قازان ايى باستالىسىمەن بيىلعى نوبەل سىيلىعىن العانداردىڭ ەسىمى جاھان جۇرتىنا جاريا بولدى. ولار امەريكالىق عالىمدار­­­­­­­ – دەۆيد دجۋليۋس پەن اردەم پاتاپۋتيان.

عالىمدار مەديتسينا سالاسى بويىنشا «تەمپەراتۋرا» جانە «جاناسۋدان» پايدا بولاتىن سەزۋ رەتسەپتورلارىن اشتى. قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، ادامنىڭ جۇيكە جۇيەسى ىستىققا، سۋىققا جانە مەحانيكالىق تىتىركەندىرگىشتەرگە قالاي رەاكتسيا بەرەدى؟ وسى كۇردەلى سۇراقتىڭ جاۋابىن تەرەڭ زەرتتەۋلەردەن كەيىن انىقتادى. بۇل جاڭالىق مەديتسينادان باستاپ روبوت قۇراستىرۋ سالاسىنا دەيىن پايدالى بولماق.

«ءبىز ادەتتە وتتىڭ ىستىق، مۇزدىڭ سۋىق ەكەنىن بىلەمىز. ىستىق-سۋىقتى ايىرا الۋ ادامزات بويىنا بەرىلگەن كەرەك داعدى. وسى داعدى نەدەن پايدا بولدى؟ ەگەر ادامنىڭ جۇيكە تالشىقتارى تەمپەراتۋراعا ەشقانداي رەاكتسيا بەرمەسە، ءوز دەنەسىنىڭ كۇيىپ نە ءۇسىپ قالعانىن سەزبەس ەدى. تابيعاتتاعى كەز-كەلگەن نارسەگە جاناسقاندا پايدا بولاتىن رەاكتسيانى تۋعىزاتىن نەرۆ تالشىقتارىنىڭ قىزمەتى ءبىزدى قورشاعان ورتاعا بەيىمدەيدى».

دەۆيد دجۋليۋس 1955 جىلى نيۋ يورك قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن، قازىرگى تاڭدا كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى. ال اردەم پاتاپۋتيان 1967 جىلى ليۆان استاناسى بەيرۋتتا تۋىپ، جاس كەزىندە اقش-قا قونىس اۋدارعان. قازىر كاليفورنياداعى سكريپپس عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ پروفەسسورى. عالىمداردىڭ زەرتتەۋ نىسانى ءبىر بولعاندىقتان العاشىندا كۇشتى باسەكەگە تۇسكەن.

«ەكەۋمىز دە «تەمپەراتۋرانى» زەرتتەگەندىكتەن، ارامىزدا جارىس بولدى، ۇلى عالىممەن باسەكەلەسۋ ءاردايىم قۋانىش سىيلايدى، دەۆيد سونداي عالىمنىڭ ءبىرى»، - دەيدى دوكتور پاتاپۋتيان.

نوبەل اسسامبلەياسى عالىمدارعا كەرەمەت جاڭالىقتى جەتكىزۋ ءۇشىن حابارلاسىپ ەكەۋىن دە الا الماعان. اردەم پاتاپۋتيان نوبەل سىيلىعىن العانىن 94 جاستاعى اكەسىنەن ەستىسە، دەۆيد دجۋلياس قايىن اپاسىنان بىلگەن.

جىل سايىن شۆەتسيا مەن نورۆەگيا كوميتەتتەرى حيميا، مەديتسينا، فيزيكا، ەكونوميكا عىلىمدارى بويىنشا جاڭالىق اشقانداردىڭ، ادەبيەت سالاسىندا ەڭ ۇزدىك تانىلعانداردىڭ، «الەمدى بەيبىتشىلىككە شاقىرعان» بەلسەندى تۇلعالاردىڭ ەڭبەگىن باعالاپ، نوبەل سىيلىعىن تابىستايدى. ولاردىڭ كۇللى ادامزات يگىلىگى ءۇشىن توككەن ەڭبەگىنە العىس ايتادى. بىلتىر وسلودا پاندەمياعا بايلانىستى قۇتتىقتاۋ ءراسىمى ونلاين وتكەن بولاتىن. بيىل دا كەڭ كولەمدى جيىن وتكىزىلمەي، سىيلىق جەڭىمپازدارعا جەلتوقسان ايىندا ءوز ەلدەرىندە بەرىلەتىن بولدى.

بيىل نوبەل سىيلىعىن الۋعا 329 ۇمىتكەر ءوتىنىش بىلدىرگەن. ءار جەڭىمپازعا بەرىلەتىن نوبەل سىيلىعىنىڭ قۇنى بىلتىر 10 ملن شۆەد كرونىنا دەيىن ءوستى، ياعني 1,1 ملن اقش دوللورى.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz