دەموگرافيالىق ءدۇپۋ ەلىمىزدىڭ كەلبەتىن وزگەرتىپ، قازاقتىڭ سانى بولاشاقتا 80-90 پايىزعا جەتۋگە باعىت العان شاقتا ۇلتتىق ساياساتتاعى بىرتۇتاستىققا قاتىستى پارلامەنتتەگى پارتيالار مەن سەناتقا سايلانعان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى وكىلدەرى تاراپىنان پىكىر قاققا جارىلىپ وتىر. «اقجولدان» باسقا پارتيالار وسىدان 30 جىل بۇرىنعى مازمۇنى مەن ءمانى كونەرگەن «قازاقستان كوپۇلتتى مەملەكەت» دەگەن ەسكى كونتسەپتسياعا جابىسىپ الىپ ايىرلماي وتىرعاندارى جاسىرىن ەمەس، ءوز كەزەگىندە «اقجولدىقتار» ەلىمىز 10 اسا دياسپورعا مەكەن بولعان مونوۇلتتىق مەملەكەت دەگەن قاعيدانى ۇستانىپ، ونىڭ ناقتى تاريحي شىندىق ەكەندىگىن دالەلدەپ بەردى. ناقتى ستاتيستيكا ارقىلى سانى 10 مىڭ مەن 100-نان اسىپ وزگە ۇلتتارمەن ارلاسپاي ءبىر ناقتى اۋماقتى مەكەن ەتكەن ۇلتتارعا قاتىستى جاڭاشا ۇلتتىق ساياسات ۇستانۋدى العا تارتتى. ءارى ءبىرلى جارىم ورىس ءتىلدى وزگە ۇلت وكىلدەرىن وسى جەكە ءبىر ۇلتتىڭ وكىلىنىڭ ساناتىنا قوسىپ، قازاقستاندى قولدان كوپۇلتتى مەملەكەتكە اينالدىرۋدىڭ بۇگىندە، بولاشاقتا دا ءوز زاردابىن تيگىزەتىندىگىن پارلامەنت مىنبەرىنەن اشىق ايتا باستادى.

مىنە، قوعامداعى وسى پىكىردى قولداۋشىلار بۇگىندە رەسپۋبليكادا قازاقستان ەتنوستارىنىڭ مادەنيەتتەرى، تىلدەرى، داستۇرلەرىنىڭ دامۋىنا قاجەتتى بارلىق جاعداي جاسالعان. 15 تىلدە گازەت-جۋرنال، 8 تىلدە راديوباعدارلامالار 7 تىلدە تەلەباعدارلامالار شىعادى. ءبىلىم بەرۋ تولىقتاي وزبەك، تاجىك، ۇيعىر جانە ۋكراين تىلدەرىندە جۇرگىزىلەتىن 88 مەكتەپ جۇمىس ىستەيدى. 108 مەكتەپتە 22 ەتنوستىڭ ءتىلى جەكە ءپان رەتىندە جۇرگىزىلەدى. ءبىز ەشقانداي 130 ۇلت پەن ۇلىستى كورىپ وتىرعانىمىز جوق. ۇزىن ىرعاسى 22 ۇلت قانا ءوز ءتىلىن دامىتۋ ءۇشىن ەل ۇكىمەتىنىڭ يگىلىگىن پايدالانىپ وتىر دەيدى.

مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن ەتنيكالىق توپ وكىلدەرىن مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسىندە باسشى قىزمەتتەرگە تاعايىنداۋ تəجىريبەسىن كەڭىنەن قولدانۋىمىز قاجەت. قازاقستاندى مەكەندەگەن بارلىق ۇلتتار مەن ۇلىستارعا تەڭ جاعداي جاسالىنعان. مەملەكەتتىڭ يگىلىگىن ءبəرى ءبىر كىسىدەي تەڭ پايدالانۋدا. بيلىك ۇلتارالىق كەلىسىمدى ساقتاپ، دامىتۋدا جəنە قازاقىلىق كەڭشىلىكتى تانىتۋدا ايانعان ەمەس. سوندىقتان قازاقستاندا كەلىسىم مەن ۇلتارالىق تاتۋلىقتى قازاق ۇلتىنىڭ ەسەبىنەن، مۇددەسىن شەكتەۋ ارقىلى قالىپتاستىرۋعا ەش ءبىر بولمايدى، كەرىسىنشە بارلىعى قازاقتاردىڭ توڭەرەگىندە توپتاسىپ، ءوز تىلدەرى مەن سالت-ءدəستۇرىن قازاقتىڭ ءتول مəدەنيەتىمەن ۇشتاستىرا وتىرىپ دامىتۋلارى ءتيىس، «ال كەيبىر مارگينالدار قازاقتىڭ كەڭپەيىلدىگى مەن قوناقجايلىلىعىن əلسىزدىك پەن جالتاڭدىقپەن شاتاستىرىپ تۇسىنۋدە». وسىندايدا جازۋشى، تəۋەلسىز «تارلان» سىيلىعىنىڭ يەگەرى دۋلات يسابەكوۆتىڭ: «… ورتاق (قازاقستاندىق) ۇلت قالىپتاستىرۋ مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى قازاقستاندى مەكەندەيتىن بارلىق حالىقتاردىڭ قازاق جەرىمەن شىنايى بايلانىستارى جوق، ول ولاردىڭ ۋاقىتشا مەكەن ەتەتىن تەرريتوريالارى، كەز-كەلگەن جاعدايدا ولار وزدەرىنىڭ تاريحي وتاندارىنا قايتىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس» – دەگەن ءسوزى ەسكە تۇسەدى. سوندىقتان ۇلتارالىق كەلىسىمنىڭ قاندايدا ءبىر ۇلگىسى، باستاماسى نەمەسە رەفورمالارى بولماسىن ءبىرىنشى كەزەكتە جەرگىلىكتى ۇلتتىڭ ياعني قازاقتىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرى ەسكەرىلۋى ءتيىس.

سوندىقتان، قازاقستانداعى ۇلت ارالىق كەلىسىمگە قول جەتكىزۋدىڭ باستى سەبەبى، بۇل – ەكونوميكالىق وسىمدە، حالىقتىڭ تۇرمىسىنىڭ ايتارلىقتاي تۇزەلۋىندە. بىراق سوعان قاراماستان، ءبىراز شەشىمىن كۇتىپ تۇرعان مəسەلەلەردىڭ دە بارى جاسىرىن ەمەس، «ورىس مəسەلەسى» ۋاقىت ارالاپ ساياسي ءومىردىڭ تاقىرىبىنا اينالۋدا. ونى ۇنەمى ساياسي قوزعالىستار مەن ۇيىمدار وكىلدەرى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا قولدان ۇيىمداستىرۋدا. قازاقستانداعى كەيبىر ۇلتتىق دياسپورا وكىلدەرىنىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن قۇشتارلىقتارى مۇلدەم تومەندەپ كەتكەن، 1999 جىلى ەلدە جۇرگەن سوڭعى ساناق ءبىلىم الۋعا قۇلىق تانىتقان. ال باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءبىلىم الۋدان باس تارتۋلارى مەن تالپىنباۋلارى رەسپۋبليكاداعى جۇمىسسىزدىق پەن قىلمىستىڭ وسۋىنە əكەپ سوعۋدا. وسى مəسەلەنى وڭتايلى شەشۋ ماقساتىندا رەسپۋبليكادا مەكەندەيتىن ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ وكىلدەرىنىڭ ءبىلىم مەن ماماندىق الۋلارىنا مۇمكىندىك بەرەتىن ءبىر جوعارعى وقۋ ورنىن اشۋ جوعارىدا اتالعان قوردالانعان مəسەلەلەردى شەشىپ قانا قويماي، جاس ۇرپاقتى وتان سۇيگىشتىك باعىتتا تəربيەلەۋگە مۇمكىندىك بەرەر ەدى. وپپوزيتسيا وكىلدەرى ەلدەگى ۇلتتىق جəنە ۇلتارالىق مəسەلەلەر بويىنشا تۇشىمدى ۇسىنىستار ايتۋدىڭ ورنىنا، رەسپۋبليكا ەتنوستارىنىڭ كۇردەلى مəسەلەلەرىن شەشۋدە بيلىكتىڭ جىبەرگەن كەيبىر كەمشىلىكتەرىن شۇعىل تۇردە كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىن وزدەرىنە تارتۋ ماقساتىندا جاريالاۋدان جالىعار ەمەس. ساياسي پارتيالاردىڭ بيلىك ءۇشىن كۇرەسۋدە ۇلتتىق قوزعالىستاردى، مəدەني ورتالىقتاردى پايدالانۋ، ولاردى ساياسيلاندىرۋ قارقىنعا  اينالۋدا. ۇنەمى مەملەكەت تاراپىنان جانە پارلامەنت تاراپىنان بۇنداي ساياسيلاندىرۋعا جول بەرىلمەي كەلەدى.

وسىنىڭ ارقاسىنا قوعامداعى ۇلتارالىق، دىنارالىق احۋالعا عىلىمي زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ءىسى ۇيىمداستىرىلىپ، جۇزەگە اسىرىلدى. ۇلتارالىق ارەكەتتەستىكتىڭ بولۋى مۇمكىن تۇيتكىلدى تۇستارىنا تۇراقتى تۇردە مونيتورينگ جۇرگىزىلۋدە. ونىڭ ىشىندە ادەتتە وزدەرىنىڭ قىزۋقاندىلىعىمەن ەرەكشەلەنەتىن، بوتەن مادەنيەتتى، سالت ءداستۇر مەن ءتىلدى سىيلاۋ تۇرعىسىنان ۇشقارى ارەكەتتەرگە ويلانباي بارا سالۋ قاۋپى جوعارى جاستار اراسىنداعى ۇلتارالىق كەلىسىمدى دامىتۋ  ماسەلەسىنە ايرىقشا كوڭىل بولىنۋدە. وسىنىڭ ناتيجەسىندە تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى قوعامدىق جاڭعىرۋدىڭ جاڭا بەلەسىنە كارى-جاس، ورىس-قازاق نەمەسە باسقا ۇلت دەپ بولىنبەي، مۇسىلمان، يا  باسقا ءدىن وكىلى دەپ ىرگە اجىراتپاي، ورتاق ءۇيىمىز قازاقستاندى جاڭعىرتۋدىڭ كەلەلى دە كەشەندى شارالارىنا بارلىعى بىرلەسە ءۇن قوسىپ، بولاشاققا بىرگە اياق باسىپ بارادى.

مۇنىڭ بارلىعى ۇلتارالىق تاتۋلىق اتتى ەڭ ۇلى قۇندىلىقتىڭ يدەيالىق اۆتورى، ءارى ونى ەشكىمنىڭ جانىنا جارا سالماي، ەشكىمدى كەمسىتپەي، كەرىسىنشە بارلىعىنىڭ ۇلتتىق بولمىستارىن ەلدىڭ ورتاق يگىلىگى رەتىندە كوككە كوتەرە بىلگەن كورەگەن باسشى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولىپ وتىر. https://abai.kz/post/60371

«اقجولدىقتار» ەلىمىز ۇلتتىق تۇيىقتالعان قازاق مەملەكەتتىگىن قۇرۋعا اتسالىسپايتىن 10 اسا دياسپورعا مەكەن بولا باستادى دەگەن ساياسي قاۋپى شىندىق ەكەندىگىن دالەلدەپ بەردى.

بىلتىر اقپاندا جامبىل وبلىسىندا قازاق-دۇنگەن جانجالى بولىپ، 11 ادام قايتىس بولدى. بۇل – قازاقستاندا بۇرىن-سوڭدى بولعان ەڭ ءىرى ۇلتارالىق قاقتىعىس. پەنجىمدەگى ءىس-ارەكەتىنە قاراپ، قوردايداعى وقيعادان سوڭ ۇلتارالىق ماسەلەنى شەشۋدە بيلىك تاجىريبە جيناپ، جانجالدان ساباق الىدى دەي الامىز.

30 جىلعا تارتا ۋاقىت بويى قازاقتاردىڭ ۇلتتىق مەملەكەتىن قۇرىپ جاتقانىن ءىرى ديساپورالاردىڭ ەلەپ-ەسكەرمەۋى بەلگىلى ءبىر كيكىلجىڭدەرگە اكەپ سوقتىراتىنىن ءومىردىڭ ءوزى كورسەتىپ وتىر.  سوندىقتان بۇل نارسەنى بيلىك قانداي دا ءبىر باعدارلاما، جوبا نە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ارقىلى شەشە المايدى. ونى شەشەتىن ەڭ الدىمەن – بەلگىلى ءبىر پارتيانى قولدايتىن قوعامنىڭ ينتەللەكتۋال وكىلدەرى. قوعامدىق پىكىر كوشباسشىلارى وسى ماسەلەنى ايتىپ، قاقتىعىستارعا باعا بەرىپ، ءار پارتيا ەلمەن بىرلەسە تالقىلاۋى كەرەك.

سەبەبى، بەلگىلى ءبىر ورتادا قاقتىعىستارعا باعا بەرىلگەندە بىردەن ء"بىر ۇلتتىڭ ەرەكشە ورنى جانە وسى وڭىردەگى سانى از تيتۋلدى ۇلتتىڭ قوناق سانالۋى" دەگەن سياقتى كونتسەپتسيا پايدالانىلادى دا، «بىردەي قۇقىعى بار ازاماتتار اراسىنداعى جانجال مەملەكەت تاراپىنان ءادىل قارالۋى كەرەك" دەگەن ازاماتتىق كوزقاراسقا ورىن قالمايدى دا سانى از قازاق ۇلتتى ازاماتتار كىنالى بولىپ تابىلادى.

نە ورىس، نە قازاق تىلىدەرىندە ەمەس، تەك ءوز تىلىندە عانا سويلەتىندەر ۇلتارالىق جانجالدى تۋىنداتۋعا سەبەپ بولىپ ءجۇر. بۇل تۋراسىندا كەزىندە: «مەملەكەتتىك ۇلت ساياساتىنىڭ ماڭىزدى ەرەكشەلىگى قوستىلدىلىك ساياساتى بولىپ تابىلاتىندىعى ءشۇباسىز. ۇكىمەت پەن مەملەكەت ەلدەگى بارىنشا تارالعان ەكى تىلگە - قازاق جانە ورىس تىلدەرىنە - ناقتى ورىندارىن تاۋىپ بەردى. قازاقستاندا وسى تىلدەردە سويلەيتىندەردىڭ اراسىندا ساياسي شيەلەنىس تۋىنداعان جوق، ويتكەنى، حالىق بۇكىل قازاقستاندىقتاردىڭ ومىرىندەگى بۇل تىلدەردىڭ شىنايى ماڭىزىن ۇعىنا بىلگەن بولاتىن»،-دەپ جازعان بولاتىنبىز https://abai.kz/post/5588 .

وسىعان بايلانىستى، ۇلت ساياساتىنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرىنىڭ ءبىرى - باسقا دا ەتنوستاردىڭ دامۋى ءۇشىن بارلىق جاعدايلاردى ءبىر مەزگىلدە جاساي وتىرىپ، قازاق مادەنيەتىنىڭ نەگىزىن ماقساتتى تۇردە دامىتۋ بولىپ تابىلادى. اۋىر قيىندىقتاردى باسىنان كەشىرسە دە، ءوزىنىڭ ۇلتتىق توزىمدىلىگىن( تولەرانتتىلىعىن), سەنىمى مەن تاتۋلىعىن ساقتاي وتىرىپ قازاق حالقى بۇعان باسقا حالىقتاردى كىنالامايدى، بۇل ەلدەگى ۇلتارالىق قاتىناستىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى.

وزگە ۇلتاردىڭ قوس ءتىلدى بولماۋى، ءوز انا ءتىلىنىڭ اياسىندا شەكتەلۋى دە وسىنداي جانجالدارعا ورىن بەرەدى. قازاقستاندا قوستىلدىلىكتى تاۋەلسىزدىك العان ۋاقىتتان بەرى قاراي قازاقتاردىڭ ەداۋىر بولىگى ەلدەگى دەموگرافيالىق جاعداي مەن ۇلتتىق مەملەكەتتىلىكتى قايتا جانداندىرۋ ستراتەگياسىنىڭ اراسىنداعى ءماجبۇرلى جانە ۋاقىتشا مامىلە رەتىندە قابىلدايدى. 2004 جىلى بۇل جونىندە ج.س.سماعۇلوۆا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتكەن : « ءتىل ساياساتىنىڭ قۇرالى رەتىندە قوستىلدىلىك ەلدەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن، ينتەگراتسيالىق پروتسەستەردى كۇشەيتۋ ءۇشىن جانە حالىقارالىق ارەنادا قازاقستاننىڭ ءپوزيتيۆتى ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن قاجەتتى ساياسي مامىلە (كومپروميسس) بولىپ سانالادى; سونىمەن قاتار، بۇل ورىس تىلىنە ءالى كۇنگە دەيىن ۇلكەن ءمان بەرىلەتىن سوتسيولينگۆيستيكالىق اقيقاتتىڭ مويىندالۋى».

ءبىزدىڭ كوزقاراسىمىز بويىنشا، 1997 جىلى و.سابدەنوۆ دۇرىس اتاپ كورسەتتى. ول بىلاي دەپ جازعان بولاتىن: «... قازاق حالقىنىڭ تاعدىرىندا كوبىنە سىرتقى كۇشتەردىڭ، يمپەريالىق ورتالىقتىڭ اسەرىنەن شۇعىل وزگەرىستەر ءجيى بولدى... بۇگىندە دامۋدىڭ دەربەس جولىن تاڭداۋدىڭ، وزىندىك، ۇلتتىق ءومىر ءسۇرۋدى ىسكە اسىرۋدىڭ بىرەگەي، بىردەن-ءبىر مۇمكىنشىلىگى بار.... ۇلتتىق قايتا جاندانۋ مىندەتتەرىن قازاق مادەنيەتىنىڭ ناعىز قاينار كوزدەرىندەگى جاعىمدى جاعدايلاردى بارىنشا پايدالانۋمەن تىعىز بايلانىستىرا وتىرىپ شەشۋ قاجەت. قازاق حالقىنىڭ ينتەللەكتۋالدىق جانە رۋحاني الەۋەتىن بارىنشا تولىق جۇزەگە اسىرۋ - مىنە، ەگەمەندى رەسپۋبليكانىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىم اۋقىمىنداعى ساياساتى ءبىرىنشى كەزەكتە وسىعان باعىتتالۋى ءتيىس».

1950-2020 جىلدار ارالىعىندا قازاقستاندا 10 ءىرى ۇلتارالىق قاقتىعىس ورىن العان. ونىڭ تورتەۋى شەشەندەرمەن، ەكەۋى تۇرىكتەرمەن، قالعانى ۇيعىرلارمەن، تاجىكتەرمەن، ارمياندارمەن جانە دۇنگەندەردىڭ قاتىسۋمەن وتكەن ەكەن. ەندى مىنە وعان پەنجى وقيعاسى قوسىلىپ وتىر.

80-ءشى جىلداردىڭ سوڭىندا ەلەۋلى دارەجەدە شيەلەنىسكەن ۇلتتىق قاتىناستارداعى قاراما-قايشىلىقتار حالىقتاردىڭ سانا-سەزىمىن ۇزاق جىلدار بويى قاناۋدىڭ ناتيجەسىنەن تۋعان بولاتىن. ناق وسى سالا قوعامداعى تولعاعى جەتكەن پروبلەمالاردىڭ بۇكىل تەرەڭدىگىن كورسەتكەن نەعۇرلىم سەزىمتال بارومەتر بولىپ شىقتى. مۇنىڭ ءوزى بىرقاتار رەسپۋبليكالاردىڭ توتاليتارلىق جۇيەگە اشىق قارسى تۇرۋىنا جاعداي تۋعىزدى. وسى كەزەڭدە حالىقتاردىڭ ۇلتتىق-مەملەكەتتىك تەڭسىزدىگى اسا ۇلكەن مەملەكەتتىڭ ساياسي ءبولىنۋىنىڭ باستى نەگىزىنە اينالدى. ول حالىقتاردىڭ ناقتى مەملەكەتتىك ەگەمەندىككە قول جەتكىزۋگە دەگەن ەتەنە ۇمتىلىسىنا توتەپ بەرە المادى.

ىمىراگەرشىلىك، مامىلەگەرشىلىك وتە كۇردەلى جۇمىس. كوپتەگەن جانجالداردىڭ ساياسي ناۋقاندار كەزىندە ساياسي ۇپاي جيناۋ ءۇشىن كەيبىر جاعدايلارعا بارادى. ەگەر سول ۋاقىتتا قوعام ونى بەرىك ساقتاماي، بەلگىلى ءبىر توپ ونى قۇرتۋ كەرەك، ونى جويۋ كەرەك دەپ بايبالام سالىپ جاتسا، جانجالدىڭ باسى، مىنە، وسىدان باستالادى. سوندىقتان، مۇنداي جاعدايلاردى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، ونىڭ اياعى نەمەن تىنادى دەگەن سالقىنقاندى وي ءبارىمىزدىڭ دە باسىمىزدا بولۋى كەرەك. جانجال بولىپ جاتقان جەرلەردەگى ىمىراعا كەلە ءبىلۋ ولاردىڭ كوسەمدەرى، شەشەندەرى، باتىرلارىنا كوپ بايلانىستى. ەڭ الدىمەن ولار وزدەرى ىمىراعا كەلە ءبىلۋى كەرەك. ەگەر حالىقتىڭ باسقا ءبىر توبى قارسىلىق ءبىلدىرىپ جاتسا، سولاردىڭ دا مۇددەسىن ەسكەرۋى كەرەك دەگەن ءسوز. ماسەلەن، تاجىكستانداعى قاقتىعىستى الايىق. ولاردىڭ باسقا ءبىر توبى باسقا ويمەن ءجۇر. بىراق، سول ەكى جاقتى ءبىر-بىرىمەن تاتۋلاستىرا بىلەتىندەي، بىركەلكى قامتاماسىز ەتەتىن جول تابا ءبىلۋ كەرەك. جانجالدىڭ قىزىپ تۇرعان كەزىندە ىمىراعا كەلۋ وڭاي ەمەس. ماسەلەن، باسقانى بىلاي قويعاندا كوشەدەگى كىشىگىرىم جانجالدىڭ اراسىنا ءتۇسىپ توقتاتا سالۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. ال، ەندى، قان توگىلىپ جاتقان جەردە بۇل تىپتەن قيىن. دەگەنمەن، كوپتەگەن جاعدايدا قاقتىعىسۋشى توپتار باسشىلارىنىڭ شىن پەيىلدىلىگى بەيبىتشىلىككە جەتۋ نيەتى بار ما، جوق پا، كوبىنە-كوپ سوعان دا بايلانىستى. جالپى دۇنيەجۇزىنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە سوعىستار بولىپ جاتىر. شىنىن ايتۋ كەرەك، سول قارۋلى قاقتىعىستاردىڭ توقتاماۋىنا دا مۇددەلى كۇشتەر بار. ونىڭ ىشىندە ەكونوميكالىق مۇددەلى توپتاردى الساق تا جەتكىلىكتى. مىسالى، تانك، قارۋ-جاراق شىعاراتىن زاۋىتتاردىڭ يەلەرى وزدەرىنىڭ ونىمدەرىنىڭ وتەتىنىنە سەنىمدى بولادى. ەكىنشىدەن، سوعىس بولىپ جاتقان جەرلەردەن ناركوتيك سياقتى زياندى نارسەلەردى وڭاي الىپ جۇرۋگە بولادى. ەكونوميكالىق مۇددەلى كۇشتەر دەپ وسىنى ايتامىز. ولار بىتىمگە كەلە جاتقان كەزدە سوعىسۋشىلار جاقتارعا بەلگىلى ءبىر ارانداتۋشىلىق ىستەر جاسالۋى مۇمكىن. بۇل وتە قاۋىپتى وسىنى ەلىمىزدەگى پارتيالار دۇرىس ءتۇسىنىپ، ناقتى قادامدار جاساي ءبىلدى.

ءتۇرلى سايلانعان پارلامەنتە بولعان پارتيالار  جاڭا تولىققاندى قوعام — ازات تا تەڭ قۇقىلى ادامداردىڭ، ءوز ەلىنىڭ شىنايى ازاماتتارىنىڭ قوعامىن قۇرۋعا مۇرىندىق بولا ءبىلدى. ەڭ باستىسى — ءبىز ءوزىمىزدىڭ ورتاق ۇيىمىزدە بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى، ادامداردىڭ جۇرەگىندە ءوزارا تۇسىنىستىك پەن سەنىمدى ساقتاي الدىق. قازاقستاندىقتار ۇلتتىق توزبەۋشىلىك پەن وشپەندىلىككە ۇرىنباستان، شىنايى قازاق ءتىلىن بىلەتىن بىرتۇتاسحالىققا اينالۋ پروتسەسىن باستان كەشۋدە. وسىنىڭ ءبارى العاشقى كۇننەن باستاپ ۇلتتىق كەلىسىمدى ءوزىمىزدىڭ باستى باسىمدىعىمىز جانە مەملەكەت ساياساتىنىڭ وزەگى رەتىندە ايىقىنداۋدىڭ ارقاسىندا عانا مۇمكىن بولدى. بۇگىندە ەلىمىزدىڭ ناقتى تابىستارى دەپۋتاتتارىمىزدىڭ كەلەلى ىستەرى ارقاسىندا ەلدىڭ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، ساياسي جاڭارتۋدىڭ سانالىق جاڭا كەزەڭىنە كىرىسۋگە مۇمكىندىك بەرۋدە.

تەڭدەستىرىلگەن ءتىل ساياساتى، قازاقستان حالقىنىڭ لينگۆيستيكالىق بايلىعىن مولىقتىرۋ ءبىزدىڭ بىرلىگىمىز بەن پروگرەستىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. وتكەن جىلداردا قوعامىمىزدا مەملەكەتتىلىكتىڭ بۇكىل عيماراتى تۇرعىزىلعان ىرگەتاس رەتىندە قازاق ءتىلى مەن مادەنيەتىنىڭ ءرولىن تەرەڭ ءتۇسىنۋدىڭ ورىن الۋى وتە ماڭىزدى. سونىمەن بىرگە، بۇگىندە وتانداستارىمىزدىڭ ءوز تاعدىرىنا ءوزى قوجا بولۋ قۇقىعىن نىعايتا وتىرىپ، ءبىز سونداي-اق بابالاردىڭ تاريحي، مادەني مۇراسىن، قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق داستۇرلەرىن، رۋحاني تاجىربيەسىن تولىق مانىندە قالپىنا كەلتىرىپ دامىتۋعا، سول ارقىلى شىن مانىندە تەڭ قۇقىق بەرۋگە ءتيىسپىز.

ۇلت ساياساتىندا پارتيالاردان بولەك قازاقستان حالقىنىڭ اسسامبلەياسى الاتىن ورنى ەرەك ەكەندىگىن ەستەن شىعارماۋعا ءتيىسپىز. قازىر قازاقستان حالقىنىڭ اسسامبلەياسى — بەدەلدى، حالىقارالىق تۇرعىدا مويىندالعان قوعامدىق فورۋم، ول ەلىمىزدىڭ حالىقتارىن ۇيلەسىمدى بىرىكتىرىپ، بىرلەسە وتىرىپ وسى زامانعى ەڭ كۇردەلى سۇراقتارعا جاۋاپ تابۋعا مۇمكىندىك بەردى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇل جايىندا: «ازاماتتىق بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ، ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق ۇنقاتىسۋدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىن ءبىز باستى باعىتقا جەتۋ — وركەندى كوپ ۇلتتى قازاقستاندى قۇرۋ ماقساتىندا نىعايتىپ، دامىتاتىن بولامىز»، دەپ اتاپ وتكەن ەدى.

وسى تۇستا ءوزىنىڭ تاريحىندا، جالپى، مەملەكەتتىك قۇرىلىمدىق عۇمىرىندا قازاقستان ەرەكشە ەل بولىپ قالىپتاسقانىن ايتا كەتكەنىمىز ابزال. ءوزىنىڭ تاعدىر-تالايىندا، ءبىرتۇتاس بولا ءبىلۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن كورسەتكەن كەزەڭى ونداعى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىگىن كورسەتسە كەرەك. ءبىزدىڭ باقىتىمىز دا سول، قازاقستان از ۋاقىتتىڭ ىشىندە əلەمدىك قوعامداستىقتىڭ الدىڭعى قاتارلى كوشىنە قوسىلدى. تəۋەلسىزدىك العان 30 جىل ىشىندە تالاي وزگەرىستەر بولىپ، دۇرىس تاڭداۋ جولىمەن العا باتىل قادام باستىق.

پارلامەنتتەگى پارتيالاردىڭ ارقاسىندا ەل ىشىندە قالىپتاسقان وسىنداي احۋالدىڭ ارقاسىندا ەلىمىز ۇدايى دامۋ ۇستىندە. جىل سايىن ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ۇلەسى ارتىپ، زەينەتاقى مەن الەۋمەتتىك جاردەماقىلار ەسەلەنىپ كوبەيىپ، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ كورسەتكىشى ارتىپ كەلەدى. بۇل، ەڭ الدىمەن، ەلىمىزدەگى تۇراقتىلىقتىڭ ارقاسى ەكەنى داۋسىز. الداعى ۋاقىتتا ودان ءارى دامۋدى ماقسات ەتكەن ەلىمىز باسەكەگە قابىلەتتى ەلدەر قاتارىنا قوسىلۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. ارقاشان ەل ىشىندە عانا ەمەس، الەمدە بەيبىتشىلىكتى، اۋىزبىرشىلىكتى قولداعان ەلدىڭ ەرتەڭى جارقىن بولارى ءسوزسىز. پارلامەنتتەگى دەپۋداتتارىمىز ارقاسىندا ەتنوسارالىق ماسەلەلەردى ارقاشان ادىلەتتى تۇردە شەشىپ، ەلىمىزدەگى بارشا ۇلت پەن ۇلىستىڭ كوڭىلىن تابۋ ارقىلى، ەل ەگەمەندىگىن ساقتاپ، ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ءتيىمدى جاعداي جاساي الدىق. بۇگىنگى كۇنى بۇل ۇستانىمىمىزدىڭ دۇرىس بولعانىن كورىپ وتىرمىز. ەڭ باستىسى دا — وسى!

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz