ايگىلى جازۋشى دجوردج ورۋەلدىڭ «مالقورا» اتتى اتشۋلى رومانى ەستەرىڭىزدە بولار. روماننىڭ مازمۇنىن تاپتىشتەپ جاتۋ باسى ارتىق نارسە.  رومانداعى يدەيانىڭ وزەگى، مورال - مەملەكەت تۇگىلى كىشكەنتاي شارۋاشىلىقتى باسقارۋدىڭ ءوزى توعىشارلار مەن توپاستاردىڭ، اسىرەايقايشىلار مەن اۋلەكىلەردىڭ ءىسى ەمەس ەكەنى تۋرالى ايتاتىن ەدى عوي.

سوڭعى كەزدە ءبىزدىڭ قىزىلجار جەرىندە دە ەل ىشىنە ىرىتكى سالىپ، ۇلت پەن ۇلتتى قاعىستىرىپ، ادامداردىڭ اراسىنا شالا تاستاپ، دۇربەلەڭ سالىپ جۇرمەسە، بويىنا اس باتپايتىن ادامدار پايدا بولدى. سونىڭ ءبىرى، وكىنىشكە وراي، سولتۇستىك قازاقستانعا اتىشۋلى «پاشا»، پاۆەل افاناسەۆ بولىپ وتىر. وكىنىشكە قاراي دەيتىنىم، مەن وسى پاشانى ءبىراز جىلدان بەرى جەرلەس، كورشى رەتىندە بىلەمىن. سودان بولار ونىڭ «ارعى-بەرگى قىزمەتىن» بىلەتىن كوپتەگەن ادامدار، سونىڭ ىشىندە مەن دە، ونىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىنگى ۇردا-جىق مىنەزىنە، وداعاي ىستەرىنە كوز جۇمىپ قاراپ كەلدىك. الايدا، افاناسەۆتىڭ كەيىنگى كەزدەگى ەلدىڭ بىرلىگىنە، مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن ارەكەتتەرىن كورىپ-بىلە تۇرىپ ۇندەمەي قالۋدى ار سانادىم.

كەز كەلگەن ءىستىڭ باسىنا اتى شىقپاسا جەر ورتەگىسى كەلەتىن گەروستراتتار ارالاسار بولسا، ونداي جاندار كورشىسىنىڭ ءۇيى ورتەنىپ جاتسا، سوعان بارىپ باس ۇيتۋگە دايار تۇرادى.

ايگىلى جازۋشى دجوردج ورۋەلدىڭ «مالقورا» اتتى اتشۋلى رومانى ەستەرىڭىزدە بولار. روماننىڭ مازمۇنىن تاپتىشتەپ جاتۋ باسى ارتىق نارسە.  رومانداعى يدەيانىڭ وزەگى، مورال - مەملەكەت تۇگىلى كىشكەنتاي شارۋاشىلىقتى باسقارۋدىڭ ءوزى توعىشارلار مەن توپاستاردىڭ، اسىرەايقايشىلار مەن اۋلەكىلەردىڭ ءىسى ەمەس ەكەنى تۋرالى ايتاتىن ەدى عوي.

سوڭعى كەزدە ءبىزدىڭ قىزىلجار جەرىندە دە ەل ىشىنە ىرىتكى سالىپ، ۇلت پەن ۇلتتى قاعىستىرىپ، ادامداردىڭ اراسىنا شالا تاستاپ، دۇربەلەڭ سالىپ جۇرمەسە، بويىنا اس باتپايتىن ادامدار پايدا بولدى. سونىڭ ءبىرى، وكىنىشكە وراي، سولتۇستىك قازاقستانعا اتىشۋلى «پاشا»، پاۆەل افاناسەۆ بولىپ وتىر. وكىنىشكە قاراي دەيتىنىم، مەن وسى پاشانى ءبىراز جىلدان بەرى جەرلەس، كورشى رەتىندە بىلەمىن. سودان بولار ونىڭ «ارعى-بەرگى قىزمەتىن» بىلەتىن كوپتەگەن ادامدار، سونىڭ ىشىندە مەن دە، ونىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىنگى ۇردا-جىق مىنەزىنە، وداعاي ىستەرىنە كوز جۇمىپ قاراپ كەلدىك. الايدا، افاناسەۆتىڭ كەيىنگى كەزدەگى ەلدىڭ بىرلىگىنە، مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن ارەكەتتەرىن كورىپ-بىلە تۇرىپ ۇندەمەي قالۋدى ار سانادىم.

كەز كەلگەن ءىستىڭ باسىنا اتى شىقپاسا جەر ورتەگىسى كەلەتىن گەروستراتتار ارالاسار بولسا، ونداي جاندار كورشىسىنىڭ ءۇيى ورتەنىپ جاتسا، سوعان بارىپ باس ۇيتۋگە دايار تۇرادى.

جاسىراتىنى جوق، پاۆەل افاناسەۆ قوعامدىق جۇمىسقا ارالاسقان اۋەل باستان قاي ورتادا جۇرسە دە وسىنداي ايقاي-سۇرەڭ قىلىقتارىمەن ەستە قالعان ادام. ول ءوزى جۇمىس ىستەگەن ۋنيۆەرسيتەتتە دە، ادام قۇقىقتارى جونىندەگى بيۋرودا دا، «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ وبلىستىق فيليالىندا دا نەشە ءتۇرلى «اقتاڭداقتار» قالدىردى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، «اۆگيدىڭ اتقوراسى»، ودان كەيىنگىلەر ونى ءالى تازالاپ اۋرە-سارساڭ بوپ ءجۇر.

افاناسەۆتىڭ سولتۇستىك قازاقستانداعى مەملەكەت، ۇلت ماسەلەسىنە قاتىستى، «قازاق» دەيتىن ۇعىمعا قاتىستى ۇستانىمىن ەڭبەكتەگەن بالادان، ەڭكەيگەن جاسقا دەيىن بىلەدى.  پەتروپاۆلعا تاريحي قىزىلجار اتاۋىنىڭ قايتارىلۋىنا اشىق قارسى شىققانداردىڭ ءبىرى -  وسى افاناسەۆ بولاتىن. سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ باعدارلاماسى تالقىلانا باستاعاندا، ءوزىنىڭ پارتيالىق لاۋازىمىن جەلەۋ ەتىپ، تاعى دا قارسى شىقتى.

جوعارىدا ايتقانداي، افاناسەۆ وسىعان دەيىن «اق جول» پارتياسىنىڭ وبلىستاعى باسشىسى بولدى. ءبىزدىڭ پەتروپاۆلدا افاناسەۆ «اق جول» پارتياسىنا ەمەس، «اق جولدىڭ» اتى افاناسەۆكە جۇمىس ىستەيدى» دەگەن ءازىل، ءازىل بولسا دا اقيقات ءسوز بار. سولتۇستىك قازاقستاندا ءوزىنىڭ پارتيالىق لاۋازىمىن پارتيانىڭ قىزمەتى ءۇشىن ەمەس، قاراقان باسىنىڭ قامى ءۇشىن مەيلىنشە پايدالانعان افاناسەۆتەي بىردە-ءبىر پارتيا جەتەكشىسى جوق. مۇنداي «پارتيا باسشىسىنىڭ» وسى ۋاقىتقا دەيىن ورنىندا وتىرعانى ءبارىن تاڭعالدىراتىن.

ونىڭ «ساياسي قىزمەتى» دەگەندە، افاناسەۆتىڭ ەل سەنىپ تاپسىرعان دەپۋتاتتىق مانداتتان ايىرىلىپ، ابىرويدان جۇرداي بوپ، جىل بويى ەل كوزىنەن تاسادا جاسىرىنىپ جاتىپ العانى دا ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. بۇل ەل ىشىندە انەكدوتقا اينالىپ كەتكەن جايت ەدى.

ەندى مىنە، افاناسەۆتىڭ اتى تاعى دا اقپارات قۇرالدارىندا كورىنە باستادى. ول تاعى دا ءوزىنىڭ ۇيرەنشىكتى، سۇيىكتى ىسىمەن - قارالاۋمەن، داۋرىقپامەن اينالىسۋعا كىرىسىپتى. ەندىگى ونىڭ نىساناسى - ءوزى تاماعىن جەپ، تاباعىن تەپكەن «اق جول» پارتياسى بوپ شىعا كەلدى. ال نەگىزىندە افاناسەۆ «اق جول» پارتياسىنىڭ باسشىلىعىنا قارسى شىعىپ وتىرعان جوق. ول پارتيانىڭ  كەيىنگى ۋاقىتتا ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ۇلىقتاۋ، سونىڭ ىشىندە  مەلمەكەتتىك ءتىل، الاشوردا، جەلتوقسان ماسەلەلەرىن باتىل كوتەرە باستاعانىنا قارسى شىعىپ وتىر.

افاناسەۆتىڭ پارتيا باسشىلىعىنا «اشىق حاتىن» وقىپ كورسەڭىز توبە شاشىڭىز تىك تۇراتىن ماسەلەلەر بار. وقىرمانعا بۇل دا قىزىق بولۋى مۇمكىن، سوندىقتان «پاشانىڭ» سول حاتىنان ءۇزىندى كەلتىرەيىك. «ورىس ءتىلى  جابايى قازاقتاردى ادام جاساعان ءتىل، سوندىقتان ءوز اناسىنا قارسى شىققان قاسيەتسىز بالالار سونى ۇمىتپاسىن» دەيدى قازاق ءتىلىنىڭ ستاتۋسىنا بايلانىستى قول قويعان قازاقتىڭ اقيىق ازاماتتارىنا - «ءبىزدىڭ تۇلعا». ياعني، ول قازاقتاردى، ۇلتجاندى ازاماتتاردى مال دەپ تۇر!

ءبىز بۇعان بۇدان ءارى شىداي المايمىز. مەملەكەتتىڭ، ەلدىڭ بولاشاعىنا قاتەر توندىرەتىن، ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىرىپ، قوعامنىڭ تۇراقتىلىعىنىڭ ىرگەسىن شايقالتقىسى كەلەتىندەرگە توسقاۋىل قوياتىن كەز جەتتى.

بۇعان تەك قوعام بولىپ قانا قارسى تۇرماۋ كەرەك، افاناسەۆتەردىڭ شوۆينيستىك ارەكەتتەرىنە ەلىمىزدىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ دا نازار اۋداراتىن ۋاقىتى جەتتى دەپ ويلايمىز. وكىنىشكە قاراي، وسىنداي «وتكەنى بار» ادامداردى بىزدەگى ورىس ءتىلدى  اقپارات قۇرالدارىنىڭ، سونىڭ ىشىندە «ۆرەميا» سياقتى ءىرى  گازەتتەردىڭ كوتەرمەلەۋى ءتۇرلى ويعا جەتەلەيدى. بۇل - كەزدەيسوقتىق پا، الدە ارىدەن ۇيىمداستىرىلعان، قازاق حالقىنىڭ ەلدىگىنە بالتا شابۋعا باعىتتالعان قۇيتىرقى ويىن با؟ نە بولسا دا، ءدال افاناسەۆتەر قوعامعا دا،  ونى قولداعان گازەتتەرگە دە ابىروي اپەرمەيدى.

افاناسەۆتەردىڭ ەشقاشان مەملەكەتتىڭ بولاشاعىنا، قازاق ءتىلىنىڭ كەلەشەگىنە بۇيرەگى بۇرماۋ سەبەبىن  ولاردىڭ شوۆينيستىك پيعىلىمەن عانا تۇسىندىرۋگە بولمايدى. وكىنىشتىسى، «افاناسەۆشىلدىك» قازىر ءبىر ادامنىڭ باسىنان اسىپ، قوعامدىق قۇبىلىسقا، دەرتكە اينالىپ بارادى. ولار ايرانداي ۇيىپ وتىرعان قازاقستان حالقىنىڭ بەرەكە-بىرلىگىنە قارسى شىعىپ، ساياساتتى جەلەۋ ەتىپ، ماڭايىنا ۋىن شاشۋدا.

بۇلار ءبىزدىڭ سولتۇستىك كورشىمىزدىڭ «اسەر ەتۋ» كۇشتەرى، ەلىمىزدىڭ ىشىندەگى سىرت كۇشتەردىڭ «بەسىنشى كولونناسى».

جوعارىدا ايتقانداي، ساياسي اۋمەسەرلىك پەن الەۋمەتتىك توعىشارلىق، توپاستىق ەشبىر قوعامدى، ەشبىر مەملەكەتتى ۇشپاققا شىعارماعان. د.ورۋەلل «مالقوراسىن» جازعان ۋاقىتتا دا بۇل پروبلەما وتكىر تۇرعان شىعار. بىراق تاۋەلسىز، جاس قازاقستانعا مۇنداي «قۇبىلىستار» مىڭ ەسە قاتەرلى. «افاناسەۆشىلدىك» - تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جاۋى، قازاقتىڭ جاۋى. ولاردىڭ تامىرىنا بالتا شاپپاي، قازاقستاندا بەرەكە-بىرلىك تە، ساياسي، قوعامدىق-ساياسي تۇراقتىلىق تا بولماسى انىق.

«افاناسەۆشىلدىككە» جول بەرمەيىك اعايىن!

قىزىلجار قالاسى

«اباي-اقپارات»