ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىندە ورىس تىلىنە قاتىستى ءتۇرلى شەشىمدەر قابىلدانۋدا. قازاقستان مەن قىرعىزستاندا ورىس ءتىلىنىڭ ۇستەمدىگى جوعارى بولسا، وزبەكستان سوڭعى ەكى جىلدا ۇستازداردىڭ ورىس تىلىنە قاتىستى ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ ءۇشىن رەسەيمەن بىرلەسكەن جوبانى جاساۋدا. رەسەيگە ەڭبەك ميگرانتى رەتىندە جۇمىس ىستەۋگە باراتىن وزبەكستان مەن تاجىكستان ازاماتتارى دا بۇل باعدارلامالاردى قاجەتتىلىك رەتىندە قابىلدايدى. بىراق تۇركىمەنستاندا اتالمىش تەندەنتسيالار بايقالمايدى. 

تۇركىمەنستان وتكەن اپتادا ورىس تىلىنە تىكەلەي قاتىسى بار جاڭا زاڭ قابىلدادى. ەندىگى تاڭدا تۇركىمەن پوشتاشىلارى ورىس تىلىندە مەكەن-جايى جازىلعان حاتتاردى جەتكىزبەيدى. بۇل «پوشتالىق بايلانىستار تۋرالى» اتتى جاڭا زاڭدا جازىلعان.

زاڭنىڭ 26 بابىندا بىلاي دەپ جازىلعان: «پوشتا ارقىلى حات جىبەرۋشى مەن حاتتى قابىلداۋشىنىڭ مەكەن-جايى تۇركىمەنستان اۋماعىندا مەملەكەتتىك تىلدە جازىلۋى ءتيىس، ال شەتەلگە جىبەرۋ كەزىندە جەتكىزىلەتىن ەلدىڭ ءتىلى نەمەسە حالىقارالىق پوشتا وداعىنىڭ تالابىنا ساي راسىمدەلۋى قاجەت». سونىمەن قاتار زاڭدا پوشتا ىشىندەگى قاجەتتى مالىمەتتەر، بايلانىس جانە مەكەن-جاي ۇلگىلەرى مەملەكەتتىك تىلدە جازىلاتىنى ايتىلعان.

بۇعان دەيىنگى تۇركىمەنستاندا پوشتا قىزمەتىن قولدانۋدا ناقتى ءبىر ءتىلدى جازۋ مىندەتتى بولمايتىن. 2010 جىلى شىققان «بايلانىس تۋرالى» زاڭنىڭ اياسىندا رەتتەلىپ وتىردى، وعان دەيىن 1996 جىلعى زاڭعا سايكەس پوشتالىق بايلانىستار جاسالدى. بىراق وندا تىلگە قاتىستى ايتىلماعاندىقتان تۇرعىندار وزدەرىنە ىڭعايلى ءتىلدى قولداناتىن. كسرو كەزەڭىندە ومىرگە كەلگەن جاندار مەن ءورىستىلدى تۇرعىندار پوشتالىق بايلانىستى ورىس تىلىنە كوپ جۇگىنەتىن.

تۇركىمەنستاندا وزگە پوستكەڭەستىك ەلدەرگە قاراعاندا ورىس ءتىلىنىڭ ستاتۋسى زاڭمەن قورعالمايدى. جىل وتكەن سايىن تۇركىمەنستاندا ورىس ءتىلىن قولدانۋشىلار سانى ازايۋدا. ەلدە تەك قانا ءبىر مەكتەپ تولىق ءورىستىلدى جانە ازداعان ورىس سىنىپتارى بار مەكتەپتەر بار. ورتالىق ازيا بويىنشا ورىس ءتىلدى مەكتەپتەر ەڭ از ەل وسى تۇركىمەنستان سانالادى. تۇركىمەنستاندا ءتىپتى تولىق وزبەك، قازاق جانە قىرعىز ءتىلدى مەكتەپتەر جوق، بىراق قازاق پەن وزبەكتىڭ سانى ونداعان مىڭنان اسادى.

اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋ ماسەلەسى دە جاقسى دەڭگەيدە دەۋگە كەلمەيدى. اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋعا كۇش سالۋدى بيلىك قالامايدى، سەبەبى ونى بيلىككە قارسى توپتاردىڭ پايدا بولۋىنا اسەرى بولادى دەپ سانايدى. مەكتەپ وقۋشىلارى اعىلشىن ارىپتەرىن ءبىلىپ شىقسا سول جەتكىلىكتى دەپ سانايتىن ايماقتار دا بار.

تۇركىمەنستان مەملەكەتتىك ءتىلدى كۇشەيتۋدى باستى ساياساتتىڭ ءبىرى ەتكەن، وعان سىرتقى ەلدەرمەن تىم تىعىز بايلانىس ورناتپاۋى دا اسەر ەتۋدە.

قازاقستان بولسا كەرىسىنشە ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتىن ۇستانۋدا. ناتيجەسىندە سوڭعى بەس جىلدىقتا ارالاس مەكتەپتەر سانى ارتقان، سايكەسىنشە قازاق مەكتەپتەرىنە باراتىن وقۋشىلار سانى ءۇش جىلدا ازايا تۇسكەن. ال پوشتالىق بايلانىستاردا كوبىنە ورىس ءتىلى قولدانىلادى، ونى بيلىك ورىس ءتىلىنىڭ رەسمي ءتىل ستاتۋسىمەن اقتاپ الۋدا.

كا مىرزا

Abai.kz