...اتىراۋداعى راديكالدى ءدىني توپتارعا قاتىستى نەبىر سۇمدىقتار انىقتالىپ جاتىر. قىلمىستىق ءىس قازىرگى كۇنى تەرگەۋ مەن تەكسەرۋدە بولسا دا قۇقىق قورعاۋ ورىندارى ونىڭ بىرقاتارىنىڭ ۇشپاقتاپ شەتىن شىعاردى. اتىراۋ وبلىستىق پروكۋراتۋرانىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى سۆەتلانا جۇماشەۆانىڭ ايتۋىنشا، تۇتقىندالعانداردىڭ سانى بۇگىندە 30-عا جەتكەن. ولارعا قاتىستى قىلمىستىق ءىس الداعى قاراشا ايىنا قاراي سوتقا تاپسىرىلادى ەكەن. جالپى قۇرىق ءتۇسىپ قۇرىقتالعاندار ايماعىمىزدا جارىلىستار جاساۋدى، بەيكۇنا جانداردى جازىم ەتۋدى شىنداپ قولعا العانعا ۇقسايدى. ارەكەتتەرى دە جاعاڭدى ۇستاتاتىنداي شوشىندىرارلىق ەندى. اتىراۋ وبلىستىق سوتتىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بورانباي عاليەۆتىڭ سوزىنەن ۇققانىمىز، كۇنى بۇگىنگە دەيىن سوت ادۆوكاتتاردى قاتىناستىرا وتىرىپ، «تەرروريزم» ايىبى بويىنشا كۇدىكتىلەردى 2 اي مەرزىمگە اباقتىعا جابۋ جونىندە شەشىم شىعارىپتى. اياعى اسپاننان كەلگەندەردىڭ قاتارىندا اتىراۋ بيزنەس جانە قۇقىق كوللەدجىنىڭ ستۋدەنتى، جاسى كامەلەتكە تولماعان ءجاسوسپىرىمنىڭ بارىن دا ايتايىق. وعان قاتىستى سوت ەكى ايعا ءۇي قاماعىنا الۋ جونىندە شەشىم قابىلداعان.

...اتىراۋداعى راديكالدى ءدىني توپتارعا قاتىستى نەبىر سۇمدىقتار انىقتالىپ جاتىر. قىلمىستىق ءىس قازىرگى كۇنى تەرگەۋ مەن تەكسەرۋدە بولسا دا قۇقىق قورعاۋ ورىندارى ونىڭ بىرقاتارىنىڭ ۇشپاقتاپ شەتىن شىعاردى. اتىراۋ وبلىستىق پروكۋراتۋرانىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى سۆەتلانا جۇماشەۆانىڭ ايتۋىنشا، تۇتقىندالعانداردىڭ سانى بۇگىندە 30-عا جەتكەن. ولارعا قاتىستى قىلمىستىق ءىس الداعى قاراشا ايىنا قاراي سوتقا تاپسىرىلادى ەكەن. جالپى قۇرىق ءتۇسىپ قۇرىقتالعاندار ايماعىمىزدا جارىلىستار جاساۋدى، بەيكۇنا جانداردى جازىم ەتۋدى شىنداپ قولعا العانعا ۇقسايدى. ارەكەتتەرى دە جاعاڭدى ۇستاتاتىنداي شوشىندىرارلىق ەندى. اتىراۋ وبلىستىق سوتتىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بورانباي عاليەۆتىڭ سوزىنەن ۇققانىمىز، كۇنى بۇگىنگە دەيىن سوت ادۆوكاتتاردى قاتىناستىرا وتىرىپ، «تەرروريزم» ايىبى بويىنشا كۇدىكتىلەردى 2 اي مەرزىمگە اباقتىعا جابۋ جونىندە شەشىم شىعارىپتى. اياعى اسپاننان كەلگەندەردىڭ قاتارىندا اتىراۋ بيزنەس جانە قۇقىق كوللەدجىنىڭ ستۋدەنتى، جاسى كامەلەتكە تولماعان ءجاسوسپىرىمنىڭ بارىن دا ايتايىق. وعان قاتىستى سوت ەكى ايعا ءۇي قاماعىنا الۋ جونىندە شەشىم قابىلداعان.

الدىن الا تەرگەۋ امالدارى قاسكۇنەمدەردىڭ ىندىنى تەرىس، ويى بۇرىس ەكەنىن ايعاقتاي تۇسۋدە. دەگەندەي-اق، بۇل سابازدار پاكىستاندا تۇراتىن تەرروريستىك ۇيىم مۇشەلەرىنىڭ نۇسقاۋىمەن اتىراۋ اۋماعىندا بۇرىن-سوڭدى كوز كورىپ، قۇلاق ەستىمەگەن سۇمدىقتى جۇزەگە اسىرۋعا بەل بۋىپتى. حالىقارالىق وزگە لاڭكەستىك قۇرىلىمدارمەن بىرلەسىپ، جيھاد جاساۋعا، ءتۇرلى ديۆەرسيالىق جارىلىستار ۇيىمداستىرۋعا ارەكەتتەنگەن. وبلىستىق سوتتىڭ وكىلى توقتالعانىنداي، قاماۋعا الىنعاندار وسى كۇنگە دەيىن شەتەلدەگى راديكالدى ەكسترەميستىك باعىتتاعى ءدىني توپتارعا قارجىلاي كومەك كورسەتىپ كەلگەن. اتاپ ايتقاندا، كۇدىكتى م.ن. پاكىستانداعى حابيدوللا دەگەن مىقتىنىڭ تىكەلەي نۇسقاۋىمەن جۇمىس جاساعان كورىنەدى. استىرتىن توپ مۇشەلەرىنىڭ جيناعان قاراجاتتارىن تۇراقتى تۇردە شەتەلگە جىبەرىپ وتىرعان. وسىعان دەيىن بۋما-بۋما اقشانىڭ شەكارا اسىپ كەلەتىندىگىنەن حاباردار بولساق، ويى بۇزىلعانداردىڭ وزگەلەرگە قامقورلىق جاساۋىن ەستۋىمىز العاشقى رەت. كۇدىكتىلەردىڭ جارىلعىش زاتتارىن سىناقتان وتكىزۋى دە الاڭداتارلىق جاعداي. انىعىندا، بۇلار «اتىراۋ - ورال» تراسساسىنان 1,5 شاقىرىم جەردە ويلارىن جۇزەگە اسىرعان. بۇل دەرەكتەر بۇگىندە جانە تولىق دالەلدەنىپ وتىر.

جاسىرىپ-جابارى نە، العاشقىدا جۇرت اراسىندا «انا جەردە اناداي، مىنا جەردە مىناداي جارىلىس بولادى ەكەن» دەگەن ءسوز جەلدەي ەستى. گۋ-گۋ اڭگىمەنى قوزدىرىپ قويىپ، سونىڭ قىزۋىنا قولىن جىلىتقانداردىڭ دا «جۇلدىزى جاندى» سول كەزدە. ايتكەنمەن اتىراۋ وبلىسىنىڭ پروكۋرورى سايفۋللا كەمالوۆتىڭ جۋرناليستەردىڭ باسىن قوسىپ، ارنايى بريفينگ وتكىزۋى، جاعدايدى بايانداۋى حالىقتى ءبىراز تىنىشتىردى. سول سەبەپتى وبلىس پروكۋرورىنىڭ قازىرگى احۋالعا وراي ايتقانىن دا وسى تۇستا كەلتىرە كەتۋدىڭ ءجونى كەلىپ تۇر. سايفۋللا ناسىرۇلىنىڭ پىكىرىنشە، قاماۋعا الىنعانداردىڭ قاتارى بۇگىندە 30 ادامدى قۇرايدى. ءىس ىندەتە تەكسەرىلگەن سايىن وعان قاتىستى جاڭا ەسىمدەر بەلگىلى بولۋدا. تۇتقىندالعانداردىڭ سانى سوندىقتان دا ءوسىپ وتىر ەكەن. - بۇل ادامداردى ءارتۇرلى ءدىني توپتاردىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ، اداسقاندار دەگەن ءجون. ولاردى وسى سەبەپتەن ناقتى ءبىر اعىمعا جاتادى دەپ كەسىپ ايتۋ قيىن دا. الايدا،  ارەكەتتەرى مەن كوزدەگەندەرى كۇدىكتىلەردى لاڭكەستەر دەۋگە نەگىز بولادى، - دەيدى پروكۋرور.

زاڭدى قاداعالاۋشى ورىن باسشىسىنىڭ پىكىرىنشە، بۇگىندە اباقتىعا جابىلعانداردىڭ ىزىنە ءتۇسۋ، ۇستاۋ وڭايعا تۇسپەپتى. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ولاردى بىرنەشە اي بويى اڭدىعان. ناتيجەسىندە، اتىراۋ وبلىسىنىڭ اۋماعىندا ەكى قىلمىستىق توپتىڭ ارەكەت ەتىپ جۇرگەنى انىقتالادى. ولار اتىراۋ قالاسى مەن قازاقستاننىڭ وزگە ايماقتارىندا لاڭكەستىك وقيعالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قارەكەت قىلعانىن جوعارىدا ايتتىق. اڭگىمە - ويى بۇزىقتاردىڭ جارىلعىش زاتتاردى قالاي دايىنداعانى، ونىڭ جۇيەسىن قانشالىقتى يگەرگەندىگى تۋراسىندا بولىپ تۇر. بايقاساق، كولدەنەڭدەگەن كوپ ساۋالدىڭ جاۋابى دايىنعا ۇقسايدى. ول - ينتەرنەتتەگى ارنايى سايتتار ەكەن. «مۇندا جارىلعىشتىڭ بۇگە-شۇگەسى جىلىكتەلىپ، پايدالانۋ رەتى ەگجەي-تەگجەيلى جازىلادى» دەيدى ماماندار. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وكىلدەرى ساناسىز جاندارعا زۇلىمدىقتىڭ ۇرىعىن سەپكەن بۇل سايتتاردى اۋىزدىقتاۋ وڭايعا تۇسپەي وتىرعاندىعىن ايتادى. ولار ءبازبىر، جاڭبىردان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاق سەكىلدى. ءبىرىن جاپسا، باسقالارىنىڭ قاۋمالاعان جايى بار. «ءبىز تۇتقىندالعانداردىڭ كومپيۋتەرلەرىنەن قانداي سايتتان قانداي قاجەتتى اقپاراتتار العانىن بىلدىك. جارىلعىش قۇرىلعىلار دا سول بويىنشا قولدان جاسالعان» دەگەندى ايتتى وبلىس پروكۋرورى.

كۇماندى ماقساتى جولىندا كوپشىلىكتى جازىم قىلۋدان تايىنبايتىن توپ قايدان شىقتى؟ ولاردىڭ ەشقانداي ولشەمگە سيمايتىن قاتالدىعىنىڭ سىرى نەدە؟ ءبىز وسى ساۋالدار توڭىرەگىندە دە وي سارالانعاندى ءجون كوردىك. ونىڭ ۇستىنە قازىر بىتەۋ جارانىڭ زاردابىمەن كۇرەسىپ جاتقانىمىز انىق قوي. ال بۇگىندە تەمىر تورعا قامالعاندار اسپاننان تۇسپەگەنى، نەمەسە جەردەن شىقپاعان بولاتىن. ولار دا وسى كۇنگە دەيىن بارىمىزبەن بىرگە باس ءتۇيىستىرىپ، يىق تىرەستىرىپ، بىرگە جۇرگەنى ايان. ەندەشە، ولاردىڭ ەلدىڭ ءىشىن الاتايداي بۇلدىرۋىنە، وزگە اعىمعا ىلەسىپ، قيسىق جولعا تۇسۋىنە نە سەبەپشى؟

وبلىستىق ىشكى ساياسات دەپارتامەنتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ورازبەك قاسىموۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە وبلىسىمىزدا 26 مەشىت بار. سونىڭ ءاپ دەگەندە، الدىمەن تىلگە تيەك بولاتىنى - 1953 جىلى سالىنعان «قۇسپان موللا» مەن «يمانعالي» ورتالىق مەشىتى. سونداي-اق قالا ىرگەسىندەگى جۇمىسكەر پوسەلكەسىندە «ءات تاقۋا» مەشىتى ورنالاسقان. ماسەلەنىڭ ءمانىسىن بىلەتىندەردىڭ پىكىرىنشە، وسىناۋ يماندىلىق ۇيلەرىنە جۇما جانە باسقا دا ءدىني مەيرامدار كۇنىندە 15 مىڭعا تارتا ادام جينالادى ەكەن. بۇل شاعىن عانا شاھار ءۇشىن از جان ەمەس، ارينە. پەندەلەردىڭ رۋحاني تازارۋعا بەت بۇرۋى، اللا جولىنا باس قويۋى قولدارلىق دەسەك تە ونىڭ ءوز شيكىلىگى بار بولىپ شىقتى. سويتسەك، سۋننيتتىك يسلامنىڭ حانافيلىك ماسحابىن باعىت ۇستاعانىمىزبەن، مەشىتتەرگە كەلگەندەردىڭ جارتىسىنان كوبى وزگە ءدىني اعىمدارعا ىلەسكەندەر ەكەندىگى ايقىندالۋدا. «بۇل قاۋىپتى ءۇردىس نامازحانالار اراسىنداعى بولىنۋشىلىككە جول اشۋدا» دەيدى ءىستىڭ جايىنا قانىق  جاندار.

راس، مۇنايلى ايماقتا وبلىس اكىمىنىڭ باستاۋى، قۇزىرلى ورگان باسشىلارىنىڭ قوشتاۋىمەن وزگە اعىمداردىڭ ەسىكتەن كىرىپ، تورگە شىعۋىنا جول بەرىلمەدى. قوعامنىڭ ءىرىڭدى جاراسىن سىعىپ الىپ تاستاۋعا قام جاسالدى. الايدا، دەرتتىڭ وزەكشەسى تامىرىمەن سۋىرىلماي وتىرعانعا ۇقسايدى. بۇگىنگى جاعداي - سونىڭ ءبىر كورىنىسى عانا بولسا كەرەك. «اۋرۋىن جاسىرعاننىڭ ولەتىنى» راس بولسا، ءبىز دە قورقىنىشتى قۇبىلىستى جاسىرىپ قالا المادىق. ءدىندارلاردىڭ پىكىرىنشە،  جەرگىلىكتى جەردەگى  «ۋاححابيلىك» اعىمنىڭ ارتىنان ەرىپ كەتۋشىلەردىڭ قاتارىندا ءوسىم بار. بۇعان كەزىندەگى وبلىستا جۇمىسىن جۇرگىزگەن، قازىرگى «ءات تاقۋا» مەشىتىنىڭ مەنشىك يەسى بولعان «دارۋس-سالام» ءدىني بىرلەستىگى قىزمەتىنىڭ كەرى اسەرى تيگەن سەكىلدى. وسىناۋ توپتاردىڭ ىلاڭى قاسىمىزدا قاتار جۇرگەن قانداستارىمىزدى ۇيىرىنەن اداستىرىپ، تالاي شاڭىراقتى ورتاسىنا تۇسىرگەنى ايان. دەگەندەي-اق بۇل اعىمنىڭ وكىلدەرى اتا-بابالارىمىز ۇستانعان اسىل ءدىن، سالت-داستۇرىمىزگە قىرىن قارايتىنى بەلگىلى بولۋدا. ياعني ولاردىڭ بولجاۋىنشا، بۇرىنعى وتكەن بابالاردى ەسكە الىپ، اس بەرۋ «دىنسىزدىك»، حالقىمىزدىڭ سان عاسىردان بەرى وتقا ماي قۇيىپ، كەلىندى وڭ اياقپەن اتتاتىپ كىرگىزۋى، بەتاشار جاساۋى - «وتقا، سۋعا تابىنۋ، حارامدىق» بولىپ سانالادى. ول ول ما، ەجەلدەن كەلە جاتقان بەرگى ءتول مادەنيەتىمىز - قوبىز بەن دومبىرانىڭ دا بۇلاردىڭ كارىنە ۇشىراعان جايى بار. «ناعىز قازاق قازاق ەمەس، ناعىز قازاق - دومبىرا» دەپ ۇلتتىق اسپابىمىزدى توبەگە كوتەرگەنىمىزبەن، ول دا بوتەن ويلىلاردىڭ كوزىمەن «كونەنىڭ قالدىعىنا» اينالىپتى.  ءتىپتى، كەيبىر شالا دۇمشەلەر «ءان ايتۋ - حارام، بارلىق ماداق ءان تەك اللاعا ايتىلۋ كەرەك» دەگەن ءسوز تاراتۋدا. مەملەكەتتىك ءانۇراندى تىڭداپ، كەۋدەگە قول قويۋعا، مەملەكەتتىك تۋعا قۇرمەت كورسەتۋگە (اللاعا سەرىك قوسۋ) بولمايتىن كورىنەدى. حالقىمەن ەندى عانا قاۋىشىپ جاتقان، سان عاسىرلىق تاريحى بار «قاراجورعا» ءبيى دە «زيناعا اپاراتىن توتە جول!» دەگەن تەڭەۋدى يەلەنگەن. وسىلايشا، يسلام ءدىنىن وركەنيەتكە، ونەرگە قارسى قوياتىن ءۇردىس بايقالادى. ال باستىسى، ۋاححابيزم يدەولوگياسىمەن ۋلانعاندار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمىن مويىنداماق ەمەس. «ەلدىڭ زاڭدارىنا باعىنباۋ، رەتى كەلسە، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر مەن مۇلىككە زيان جاساۋ بىزگە حالال» دەگەن ۇعىمدى بويلارىنا سىڭىرگەن. بۇگىندە تۇتقىندالىپ جاتقانداردىڭ دا وسىنداي وزگەشە وي، سوقىر سەنىمگە شىرمالعانى ايقىندالۋدا.

قازىرگى وبلىستاعى احۋالدىڭ قالىپتاسۋىنا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى باسشىلىعىنىڭ، ونىڭ اتىراۋداعى وكىلدىگىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ەشكىم جوققا شىعارمايدى. دەگەنمەن قمدب-نىڭ اتىراۋ ءوڭىرى بويىنشا وكىلى، ورتالىق «يمانعالي» مەشىتىنىڭ باس يمامى نۇربەك قاجى ەسماعانبەتتىڭ سوزىنە ۇڭىلسەك، ماسەلەنىڭ ءبارى ەلىمىزدە ءدىني باسقارماعا باسىمدىلىقتىڭ بەرىلمەۋىنەن، يمامداردىڭ جاعدايى جوقتىعىنان، تاعى باسقا جاعدايلاردان تۋىنداپ وتىر. ءجون دەلىك. الايدا، پروبلەمانىڭ ەكىنشى جاعىن دا ەستەن شىعارماعان ابزال. ماسەلە، يمامداردىڭ ايتقان ءسوزى، ناسيحاتتاعان ۋاعىزى حالىققا ءسىڭىمدى مە؟ ولار (ارينە، بەس ساۋساق بىردەي ەمەس)  جۇرتتى شىرق ءۇيىرىپ الار بولسا، ءدىن جولىنداعى اعايىنداردىڭ بۇگىنگىدەي اداسۋى ورىن الار ما ەدى؟ مۇنى ءبىر دەسەك، ەكىنشىسى، قازىر شەتەلدە ءوز بەتىمەن وقىپ جاتقان جاستاردىڭ جايى نازاردان تىس قالعان. بەلگىلىسى، 11 اتىراۋلىق ساۋد ارابياسى، ەگيپەت، پاكىستان سەكىلدى مەملەكەتتەردە وقىپ جاتىر. الايدا ولار قالاي وقۋدا، قانداي  جولدا ءجۇر، بۇل ساۋالدارعا جاۋاپ توساتىن جان بۇگىندە جوق بولىپ تۇر. بۇل ولقىلىقتار ءوز كەزەگىندە جەرگىلىكتى جەردەگى راديكالدى ءدىني توپتاردىڭ تامىر جايۋىنا سەبەپشى.

ءبىر-اق ساتتە ەل ىشىنە ىرىتكى سالعاندى دا، وزەكتى پروبلەمانىڭ وزەگىن تابۋ دا قيىن، ارينە. سولاي بولعانىمەن كوپ ساۋالعا جاۋاپ توسىلارىنا سەنگىمىز كەلەدى. ايتپەسە، ەرتەڭگى كۇنى ماسەلەنى شەشۋدەن تىپتەن كەش قالۋىمىز ىقتيمال.

اتىراۋ وبلىسى.