ابايدىڭ مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني جانە ادەبي-مەموريالدىق قورىق-مۇراجايىندا جازۋشى، عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تۇرسىن قۇداكەلدىۇلى جۇرتبايعا ارنالعان «ۇلىلاردىڭ جالعاسى» اتتى كەش ءوتتى.

كەزدەسۋ كەشى كورمەمەن اشىلدى. «ەسىڭدە بار ما جاس كۇنىڭ»، «بىلىمدىدەن شىققان ءسوز»، «سۇيەر ۇلىڭ بولسا...» اتالاتىن كورمە بولىمدەرى ت.جۇرتباي شىعارماشىلىعىن جان-جاقتى اشتى.

عالىمنىڭ ابايتانۋ، اۋەزوۆتانۋ، الاشتانۋعا ارنالعان عىلىمي ەڭبەكتەرى مەن كوركەم شىعارمالارى كىتاپ كورمەسى ارقىلى كەلۋشىلەرگە تانىستىرىلدى.

تۇرسىن قۇداكەلدىۇلى جۇرتباي قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋدا، تاريحى مەن مادەنيەتىنىڭ تاريحىن ءتۇبىرلى زەرتتەۋدە الدىڭعى قاتاردا جۇرگەن قوعامدىق عىلىم سالاسىنداعى عالىمداردىڭ ءبىرى.

ابايدىڭ مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني جانە ادەبي-مەموريالدىق قورىق-مۇراجايىندا جازۋشى، عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تۇرسىن قۇداكەلدىۇلى جۇرتبايعا ارنالعان «ۇلىلاردىڭ جالعاسى» اتتى كەش ءوتتى.

كەزدەسۋ كەشى كورمەمەن اشىلدى. «ەسىڭدە بار ما جاس كۇنىڭ»، «بىلىمدىدەن شىققان ءسوز»، «سۇيەر ۇلىڭ بولسا...» اتالاتىن كورمە بولىمدەرى ت.جۇرتباي شىعارماشىلىعىن جان-جاقتى اشتى.

عالىمنىڭ ابايتانۋ، اۋەزوۆتانۋ، الاشتانۋعا ارنالعان عىلىمي ەڭبەكتەرى مەن كوركەم شىعارمالارى كىتاپ كورمەسى ارقىلى كەلۋشىلەرگە تانىستىرىلدى.

تۇرسىن قۇداكەلدىۇلى جۇرتباي قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋدا، تاريحى مەن مادەنيەتىنىڭ تاريحىن ءتۇبىرلى زەرتتەۋدە الدىڭعى قاتاردا جۇرگەن قوعامدىق عىلىم سالاسىنداعى عالىمداردىڭ ءبىرى.

تۇرسىن جۇرتباي 1951 جىلى 15 تامىزدا شقو اباي اۋدانىنىڭ شاعان اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1974 جىلى س.م.كيروۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەننەن كەيىن «جەتىسۋ» گازەتىندە، «ءبىلىم جانە ەڭبەك»، «جۇلدىز» جۋرنالدارىندا ەڭبەك ەتەدى. 1990-1992جىلدارى م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى، 1992-1996 جىلدار ارالىعىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىن اتقارادى. 1996-1998 جىلدارى قرۇعا «اۋەزوۆ ءۇيى» عىلىمي-مادەني ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى بولادى. 1998-2001 جىلدارى م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى جانە دوكتورانتى بولعان. 2001 جىلدىڭ ناۋرىزىنان بەرى ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى «وتىرار كىتاپحاناسى» عىلىمي ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتىن اتقارىپ كەلەدى.

تۇرسىن جۇرتباي 30 اسا كىتاپتار مەن عىلىمي مونوگرافيالار، سونداي-اق 700 اسا عىلىمي ماقالالارمەن باسىلىمداردىڭ اۆتورى.

جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىق جولى اقىن رەتىندە باستالدى. «قوڭىر قاز»، «جۇرەگىمدە - جۇمىر جەر» اتتى كىتاپتارى كەزىندە ادەبي سىننان جاقسى باعاسىن العان. جازۋشىنىڭ «زامانداسىم، سىرلاسىم» (1976), «بەسقاراگەر» (1982), «دارا تۇلعا» (1984), «جەر بەسىك» (1985), «بولاشاقتىڭ بايتەرەگى» (2007), «بەيۋاق» (1997, 2007), «دۋلىعا» (1994), «كەتبۇعا» (1994, پەكين - 2007), «تالقى» (1997), م.اۋەزوۆ (1997), «كۇيەسىڭ جۇرەك...سۇيەسىڭ» (2001, 2007), «قۇنانباي» (2004), «سۇرە ءسوز» (2008), «ۇرانىم -الاش!» (2008), «قار استىنداعى كوبەلەك (2008), «ءبىر ۋىس جۋسان» (2009), «جانسار» (2011), «ماڭگىلىك اڭسار» (2011) تاعى باسقا بەلگىلى كىتاپتارى بار.

تۇرسىن جۇرتبايدىڭ ومىرلىك-شىعارماشىلىق ماقساتىنا اينالعان ۇلكەن تاقىرىپ ابايتانۋ مەن اۋەزوۆتانۋ. بۇل باعىتتا ول «بەسىگىڭدى تۇزە!..»، «بەسىگىڭدى ايا!»، «بەسىگىڭدى ايالا!..»، «بەسىگىڭدى ۇمىتپا!..»، «اباي جانە رۋحاني تاۋەلسىزدىك ماسەلەسى» اتتى مونوگرافيالار جازدى. جازۋشى-عالىمنىڭ عىلىمي جەتەكشىلىگىمەن «م.اۋەزوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىق شەجىرەسى»، «م.اۋەزوۆ تۋرالى ەستەلىكتەر»، «م.اۋەزوۆ الەمى»، «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىنىڭ عىلىمي تەكستولوگيالىق سالىستىرۋدان وتكەن باسىلىمى، م.اۋەزوۆ شىعارمالارىنىڭ ەلۋ تومدىق جيناعىنىڭ 1-7 تومى (1997-1998), م.اۋەزوۆتىڭ «ەسكەرمەدىم، قابىلدامادىم...» (1998) اتتى اشىق حاتتار جيناعى، «مۇحتار اۋەزوۆ» ەنتسيكلوپەدياسى دايىندالدى.

سونىمەن قاتار تۇرسىن جۇرتباي شاكارىم قۇدايبەردىۇلىنىڭ شىعارماشىلىق ءومىرى، الاشتانۋ سالاسىندا عىلىمي زەرتتەۋ جۇرگىزدى.

جازۋشى، عالىم تۇرسىن جۇرتبايعا ارنالعان كەشتى اباي مۇراجايىنىڭ ديرەكتورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت اۋباكىر جاندوس ماعازبەكۇلى اشتى. ءسوز سوڭىندا مەرەيتوي يەسىن قۇتتىقتاپ، «اباي مۇراجايىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىمەن ماراپاتتادى. قازاقتىڭ ەسكى داستۇرىمەن قارا شاڭىراق اتىنان شاپان كيگىزىپ، مۇراجايدىڭ شىعارعان باسپا ونىمدەرى - كىتاپتار مەن بۋكلەتتەر سىيعا تارتىلدى.

اباي مۇراجايىنىڭ جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى، جازۋشى يبراگيموۆ توكەن سمايىلۇلى تۇرسىن جۇرتبايدىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى بايانداما جاسادى.

ت.جۇرتبايدىڭ زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى تۋرالى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ەسپەنبەتوۆ اراپ ءسىلامۇلى، شىعارمالارىنىڭ ءتىلى تۋرالى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى سەيىتوۆا شىنار بوتايقىزى سويلەدى.

مەرەيتوي يەسىن قۇتتىقتاۋعا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، ارداگەر جۋرناليست ىرىسقان مۇساۇلى، رەسپۋبليكالىق اباي قورىنىڭ پرەزيدەنتى بالتابەك ءبازىلۇلى، جازۋشى، ارداگەر سادۋاقاسوۆ ءازىمحان سادۋاقاسۇلى، شەجىرەشى، ەتنوگراف بەكەن يسابايۇلى، قازاقستان اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى حافيز ماتايۇلى، جازۋشى، تاريحشى سەيىتمۇحاممەد تابارىكۇلى، سەمەي قالاسى مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى نۇرقاسىم قۇسمىليا جىرعالۇلى، مادەني مەكەمەلەر قۇتتىقتادى. اقىندار ورتالىعىنىڭ جاس اقىندارى تۇرسىن قۇداكەلدىۇلىنا ارناۋ ارناسا، تۇرسىن جۇرتبايدىڭ «قۇنانباي» قويىلىمىنان قامقانىڭ اناسىنىڭ قارعىسىنان مونولوگىن اباي اتىنداعى تەاتردىڭ ساحنا شەبەرى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت قايراتكەرى اسەم بايىروۆا ورىندادى.

كەشتە جەزقازعاندىق ءانشى عالىم مۇحامەدينوۆ «وزگەگە كوڭلىم تويارسىڭ»، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەك سىڭىرگەن قىزمەتكەرى، سازگەر تۇرسىنعازى راحيموۆ «قاراڭعى تۇندە تاۋ قالقىپ»، ءانشى جاسۇلان تاجيەۆ «اقىلبايدىڭ ءانى»، مادەنيەت سارايىنىڭ ءانشىسى التىن جەڭىسقىزى حالىق ءانى «گۇلداريعا» ءانىن، كۇيشى سەرىك مالاەۆ ابايدىڭ «ماي ءتۇنى» كۇيىن ورىندادى.

كەشكە تۇرسىن قۇداكەلدىۇلىنىڭ 60 جاس مەرەيتويىنا ارنايى كەلگەن «ەل-شەجىرە» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى، جازۋشى، پۋبليتسيست ديداحمەت ءاشىمحانوۆ، «الەم ادەبيەتى» جۋرنالىنىڭ رەداكتورى، جازۋشى دۋمان رامازان عالىمنىن اتقارعان ەنبەكتەرىنە توقتالدى.

كەشتى مەرەيتوي يەسى جازۋشى، عالىم تۇرسىن جۇرتباي تۇيىندەدى

«اباي-اقپارات»