بۇگىندە سارى دالانى ساياق شەگىرتكە شارلاپ، وسىمدىكتى وتاپ جاتىرعان كورىنەدى. جاندىكتىڭ وسى ءتۇرى بۇل مەزگىلدە كۇشىنە ابدەن ەنىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا كۇلدەي زيان كەلتىرۋدە. جاقىندا باقشا ءونىمىن وتاپ تا ۇلگەرىپتى. ەندەشە وسى تۋرالى اڭگىمەلەپ كورەلىك.
شارۋاگەر قينالىپ قالدى
ونسىز دا حالىقتى ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ وزەكتى ماسەلە ساپىندا تۇرعاندا، ەگىستىك پەن جايىلىمدىق، شابىندىقتى شەگىرتكەگە جەم ەتۋ جاقسىلىققا سوقتىرماسى انىق. جاقىندا «ماسقار» شارۋا قوجالىعىنىڭ باقشاسىنا تۇسكەن شەگىرتكە ءبىراز شىعىنعا ۇشىراتىپتى.
قوجالىق توراعاسى ر.نىعىمەدينوۆا:

بۇگىندە سارى دالانى ساياق شەگىرتكە شارلاپ، وسىمدىكتى وتاپ جاتىرعان كورىنەدى. جاندىكتىڭ وسى ءتۇرى بۇل مەزگىلدە كۇشىنە ابدەن ەنىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا كۇلدەي زيان كەلتىرۋدە. جاقىندا باقشا ءونىمىن وتاپ تا ۇلگەرىپتى. ەندەشە وسى تۋرالى اڭگىمەلەپ كورەلىك.
شارۋاگەر قينالىپ قالدى
ونسىز دا حالىقتى ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ وزەكتى ماسەلە ساپىندا تۇرعاندا، ەگىستىك پەن جايىلىمدىق، شابىندىقتى شەگىرتكەگە جەم ەتۋ جاقسىلىققا سوقتىرماسى انىق. جاقىندا «ماسقار» شارۋا قوجالىعىنىڭ باقشاسىنا تۇسكەن شەگىرتكە ءبىراز شىعىنعا ۇشىراتىپتى.
قوجالىق توراعاسى ر.نىعىمەدينوۆا:
- بيىل 12 گەكتار جەرگە 200 مىڭداي تەڭگەگە گوللاندىق تۇقىم الىپ سەپتىك. قاربىز، قاۋىن، قىزاناق، بۇرىش، تاعىسىن تاعى دەگەندەي. بەينەتى شاش ەتەكتەن بۇل ءىستىڭ جەمىسى قالاي كەلەرىن كۇنگە قاقتالا جۇرگەن ەڭبەككەرلەر عانا بىلەرى انىق. بەينەتى ءوز الدىنا، جاقىندا باقشامىزعا شەگىرتكە ءتۇسىپ، جانىمىزدى اۋىرتتى. دەرەۋ ءتيىستى ورىندارعا حابار جەتكىزدىم. بىراق ءالى كۇنگە الىنىپ جاتقان شارا جوق. جالپى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن قورعاۋ، قولداۋ، ۇيىمداستىرۋ ءىسى بىزدە ماردىمسىز. مىناۋ سونىڭ دالەلىنىڭ ءبىرى عانا،- دەيدى شارۋاگەر. ال ەلتايلىق ت.سەرىكقاليەۆ بۇرىندارى شەگىرتكە وسىمدىكتىڭ سوياۋىن قالدىرۋشى ەدى، قازىر ونى بىرگە وتاپ، جىلان جالاعانداي ەتەدى ەكەن. مەن ونى جاقىندا قوي كەزەككە شىققاندا بايقاپ، جاعامدى ۇستادىم. جايىلىمدى شەگىرتكە وتاسا سوندا اۋىل مالى قايدا بارماق، ءتورت تۇلىك تىعىرىققا تىرەلسە، كۇنكورىس قالاي بولماق، - دەپ قىنجىلادى ول.
بۇل - قول جەتكەن مالىمەت. ال دالاداعى شابىندىق قانداي كۇيدە. جاقىندا ءبىراز جەردى ءورت شارپىعانى تۋرالى ەستىپ بىلگەنبىز. ودان قالعانىن شەگىرتكە قۇرتسا، كورەر كۇننەن ءۇمىت ازايماق. ەندى وسى جونىندە ءتيىستى ورىندار نە دەيدى ەكەن. قاعازعا قانداي مالىمەت ءتۇسىپ جاتىر، سوعان نازار سالالىق.
شەگىرتكەنىڭ الدىندا شاراسىز بولىپ وتىر
الدىمەن اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى ءبولىمىنىڭ باستىعى ب.قاشقىنوۆقا حابارلاسىپ، بۇل تۇرعىدا نەندەي شارانىڭ جاساقتالىپ جاتقانى جونىندە بىلگىمىز كەلگەن. –جىلداعىعا قاراعاندا كوپ شەگىرتكە كىردى دەگەن شارۋا قوجالىعىنىڭ جەرىن كوردىك. ونداي كوپ مولشەردە زاقىم ەتپەگەن. قازىر ءتيىستى ماماندار شاراسىن الۋدا. قىسقاشا جاۋاپ وسىلاي. ال الىستاعى جايىلىمدىق، شابىندىق جەرلەردىڭ نە بولىپ جاتقانىن سۇراعانىمىزبەن، ول جاعىنان باستىق حابارسىز بولىپ شىقتى.
وسى زيانكەسپەن تىكەلەي اينالىساتىن اۋداندا «رفد ج ءباو»-نىڭ اۋداندىق فيليالى بار. ونىڭ ديرەكتورى ءى.شامۇراتوۆتىڭ ايتۋىنشا، اۋدان كولەمىندە اۋىلشارۋاشىلىق داقىلدارىنا اسا قاۋىپتى زيانكەستەردىڭ بەس ءتۇرى بار ەكەن. ولار ازيات شەگىرتكەسى، يتاليان پرۋسى، كىشى سارشۇناق، تىشقان تەكتەس كەمىرگىشتەر جانە كولوراد قوڭىزى بولسا، ازيات پەن يتاليان پرۋسىنىڭ تابيعي وشاعى بار. سوندىقتان دا جىل سايىن ولاردىڭ وشاعى انىقتالىپ، يادوحيميكاتتارمەن ۋلانىلىپ تۇرادى ەكەن. مىسالى، وتكەن جىلى 240 مىڭداي گەكتار جەرگە زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، ازيات شەگىرتكەسى مەن يتاليان پرۋسى قونىستانعان 3 مىڭ گەكتار جەر زالالسىزداندىرىلىپتى. سونداي-اق اتباسارلىق ساياق شەگىرتكەنىڭ قونىستانعان دەرناسىلدەرىن وڭدەۋگە 1790 گەكتار جەر بولجانىپ، جوعارى جاققا مالىمەتى بەرىلىپتى. ال بۇگىنگى جاعدايعا بايلانىستى سۇراعىمىزعا:- بۇل ساياق شەگىرتكەنىڭ دەرناسىلدەرى 2-3 جاس ساتىسىندا. ولار 5 جاس ساتىسىندا قاناتتانىپ كەتەدى. بىراق بۇل اسا قاۋىپتى زيانكەستەر قاتارىنا جاتپاعاندىقتان قارجى تەك جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن ءبولىنۋى ءتيىس. دەگەنمەن ءبىز ءوز تاراپىمىزدان جۇمىستى اتقارىپ، ءتيىستى ورىندارعا جولدادىق. سولار شاراسىن الادى، - دەيدى ول.
ارقانى كەڭگە سالىپ ءجۇر…
بۇل جونىندە اۋداندىق اۋماقتىق ينسپەكتسياسىنىڭ وسىمدىكتى قورعاۋ جونىندەگى باس مامانى ت.ماحمەتوۆ پىكىرىن بىلاي بايان ەتەدى.
- بيىل ساياق شەگىرتكەنىڭ كوپتىگى جاسىرىن ەمەس. زەرتتەۋ ناتيجەلەرىنە قاراعاندا، 1790 گەكتار جەر ۋلانۋ كەرەك ەدى، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن قارجى ءبولۋ مۇمكىن بولماعاندىقتان بۇل ءىس اياقسىز قالدى. قازىر شەگىرتكەنىڭ بۇل ءتۇرى قاناتتانىپ كەتكەن سوڭ ەندى ونىڭ زياندىعى جويىلادى. بىراق ول دەرناسىلىن تاستاپ كەتەدى. سونى جويۋ قاجەت.
ال قازىر ازيات پرۋسىنا قارسى اقتوبە كولىنەن 700 گەكتارعا، يتاليان پرۋسىنا 1900 گەكتارعا وبلىستان تەندەر ءوتىپ، ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا «فيتوسانيتاريا» رمك مەكەمەسى جەڭىمپاز تانىلىپ، كۇنى ەرتەڭ كەلگەلى وتىر. جالپى يتاليان پرۋسىنىڭ وشاعى نارىن قۇمىن جاعالاي «بۋراعا» قاراي تارتادى. جاقىن جەر ەمەس. دەگەنمەن جۇمىس جاسالۋى ءتيىس. دابىل قاعارلىقتاي شەگىرتكە دالانى وتاپ جاتقان جوق،-دەيدى مامان.
قالاي دەگەندە دە، جاسالعان ءىستىڭ ءمىنسىز بولماعى قاجەت. بيلىك ونى نازاردان تىس قالدىرمايتىنى دا بەلگىلى. بىراق شەگىرتكەنىڭ دەرناسىلى دەر كەزىندە جويىلماسا، قولىڭدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەگەنىڭنەن پايدا جوعى ءسوزسىز. قالاداعى جۇمىس قاداعالاۋدىڭ وزىندە وقساماي جاتقاندا دالاداعى ءىستىڭ ناتيجەسى ءبىر قۇدايعا عانا ايانى تاعى بار-اۋ؟

جاناي امانتۋرلين
«اتىراۋ» وبلىستىق گازەتى