەردە ءۇيى قالىپ،
تۇرۋعا قۇمارتادى ءجيى بارىپ.
توقتاردىڭ ءبىر بويجەتكەن
توسكە باسقان،
بەينەسىن گازەتتەگى قيىپ الىپ.
ءبىر قىزدىڭ الاۋلاتىپ
وت - نامىسىن،
تاعدىردىڭ سوعاتىنداي توقپاعى شىن.
ال، ءبىر قىز،
ءدال قازىر-اق،
دايىن وتىر
تۇسۋگە وتقا-سۋعا
توقتار ءۇشىن.
ءبىلىنىپ سەرىلىك پەن سالدىقتا ءىزى.
قالمايدى،
قىزىل كورسە قالعىپ ءجۇزى.
توقتارعا قولىن بۇلعاپ
جاپىرلايدى،
جالعاننىڭ جولىعۋعا بارلىق قىزى.
بەيحابار توقتار مۇنىڭ
بارىنەن دە،
بارمايدى جۇرەگى ۇستاپ دارىگەرگە.
عاجايىپ عارىشكەردىڭ دارا جولى،
اينالعان ءار ساعاتى ابىگەرگە.
ۇستاعان
ۇلكەن ارنا - ىزگى مىقتاپ.
ارتىندا قازاق ەلى - ءبىزدى قۇپتاپ.
ۇشاقپەن ارپالىسقان
ارلان باتىر،
كەتپەيدى
قىزىق قۋىپ،
قىز قىزىقتاپ.
بولمايدى بوگدە قيال ويىندا ونىڭ،
تاتپايدى ءتاتتى تىرلىك مويىل ءدامىن.
سۇڭقارداي قوس قاناتى ءبۇتىن بولىپ،
تۇلپارداي تابىلمايدى بويىندا ءمىن.
ويىنا ءجيى ورالىپ بالا كەزى،
وڭاشا
«قاراعىم-اۋ»-عا سالادى ءوزى...
سوندا دا قيالىنان كەتپەي قويدى،
قازاقتىڭ
قاراپايىم قاراكوزى.
تاتيانا
تاتيانا!
تاتيانا! - دەگەن تەك اتى عانا،
زاتى ورىس بولعانىمەن
جانى - قازاق،
بار بولمىسىن بىلە بەر، باقىلا دا.
اياۋلى ايەل،
ارلى انا -
اڭداعانعا،
توقتار بەكەر تاپپاعان تاڭداعاندا،
قۇمار كوڭىل
سۇيۋگە قانباعاندا،
سىڭار كەرەك قىرانعا سامعاعاندا.
باتپان سالماق تۇسكەندە باسىڭىزعا،
سول دوس بولار،
كىم بولسا قاسىڭىزدا.
سىناقشى بوپ جۇرگەندە
سىر الدىرىپ،
توقاڭ ءبىزدىڭ توقتاعان وسى قىزعا.
وسىنى ويلاپ -
تولقيسىڭ،
تولعاناسىڭ
حاس باتىرعا تىككەندەي ول دا باسىن.
قازاق جاندى ارۋدى تاڭداعان با،
قازاق قىزى قاسىندا بولماعاسىن.
كەۋدەسىنە
كەڭدىكتىڭ قونىپ كۇنى،
تانۋ كەرەك،
سىناقشى بولىپ مۇنى.
اجارى ايداي،
كەرىلگەن كەر مارالداي،
جاراسىپ تۇر وزىنە تولىقتىعى.
ايدىڭ نۇرى تۇسكەندەي
اجارى بار.
جىلى ۇشىراپ تۇراتىن نازارى بار.
تيمۋر، ميشا -
قاسىندا قوس قۇلىنى،
بالالارمەن تولىسقان بازارى بار.
تۇلعاسى بار،
تۇلعاسى بار، ءتۇرى بار - ءدال وسىنداي،
حاس باتىرعا جاراسار جاراسۋداي.
تابيعات تا
تاپ باسىپ جاراتقانداي،
بولسىن دەپ،
عارىشكەردىڭ جارى وسىنداي.
بولعان سوڭ
بابى بولەك،
باعالى دا،
تۇرعانداي نۇر ۇيالاپ قاباعىنا.
تالايلار داستارحاننان ءدام تاتىسقان،
ءتانتى بوپ
تاتيانا تاماعىنا.
بولعان سوڭ
ءبىزدىڭ توقتار
باتىر ءارى،
الەۋمەت اۋەلەتەر اتىن ءالى.
قازىعا
قارتا قوسىپ
تاتيانا
قازاقتىڭ «بەشبارماعىن» قاتىرادى.
ەل-جۇرتتى ءبىر-بىرىنە جاقىنداتىپ،
ءار ءسوزىن ادەبىمەن ماقۇلداتىپ،
سونان سوڭ تاتيانا
قوناقتارعا،
ساماۋرىن قايناتادى ساقىلداتىپ.
توقتار - جىر،
ايەلى - ءاننىڭ قايىرماسى.
بەلگىلى العان بەتتەن تايىنباسى.
سونان سوڭ،
تۇسىنگەنگە تاتيانا،
قازاقتان
از-اق بولار ايىرماسى.
ينجەنير بولعانمەنەن ماماندىعى،
تىلەگى -
ءبىر توقتاردىڭ اماندىعى.
ءتۇرى بار ءبارىن تۇگەل كوتەرەردەي
تۇسسە ەگەر يىعىنا زامان جۇگى.
سوندىقتان نەسىبەسىن ۇيدەن كۇتكەن.
سان سىردى كەۋدەسىنە تۇيگەندىكتەن.
بىلگەنگە سونىڭ ءبارى
اسىل جاردىڭ -
توقتاردى جۇرەگىمەن سۇيگەندىكتەن.
ماحاببات -
ماڭدايداعى
باق تاۋىنداي،
باسىلماس
بويىنداعى اپتىعىنداي.
ىشىندە «ءۇش ايۋدىڭ» وتىر بۇگىن
جاراسىپ
ايدىن كولدىڭ
اققۋىنداي!
قازاعىم ۇشتى عارىشقا
ول - اسپاندا،
مەن - جەردە -
ارا قاشىق.
ازاماتقا -
اسقار تاۋ، دالا - ءناسىپ.
كوز الدىڭدى
كوگىلدىر تولقىن بيلەپ،
قارا بۇلتتار،
اق بۇلتتار ارالاسىپ.
كوك اسپاندا -
بۇلتتاردىڭ كەرۋەنى
قارا جەردە -
جۇرتتاردىڭ سەرۋەنى.
تابيعاتتىڭ
تاپ ءوزى
تابىستىرعان،
بۇل دا بولسا -
شاتتىقتىڭ شەرۋى ەدى...
جايعا قالىپ -
كۇلگەنىڭ،
كەرىسكەنىڭ،
الىس-جۇلىس،
توبەلەس،
پەرىسكەنىڭ.
جەردەگىنىڭ ءبارى دە پەندە بولىپ،
اسپانعا ۇشساڭ -
ءوزىسىڭ پەرىشتەنىڭ!
مەن -جەردەمىن.
جۇيتكيدى ول - اسپاندا.
بيىككە ۇشسا
توقتاۋعا تولاس بار ما؟
كوك سەڭگىردىڭ كوبەسىن
كىرش-كىرش تەسىپ،
قانداي عاجاپ،
عارىشقا جول اشقاندا.
قانداي عاجاپ،
عارىشقا بيىكتەگەن.
جەرى بار ما جۇرەكتى يىتپەگەن؟!
كوك سەڭگىرگە،
قيالمەن تاقاپ-تاقاپ،
كەتكەندەيىن مەنىڭ دە ءتيىپ توبەم.
ول - اسپاندا،
ارينە،
مەن -جەردەمىن.
جەردەن ءجاننات، بار ما ەكەن،
جەردەن - كەرىم!
اق اسپاننىڭ قاقپاسىن
اشىپ تاستاپ،
قانداي عاجاپ،
عارىشتى مەڭگەرگەنىم.
اسقار تاۋلار،
ابىلاي اسقان بەلدەر،
اققۋ-قازعا قۇشاعىن اشقان كولدەر.
كوك كەمەسى زىمىراپ ۇشقان كەزدە،
قانداي جاقىن
اراسى -
اسپان مەن جەر.
ايتتى دەمە،
استە ءبىر ەمگە وتىرىك،
اسپان مەن جەر اراسى تەربەتىلىپ...
ول اسپاندا زۋلايدى،
ال، مەن بولسام،
تاقىمىمدى قىسامىن،
جەردە وتىرىپ.
كەۋدەسىنەن بولعان سوڭ قازىنا - باي.
تۇرا الارما زۋلاماي، ازىناماي.
ەكى اياعىم جەر باسىپ تۇرعانمەنەن،
ەكى كوزىم اسپاننان اجىراماي.
بيىكتىككە قۇمارمىن،
باسپالداققا.
قارا باۋىر ۇقسايمىن قاسقالداققا.
تاعاتىمدى تاۋىسقان
وسى ساتتە،
بار تىلەگىم اۋىسقان -
اسپان جاققا.
قيا - شىڭعا قالىقتاپ
قىران كەتتى،
شارتاراپقا شارىقتاپ
ءبىر ءان كەتتى.
ءاننىڭ اتى كادىمگى
«قاراكەسەك» -
دۇرلىكتىرىپ تۇرارداي ۇران كوكتى.
«... سۇراساڭ رۋىمدى - قاراكەسەك،
دوسىمنان دۇشپانىم كوپ قىلعان وسەك...».
جەر دە - ءبىر،
اسپان دا -ءبىر،
ايىرماسىز،
اڭعارىپ بولار ەمەس - ارادا ەسەپ.
ءبارىبىر،
ول - اسپاندا،
مەن - جەردەمىن،
ءبىر عانا باعىتتامىن - شەڭبەردەمىن.
قىراننىڭ
قارا جەردى
قاتار ءىلىپ
كوردىم مەن -
قانجىعاعا وڭگەرگەنىن.
تيگەن سوڭ
قازاق ۇشپاي نامىسقا كوپ.
انت بەرىپ،
قولعا تالاي نان ۇستاپ ەك...
مىڭ مارتە قايتالايمىن،
ەندى مىنە،
«قازاعىم ۇشتى مەنىڭ -
عارىشقا!» دەپ.
بۇل ءسوزدى قايتالادىم تالاي ىشتەن،
مۇندايدا رۋح دەگەن قالاي ۇستەم!
ءبىر ساتكە تازاراسىڭ پەرىشتە بوپ،
ارتىق ءسوز -
ازات بولىپ،
انايى ىستەن.
ۇشۋدان كورگەن ەمەس قىران قاجىپ،
ۇلتىمنىڭ ۇلاعاتى ۇلانعا ازىق.
باردىم دا بەيسەۋوۆكە،
«بۇگىن - قازىر
بەر، - دەدىم، - ولەڭىمە ءبىر ءان جازىپ!»
ول-داعى بويدا كۇشىن ءبىر ايار ما،
شابىتقا ءتىل بىتەدى تىڭاياردا.
شالقىتىپ اسەم ءاندى،
بۇرقىراتتى -
بۇك ءتۇسىپ وتىردى دا - رويالعا!
الاۋلاپ سەزىم وتى جاناتىنداي،
عارىشقا ول دا ۇشىپ باراتىنداي،
سىرنايىن سىر ساندىقتىڭ سوققىلايدى،
دىرىلدەپ قارلىعاشتىڭ قاناتىنداي.
سازگەردى
سول ءبىر ساتتە شابىت كەرنەپ،
جۇرەگى قايتا-قايتا قاعىپ، تەربەپ.
ءبىر ءاندى بۇرقىراتتى
بۇيرا تولقىن،
بۋسانىپ تۇلا بويى - اعىپ تەرلەپ.
اسەت تە ءاننىڭ شىركىن قۇلاگەرى،
بۇل كۇندە اسەم سازگەر - مۇراگەرى.
«قازاعىم ۇشتى مەنىڭ عارىشقا!» - دەپ،
شىققان ءان،
سول ساتتەگى مىناۋ ەدى:
«تۇرامىن قالاي تاڭدانباي،
ايتسام ءبىر ەكەن ءان قانداي؟!
عارىشقا ۇشىپ ەر قازاق،
حالقىمنىڭ باعى جانعانداي.
اتاعى كەتتى الىسقا،
بيىككە قاراي قارىشتا.
ەلىمنىڭ داڭقىن كوتەرىپ،
قازاعىم ۇشتى عارىشقا!
قيادا قىران تۇلەيدى،
جىگەرىڭ جەڭدى ۇرەيدى.
اينالىپ جەرگە كەلگەنشە،
اماندىق ەلىڭ تىلەيدى.
ىرزامىن نۇرلى تاڭدارعا،
قۋانباي قالعان جان بار ما؟
قازاقتىڭ ۇلى ۇشقان سوڭ،
جەتكەندەي بولدىم ارمانعا!»
عالامشاردان قاراعاندا
دۇنيە بارا جاتىر جانىپ نەگە؟!
جارقىلداپ،
جان-جاعىنا جارىق بەرە،
وت قۇسىپ،
اق جالىنعا
ارالاسىپ،
زىمىراپ بارا جاتىر -
الىپ كەمە.
زىمىراپ بارا جاتىر،
زىرىل قاعىپ،
سوڭىندا گۇرىلدەگەن ءبىر ءۇن قالىپ.
ۇيىندە اكەسىنىڭ جايعاسقانداي،
ىشىندە توقتار وتىر كۇلىم قاعىپ.
سابىرلى.
سول باياعى سەرگەكتىگى.
العانداي قۇشاعىنا جەر-كوك مۇنى.
كوتەرىپ تۋعان جەردىڭ تۇعىرىنان
ايالاپ -
التىن بەسىك تەربەپ تۇردى.
كوماندير الەكساندر ۆولكوۆ تۇردى،
كوكجالداي جاڭا كەلگەن جورتىپ قىردى.
قاسىندا اۆستراليالىق - فرانك فيبەس،
توقتار دا -
تۇڭعىش رەت تولقىپ تۇردى.
ۇشەۋى -
ءۇش مەملەكەت -
«ۇشتاعانى» -
تىزگىنى ءبىر كەمەنىڭ ۇستاعانى.
كەمەنىڭ ءىشى تۇگەل نۇرعا تولىپ،
كۇدىكتىڭ كولەڭكەسى تىستا قالدى.
بىرلەسىپ،
بىلەك قوسىپ،
بەيىمدەلە،
قارايدى ءبىر-بىرىنە مەيىرلەنە.
ادامدار الىس جولعا اتتانعاندا،
دارقاندىق داريدى ەكەن پەيىلگە دە.
زىمىراپ،
ايعا قاراي ۇشتى كەمە،
قۇشتارلىق -
عاجاپ سەزىم قۇشتى دەنە.
ءار تۇلعا
ءبىر-بىرىمەن تۇتاسقانداي،
تابىنىپ
ءبىر ءتاڭىرى -
كۇشتىگە دە.
بارىڭدە
ءبىر-اق
باعىت،
ءبىر-اق تىلەك،
بولاشاق -
ءبىر ۇمىتتەن شىراق تىلەپ.
قوسىلىپ ءبىر-بىرىنە ءلۇپىل قاعىپ،
تاپقانداي
تار كەۋدەدە
تۇراق -
جۇرەك.
ءبىر بولىپ مۇراتى دا، ماقساتى دا،
تاريحتىڭ ۇلەس قوسىپ جاقسى اتىنا.
كىرىسىپ كەتتى سول ءسات
اماناتتاي،
بەرىلگەن تاپسىرما بار باس-باسىنا.
زۋلايدى -
الىپ كەمە كوككە قاراي،
كوڭىلگە قۋانىشى توككەن اراي.
و، ءتاڭىر!
ءۇش باتىردىڭ
ەرلىك جولى،
ءبىر ساتكە،
تاعات تاۋىپ توقتاماعاي؟!
اقجولاق ءىز قالدىرىپ، جاندى نارتتاي،
زۋلايدى -
قايتسىن ەندى جان قۇمارتپاي؟!
اسپاننىڭ اياسىندا
الىپ كەمە،
اتويلاپ
ارىندايدى -
ارعىماقتاي.
اسپاننىڭ الىپ اسۋ بيىكتەرىن،
كوردىڭ بە،
جەر - انانى يىتكەنىن.
ۇشەۋدىڭ ىشىندەگى
ماعان جاقىن،
توقتار عوي،
ول -
ءوزىمنىڭ كەيىپكەرىم.
ۇيىقتاماي تاڭعا دەيىن كەي كۇندەردە،
قوسىلىپ ەلدىڭ قامىن جەيتىندەرگە.
توقتاردى توپتان ءبولىپ،
دارا تۇلعا،
سومدايىن -
كەيىپكەردىڭ كەيپىن مەن دە.
باقىتتى كۇنى ونىڭ
بۇگىن انىق.
جانارىن جەر-جاھانعا تىگىپ الىپ.
قارايدى -
دۇنيەگە،
ءدۇيىم ەلگە،
بۇل توقتار،
ەڭ بيىككە شىعىپ الىپ.
قىرانداي دارا سامعاپ،
قيىرداعى.
ماڭدايعا وسى شىعار بۇيىرعانى.
وزىمەن بىرگە سامعاپ كەلە جاتىر
جالاۋى،
تۋعان جەردىڭ
ءتۇيىر ءدانى.
دۇنيەنىڭ شىندىعىن دا، سۇمدىعىن دا،
كوردى ول -
تانۋ كەرەك كىمدى مۇندا؟!
بيىكتەن قاراعاندا
جەردەگىلەر،
اينالىپ كەتەدى ەكەن قىل-قىبىرعا.
ال، بىراق،
ءبارى عاجاپ - توقتار ءۇشىن.
قۇر بوسقا جۇمسامايدى جوققا كۇشىن.
سان سۇراق
جان-جۇرەگىن مازالايدى،
قامشىلاپ
بويىنداعى وت-نامىسىن!
وسىلاي -
وي - سۇراپىل قىستالايدى.
باعىتى تۇرعانمەنەن نۇسقاپ ايدى.
دۇنيە الاباجاق،
الاس-كۇلەس،
ول تىرلىك،
بۇل تىرلىككە ۇقسامايدى.
بايقالىپ بىلمەگەنىڭ،
كورمەگەنىڭ.
ۇستىنە كوزىڭ سالساڭ زور دەنەنىڭ.
بار سىرىن جاسىرا الماي
دىرىلدەيدى -
بيىكتەن قاراعاندا
جەر دەگەنىڭ.
تەگەۋرىن -
ءبىر قاقتىعىس بار ما تىستا،
جاتقانداي
قيراتىپ تا،
ورناتىپ تا.
و باستان
وڭتۇستىك بار،
سولتۇستىك بار،
ورتالىق،
بار شىعىس تا بار،
بار باتىستا تا.
قاراساڭ جوعارىدان
تومەندەردى،
تاپپايسىڭ كەرەمەتتى - كەمەنگەردى.
سەنبەيدى ول
كوزى كوردى،
مىنا جەردى
ءبارى ءبىر،
تۇتاس دەنە دەگەندەردى.
مىنا جەر -
ءتىلىم-ءتىلىم،
شيماي-شيماي،
قالپى جوق ءبىرىن-ءبىرى قيمايتىنداي.
دۇنيە اتىس-شابىس،
الاي-تۇلەي،
ادامدار جەر بەتىنە سىيمايتىنداي.
حالىقتىڭ تۇزەلمەيدى قالپى مۇنان.
كورىنەر بارا-بارا سالتى كۇمان.
ەمىنىپ ەۋروپا،
ازيانىڭ
از كۇندە العالى تۇر القىمىنان.
قاپىرىق افريكا
قاپىلعالى،
دەنەسى وت-جالىن بوپ لاپىلدادى.
ال، اناۋ امەريكا،
الاباجاق،
تۇر ءانى،
ءتۇرتىپ قالساڭ اتىلعالى.
بىلمەيسىڭ قايدا راحات، قايدا باقىت،
اتتاساڭ - تابانىڭدى تايعاناتىپ.
رەسەي قالىڭ ورمان قۇشاعىندا،
تۇنجىراپ،
تۇرعاندايىن ويعا باتىپ.
قانشا جاز،
تىنىم تاپپاي نەشە قىستان،
بىت-شىت بوپ،
كەشەگى كۇن، كەشەگى ۇستام،
شاق قالىپ، كۇل-تالقان بوپ جارىلۋعا،
شىنىداي شىتىناپ تۇر
شەشەنستان.
قاعىسىپ،
قاقتىعىسىپ، ەرەگەسىپ،
تابىسىپ،
تاعى قايتا توبەلەسىپ.
جاۋلاسىپ ءبىر-بىرىمەن
جاتقان ەلدەر،
كەلمەيدى مامىلەگە «نەگە؟» - دەسىپ.
دەسەك تە،
باتىس تا بار،
شىعىس تا بار،
قالايشا ءبىرىن-ءبىرى ۇعىستى ولار؟!
استىنا ءپىل-تاباننىڭ تۇسكەننەن سوڭ،
جانشىلىپ ءولىپ جاتىر قۇمىرسقالار.
شايقالىپ قالدى شارۋا،
قالدى كاسىپ.
زاماننىڭ ارتى - قىرعىن، الدى - ءناسىپ.
باقاسىپ ءبىر-بىرىمەن
باتىس-شىعىس،
وڭتۇستىك سولتۇستىكپەن سالعىلاسىپ.
دۇنيەنىڭ وسىلايشا باسى قاتىپ،
بالاسى ويناي الماي اسىق اتىپ.
وزبەكتەر
ءوز الدىنا جوڭكىلىپ ءجۇر،
جەمىسىن جەر جۇزىنە شاشىراتىپ.
دەگەندەي ويداعى ءىستىڭ ءجونى كەلدى،
قىتاي دا تاپقان سىندى جەمىن ەندى...
تاجىكتەر تاپا تال ءتۇس،
قايىر سۇراپ،
قازاقتىڭ قاقپاسىنا ەمىنەدى.
اۋعاندار
قاشىپ-پىسىپ تاۋدان تاۋعا،
جولىعىپ كوز اشپاستان جاۋدان جاۋعا.
تىنىشى ىشىندەگى -
قازاقستان،
توقتار دا دەدى ىشىنەن:
- ءتاۋبا! ءتاۋبا!
تۇسىنسەڭ
بۇل دۇنيەنىڭ ءمانىن بەرىك.
جەر - انا جاتادى ەكەن ءنارىن بەرىپ.
بۇل جولى
ءبىلدى توقتار تۇرارىڭدى،
بيىككە كوتەرىلسەڭ -
ءبارىن كورىپ.
دۇنيەدە
باتىس تا بار،
شىعىس تا بار.
تۇتاس دەپ وي مەن قىردى كىم ۇستانار؟!
جاتىر ول
جانتالاسا قارۋلانىپ،
ازىرگە،
ءتۇرى دە جوق تىنىشتالار.
دۇنيەدە شىعىس جوق دەپ،
باتىس جوق دەپ،
ارپالىس،
الاس-كۇلەس،
اتىس جوق دەپ.
كىم ايتار -
ءتورت قۇبىلا
تىپا-تىنىش،
جالعاندا شيماي-شاتاق، شاتىس جوق دەپ.
ءبىر بەلەڭ اسىپ ءتۇسىپ
ءبىر بەلەڭنەن.
دۇنيە بوساماعان دۇربەلەڭنەن.
كەي ەلدە،
كەردەڭدەگەن قىلمىسكەرلەر
بوسىپ ءجۇر،
ورىن تاپپاي تۇرمەلەردەن.
وسى جاي ساباق بولار ءار ادامعا،
حالىقتىڭ كادەسىنە جاراعاندا.
دۇنيەنىڭ بارشىلىعىن
تارشىلىعىن،
بىلەسىڭ،
تەك بيىكتەن قاراعاندا!
تۋعان جەرگە ورالۋ
مىنا زامان
كىمدى ۇعىپ،
كىمدى بىلگەن؟!
ارپالىسىپ
اقيقات - شىندىعىمەن.
قايدا مەيلى شىقساڭ دا،
قاتە كەتپەي
و، تۋعان جەر -
تارتادى كىندىگىڭنەن.
ويتكەنى وعان،
سەنى ماڭگى - بايلاعانسىڭ.
كەڭ كوسىلىپ،
كەڭ جاتىپ - جايلاعانسىڭ.
ۇيگە قايتىپ ورالۋ
ءبىر شىققان سوڭ،
باياعى ادەت،
ول ەندى - قايدان قالسىن؟!
تابيعاتتىڭ تۇسىنبەي نە ەكەنىنە،
ۋاقىت شىركىن، جەكسە دە جەتەگىنە.
ادام تۇگىل،
قايداعى حايۋان دا،
ورالادى ءوزىنىڭ مەكەنىنە.
تابيعاتتىڭ ىرقىنا باعىنىپ كەي،
تۇرعانىڭمەن،
ساپارىڭ تاعى بىتپەي،
قايدا مەيلى،
ۇيادان ۇشساڭ-داعى،
تارتىپ الار تۋعان جەر ماگنيتتەي.
تۋعان جەردىڭ توسىندە قىبىر ەتپەي،
تۇرا المايسىڭ ءبارىبىر،
تۇعىر ەتپەي،
قايدا مەيلى كەتسەڭ دە،
كەرىم دۇنيە،
و، تۋعان جەر -
تارتادى قۇدىرەتتەي!
وراتىلىپ ۋاقىت ۇرشىعىنا،
مەزى بولىپ دۇنيە قىر-سىرىنا.
جۇرسەڭ-داعى
بەزىنىپ كەتە المايسىڭ،
كەلەم سونىڭ تۇسىنبەي تىلسىمىنا.
ارمان عاجاپ -
ارينە، بيىكتەگەن -
بار تەڭەۋدى مەن-داعى ءۇيىپ-توگەم.
قايدا مەيلى جۇرسەم دە،
و، تۋعان جەر،
قۇدىرەتىڭە باسىمدى ءيىپ كەلەم!
كوكجيەكتىڭ
كوز جەتپەس ۇشانىندا،
قاسيەتىڭدى بىلەمىن - ۇشامىن دا.
اسپان مەنى
باسقانمەن باۋىرىنا،
و، تۋعان جەر،
مەن ماڭگى - قۇشاعىڭدا.
جەتكىزە المان ءجونىڭدى - ايتىپ تەرەڭ،
تۋرا جولدان كەتە الماس تايقىپ كەمەم.
قۇشاعىڭنان
قانشا رەت ۇشىرساڭ دا،
ءوز توسىڭە ءبارىبىر قايتىپ كەلەم.
كوز الدىندا -
كولبەڭدەپ ءوتتى الىستان،
قايران كۇندەر
قاۋىشىپ - كوپ تابىسقان.
ول دا ساعان
ورالىپ كەلە جاتىر،
كۇنى كەشە
توسىڭنەن -
توقتار ۇشقان.
جۇرسە-داعى تىرلىكتە كىم سابىلىپ.
مۇمكىن ەمەس بولۋى مۇنشاما ۇمىت.
از عانا كۇن بولعانمەن
اسپان جاقتا،
تۋعان جەردى قالىپتى
شىن ساعىنىپ.
ازاماتتىڭ تۋعان جەر،
و، تۇراعى!
قۇشاعىنان شىعارىپ، باتىرادى.
بايقوڭىردان بۇل ساپار
باستالعانمەن،
تۇسەر جەرى -
تورعايدىڭ توپىراعى.
ۇشقاننان سوڭ بيىككە بالاپانى،
تەبىرەنبەي تۇرا الماس دالا تاعى.
جايالىقتاي ءسابيىن وراپ الار
تورعاي جەرى -
انانىڭ الاقانى.
تاڭعالماسقا بولا ما،
باي - تاڭىرگە.
اقيقاتتى
اق سويلە،
ايتا ءبىل دە.
جاراتىلىپ
جەر - انا قۇرساعىنان،
قايتا تۋىپ كەلگەندەي
قايتا ومىرگە!
ادامزاتقا ويلانسا
ارمان دايىن.
جولاۋشىعا
جەبەۋشى بولعان ءدايىم.
كوز ۇشىندا
كورىنگەن تورعاي ءتورى،
مىنە،
مىنە، جاقىنداپ قالعاندايىن.
ءمولدىر اسپان.
جۇزىندە جولاق قالماي.
قايتا ورالدى
قىران قۇس - قانات تالماي.
جەرگە قاراي ول ەمەس،
جەردىڭ ءوزى -
وعان قاراي
جاقىنداپ كەلاتقانداي.
مىڭ سالەم،
بۇكىل قازاق قاۋىمىنا،
مىنەزى تارتىپ تۋعان تاۋ ۇلىنا.
پەيىلى جالپاق جۇرتتىڭ
كەڭدىگىندەي،
تارتاتىن بارلىق ۇلتتى باۋىرىنا
دالانىڭ قانات قاعىپ قىراندارى،
ۇرپاققا
ءۇن قاتقانداي
ۇلاندارى.
تابانى تيگەن كەزدە
توپىراققا
توقتار دا
تەبىرەنبەي تۇرا المادى.
جەڭىلدەپ، اۋىر جۇكتەن ءزىل باتپانداي.
كومكەرىپ دۇنيەنى گۇل جاپقانداي.
توقتاردى
ءتورت قۇبىلا
تۇگەل قورشاپ،
-جارايسىڭ!
جارايسىڭ! - دەپ ءتىل قاتقانداي.
قازاقتىڭ ءار اۋىلى،
ءار قالاسى.
اسقار تاۋ،
ايدىن شالقار،
سار دالاسى...
توقتارعا ىزەت ەتىپ يىلگەندەي،
اق نيەت -
ادامزاتتىڭ بار بالاسى.
دۇركىرەپ
دۇنيەنىڭ عاجاپ ءۇنى،
سابيدەي پاك كوڭىلدىڭ تازالىعى.
جاڭعىرىپ،
جالپاق الەم قول سوققانداي:
جاسا! - دەپ، -
- قازاقستان!
- قازاق ۇلى!
توقتار مەن مۇحتار نەمەسە دەپۋتاتتىق دودا
وي دەگەن دە كوپ ەدى،
توي دەگەن دە كوپ ەدى.
ايتا بەرسە وسىنىڭ -
تولىپ جاتىر سەبەبى.
كەلتىرمەسە بابىنا
بەرە قويماس جەر ازىق.
جەتىپ قيىن شاعىنا
بارا جاتىر ەل ازىپ.
ءبىر كۇندىگىن ويلايتىن،
كەمتارلار دا كوبەيدى.
جۇتقان سايىن تويمايتىن
جەمقورلار دا كوبەيدى.
يەك ارتىپ ارىزعا
جاتقاندار دا كوبەيدى،
بەلشەسىنەن قارىزعا
باتقاندار دا كوبەيدى.
ايتقان ءسوزى وتەتىن
تانىس ەلدەر كوبەيدى.
اتىپ،
اسىپ كەتەتىن
قانىشەرلەر كوبەيدى.
تەز ءتۇسىرىپ قاقپانعا
قىلقىندىرعان
قيلى كۇن...
بەتتەن ۇرىپ ايتساڭ دا
بىلق ەتپەيدى
بيلىگىڭ.
دەيدى بيلىك:
- ۇندەمە،
شەتەلدەرگە جەر كەرەك...
وسى كەزدە
مىنبەگە
شىعاتۇعىن ەر كەرەك!
...وسىنى ويلاپ مۇحتار دا،
تەك جاتپادى توقتار دا.
ەكى جاقتان توپ باستاپ،
انداعايلاپ،
شىقتى العا.
جەردىڭ نانىن جەگەسىن،
ەلدىڭ قامىن جەگەسىن.
ەڭىرەگەن
ەر بولسا،
«ەندى قالاي؟!» دەمەسىن،
بۇردى سوسىن ايدىنعا
ساياساتتىڭ كەمەسىن.
قارا حالىق قارسى الدى،
تۇلعاسىنا تامساندى.
«توقتار كەلە جاتىر!» دەپ،
جارياعا جار سالدى.
تىم بەرىلمەي سەزىمگە،
تۇرا بىلەر سوزىندە.
ەل مىقتىسىن ىزدەيدى،
كوكپار-دودا كەزىندە.
كىم بار دەيسىڭ قۇر جاتقان؟!
قازاق ءۇشىن ءبىر ماقتان
قالىڭ ەلدى قاق جارىپ،
توقتار شىقتى ءبىر جاقتان.
مۇحتار شىقتى ءبىر جاقتان.
ەكى مىقتى قوسىلىپ،
سىر سۋىنداي جوسىلىپ،
ەل الدىنا شىققاندا
كورگەن ەمەس توسىلىپ.
ەكەۋى دە نامىستى ەر،
قىزىلوردا - تانىس جەر.
ءبىرى اقىن - عاجايىپ،
ءبىرى - عاجاپ عارىشكەر!
ەكى بىردەي الىپتىڭ،
باۋىرلاسى بار ۇلتتىڭ.
شەك جوق ەدى شىنىندا،
قۋانىشىندا حالىقتىڭ.
ەل قالىپتى ساعىنىپ،
تاعى تىلەك،
تاعى ءۇمىت.
قوسىلعانداي
ەكى وزەن -
ەكى جاقتان اعىلىپ.
ۇدەتكەنمەن كوكپاردى،
ءۇيىپ توگىپ جوق-باردى.
بيلىك بىراق،
بوي بەرمەي،
مۇقاتپاقشى مۇحتاردى،
توقتاتپاقشى توقتاردى.
بىرەۋ ءجونسىز ءتيىسىپ:
(100 گرامىن ءجيى ءىشىپ)
سىردان نەنى جوعالتتىڭ،
(بولسا دا ورتاق قارا جەر!)
عارىشىڭا ۇشا بەر،
ارىسىڭا بارا بەر! -
دەگەنىن-اي،
سوندا ءبىر،
ەسسىز،
ەسەر،
ەسالاڭ.
ەسالاڭنىڭ ول ءسوزىن،
قولدامادى ەش ادام...
باقىت سىيلاپ بارشاعا،
ەل بىرلىگى -
باستى ارمان.
بيلىك قارسى بولسا دا،
جەڭىپ شىقتى قوس تارلان.
جاقسىلاردان ءىز قالار،
حالقىن سۇيگەن تالاندى.
بىت-شىت قىلىپ
بۇزدى ولار،
بوگەت بولعان قامالدى.
بۇكىل ولكە قول سوقتى،
ەگىز ۇلعا ەلدەگى.
سىردىڭ سۋى
سول ساتتە
سىيراعىنان كەلمەدى.
كۇن وتكىزبەي بوسقا قۇر،
ەلدىڭ مۇڭى - شەرىمەن.
ءبىر-اق شىقتى
قوس باتىر -
پارلامەنتتىڭ تورىنەن.
كەلە سالا ەكەۋى -
ەل قامىنا كىرىستى.
دۇرىس! - دەدى دۇرىستى،
بۇرىس! - دەدى بۇرىستى.
ەكەۋىنىڭ جىگەرى -
تاسىتقانداي ىرىستى.
قايناتقانداي قۇرىشتى.
مۇحتار ءتىلدى قورعادى،
توقتار ءدىلدى قورعادى.
ەكى باتىر بىرىگىپ
تۋعان ەلدى قورعادى.
جاسىل جايلاۋ
اسقار تاۋ،
وزەن-كولدى قورعادى.
ساتىلۋعا شاق قالعان
قايران جەردى قورعادى.
سويلەپ ەدى،
نە كەرەك؟!
ەلدى اۋزىنا قاراتىپ...
بيلىك دەگەن كەرەمەت،
پارلامەنتتى
جىبەردى
ءبىر-اق كۇندە تاراتىپ!
توقتارمەن سۇحبات
- تۋعان جەرىڭ؟
- ءمادي مەن تاتتىمبەتتىڭ مەكەنىندە،
تۋىپپىن «قارقارالى» ەتەگىندە...
- تۋعان جىلىڭ؟
-اينالىپ ۇلى جەڭىس كوزايىمعا،
تۋىپپىن قىرىق التىنىڭ جاز ايىندا.
- اكەڭىز جايلى؟
- تاعدىرىم تۋا سالا تاسقا اينالىپ،
اكەدەن جاپا شەكتىم، جاستاي قالىپ...
- شەشەڭىز جايلى؟
-پانالاپ ءومىر-تىرلىك قالقاسىندا،
انامنىڭ امان ءوستىم ارقاسىندا.
- بالالىعىڭ قالاي ءوتتى؟
- كوپ كوردىم بالالىقتىڭ قىزىق كۇنىن،
تەنتەكتىگىم، ەمەس تەك، بۇزىقتىعىم.
- سىر ايتساڭىز از عانا؟
كۇندەرىڭنەن بوزبالا...
تۋعان جەرى تورعاي ما،
الدە ىرعىز با؟
عاشىق بولدىم ءبىر قىزعا.
اينالدى ول مەن ءۇشىن
قول جەتپەيتىن جۇلدىزعا.
- تاتيانامەن تانىستىعىڭ؟
- قونعانداي بوپ جۇرگەندە جات ۇياعا،
باقىتىما جولىقتى - تاتيانا.
«ءتاتىش» دەيدى قازاقتار ەركەلەتىپ،
«تاتيانا» -
انشەيىن اتى عانا!
- بالالارىڭىز جايلى؟
- باقىتىم دا،
باعىم دا - وسى كۇنگى،
ماقتان ەتەم وزىمە قوس ۇلىمدى.
تۇلعاسىنا ىرزامىن تاۋداي بولعان،
قۇلىندارىم -
پاپاسىنان اۋماي قالعان.
- قازاق ءتىلىن بىلە مە؟
- بىلمەسە ەگەر ۇرپاعىم قازاق ءتىلىن،
وندا مەنىڭ قۇر بەكەر - ازاتتىعىم!
عارىشكەرلىك قادامىڭىز؟
- شەشەدى عوي تاعدىر مەن تالان ءبارىن.
ۇشقىش بولۋ...
سول ەدى - بار ارمانىم.
ارمانىما جەتكەندە،
سەن بىلەسىڭ،
عارىشكەرلىك ساپارىم جول العانىن.
ءجۇرمىن قازىر حالقىمنىڭ ورتاسىندا.
داستۇرىمەن جۇرتىمنىڭ سالتى وسىندا.
عارىشكەر بوپ اتاندىم،
مەن - العاشقى،
ەگەمەندى ەلىمنىڭ ارقاسىندا!
- دەپۋتات بولدىڭىز؟
- زامان جۇگى كۇردەلى ول-داعى انىق.
باستاعان ءىس -
ءبىرازى جولدا قالىپ.
اقيقاتىن ايتۋعا
كەرەك بولدى -
كوكىرەگىمدە،
كوپ ويلار قوردالانىپ.
سول ءبىر جايلار جانىمدى مۇڭايتادى.
قاي ىسكە دە
قارايمىن - سىناي تاعى.
زاحار شاشقان
زاماننىڭ
زار مەن شەرىن،
مەن ايتپاسام،
بۇل كۇندە،
كىم ايتادى؟!
- ويىمىزشا، وسى ءبىزدىڭ،
ارداق تۇتار دوسىڭىز كىم؟
- دوستارىمدى ايتا المايمىن كوپ دەپ تە،
جانە ءتىپتى از دەمەن.
بالالىقتا،
وقىعاندا مەكتەپتە،
كۇندەرىمدە ارمان جولىن كوزدەگەن.
تالاي دوستى كوپ كوردىم،
جاۋدا بولماي قالعان جوق.
بۇل باسىمنان تالاي ءجايدى وتكەردىم،
مەندە ءالى ارمان كوپ.
سىرلارى بار مۇنىڭ دا،
جان بولماسا جارىمەس،
ءبىر مەن ءۇشىن،
شىنىندا،
ادال جاننىڭ ءبارى دوس.
دوستارىمدى دەي المايمىن،
سوڭعى جانە العاشقى...
اعالاردىڭ ىشىندە،
ارداق تۇتام، ولجاستى.
- قۇرداستاردىڭ ىشىندە...
- بۇل ءسوزىمدى ءتۇسىن مەيلى، تۇسىنبە،
قۇرداستاردىڭ ىشىندە،
قىمبات ماعان ءبىر ادام.
ول - بالتاش قوي،
جانىمەن دە،
جۇرەگىمەن ۇناعان.
ءيا، ايتپاقشى، سەنىڭ دە،
بار ەدى عوي،
بالتاش جايلى ولەڭىڭ.
وقىپ بەرشى،
دەمەۋ بولسىن كوڭىلگە!
- وقى دەسەڭ
وقيىن،
بالتاش دوسقا،
بولسىن قوسقان
لەبىزىم مەنىڭ دە...
ايىبى ونىڭ -
ويىنىڭ بيىكتىگى.
ايىبى ونىڭ -
بويىنىڭ بيىكتىگى.
بالتاش، بالتاش -
بار ۇلتتىڭ ماقتانىشى،
بالتاش، بالتاش -
حالىقتىڭ سۇيىكتى ۇلى!
تاعدىرى بار تالايدان جاي ۇقتىرعان.
اق جۇرەگى - اقىلىن بايىتتىرعان.
بۇل زانتالاق زامانعا مەن نە دەرمىن؟!
مىقتىلىعىن كىسىنىڭ ايىپ قىلعان.
قۇشاق جايىپ - جول اشىپ ەپتىلەرگە،
قىرىن قاراپ تۇرعانداي تەكتىلەرگە.
بۇل زانتالاق زامانعا مەن نە دەرمىن؟!
قۋات ەمەس،
قۇم قۇيعان وت-جىگەرگە.
دوس دەگەننىڭ ءبىرى - قۋ، ءبىرى - كوسە،
سونىڭ جولى كەسىلەر كىم ۇدەسە؟!
شەنەۋنىكتەر قارايدى شەكەسىنەن،
بارماعىنان بال جەگەن كۇنى كەشە!
جارعا سوققان زامان-اي اقىلدىنى.
ادامداردىڭ ازايىپ تاتۋلىعى.
قيسىق،
قىڭىر،
قىرسىقتى
قيىپ وتەر،
بالتاش،
بالتاش -
بالتاداي باتىلدىعى!
يە قىلعان تابيعات زيالى اتقا،
جۇرەگىنە ۇلىلىق ۇيالاتقان.
بالتاش،
بالتاش ءوزىنىڭ اتىنا ساي،
بالتا بولىپ سىلتەنگەن قياناتقا!
بالتاش...
بالتاش ءبىر ءسابي بالادايىن،
كىم دوس بولسا - سول تۋىس، سول اعايىن.
الاڭ بولىپ جۇرگەنى قاشان كورسەڭ،
اۋىل جايى...
قوسا ويلاپ قالا جايىن.
سەڭدى بۇزىپ،
ساۋلەدەي ساۋىردەگى،
ءدۇر سىلكىندىر -
دالانىڭ داۋىل-جەلى.
بالتاش،
بالتاش -
بەرىسپەس باتىرلارداي
ءدال بۇگىنگى زاماننىڭ
جاۋىنگەرى!
«ءۇش ايۋ»
ەجەلگى
ەركە
ەسىلدىڭ جاعاسىندا.
اسىرىپ
مەرەيتويدىڭ باعاسىن دا.
ەل-جۇرتى «ءۇش ايۋ» دەپ اتاپ كەتكەن،
تۇراعى -
ەر توقتاردىڭ ناق وسىندا.
«ءۇش ايۋ» -
استانانىڭ ىرگەسىندە،
ەڭكەيىپ كۇننىڭ كوزى تۇر بەسىندە.
مانادان ەل تاسقىنى توقتاعان جوق،
مەكەنىن عارىشكەردىڭ بىلمەسىن بە؟!
بۇل ارا قازىر -
«توقتار قالاشىعى»،
داۋىرلەپ تۋعان كۇننىڭ جاراسىمى.
شىلدەنىڭ 27 جۇلدىزىندا،
جيىلدى قالىڭ ەلدىڭ بار اسىلى.
ءبىر شوعىر عارىشكەرلەر،
اكىم-قارا.
وسىندا انشىلەر دە، اقىندار دا.
شىرەنگەن شەنەۋنىكتەر
كۇزەتىمەن -
جانىنا جان شوشيتىپ جاقىندارعا.
قوناقتار وزىمىزدەن، شەتەلدەن دە،
ارنايى، كەيبىرەۋى توتەننەن دە.
توپىرلاپ، اعىل-تەگىل كەلىپ جاتىر،
بىلگەنگە مۇنىڭ ءبارى بەكەردەن بە؟!
ءسوز سويلەپ مينيسترلەر باس جاعىندا،
اسابا قايتا-قايتا «توست» قامىندا.
اتىنان
ات ۇركەتىن نەبىر كوسەم،
اتاقتى اكادەميك، جاس عالىم دا.
كورەسىڭ بارلىق ۇلتتىڭ بالاسىن دا،
قۇرىلىسشى،
جۇمىسشىنىڭ دا - ءبارى وسىندا.
كۇيشىلەر كۇمىس كۇيىن كۇمبىرلەتىپ،
انشىلەر جىر توگەدى اراسىندا.
ورانىپ وڭشەڭ نويان
ءورت - اڭىزعا،
قالعاندا قان جۇگىرىپ ارقامىزعا.
و، عاجاپ!
ويدا جوقتا،
وسى مەزگىل،
ەلباسى جەتىپ كەلدى ورتامىزعا.
ارعىماق،
اسىل تۇلپار جەتەگىندە،
كەلگەن دەپ ويلاماڭىز توتە كىمگە؟!
ەرەكشە نۇر وينادى
ويدا جوقتا -
«ءۇش ايۋ» -
ەر توقتاردىڭ مەكەنىندە،
بوگەلمەي
ەلباسى دا جەلپىنگەنى،
دەگەندە: - «حاس تۇلپاردى كەلتىر، كانى».
جەر تارپىپ،
كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەيدى،
ارعىماق
التىن كۇمىس ەر-تۇرمانى.
تۇرمادى ەشكىمدى دە ءسال كۇتتىرىپ،
سەرىلىك بويىنداعى
سالدىق قىلىق.
توقتار دا، ۇزەڭگىگە اياق سالدى،
ءاپ-ساتتە
ارعىماققا قارعىپ ءمىنىپ.
رازى ەلباسىنىڭ قۇرمەتىنە،
وتكەندى كوز الدىنا ءبىر كەلتىرە.
سۇڭقاردىڭ قانداي جاقسى قاراعانى،
تۇلپاردىڭ ءتانتى بولىپ ءتۇر-كوركىنە.
ءبىر كەزدە،
ماعان-داعى كەلدى كەزەك،
اقىنعا التىن ارقاۋ بولدى دا وزەك،
توقتارعا اقتارىلعان
اق تىلەكتى،
تولعادىم، تەبىرەنىپ ءتىلدى بەزەپ:
- «توقتار!
توقتار!
توقتارسىڭ!
الاۋلاعان وتتانسىڭ.
جالاۋلاعان توپتانسىڭ.
ءبىر ءان بولىپ،
قىران بولىپ
اسپانعا -
قاناتىڭدى قاققانسىڭ.
جان وتىڭدى جاققانسىڭ.
اي قاسىنا بارعاندا،
تايتالاستا،
تارجولدا،
تاعدىر ءدامىن تاتقانسىڭ.
الىپتاردى ماقتارسىڭ،
ارىستاردى جاقتارسىڭ.
بىرەۋلەردى بوقتارسىڭ.
توقتار!
توقتار!
توقتارسىڭ!
جالپاق ەلدى جارىلقاپ،
جاماندىقتى تاپتارسىڭ،
جاقسىلىقتى جاقتارسىڭ.
الپىس جاسقا كەلگەندە،
اقىن دوسىڭ ولەڭىن
اعىل-تەگىل اقتارسىڭ.
الەمدەگى بار قازاق
اتىڭدى اتاپ ماقتانسىن.
مەن دە سەنى ماقتادىم،
سەن دە مەنى ماقتارسىڭ؟!»
كونگرەسس-حوللدا
الپىستىڭ تويى...
كونگرەسس - حوللدا مول حالىق.
اقىن بولعان سوڭ -
اق قاعازىمدى قولعا الىپ.
تولقىپ ءبىر تۇرىپ،
القالى توپتىڭ الدىندا،
وقىدىم ولەڭ،
وقىدىم ولەڭ - تولعانىپ.
وقىدىم ولەڭ...
قاناتىن قىران قومدادى،
وسى عوي شىركىن،
اقىننىڭ باعى جانعانى.
ۇسىنىپ تۇرمىن،
وقىرمان قاۋىم ءبىلسىن دەپ،
وسى ەدى مەنىڭ -
وقىعان جىرىم سونداعى:
- سەن باتىرسىڭ -
حالىقتى باستاۋىڭ كەرەك.
سەن اقىنسىڭ -
الىپتى جاسقاۋىڭ كەرەك.
سەن اسىلسىڭ-
اسىلدى توت باسپاۋى كەرەك،
سەن جاسىنسىڭ -
دۇشپاننىڭ تاس توبەسىنەن -
وت تاستاۋىڭ كەرەك.
داۋىل - جەلسىڭ،
تاۋلارمەن قيىلىسقان،
جاۋىنگەرسىڭ،
جاۋلارمەن ءجيى ۇرىسقان.
سەن ۇرانسىڭ -
اق الماس جارقىراعان،
سەن قىرانسىڭ -
ەڭ العاش
بيىك ۇشقان.
سەن سۇڭقارسىڭ
سۇلۋلىق - جىردان نۇسقا.
بەرىلىپ كەتكەنىندە
ءبىر نامىسقا.
قولىڭا الىپ سىلتەيتىن
كەرەگىندە -
اق سەمسەرسىڭ،
ءىلۋلى تۇرعان تۇستا.
جۇرەگىڭدە -
جالىن-وت،
ساناڭدا -ارمان.
كەلە جاتقان باعزى ءبىر زامانداردان.
اجداھانىڭ اۋزىنا اپارسا دا،
جەتپىس رەت
اجالدان امان قالعان.
زاتىڭا - ءمىن،
كەلتىرمەي اتىڭا - سىن.
كەيدى ءتىپتى
اشىنىپ،
اھ ۇراسىڭ.
بىرەۋ تيسە
قازاقتىڭ نامىسىنا،
نايزاعاي بوپ،
ءالى دە اتىلاسىڭ.
اقيقاتىڭ -
ايتىلعان سىرداي قانىق،
جۇرگەن جەرىڭ
جاپ-جارىق نۇرعا اينالىپ.
«قازاق» دەگەن ءبىر سوزگە
قاسيەتتى -
سەنىڭ ماڭگى ەسىمىڭ تۇر بايلانىپ.
جارالعانداي
جۇرەگىڭ جىردان ءدايىم.
اق داستارحان -
ءار ۇيدە تۇر ءدام دايىن.
مەن ءوزىڭدى كورگەندە
سەزىنەمىن -
قارقارالى توسىندە تۇرعاندايىن.
قۇرداسسىڭ عوي،
قاراما، سەن جاسىما،
سىرلاسايىق
ونان دا كەل، قاسىما.
سەنى وسىنداي
ەرلىككە جەتەلەگەن،
راحمەت ايتايىق، ەلباسىنا.
تۇلعاڭ سەنىڭ كورىنەر
توپتان ايقىن.
كەربەزدەرگە
كوزىڭدى كوپ قادايسىڭ.
الىنباعان
اسقار تاۋ،
الدىندا -
وت بار،
توقتار!
توقتار!
بىراق تا، توقتامايسىڭ!
مەنىڭ ەلىم جول تارتتى
الىسقا - ازات،
ايتار ءسوزىم قولىما نان ۇستاپ اپ:
- سەنەن بيىك ەشكىمدە بولماق ەمەس،
جاسا،
جاسا،
عاجايىپ،
عارىش - قازاق!
توپتاۋ
كوپ جازدىق
كوكتەم جايلى،
بۇلبۇل جايلى.
ەسىركەپ،
ەستى ءسوزدى
كىم قۇندايدى؟!
بويداعى نامىس قوزعان،
عارىش - قازاق
توقتاردى مەن جىرلاماي كىم جىرلايدى؟!
قاراساڭ زامانا سىناي تاعى،
كوپ جايلار -
كوڭىلىڭدى مۇڭايتادى.
بايانداپ سۇيىكتى ۇلدىڭ
بيىكتىگىن
توقتاردى مەن ايتپاسام كىم ايتادى؟!
مەنىڭ دە قايناپ كەيدە وت-نامىسىم،
كەلەدى كورسەتكىسى توپتا كۇشىن.
جولىنا جاۋىنگەردىڭ مەن دە ىلەسىپ،
قولىما قالام الدىم -
توقتار ءۇشىن!
كەز كەلگەن قىزىقپايمىن بار اسىلعا،
تاڭدادىم -
تەكتىسىن دە،
داراسىن دا.
سىلتەدىم قالامىمدى قارۋ قىلىپ،
ارپالىس،
ءومىر - مايدان اراسىندا.
ەرلىكتى سەرىك ەتكەن جاس جانىنا،
جول سالىپ -
بولاشاقتىڭ باستاۋىنا.
كۇمبەزىن
«كسرو»-نىڭ
كىرش-كىرش تەسىپ،
الەمنىڭ ءبىر-اق شىققان
اسپانىنا.
قىران ول -
قاي كەزدە دە اسپانقۇمار.
جايى جوق -
تاۋدان ءتۇسىپ،
تاستان قۇلار.
تۇلعاسىن
ەر توقتاردىڭ سومداۋ ءۇشىن،
ءار اقىن جازعان ءسوزىن داستان قىلار.
كوگىمدە -
شۋاق شاشىپ نۇرلى اسپانعا.
جەرىمدە -
امان-ەسەن گۇل باسقاندا.
ەلىم دەپ
ەمىرەنگەن
ەر تۇلعانىڭ
ەرلىگى سيار ەمەس
ءبىر داستانعا.
ەر تۋسا حالىق ءسۇيىپ، قازاق ەلەر،
اقىنعا قالاي شابىت مازا بەرەر؟!
ەرلىگىن تۋعان ەلى ماقتان ەتىپ،
جازىلعان،
ءالى تالاي جازا بەرەر.
ول جايلى تولاس تاپپاس ءان دە، جىر دا،
بولەنىپ بايتاق الەم ماڭگى نۇرعا.
ولكەمنىڭ
وزەندەرى تۋلاپ اعار،
توعىسىپ -
ەسىل،
ەرتىس،
جايىق،
سىر دا!
بۋراباي،
باياناۋىل،
قارقارالى،
قوسىلىپ
ءبىر-بىرىنە جول تابادى.
«التىن كۇن اسپانىنا...»
اينالادى،
دۇنيەنىڭ شىرقاپ سالعان ورتاق ءانى.
ارىلىپ تۋعان ەلىم شەر-كۇيىكتەن،
وسىناۋ ءان -
«گيمن» بولىپ،
ەلدى يىتكەن.
ارالاپ ءبىز سياقتى
جەرمەن ەمەس،
ءبارىن دە
كورگەن توقتار،
ەڭ بيىكتەن!
ارينە،
ەلباسىنان الدى كەڭەس،
ارتىندا
اسقار تاۋلار، قالدى بەلەس.
سوڭىنان
سامعاپ ۇشقان
تالعاتى بار،
بۇل جولدا
ءبىزدىڭ توقتار - جالعىز ەمەس!
بۇل جولدا -
ۇشتى تالعات قايتا-قايتا
جالىعار ءتۇرىمىز جوق ايتا-ايتا.
جاس قىران
جان-جاعىنا قارانادى،
دەگەندەي،
«قازاق قانداي، ەندى بايقا!»
بۇل ىسكە
اعا توقتار سۇيسىنەدى،
كوڭىلگە ءان ۇيالاپ،
كۇي سىڭەدى.
تۋ تىگىپ
گۇل كوتەرىپ،
تۋعان ەلدىڭ
قوسىلىپ ءبىر-بىرىنە تۇر تىلەگى.
كوتەرەر
بيىگىنە
باق تالايدى
اسپانعا ەلىم كوزىن كوپ قادايدى.
عارىشقا ءبىر باستالعان
عاجايىپ جول،
تالعاتپەن،
تەك توقتارمەن توقتامايدى.
عارىشتىڭ كوبەيەدى جۇلدىزدارى،
قازاقتىڭ امان بولسا ۇل-قىزدارى.
تاكاپپار،
كەۋدەسىمەن كوك تىرەگەن،
الەمنىڭ باعىنادى شىڭ-قۇزدارى.
ەلىمنىڭ
ەر ەڭسەلى ازاتتىعى،
ەل امان بولسا تۋار عاجاپ كۇنى.
ەستىرمىز
ەلەڭ ەتىپ ءبىر حاباردى،
«عارىشقا ۇشتى، - دەگەن -
قازاق قىزى!»
ەستىرمىز جۇرەگىمىز جارىلارداي،
ءبىر باقىت
بويىمىزعا دارىعانداي.
قۋانار ءدال وسىناۋ
قۋانىشقا،
اق جۇرەك
ادامزاتتىڭ ءبارى قالماي.
تىرلىكتە كەلەر جازىڭ، قىسىڭ ءالى.
باقىتىن ءومىر تالاي ۇسىنادى.
مانشۇك پەن ءاليانى
تۋعان قازاق،
عارىشقا تالاي قىزىن ۇشىرادى!
حالقىنا قۇت-بەرەكە دۋا قونىپ،
كوزىمىز جەتەر ءالى بۇعان انىق.
ول كەزدە سەن بولماساڭ، مەن بولماسام،
قۋانسىن -
ۇرپاعىمىز كۋا بولىپ!
ات جايلى،
تولعانامىز، قىران جايلى.
ۇرپاعىم،
ۇلى كوشتە
ۇراندايدى.
بولسا دا،
قانداي زامان،
ءبىزدىڭ قازاق،
ءبىر ەرلىك جاساماسا تۇرا المايدى!
وسىلاي بولعان ءار كەز نامىستىلار،
الىستى جاقىنداتىپ - تابىستىرار.
بيىككە ۇمتىلۋدان جالىقپايتىن،
بۇل قازاق -
قاي كەزدە دە،
عارىشقۇمار!
تاپ كەلدىك،
عاجايىپ كەز،
كەڭ عاسىرعا.
جازىلعان،
تاۋەلسىزدىك تاڭباسىندا.
عارىشقا ۇشار تالاي
ءبىزدىڭ قازاق،
سولاردىڭ
توقتار تۇرار،
ەڭ باسىندا!
"اباي-اقپارات"
