قازاق  ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا بيىل جيىرما جىل تولاتىن بولسا دا، مەملەكەت قۇرۋشى قازاق حالقىنىڭ قوردالانىپ قالعان ءبىراز ماسەلەلەرىنىڭ ءالى دە بولسا شەشىمىن تاپپاي جاتقانىنىڭ سەبەبى نە دەگەن سۇراق - كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ءار قازاقتىڭ جۇرەگىنە شانشۋ بولىپ قادالىپ جۇرگەنى بەلگىلى. بىراق، ءبىزدىڭ قازاق وزىنە ءتان بەيعامداۋ، تىم توزىمدىلىك تانىتاتىن سابىرلىلىعى مەن ءۇش ءجۇز جىلعا تاياۋ موينىنا كيىلگەن وتارلىق ساياساتتىڭ ىقپالىنان جىگەرىنەن ايرىلىپ، قۇلمىنەزدىككە دۋشار بولۋىنان ۇلت مۇددەسى ءۇشىن ۇيىسۋ،  تاباندىلىقپەن كۇرەسۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە  جالتاقويلىق پەن از تابىسقا توقمەيىلسۋگە جول بەرىپ جۇرگەنى دە بەلگىلى. سونىمەن قاتار، كەزىندە رۋشىلدىق پەن جەرشىلدىكتى ءتيىمدى پايدالانعان وتارلىق  ايار ساياسات قازاقتىڭ بويىنا شىم - شىمداپ سىڭىرگەن وزىمشىلدىك پەن الاۋىزدىق  تا،  ءبىزدىڭ بەلسەندى ءوز قۇقىمىزدى قورعاۋىمىزعا زيان كەلتىرىپ جۇرگەنى ايان. وعان ەۆروتسەنتريزم فيلوسوفياسىندا تاربيەلەنگەن زامانداستارىمىزدىڭ  وزىق وركەنيەت تەك باتىستىڭ «پايدا مەن بايلىق ادام باقىتىنىڭ شىڭى» - دەگەن سىڭارجاق ۇعىمىن العا تارتىپ،  شىعىستىڭ بارشا ادامزاتقا ادامي قۇندىلىقتى باعالاۋدى ۇيرەتەتىن رۋحاني وركەنيەتىنەن ايرىلعانى دا  قوسىلىپ وتىر. قازاق  حالقىنىڭ وسىنداي كۇردەلى جاعدايىنا قوعامداعى تىرشىلىككە بايلانىستى تۋىندايتىن كوپتەگەن قولايسىز جاعدايلاردىڭ دا اسەر ەتەتىنىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك.

قازاق  ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا بيىل جيىرما جىل تولاتىن بولسا دا، مەملەكەت قۇرۋشى قازاق حالقىنىڭ قوردالانىپ قالعان ءبىراز ماسەلەلەرىنىڭ ءالى دە بولسا شەشىمىن تاپپاي جاتقانىنىڭ سەبەبى نە دەگەن سۇراق - كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ءار قازاقتىڭ جۇرەگىنە شانشۋ بولىپ قادالىپ جۇرگەنى بەلگىلى. بىراق، ءبىزدىڭ قازاق وزىنە ءتان بەيعامداۋ، تىم توزىمدىلىك تانىتاتىن سابىرلىلىعى مەن ءۇش ءجۇز جىلعا تاياۋ موينىنا كيىلگەن وتارلىق ساياساتتىڭ ىقپالىنان جىگەرىنەن ايرىلىپ، قۇلمىنەزدىككە دۋشار بولۋىنان ۇلت مۇددەسى ءۇشىن ۇيىسۋ،  تاباندىلىقپەن كۇرەسۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە  جالتاقويلىق پەن از تابىسقا توقمەيىلسۋگە جول بەرىپ جۇرگەنى دە بەلگىلى. سونىمەن قاتار، كەزىندە رۋشىلدىق پەن جەرشىلدىكتى ءتيىمدى پايدالانعان وتارلىق  ايار ساياسات قازاقتىڭ بويىنا شىم - شىمداپ سىڭىرگەن وزىمشىلدىك پەن الاۋىزدىق  تا،  ءبىزدىڭ بەلسەندى ءوز قۇقىمىزدى قورعاۋىمىزعا زيان كەلتىرىپ جۇرگەنى ايان. وعان ەۆروتسەنتريزم فيلوسوفياسىندا تاربيەلەنگەن زامانداستارىمىزدىڭ  وزىق وركەنيەت تەك باتىستىڭ «پايدا مەن بايلىق ادام باقىتىنىڭ شىڭى» - دەگەن سىڭارجاق ۇعىمىن العا تارتىپ،  شىعىستىڭ بارشا ادامزاتقا ادامي قۇندىلىقتى باعالاۋدى ۇيرەتەتىن رۋحاني وركەنيەتىنەن ايرىلعانى دا  قوسىلىپ وتىر. قازاق  حالقىنىڭ وسىنداي كۇردەلى جاعدايىنا قوعامداعى تىرشىلىككە بايلانىستى تۋىندايتىن كوپتەگەن قولايسىز جاعدايلاردىڭ دا اسەر ەتەتىنىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. جيىرما جىل ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ءبىزدىڭ قوعامىمىزدىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭى الىدە بولسا ءبىراز قيىنشىلىق پەن قايشىلىقتى باستان كەشىرەتىنى بەلگىلى. ويتكەنى  قوعامنىڭ ءومىرى ءوزىن قورشاعان الەمدىك قاۋىمداستىقتار مەن قوسا ءوز حالقىنىڭ تالاپتارىمەن  دە ۇشتاسىپ ءوربيتىن تابيعي زاڭدىلىققا باعىناتىنى اقيقات. وسى دامۋ زاڭدىلىعىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى ءار مەملەكەتتىڭ وزىندىك ۇتىمدى، پاراساتتى، جىگەرلى ۇستامىنا بايلانىستى حالقىنىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارى ساقتالىپ، داۋلەتتى، تاۋەلسىزدىگى مەن ەگەمەندىگى بەرىك ساقتالاتىن مادەنيەتى جوعارى ەل بولىپ  قالىپتاساتىنى حاق. بوداندىق قۇرىعىنان قۇتىلىپ تاۋەلسىزدىگىن العان حالىق  ەگەمەندى ەل بولۋىن قالاسا، ەڭ الدىمەن جىگەرلى تۇردە وتارلىق ساياساتتىڭ بوداندىقتا بولعان جۇرت جادىنا سىڭدىرگەن تەگەۋرىندى ىقپالىنان قۇتىلۋى شارت. ال، ەگەردە، ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن  قورعاۋدا جىگەرسىزدىك تانىتىپ، بىلقىلداقتىق كورسەتسە ونداي حالىقتىڭ كەلەشەگى جوق. بۇل قوعامداردىڭ دامۋ زاڭدىلىعىنىڭ بۇلتارتپاس قاعيداسى. جانە دە وسى جاعدايدان قۇتىلۋعا ەشقانداي دا ايلا مەن تابيعي  بايلىقتار اراشا بولا المايدى. بۇل زاڭدىلىقتاردى كەيبىر افريكا مەن ازيا ەلدەرىنىڭ بوداندىقتان ونداعان جىلدار بۇرىن قۇتىلسا دا ءالى كۇنگە دەيىن الپاۋىت مەملەكەتتەردىڭ قاناۋىنان شىعا الماي وتىرعاندارى راستاپ وتىر. حالىقتىڭ  دانا ءسوزى بار - «دۇشپان كۇلدىرىپ ، دوس جىلاتىپ ايتادى» دەگەن. ال، ءبىز شەتەلدىكتەردىڭ ارقادان قاعىپ - «سەندەر كەرەمەت ساياساتكەرسىڭدەر، اقىلدىسىڭدار، جومارتسىڭدار، كەڭپەيىل دەموكراتسىڭدار» دەگەنىنە مارقايىپ، ولاردىڭ بارماقتارىن ىشىنە بۇككەندەرىن كورمەي، ۇپايىمىزدان ايرىلىپ قالاتىنىمىزدى ۇقپاي، وپىق جەپ ءجۇرمىز. ايلامىزدى اسىرامىز دەپ ايداھاردان قاشىپ، ءوزىم ۇيرەنگەن جاۋىم دەپ ازۋلى ايۋدىڭ قۇشاعىنا ەركىمىزبەن كىرۋىمىزدىڭ ارتىندا نە جاتقانىن پايىمداماعانىمىز اڭعالدىق پا،  جوق الدە بىزگە بەلگىسىز ەسەپتەن تۋعان «جايداقتىق» پا؟ سوندىقتان دا، ءبىز قازاق ەلىنىڭ بولاشاعىن ويلاساق، وتكەن جيىرما جىلدا قوعامنىڭ دامۋ جولىنداعى بولىپ جاتقان وزگەرىستەرگە سىن كوزبەن قاراپ، قايدا بارا جاتىرمىز، بەتىمىزدى قالاي تۇزەيمىز دەگەن سۇراقتى وزىمىزگە ءجيى قويۋعا ءتيىسپىز. وسىنداي قادامعا بارۋعا حالىقتى يتەرمەلەپ وتىرعان تاعى ءبىر جاعداي، ول وكىمەتتىڭ مەملەكەت تىلىنە جاناشىرلىق تانىتۋىنا  بايلانىستى ەل ىشىندە ءتىل ماسەلەسىن ساياساتقا ايلاندىرىپ وتىرعان ورىس ءتىلدى اقپاراتتار مەن كەيبىر قازاق حالقىن ءالى كۇنگە دەيىن مەنسىنبەي كەلە جاتقان توپتاردىڭ ارەكەتتەرى بولىپ وتىر. وكىنىشتىسى، تىلدەر تۋرالى زاڭعا تولىقتىرۋ ەنگىزەمىز دەگەن وكىمەتتىڭ، بىرەر باسپالار شۋ كوتەردى دەپ، ءوز ۇسىنىسىنان ءوزى باس تارتىپ، جىگەرسىزدىك تانىتۋى قوعامداعى ءوز شەشىمىن تاپپاعان كەيبىر كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ دامۋىنا اكەلىپ، كەلەشەكتە ۇلكەن ساياسي داعدارىسقا اپاراتىن جولدى اشىپ وتىر. ەگەر، تاريحقا جۇگىنەتىن بولساق وسىدان جيىرما ءبىر جىل بۇرىن 1989 جىلى قازاق رەسپۋبليكاسىندا تىلدەر تۋرالى زاڭ قابىلدانۋىن سىلتاۋراتىپ ءبىراز ساياسي ويىنداردىڭ ۇيىمداستىرىلعانى بەلگىلى.  جانە ونىڭ تامىرى تەرەڭ يمپەريالىق ساياساتتا جاتقانىنا ەشكىم كۇمان كەلتىرمەيدى. ول كەزدەگى وداقتىڭ ىدىراۋى كۇن تارتىبىندە تۇرعان ساتتە باسقا حالىقتاردى بوداندىق قۇرساۋىنان شىعارماۋ باعىتىندا جاسالعان كەيبىر شارالار ءوز جەمىسىن بەرىپ تە جاتتى. مىسالى، مولداۆيا ەلىندە يمپەريالىق ساياساتتى قورعاعان  شوۆيننيستىك توپتىڭ سەپاراتيستىك قوزعالىسى،  اسكەريلەردىڭ كۇشىمەن دنەستر وزەنىنىڭ جاعالاۋىندا ۇلتتىق  اكىمشىلىك - تەرريتوريالىق  قۇرىلىمىن جاساپ الدى. سونداي ساياسي جوبالاردىڭ ءبىرى - شىعىس قازاقستانننىڭ ورتالىعى وسكەمەن قالاسىندا دا ۇيىمداستىرىلعان بولاتىن. ونى ۇيىمداستىرۋشىلار 1989 جىلعى قابىلدانعان «تىلدەر تۋرالى زاڭدى» جەلەۋ ەتىپ، قازاق حالقىنىڭ ەگەمەندىگىن الىپ، تاۋەلسىز ەل بولۋىنا  قارسىلىق  ۇيىمداستىرعان ەدى. تاۋەلسىزدىگىمىزگە  قارسى ىستەلگەن شارالاردى ۇيىمداستىرىپ ەل اراسىنا ىرىتكى سالعاندار، سول كەزدەگى شوۆينيستىك باعىت ۇستانعان، رەسەي ۇلى دەرجاۆالىق  يمپەريا ساياساتىن قولدايتىن ازداعان ينتەلەگەنتسيا توپتارى بولاتىن. وسى توپتار ءوز قيمىلدارىن ۇلتتىق قوزعالىس دەڭگەيىنە كوتەرۋ ماقساتىندا سلاۆيان حالىقتارىنىڭ باستارىن قوسىپ ۇلكەن كۇشكە ايلاندىرۋ جولىندا ءبىراز جۇمىس جۇرگىزدى. ولار قاراپايىم  حالىقتاردىڭ اراسىندا  سلاۆيان حالقتارىنىڭ مادەني قۇندىلىقتارى مەن ءتىلىنىڭ ساقتالۋىن قورعاۋىمىز قاجەت دەگەندى سىلتاۋراتىپ ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزۋمەن شۇعىلداندى. وسكەمەن قالاسىندا 1989 جىلدارى «سلاۆياندار مادەني قوعامى» ورتالىعى(پ. بورتنيك), «رودينا» اسسوتسياتسياسى(ورىس اۆتونومياسىنىڭ  ۇلتشىل دەموكراتيالىق ينتەلەگەنتتەرىنىڭ بىرلەستىگى(ن. گولوۆكوۆ), «جوعارعى  ەرتىس كازاكتار وداعى»(ە. زاپوروجەتس، چەرەپانوۆ) قۇرىلدى. بۇل ۇيىمدار ءوز جۇمىستارىندا ەشقانداي دا مادەني قۇندىلىقتار ماسەلەسىن كوتەرگەن جوق، تەك قازاق ەلىنىڭ ەگەمەندىگىنە قارسىلىق بىلدىرەتىن توپتاردى جيناۋ ماقساتىندا ناسيحات جۇرگىزىپ، ەرتىستىڭ وڭ جاعالاۋىندا ورىس ۇلتتىق اۆتونومياسىن قۇرۋ ماسەلەسىن كوتەردى.وسى قوعامدىق ۇيىمداردىڭ جۇمىستارىن ءبىر ۇلكەن كۇشكە ايلاندىرۋعا بەلسەندىلىك كورسەتىپ، ولارعا رۋحاني جەتەكشىلىك جاساپ، كوسەم بولعاندار كسرو جوعارعى كەڭەسى مەن شىعىس قازاقستان وبلىستىق كەڭەس دەپۋتاتتارى پەترۋشەنكو، س.ۆاسيلەۆا، ن.گولوۆكوۆتار ەدى. شىعىس وڭىرىندە اۆتونوميا قۇرۋ ۇرانىن كوتەرىپ ءبىراز ارانداتۋشىلىق ارەكەتتەردىڭ كوشباسشىسى بولىپ، ءار دەڭگەيدەگى  سوۆەتتەردەگى دەپۋتاتتاردىڭ باسىن وسى ماسەلە بويىنشا بىرىكتىرىپ وتىرعان م.ن.گولوۆكوۆ بولاتىن (ونىڭ «ەڭبەگىن» باعالاپ، جاقتاستارى، وبلىس اكىمى بولعان  ۆ.مەتتەنىڭ قولداۋىمەن، كەيىندە قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارعى  كەڭەسى دەپۋتاتتىعىنا  سايلاپ، ولگەننەن سوڭ  جاسىرىن، تۇرعىنداردىڭ كەلىسىمىنسىز شەشىم قابىلداپ وسكەمەن قالاسىندا ورتالىق ءبىر كوشەگە ونىڭ اتى بەرىلگەن. ال وسى قالادا شىن تاۋلسىزدىك ءۇشىن ەڭبەك سىڭىرگەن ءبىر ادامعا ونداي قۇرمەت وسى كۇنگە دەيىن كورسەتىلگەن ەمەس). سول كەزدەگى تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلعان رەسپۋبليكالاردىڭ ىشىندە ىرىتكى جۇمىستاردىڭ بەل الۋىنا كەڭەس وداعىنىڭ يمپەريالىق امبيتسياسىنان تۋىنداعان، جۇزدەگەن جىل بوداندىقتا بولعان حالىقتاردى ءوز ۋىسىنان شىعارماۋعا باعىتتالعان ساياساتىنىڭ ىقپالى ەدى. وسىنداي ساياساتتىڭ سالدارىنان ۇلتتىق رەسپۋبليكالاردا ەگەمەندىككە اپاراتىن قادامدار جاساي باستاعان كەزدەردە، وعان قارسى سەپاراتيستىك باعىتتا بەلسەندى  جۇمىستار ۇيىمداستىرىلا باستالدى. جانە دە وسى سەپاراتيستىك قوزعالىستى سول كەزدەگى ورتالىق باسقارۋ جۇيەسى زاڭداستىرۋعا مۇمكىندىك جاساپ وتىردى. مىسالى، 1990 جىلدىڭ 26 ساۋىرىندە كسرو نىڭ پرەزيدەنتى م.گورباچەۆتىڭ قول قويعان اتىشۋلى «ءوز ۇلتىنىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارىنىڭ سىرتىندا تۇراتىن نەمەسە كسرو اۋماعىندا ونداي قۇرىلىمى جوق  كسرو ازاماتتارىنىڭ ۇلتتىق بوستاندىقتا دامۋى تۋرالى» زاڭى دۇنيەگە كەلدى. وسى زاڭنىڭ  7 - بابىندا: «كسرو اۋماعىندا وزدەرىنىڭ ۇلتتىق - مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارى جوق، بىراق تا تۇرعىنداردىڭ كوپشىلىگىن قۇرايتىن، شوعىرلانا قونىستانعان جەرلەردەگى  ۇلت توپتارىنىڭ   ۇلتتىق، رۋحاني جانە تىلگە بايلانىستى ازاماتتىق تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىنا ىقپال تۋدىراتىن  ۇلتتىق  اكىمشىلىك - تەرريتوريالار قۇرۋعا مۇمكىنشىلىك بەرىلەدى (ۇلتتىق اۋداندار، ۇلتتىق ەلدى مەكەندەر جانە ۇلتتىق سەلولىق كەڭەستەر)» - دەيدى. سونىمەن قاتار، ەڭ سوراقىسى وسى باپتىڭ سوڭىندا: «وداقتىق ، اۆتونومدىق  رەسپۋبليكالاردىڭ كەلسىمىمەن باسقا دا جاعدايلاردا ۇلتتىق  اكىمشىلىك - تەرريتوريا قۇرىلادى» - دەلىنگەن. زاڭنىڭ وسى 7 - بابىندا  «...ۇلتتىق   اكىمشىلىك - اۋماقتاردى قۇرۋ،  سول جەرلەردەگى تۇرعىنداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ ەرىكتى پىكىر بىلدىرۋىنە نەگىزدەلەدى...» دەپ سەپاراتيزم تۋدىرۋ جولىنداعى قۇقىقتارىن ناقتىلاپ كورسەتكەن. Cول كەزدەگى كسرو جوعارعى دەپۋتاتتارى بولىپ قازاق ەلىنىڭ نامىسىن قورعاپ ءجۇر دەگەن بەتكە ۇستار ازاماتتارىمىزدىڭ وسى زاڭدى قول شاپالاقتاپ قارسى العاندارى ءالى كۇنگە دەيىن تۇسىنىكسىز. بۇل زاڭ وداقتىق، اۆتونومدىق  رەسپۋبليكالاردىڭ جەرگىلىكتى حالىقتارىنىڭ قۇقىن ورەسكەل بۇزىپ، ولاردىڭ ءوز تاۋەلسىزدىكتەرىن اڭساۋعا دا مۇمكىنشىلىك بەرمەيتىن، موينىنا بوداندىق قامىتىن ماڭگى كيگىزۋدى بەكىتكەن بولاتىن. ويتكەنى، باسقا حالىقتاردىڭ وكىلدەرى وسى زاڭعا سۇيەنىپ تالاپتار قويسا وداقتىق، اۆتونومدىق  رەسپۋبليكالاردىڭ بارلىق قالالارىنىڭ،  ونەركاسىپ دامىعان ايماقتارى مەن تىڭ يگەرىلگەن جەرلەردەگى  تۇرعىندارىنىڭ  كوپشىلىگىن جەرگىلىكتى حالىقتار ەمەس باسقا ۇلت وكىلدەرى قۇرايتىن بولعاندىقتان ونداي قۇرىلىمدار قۇرىلاتىن جاعدايدا جەرگىلىكتى حالىقتار تۇراتىن ەل اتى بار، بىراق زاتى جوق  ۇلتتىق  - مەملەكەت قۇرىلىمىنا اينالاتىن ەدى. وكىنىشتىسى، دەر كەزىندە ورتا ازيا، كاۆكاز، بالتيكا ەلدەرىنەن باسقا وداقتىق  رەسپۋبليكالار  وسى قيتۇرقى ساياساتقا ۇتىمدى توسقاۋىل قويا المادى. كەرىسىنشە ول كەزدەگى بيلىك قوعامدىق پىكىر قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتە الماي، كەيبىر جەرلەردە بەيرەسمي قوعام ۇيىمدارى حالىق اراسىندا ءوز پىكىرلەرىن تاراتىپ ۇلتارالىق قارىم - قاتىناستاردى ساياساتتاندىرا باستاعانى بەلگىلى. سول كەزدەردەگى ەلىمىزدە قۇرىلعان كوپتەگەن دەموكراتيا باعىتىن ۇستاعان ۇيىمدار دەموكراتيالىق ۇرانداردى ۇتىمدى پايدالانىپ، بەلسەندى ازاماتتاردى ۇلتتىق مۇددە ءۇشىن كۇرەسەتىن سانا قالىپتاستىراتىن جولدان اداستىرىپ وتىردى. وسكەمەن قالسىندا 80 - ءشى جىلداردىڭ اياعىندا قۇرىلعان بەيرەسمي ۇيىمدار  ءوز جۇمىستارىن دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋدان باستاپ، اياعىن ۇلتارالىق قارىم -قاتىناستاردى شيلەنىستىرەتىن جاعدايعا الىپ كەلدى.  وسكەمەن قالالىق ، وكتيابر جانە ۋلبا اۋداندىق  سوۆەتتەرىنىڭ كەيبىر دەپۋتاتتارىنىڭ ىقپالىمەن قالادا «دەپۋتاتتار تاڭداۋى» توبى قوعامدىق ۇيىمىن قۇرىپ، قازاق ەلىنىڭ ەگەمەندىگىنە قارسى ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزدى. قازاق ەلىنىڭ ءوز ەگەمەدىگىن الىپ مەملەكەت بولۋىنا جانە قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكتتىك ءتىل ستاتۋسى بەرىلۋىنە قارسى «سلاۆياندار مادەني قوعامى» (كەيىندە رەسپۋبليكالىق «لاد» ۇيىمىنا كىرگەن) ناسيحاتتار جۇرگىزىپ، ويدان شىعارعان اقپاراتتار تاراتىپ، حالىقتى قارسى كۇرەسكە شاقىرعان ۇنپاراقتارىنان ۇزىندىلەر كەلتىرە كەتكەن ءجون، مىسالى:

«مى پريزىۆاەم ۆاس ۆوستات پروتيۆ تەح ناتسيوناليستيچەسكيح سيل ۆ ناشەي رەسپۋبليكە، كوتورىە سەيۋت روزن مەجدۋ نارودامي. پارتيا «الاش» (ول كەزدە ونداي پارتيا قۇرىلا قويعان جوق) ستاۆيت تسەل سوزدات ەدينوە تيۋركسكوە گوسۋدارستۆو ي ۋجە گوتوۆيتسيا سەزد ناتسيوناليستوۆ ۆ ۋزبەكستانە ۆ تاشكەنتە. يز-زا پريتەسنەني ي ۋگروز ۆ الماتينسكوي، دجامبۋلسكوي، سەميپالاتينسكوي وبلاستياح سوتني سەمەي چەچەنتسەۆ پوكينۋلو كازاحستان. رەسپۋبليكا درۋجبى نارودوۆ پوروجداەت بەجەنتسەۆ. پوبۋديتەلنىم اكتوم دليا ناتسيوناليستوۆ ستالي زاكون ي پروگرامما سوۆمينا كاز. سسر و يازىكاح، كوتوروە پرەدۋسماتريۆايۋت پرينۋديتەلنوە راسپروسترانەنيە كازاحسكوگو يازىكا داجە ۆ تەح رايوناح، گدە 90(پروتسەنتوۆ) رۋسكويازىچنوگو ناسەلەنيا» ... «مى پروتەستۋەم پروتيۆ سپەشنوگو پرينياتيا زاكونا و سۋۆەرنيتەتە كازاحسكوي سسر. مى زا سۋۆەرنيتەت رەسپۋبليكي، نو وسنوۆاننوي نا تاكوم جە پراۆو سۋۆەرنيتەتا وبلاستەي ي رايونوۆ.» دەگەندى جازدى.  وسى تاراتىلعان ۇنپاراقتاعى قويىلعان تالاپتارى مىنانداي ەدى:

«توۆاريششي!

وبەدينيمسيا ي بۋدەم نەپرەكلوننى ۆ ترەبوۆاني:

1. وبياۆيت ۋست-كامەنوگورسك ي پريلەگايۋششيە ك نەمۋ رايونى ناتسيونالنوي

تەرريتوريەي، گدە گوسۋدارستۆەننىم يازىكوم وستانەتسيا رۋسسكي.

2. پروۆەستي چەرەز رەفەرەندۋم زاكونى و يازىكاح، سوبستۆەننوستي سۋۆەرنيتەتە، پرەدوستاۆيۆ پراۆو سامومۋ نارودۋ ميرنىم دەموكراتيچەسكيم پۋتەم رەشيت سۆويۋ سۋدبۋ.

3. سفورميروۆات ۆەرحوۆنىي سوۆەت كاز. سسر  يز دۆۋح پالات: رەسپۋبليكي ي ناتسيونالنوستي، گارانتيروۆاۆ تەم پودليننوە راۆنوپراۆيە نارودوۆ، پروجيۆايۋششيح نا تەرريتوري كاز. سسر.

توۆاريششي ! وبەدەنيايتەس !

پرينيمايتە نا سوبرانياح كوللەكتيۆنىە پروتەستى ي ترەبوۆانيا ! شليتە يح ۆ مەستنىە سوۆەتى ي ۆ ۆەرحوۆنىي سوۆەت رەسپۋبليكي. چتوبى سوحرانيت

دوبروسوسەدستۆو ي درۋجبۋ نارودوۆ ۆ ناشەي رەسپۋبليكە، دەيستۆۋيتە نەمەدلەننو. زاۆترا موجەت بىت پوزدنو.

وبششەستۆو سلاۆيانسكوي كۋلتۋرى،

گ. ۋست - كامەنوگورسك.»

دەپۋتاتتار م.ن.گولوۆكوۆ، ن.ب.يۆانوۆ، گ.ي.شپاراگا، ت.ۆ.كازانتسەۆا،ۆ.ۆ.پاتراكوۆ، ا.ف.اگاركوۆ، ي.ا.ليۋبيموۆ، ا.ت.بوسونوگوۆ، س.م.سابريستوۆ، ۆ.س.اكسەنوۆ، ۆ.ۆ.پوپوۆ، ا.ي.چەركاشينا، ۆ.ۆبوگوۆيتسكي، ە.ا.فيليمونوۆ باستاماشى دەپۋتاتتار توبىن قۇرىپ، وسكەمەن قالالىق  جانە وكتيابر مەن ۋلبا اۋداندىق كەڭەستەرىنە جانە اتقارۋ كوميتەتتەرىنە ءوز ىقپالدارىن جۇرگىزىپ، وسى كەڭەستەردىڭ بىرىككەن سەسسيالارىندا  جوعارىدا اتالعان وداقتىڭ زاڭىنا سۇيەنىپ، وسكەمەن قالاسى جانە ونىڭ ماڭايىنداعى اۋدانداردا  ۇلتتىق  اكىمشىلىك- تەرريتوريا قۇرۋ ءۇشىن رەفەرەندۋم وتكىزۋ تۋرالى قازاق سسر -نىڭ جوعارعى كەڭەسىنە تالاپتار قويعان ماسەلەلەردى تالقىلاۋدى  ىسكە اسىردى.

(جالعاسى)

«اباي-اقپارات»