15 ماۋسىم. تاڭەرتەڭنەن باستاپ، جان-جاقتان تەلەفون قوڭىراۋلاتىپ، دوستارىم مەن ارىپتەستەرىم مەنى 24 جاسقا تولۋىممەن قۇتتىقتادى. ساعات 10-دا مەنىڭ ارىپتەستەرىمنىڭ ءبىرى تەلەفون شالىپ: «بولات اتاباەۆتى ۇيىنەن تۇتقىنداپ اكەتتى. سەنى دە قازىر اكەتەدى. ەشقايدا شىقپا، ساعان جۋرناليستەر بارا جاتىر!» دەپ حابارلادى. ءدال قازىر مەنى دە قامايتىنىن ءتۇسىندىم. سەبەبى اتاباەۆ مەنىڭ كورشىم.

ۇزاق كەشىكپەي، ءۇيدىڭ ەسىگىن «كنب» «چەكيستەرى» قاقتى. ەسىكتىڭ «گلازوگىنان» قارادىم. ءتورت-بەسەۋى تۇر، «قوناقتاردىڭ» كىم ەكەنىن اكە-شەشەمە ءتۇسىندىردىم. ولار دا قوبالجىپ ءجۇر. كيىمدەردى جيناپ، جۋرناليستەردىڭ كەلۋىن كۇتىپ وتىرمىز. «چەكيستەر» تەمىر ەسىكتى بۇزىپ-جارىپ كىرەتىندەي قاعۋدا. الماتىداعى ارىپتەستەرىمە حابارلاسىپ، مەنى تۇتقىنداۋعا كەلگەنىن ايتىپ، بارلىعىمەن قوشتاستىم. ساعات 11-گە تاياۋ جۋرناليستەر كەلدى. ەسىكتى اشتىم. سىرتتا «كنب» مايورى تولەپبەرگەنوۆپەن بىرگە تاعى دا ءتورت-بەسەۋى تۇر ەكەن. سوتتىڭ قاماۋعا الۋ تۋرالى قاۋلىسىن وقىدى. وعان سەنسەم، مەن «بەيبىتشىلىك پەن ادامزاتقا قارسى قىلمىس جاساپپىن».

15 ماۋسىم. تاڭەرتەڭنەن باستاپ، جان-جاقتان تەلەفون قوڭىراۋلاتىپ، دوستارىم مەن ارىپتەستەرىم مەنى 24 جاسقا تولۋىممەن قۇتتىقتادى. ساعات 10-دا مەنىڭ ارىپتەستەرىمنىڭ ءبىرى تەلەفون شالىپ: «بولات اتاباەۆتى ۇيىنەن تۇتقىنداپ اكەتتى. سەنى دە قازىر اكەتەدى. ەشقايدا شىقپا، ساعان جۋرناليستەر بارا جاتىر!» دەپ حابارلادى. ءدال قازىر مەنى دە قامايتىنىن ءتۇسىندىم. سەبەبى اتاباەۆ مەنىڭ كورشىم.

ۇزاق كەشىكپەي، ءۇيدىڭ ەسىگىن «كنب» «چەكيستەرى» قاقتى. ەسىكتىڭ «گلازوگىنان» قارادىم. ءتورت-بەسەۋى تۇر، «قوناقتاردىڭ» كىم ەكەنىن اكە-شەشەمە ءتۇسىندىردىم. ولار دا قوبالجىپ ءجۇر. كيىمدەردى جيناپ، جۋرناليستەردىڭ كەلۋىن كۇتىپ وتىرمىز. «چەكيستەر» تەمىر ەسىكتى بۇزىپ-جارىپ كىرەتىندەي قاعۋدا. الماتىداعى ارىپتەستەرىمە حابارلاسىپ، مەنى تۇتقىنداۋعا كەلگەنىن ايتىپ، بارلىعىمەن قوشتاستىم. ساعات 11-گە تاياۋ جۋرناليستەر كەلدى. ەسىكتى اشتىم. سىرتتا «كنب» مايورى تولەپبەرگەنوۆپەن بىرگە تاعى دا ءتورت-بەسەۋى تۇر ەكەن. سوتتىڭ قاماۋعا الۋ تۋرالى قاۋلىسىن وقىدى. وعان سەنسەم، مەن «بەيبىتشىلىك پەن ادامزاتقا قارسى قىلمىس جاساپپىن».

مەيلى، قاماسا - قاماسىن! ەڭ اۋىر تيگەنى - شەشەمنىڭ كوز جاسى بولدى. بەيبىت زاماندا قىلمىس جاساماعان ۇلىنىڭ تۇتقىنعا الىنعانى قاي اناعا وڭاي تيەدى؟! اكەمە راحمەت! ول مەنى قولدادى. «كوز جاسىڭدى تىي، جىلاۋدى قوي! 37-ءشى جىلى سوتتالعانداردى اتىپ تاستادى ەمەس پە؟ بۇلار سوتتاسا دا، اتپايتىن شىعار. اققا - قۇداي جاق، ءالى-اق جەڭىپ شىعامىز!» - دەيدى شەشەمە.  «قايدا جۇرسەڭ دە، امان ءجۇر!» - دەدى شەشەم. بىراق كوز جاسى تىيىلمادى. «ستان»، «رەسپۋبليكا»، «Janaozen.net» جۋرناليستەرىنە پىكىر ايتىپ، «چەكيستەردىڭ» «تويوتاسىنا» وتىرىپ، «كنب» «سيزو»-سىنا تارتتىم. زاتتارىمدى تاركىلەپ، تومەندەگى كامەراعا ءتۇسىردى. ەڭگەزەردەي تۇرمە كۇزەتشىلەرى ءبارى ءبىر-ءبىرىن «ۆاسيا» دەيدى. اتتارىن اتاماس ءۇشىن. ءبىزدىڭ نە ءۇشىن قامالعانىمىزدى بىلەتىندەر اقىرىن قولداۋىن ءبىلدىرىپ جاتىر. «تۋعان كۇنىڭمەن!» دەپ قۇتتىقتاعاندارى دا بار. بۇلاردىڭ ىشىندە دە ءادىل ادامدارى بار ەكەن دەدىم ىشىمنەن.

بىرەر ساعاتتان سوڭ مەنى پودۆالداعى 18-ءشى كامەراعا قامادى. ىشتە ەكى توسەك، ورىندىق، كۇندىز-ءتۇنى سونبەيتىن جورىق، تەمىر تورلى تەرەزە بار. جالعىز ءوزىم جاتتىم. تۇرمە جىم-جىرت. ارتىق سويلەۋگە، داۋىس كوتەرۋگە، كۇندىز جينالماعان توسەك ۇستىنە جاتۋعا بولمايدى. تەمىردەي ءتارتىپ. بارا سالىپ كىتاپ وقىدىم. قانشا ۋاقىت وتكەنىن بىلمەيمىن. ىشتەي بولات اعا قايدا ەكەن دەپ قويامىن. ءبىر ۋاقىتتا ءبىر-بىردەن «وپراۆكاعا» (دارەتحاناعا) شىعاردى. ءار ادامعا 3 مينۋت بەرەدى. كۇنىنە ەكى ۋاق شىعاسىڭ. قالعان ۋاقىتتا شەلەككە «وتىراسىڭ».

«زدەس ۆوپروسى زادايۋ - يا!» دەگەن «ۆاسيانىڭ» داۋسى ەستىلدى. ارتىنشا اتاباەۆتىڭ تانىس داۋسى ەستىلدى: «حايۋاندار!» دەدى دە، كامەراسىنا كىردى. قايدا ەكەنىن ءبىلدىم. قاراما-قارسى كامەرادا وتىر. ءىشىم جىلىدى. ءبىر مەزەتتە سىرتتان كوپ ادامنىڭ ايقاي-شۋى ەستىلدى: «اتاباەۆ پەن ماماي بوساتىلسىن!» دەپ ۇرانداتىپ جاتىر. اراسىنان اكەمنىڭ زور داۋىسىن تانىدىم. داۋىستاردى اجىراتۋ ءۇشىن تەرەزەگە جاقىندايمىن: ينگا يمانبايدىڭ داۋىسىن تانىدىم. پوليتسيا كولىكتەرىنىڭ سيرەناسى ەستىلدى. بۇلاردى دا قاماماسا بولدى دەيمىن ىشىمنەن. «مەن سەندەردى ەستىدىم!» دەپ ايقايلاعىم كەلەدى. اتتەڭ، داۋىسىم جەتپەيدى! بىرتە-بىرتە داۋىستار باسەڭسىدى. ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ قاڭعىر-دۇڭعىر شۋ باستالدى. ەسكى الاڭدا رەسەي جۇلدىزدارى ءان سالدى. وسىلايشا «سيزو»-داعى ءبىرىنشى كۇن ءوتتى.

16 ماۋسىم. تاڭعى 5-30-دا «پودەم». توسەگىڭدى جيناپ، كەزەكتى «وپراۆكاعا» باراسىڭ. ءار جەردەن تاڭ نامازىن وقىعان ادامداردىڭ ازان شاقىرعان داۋىسى ەستىلەدى. ولاردىڭ نە ىستەپ، نە قويعانىن بىلمەيمىن. بىراق كوپشىلىگى ناماز وقىپ، قۇدايعا قۇلشىلىق قىلعانى ءۇشىن تۇرمەدە وتىرعان سەكىلدى كورىنەدى. ولار «كنب»-نى دا، اقوردانى دا «ۇرمايدى». ولاردىڭ پايىمداۋىنشا - اللا بيىك. ساعات 7. 30-دا تاڭعى اس كەلەدى. سۇتتەن جاسالعان بوتقا. وتە ءدامدى. نانى دا «سۆەجي». «كىم تاعى دا جەيدى، «كىناسىز» مىرزالار؟» دەپ مىسقىلدايدى «ۆاسيا». كۇلەسىڭ. وزىڭە ايتىلعانداي. ساعات 11-دە (ۆاسيانىڭ ساعاتىن كورىپ قالدىم) ورنىمنان تۇرعىزدى. «ەتاپقا كەتەسىڭ» دەيدى. زاتتارىمدى تاعى ءبىر تەكسەرىپ، قولىما كىسەن سالدى. قاسىمدا بەس بىردەي قارۋلانعان «ۆاسكالار»: «قىلمىسكەردى» تۇتقىنداۋ وڭاي ما ەندى! اۆتوزاكقا قامادى. بىردەن ءتۇسىندىم - «سي-18»-گە كەلە جاتىرمىز. «مۆد تۇرمەسى». بولات اعانى ىزدەدىم. جوق. ءبىر ۋاقىتتا: «جىگىتتەر، سۋ بار ما، ءدارى ىشەيىن؟» دەگەن تانىس داۋىس شىقتى. اتاباەۆ! تۋرا قاسىمدا، كورشى كامەرادا وتىر ەكەن. قولىندا - كىسەن، تەمىر توردىڭ ار جاعىندا وتىر. كۇلىپ، ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ جاعدايىمىزدى سۇرادىق.

ءبىرشاما ۋاقىتتان سوڭ «سي-18»-گە كىرگىزدى. وندا ءبىزدى ەكى جاي كيىمدەگى وفيتسەر قابىلدادى. «ەكەۋىڭىزگە كىسەن سالىپ، قارۋلى بەس اسكەري جىبەرگەن بە؟» دەپ كۇلدى ولار «ۆاسكالار» كەتكەن سوڭ. اتاباەۆپەن سويلەستىم. بەت-اۋىزى كوگالا قويداي. سول كوزىنىڭ استى، ەكى ماڭدايى، قولدارى كوكپەڭبەك. «كنب» قىزمەتكەرلەرى تەلەفونىن تارتىپ الۋ ءۇشىن، قورعاۋشىما قوڭىراۋ شالامىن دەگەندە، باس سالىپ اتاباەۆتى اياۋسىز ۇرعان. جەرگە قۇلاتقان. قولىنا كىسەن سالىپ، كولىككە كۇشپەن تىققان. ماسقارا ەمەس پە! جاسى الپىستاعى اۋرۋشاڭ (قانت ديابەتى، قان قىسىمى جوعارى) رەجيسسەردى، اتى الەمگە ايگىلى تۇلعانى ۇرۋعا كىمنىڭ قولى بارادى؟! باراتىندار بار ەكەن. ونىڭ اتى - «كنب» «وپەرى» ارمانجان نۇرعاليەۆ! اتى ماسقارامەن تاريحتا قالۋعا لايىق «چەكيست».

اتاباەۆ «كنب»-عا تۇسكەندە قىسىمى 200-گە بىراق كوتەرىلگەن، وتە قاۋىپتى. سونىمەن ەكەۋمىزدى ەكى كامەراعا جاپتى. مەنى 48-گە، ونى 58-گە. قاسىمىزعا ءبىر-ءبىر ادام اكەلدى. ماعان ازامات دەگەن 92-ءشى جىلعى جىگىت كەلدى. ابايسىزدا كىسى ولتىرگەن. اۋىلدا جۇمىسسىز جۇرگەن، ىشكەن، سونىمەن قىلمىسكەرلەر الەمىنە تۇسكەن. باقاناستىڭ جىگىتى. موماقان، بيازى ادام. تۇرىنە قاراپ، قىلمىسكەر دەمەيسىڭ. ءومىردىڭ ءتۇرلى جاعدايى بولادى، سونىڭ سىناعىنا تۇسكەن جىگىت بولسا كەرەك. كامەرانىڭ ىشىندە نە بار؟ اشىعىن ايتۋ كەرەك، ادام ەمەس، حايۋان تۇرعىسىز جەر. لاس، كىر توسەكتەر، جامىلعىشتار. جارتىلاي سىنعان دۋش پەن تەك لاس سۋ سىزدىقتاپ اعاتىن كران. سەگىز ادامدىق ورىنعا كەي-كەيدە 20-25 ادامدى سالاتىن كەز بولادى. كۇپىرشىلىك بولماسىن، تاماعىن ابدەن اشىقساڭىز دا جەۋ وڭاي ەمەس. ناعىز «بالاندا»! جارىق كۇندىز-ءتۇنى قوسۋلى. پوستاعىلار ءار كامەرادان سىعالاپ، ىشىندەگىلەردى تەكسەرىستە ۇستاۋ ءۇشىن. مىنە، وسىنداي كامەرادا تۇتقىنداعى ەكى كۇن دە اياقتالدى.

17 ماۋسىم. شامامەن تاڭعى ساعات 5-ءتىڭ كەزى. «ماماي، اتاباەۆ!» دەگەن ايقايدان وياندىم. «يا!». «بۇگىن تۇستە ەتاپقا كەتەسىڭ، دايىندال!». كەيىن سۇراستىرسام، ەتاپقا كەتەردە بۇلاي ەرتە وياتۋ - قۇرمەت كورسەتۋدىڭ بەلگىسى ەكەن. بۋىنىپ-ءتۇيىنىپ دايىن وتىرۋ ءۇشىن. قايتا ۇيقىعا كەتتىم. ءبىر ۋاقىتتا ءداۋ بالعانى كوتەرىپ، ءۇش «وپەر» كەلدى. كەلە سالىپ، تەرەزەدەگى توردى قاقتى. توردىڭ كەسىلمەگەنىن، ورنىندا تۇرعانىن وسىلاي تەكسەرەدى ەكەن. «نە ءۇشىن وتىرسىزدار؟» دەپ سۇرادى «وپەر». «...جاڭاوزەن حالقىن قولدادىم!» - دەدىم. «دۇرىس! مەن سەنى قولدايمىن. اق جول، باۋىرىم!» - دەيدى «وپەر».

«مەنتتەردىڭ» اراسىندا دا ءبىزدى قولدايتىندار از ەمەس.تۇسكە قاراي كامەرادان شىعىپ، تومەندەگى «ناكوپيتەلگە» تۇستىك. «بس، وبيجەننىي، ۆيازاننىي ەمەسسىزدەر مە؟» - دەپ سۇرايدى ءبىر سەرجانت «ناكوپيتەلگە» كىرگىزبەستەن بۇرىن. «ول نە؟». اتاباەۆ ەكەۋمىز اڭ-تاڭبىز. سويتسەك، «بس» - بىۆشي سوترۋدنيك، «وبيجەننىي» - زورلانعان زەكتەر، «ۆيازاننىي» - تۇرمە پوليتسياسىنا قىزمەت ەتەتىندەر. بۇلاردى «چەرنىيلار»، ياعني زەكتەر جەك كورەدى. ولارمەن قول الىسپايدى، ىدىس-اياقتارمەن بولىسپەيدى، ءبىر جەردە وتىرمايدى. بىردەن «جوق!» دەدىك. ىشتە 20-دان استام ادام بار ەكەن.

تانىستىق، سويلەستىك. كوپشىلىگى «ستروگاچتار» مەن «وسوبيستەر». اڭگىمەلەرى دۇپ-دۇرىس، ويلارى بار جىگىتتەر كورىندى. بىزدەن كىم ەكەنىمىزدى سۇرادى، اراسىندا تانيتىندارى بولدى. «ءبىز سىزدەردى سىيلايمىز، سىزدەر حالىق ءۇشىن جۇرسىزدەر» دەيدى. كوپشىلىگى اقتاۋ لاگەرىنە بارا جاتىر. جاڭاوزەندەگى جاعدايدان بارلىعى حاباردار. «بىزدەن نە كومەك كەرەك؟ جول اۋىر، كەرەك-جاراقتى سۇراڭىزدار» دەپ، ازار دا بەزەر بولىپ جاتىر. اتاباەۆتىڭ ۇستىندەگى كيىمىنەن باسقا دىمى دا جوق. جىگىتتەر بارىن ورتاعا سالىپ، بىرەۋى كويلەك، بىرەۋى شالبار، بىرەۋى نوسكي بەرىپ، اتاباەۆقا ءبىر سومكە كيىم بەردى. «كەمەدەگىنىڭ جانى ءبىر» دەگەندى وسى جەردەن ۇقتىق. بارلىعىمىزدىڭ بەينەتىمىز دە، زەينەتىمىز دە ءبىر قازىر. ءبىرىن-ءبىرى تانىمايتىن ادامدار تۇرمەدە تابىسىپ، ارالاس-قۇرالاس بولىپ جاتادى ەكەن. ءبىر-ءبىرىن قيىندىققا تاستامايدى، كومەكتەسەدى. كوڭىل-كۇيىمىز كوتەرىلدى. كوپتەن كورىسپەگەن تۋىستاي ارقا-جارقا بولدىق.

تەكسەرىستەن سوڭ، «اۆتوزاكقا» تيەدى. كۇن ىستىق، «اۆتوزاك» كامەراسى ودان دا بەتەر قايناپ تۇر. الماتى-1 ۆوكزالىنا توقتادىق. «ستولىپينگە» تيەيدى. «ستولىپين» - ەتاپ الىپ جۇرۋگە ارنالعان ۆاگون. تەرگەۋشىلەردى ءبىر بولەك، سوتتالعانداردى ەكى بولەك وتىرعىزدى. ۇيىقتايتىن جەر - اعاش تاقتا. ماتراس تا، كورپە-جاستىق تا بەرىلمەيدى. ءىشى لاس. دارەتحاناسىندا سۋ جوق. ەكى كۇن ءنار تاتپاعان قارنىمىز اشا باستادى. بىزگە بەرگەنى - تابان بالىقتىڭ كونسەرۆىسى. ءشىرىپ كەتكەن بالىق. ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەن. بىرەۋىن اشىپ ەدىك، ۆاگون ءىشى مۇڭكىپ كەتتى. ءبارى جەۋدەن باس تارتتى. تەك نانىن الدىق. بارلارى جاقتاستارىنا بەرىپ جاتىر. وسكەمەننەن ەتاپپەن كەلە جاتقانداردا كونسەرۆى بار ەكەن، بىزگە سول ءتيدى. سونىمەن الماتىدان ەتاپپەن اقتوبەگە كەتتىك. جولدا ەكى تاۋلىك وتكىزەمىز. «ستولىپيندە» وتىرىپ، تۇرمەنىڭ ادامدى قانشالىقتى ازاپقا سالۋعا بولاتىنىن تۇسىنەسىز. باس بوستاندىعىنان ايرىلعاندار ادام ەمەس ءتارىزدى. جانۋاردان دا تومەن.

تۇنگە قاراي اتاباەۆپەن قال سۇراستىق. كورشى كامەراداعى بولات اعا اۋىرىپ وتىر ەكەن. ەكى كۇن بويى ءنار تاتپاعان. قانت تۇسىرەتىن ءدارى ىشكەن. سودان قاتتى تومەندەپ، كوماعا كەتۋ الدىندا وتىر. «باسىم اينالىپ، ماس سياقتىمىن، كوماعا كەتۋىم مۇمكىن، ەگەر كەتسەم...» دەيدى. تەز ارادا شاي ءىشۋ كەرەك قانتپەن. قايناعان سۋدىڭ ءوزىن ءبىر ۆاگون بولىپ، ارەڭ سۇرادىق اسكەريلەردەن. سونى ءىشىپ، ارەڭ ءوز-وزىنە كەلدى. مەنىڭ عوي دەنىم ساۋ، قيىندىقتى كوتەرەم. ال 60-تاعى اۋرۋشاڭ اتاباەۆقا قيىن! ەتاپقا سالماي، ءبىر «وپەردى» قوسىپ، ۇشاقپەن اقتاۋعا جىبەرسە، بيۋدجەتكە قيىن سوعار ما ەدى؟ ولاي جاسامادى. بيلىكتىڭ ەرەگىسكەن ءتۇرى. وعان مويىعان اتاباەۆ تا جوق!

18 ماۋسىم. ءبىراز ادامدارمەن سويلەستىك. جولدىڭ بىتەر ءتۇرى جوق. شىمكەنت پەن قىزىلوردا اراسىندا كۇن ىسي باستادى. «ستولىپيندە» اۋا جوق. بۇل كۇنى ۇلكەن وزگەرىستەر بولمادى. تۇندە شەشەم تۇسىمە كىردى. قوبالجىپ، مەنى ويلاپ، جۇرەگى اۋىرىپ جۇرگەن بولار. ءبارى دۇرىس مەندە! مويىعان دا، شارشاعان دا جوقپىن. بۇيىرسا، ۇيگە كەلەمىن. جەڭەمىن!

19 ماۋسىم. اقتوبە تۇرمەسىنە جاقىندادىق. شالقاردان ەربول ەسىمدى جىگىتتى كىرگىزدى. «كىسى ءولتىردى» دەگەن ايىپپەن تەرگەۋدە ءجۇر ەكەن. مۇناي كومپانياسىندا قىزمەت ەتكەن. قاسىنداعى ەكى اعاسى دا تەرگەۋدە بىرگە ءجۇر. ءبىر وتباسىدان ءۇش بىردەي بالانىڭ تۇرمەدە وتىرۋى قانداي ازاپ!

مىنە، اقتوبەگە دە جەتتىك. ارسىلداعان يتتەر. «اۆتوزاكقا» مىندىك. اپتاپ ىستىق. تۇرمەگە اكەلدى. «ستولىپيننەن» سوڭ تۇرمەنىڭ ءوزى ەڭ ىڭعايلى ءۇي سياقتى كورىنەدى. سۋعا ءتۇسىپ، كيىم اۋىستىردىق. تۇرمەدە وتىرعانداردىڭ كوپشىلىگى ءبىزدى تانىدى. «قايدان؟ قالاي؟» دەسەك، تۇرمە اراسىندا حابار تاراتۋ ەڭ وڭاي دۇنيە ەكەن. اقتوبەگە كەلە جاتقانىمىزدى بۇلار ءبىز «ستولىپيندە» وتىرعاندا ءبىلىپتى. «ەل قۇلاعى ەلۋ» دەگەن، مىنە، وسى. قۇرمەتپەن قارسى الدى. الماتىدان كەلە جاتقان مەرەكە دەگەن جىگىتپەن جاقسى تانىستىق: ون جەتى جىلعا كەسىلگەن ەكەن. اڭگىمەسى، ويى-پىكىرى تەرەڭ جىگىت. ومىرگە بەيىم، پاراساتتى ازامات. مۇنداي ەر جىگىت تۇرمە سىرتىنداعى ومىردە دە از شىعار!

20 ماۋسىم. اقتوبە تۇرمەسىندە پلاتوننىڭ «ديالوگتارىن» وقىپ جاتىرمىن. سوكراتتىڭ دانىشپاندىعى، فيلوسوفياسى مەن وي-اۋىلى ءالى كۇنگە دەيىن وزەكتىلىگىن جوعالتپاعان ءتارىزدى. اششى شىندىقتى قارانىڭ دا، حاننىڭ دا بەتىنە تىكە ايتقان اتاقتى سوكرات تا ادىلەتسىزدىك قۇربانى بولعان. جاقىندا سوكراتتى ءولىم جازاسىنا كەسكەن سوتتىڭ شەشىمىن كۇشىن جويعان جاڭا سوت بولدى. گرەكياعا اقيقات پەن ادىلدىك 2500 جىلعا كەشىگىپ جەتتى! تاريح حالىق ءسوزىن سويلەگەن سوكراتتى اقتاپ الدى. جاڭاوزەندە مۇنايشىلار جاپپاي تارتىپسىزدىكتەرگە باردى، قالانى قيراتتى دەگەنگە ەشكىم دە سەنبەيدى. سوتتا بۇعان ءبىردى-ءبىر دالەل كەلتىرگەن جوق!

ايتپاقشى، اقتوبەدە مۇناي ۇرلاعان، سول ءۇشىن 6 جىلعا سوتتالعان جىگىتپەن تانىستىق. مۇناي ۇرلاعاندا، ونىڭ باستىعى بولعاندار اقتالىپ، ۇرلىق مۇنايدى تاسىعان - ورىنداۋشى سوتتالعان! «ايران ىشكەن قۇتىلىپ، شەلەك جالاعان تۇتىلدى» دەگەن وسى. سول جىگىتتىڭ ءبىر ءسوزى ەستە قالدى. «مەن مۇنايدى ۇرلاعان جوقپىن. ونى قالاۋىمشا الدىم. سەبەبى، بۇل مۇنايدان مەنىڭ دە، بالا-شاعامنىڭ دا، وتباسىمنىڭ دا ۇلەسى بار. ءبىزدىڭ ۇلەسىمىزدى بىزگە نەگە بەرمەيدى؟». راسىندا، ءبىزدىڭ ۇلەسىمىز قايدا؟

21 ماۋسىم. ەۋرو-2012 فۋتبول دوداسىنىڭ كەيبىر ناتيجەلەرىن ءبىلدىم. مەن نەشە جىلدان بەرى قولدايتىن انگليا قۇراماسى ءوز توبىندا ءبىرىنشى ورىن الىپتى! گەرمانيا دا توپتان شيرەك فينالعا شىقتى دەپ ەستىدىم. ءدال وسى دودادا انگليادان گورى، گەرمانيا مەن يسپانياعا كوبىرەك قولداۋ كورسەتەمىن بە دەپ ويلايمىن. سەبەبى گەرمانيا مەن يسپانيا ۋكرايناداعى ساياسي قۋدالاۋعا نارازىلىق ءبىلدىردى! بۇل ناعىز ازاماتتىق قولداۋ! جۋىقتا كامەرالاس اعام اتاباەۆ گەرمانيانىڭ ەڭ بەدەلدى سىيلىعىن الدى.

سونىمەن بىرگە 28 تامىزدا ول گەرمانياعا جىبەرۋدى سۇرادى. قازاقستاندا قۋدالانعان اتاباەۆ گەرمانيادا سىيلى تۇلعا! ءوز اسىلدارىن باعالاي بىلمەيتىن بۇل قانداي بيلىك سوندا؟!

22 ماۋسىم. بۇگىن تاعى دا جولعا شىعامىز. اقتاۋ تۇرمەسىنە. ءدال وسى تۇرمەدە جاڭاوزەن مۇنايشىلارى، ساياساتكەرلەرى ۆلاديمير كوزلوۆ پەن سەرىك ساپارعالي، باسقالارى وتىر. سوتقا دەيىن ءبىز دە وسىندا، تۇرمەدە بولامىز. باياعى «شمون»، «ستولىپين»، اعاش توسەكتەر، كونۆوي. اقتوبە «ءستولىپينى» الماتىمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا تازا. كونۆوي ءبىزدى تانىدى. اتاباەۆ ەكەۋمىز بىرگەمىز. ءبىزدى «پودەلنيكتەر» دەيدى.

20 ماۋسىم. «ستولىپيندە» كەلە جاتىرمىز. ازىعىمىز - نان مەن شاي. مۇنداي جەردە ناننىڭ ءوزى دە ءدامدى بولادى ەكەن. بولات اعا ەكەۋمىز ءبولىسىپ جەدىك. دەنساۋلىعى قالپىندا. اتىراۋعا جەتكەندە كۇن ىستىق بولادى دەگەن ەدى بىزگە. بىراق بۇگىن كۇن سالقىن، جاڭبىر جاۋىپ تۇر. ول دا قۇدايدىڭ بەرگەن سىيى بولدى. جول بويى جاڭبىر جاۋدى. وسىنداي قيىن كەزدە ءبولىسىپ جەگەن ناننىڭ قادىرىن ۇمىتپاۋ كەرەك. «ادامشىلىقتىڭ بەلگىسى بۇل»، - دەيدى بولات اعام. ۇمىتپايمىن، ارينە! ءارتۇرلى اڭگىمە ايتىپ، كۇلدىرىپ وتىر بولات اعا. قالجىڭنىڭ ءتۇبىن تۇسىرەدى. سوت تۋرالى سويلەسپەيمىز. ابسۋرد تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟ سوتتا بار شىندىقتى ايتامىز. تەرگەۋدە دە سونى ايتامىز. ءبىزدىڭ تۋىمىز - شىندىق. شىندىقپەن عانا جەڭەمىز.

24 ماۋسىم. تاڭعى 9-دا اقتاۋعا جەتتىك. الدىمەن جاي جولاۋشىلاردى ءتۇسىردى. سوسىن ءبىز: ءۇش ادام - مەن، بولات اعا، تاعى ءبىر ايەل اقتاۋ تۇرمەسىنە كەتتىك. قالعاندارى - 23-تەگى قاتاڭ رەجيمدەگى لاگەرگە. بىزگە اق جول تىلەپ جاتىر، راحمەت بارىنە. باياعى «اۆتوزاك» جولدا سىنىپ قالدى. مۇنداي دا بولادى ەكەن. ەكى «برەيۆيكتى» اكەلە جاتقاندا، «اۆتوزاك» بۇزىلدى دا قالدى. ەكەۋىمىزدىڭ قولىمىزعا كىسەن سالىپ الىپ شىقتى. سىرتتا جەڭىل كولىك تۇر. بىرەۋىندە اۆتوماتشى سولدات اقتاۋ تۇرمەسىنە الىپ كەلدى. جاڭا تۇرمە ەكەن. «وپەرلەر» قارسى الدى. بوس كامەرانىڭ تابىلۋىن كۇتىپ، ءبىراز وتىردىق. رەجيمنىي بولىمگە تۇسىرمەك. مەنى - بولەك، اتاباەۆتى - بولەك. الدىمەن بولات اعانى اكەتتى. ودان سوڭ - مەنى. جولدا سەرىك ساپارعاليدى كوردىم. ۇنجىرعاسى تۇسپەگەن، كوڭىل-كۇيى جاقسى. ءبىزدىڭ كەلەتىنىمىزدى ەستىگەن ەكەن. تەنگري.fm راديوسىنان حابارلاپتى. كامەراعا كىرە بەرگەنىمدە «جانبولات» دەگەن داۋىستى ەستىدىم. كامەرادا كوزلوۆ ۆولوديا وتىر ەكەن. قال جاعداي سۇراستىق. ودان سوڭ كوزلوۆ پەن ونىڭ كامەرالاسىن اكەتىپ، مەنى ونىڭ كامەراسىنا وتىرعىزدى. قاسىمدا ساپارعاليدىڭ «ەكس-كورشىسى» يسا دەگەن جىگىت. داعىستاننىڭ جىگىتى بەس جىلعا سوتتالعان. شاي ىشتىك، اڭگىمەلەسىپ. اقتاۋداعى العاشقى كۇن اياقتالدى.

25 ماۋسىم. بۇگىن تۇتقىندالعانىما 10 تاۋلىك. سوڭعى ءبىر جىلدا وسىمەن ەكى رەت تۇرمەگە ءتۇستىم. بىلتىر دا جاڭاوزەن مۇنايشىلارىن قولداعانىم ءۇشىن 10 تاۋلىككە وتىرعىزعان. بيىل قانشا جازا كەسەرى بەلگىسىز. ءبارى تەك اقورداعا عانا بەلگىلى. اقوردانىڭ اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىس قازىر. بۇل زامان دا وزگەرەر. ناعىز قىلمىسكەرلەر تۇرمەدە وتىراتىن زامان تۋادى ءالى!

كەشكە قاراي «تەرگەۋ امالدارىنا» شاقىردى. «كنب»-دان كەلىپتى. وپەراتيۆتى توپ جەتەكشىسى تولىقباەۆ كەلدى. «ادۆوكات قاشان كەلەدى؟» دەپ سۇرايدى. اقتاۋدان ادۆوكات تابۋدى بوستاندىقتا ءجۇرىپ ويلاستىرعام. كەلۋى كەرەك، ادۆوكاتتىڭ اتىن ايتتىم. قوعامدىق قورعاۋشىعا اكەمنىڭ تەلەفون ءنومىرىن بەردىم. سونىمەن قوشتاستىق.

26 ماۋسىم. كامەراداعى ءومىر. يسا داعىستان ءومىرى تۋرالى ايتىپ جاتىر. مەنى ەشقايدا شاقىرمادى. تۇرمەدە وتىرعان 10 كۇننەن تۇيگەنىم - بۇل جاقتا دا ءومىر قايناپ جاتىر. ءوز جۇيەسى، جازىلعان-جازىلماعان زاڭى بار. مەنىڭ رۋحىم سىنبادى. بوستاندىقتان ايىرىلدىم، بىراق ويىم تاۋەلسىز. اقىل-ويدى تۇرمەگە وتىرعىزا المايدى ەكەنسىڭ! ونى تۇرمەگە وتىرعىزىپ قامايتىن ادامنىڭ ءوزى. بيلىك تە، اقوردا دا ەمەس. ءبىزدى تۇرمەگە وتىرعىزىپ، جەڭەمىن دەگەن بيلىكتىكى - قۇر دالباسا.

«اراشا» حالىقتىق كوميتەتى قۇرىلعانىن ەستىدىم. ءبىز سياقتى ساياسي تۇتقىنداردى قورعاۋ ءۇشىن. ازامماتتارعا، اعالارىما راحمەت! سىزدەردىڭ قولداۋىڭىزدى سەزىنىپ وتىرمىن تۇرمەدە دە.تۇرمەدەن قورىقپايمىن! ەگەر اقورداعا الەمدەگى ەڭ جاس ساياسي تۇتقىن كەرەك بولسا، مەنى-اق وتىرعىزسىن! جاستاردى قورقىتۋ ءۇشىن ىستەپ وتىر وسىنى. مەيلى! بىراق جاستاردىڭ رۋحى سىنبايدى بۇدان.

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 28 (156) وت 04 يۋليا 2012 گ.