كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ باستى بايلىعى، ول حالقى. جالپى حالىق بولماسا، مەملەكەت تە بولمايدى. ەكونوميكا مەن ساياسات تا تىكەلەي دەموگرافياعا بايلانىستى. ويتكەنى بارلىعى دا حالىقتىڭ سانىنا كەلىپ تىرەلەدى. سوعان قاراپ جاسايتىن جوبالار مەن اتقارىلاتىن ىستەردىڭ دە ولشەمى شىعادى.

قازاقستاندى الىپ قاراساق، حالىق سانىنىڭ ءوسۋ-كەمۋ ديناميكاسى وتە قىزىق. ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ سانىنا ءالى كۇنگە دەيىن 50-جىلدارعا دەيىن جاسالعان گەنوتسيدتىك ساياسات اسەرىن بەرىپ كەلەدى. 1920-21 جىلعى اشتىق، 1930-33 جىلعى گەنوتسيد پەن 1937-38 جىلدارداعى قۋدالاۋ، 1941-45 جىلعى كەڭەس-گەرمان سوعىسى ەلىمىزدىڭ حالىق سانىنا كەرى اسەرىن بەردى. قازاق حالىق حح عاسىردىڭ باسىندا الەمدەگى ەڭ ءىرى 30 حالىقتىڭ اراسىندا بولسا، 50-جىلدارى ءبىز ءتىپتى جۇزدىككە دە ەنگەن جوقپىز. كسرو ساياساتى مەن ۇلتتاردى ەزى، جانشۋ ساياساتتارى ءبىزدىڭ ۇلتىمىزعا ۇلكەن تراگەديا بولدى.

1939 جىلى قازاقتىڭ سانى 37%، 1959 جىلى ءوز جەرىندە نەبارى 28%-دى قۇرادى. قازاقستاندا قازاقتىڭ سانى 1979 جىلى 36%، 1989 جىلى 39% قۇرادى. تاۋەلسىزدىك العان سوڭ، بۇل ديناميكا وزگەردى. وعان بىرنەشە فاكتور اسەر ەتتى. وزگە ەتنوستار كسرو قۇلاعان سوڭ ءوز تاريحي وتاندارىنا كەتتى، ال الەمگە تارىداي شاشىراپ كەتكەن قازاق حالقى كەرىسىنشە اتاجۇرتقا ات باسىن بۇرا باستادى. اتالمىش ساياسي پروتسەستەردىڭ ناتيجەسىندە قازاقتىڭ سانى كەلەسىدەي وزگەردى: 1999 جىلى 53%، 2009 جىلى 63%، ال 2020 جىلدىڭ سوڭعى مالىمەتىنە سەنسەك ەلىمىزدەگى قازاقتاردىڭ سانى 68% قۇرايدى. 2019 جىلى پرەزيدەنت سايلاۋىنا بايلانىستى ءبىر جىلعا شەگەرىلگەن حالىق ساناعى 2020 جىلى پاندەميانىڭ سالدارىنان تاعى ءبىر جىلعا كەيىنگە شەگەرىلدى. بىراق ساراپشىلاردىڭ ايتۋى بويىنشا حالىق ساناعى قازاقتىڭ سانى 70-75% اراسىندا ەكەنىن كورسەتىپ بەرەتىن بولادى دەيدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىندا بولاتىن ساناقتا بۇل جاقسى كورسەتكىش دەپ سانايمىن. 1989 جىلعى ساناقتا 39% كورسەتكەن حالقىمىزدىڭ سانى ەكى ەسە وسكەن دەپ ويلايمىن. ناقتىسىن ساناق كورسەتەر. دەموگرافيا شىندىعىنا كەلگەندە بارلىق ماسەلەنى شەشەدى. حالىقتىڭ سانى وسكەن سايىن ءتىل، مادەنيەت، ادەبيەتتى زەرتتەۋ وزدىگىنەن شەشىلەتىن بولادى.

اسحات قاسەنعاليدىڭ جازباسى

Abai.kz