بالتابەك جەتپىسباەۆ 1907 جىلى سەمەي وبلىسى، مۇرات اۋىلىندا شارۋا وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. جاستايىنان تىرشىلىك تاۋقىمەتىن تارتقان ول ەرتە شيراپ، العىر بولىپ ءوستى. بالا كەزىنەن ومىرگە سىن كوزىمەن قاراي ءبىلدى. جاقسى مەن جاماندى، تەندىك پەن تەڭسىزدىكتىڭ اراسىن اجىراتتى.

1922 جىلى مۇرات اۋىلىنداعى جاستار بىرىگىپ، كومسومول ۇياسىن قۇرادى دا، حاتشىسى ەتىپ ون بەس جاسار بالتابەكتى سايلادى. بۇل ۇيادا قىرىققا جۋىق مۇشە بولادى.

1926 جىلى بالتابەك جەتپىسباەۆ سەمەي گۋبەرنيالىق كومسومول كونفەرەنتسياسىنا دەلەگات بولىپ قاتىسادى. سونان سوڭ كومسومولدىق جولدامامەن قازاقتىڭ 418-ۇلتتىق اتتى اسكەر پولكىندا اسكەردىڭ كومانديرى بولىپ، پولك كومانديرىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارادى.

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس باستالعاندا بالتابەك جەتپىسباەۆ گەنەرال-مايور ي.ۆ.پانفيلوۆ باسقارعان 316-اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ 1075-اتقىشتار پولكىنىڭ كومسومول بيۋروسىنىڭ حاتشىسى بولىپ، اسكەري قىزمەت اتقاردى. مايدان تورىندە ءجۇرىپ، بالتابەك جەتپىسباەۆ كوپتەگەن ەرەن ەرلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتىپ، قاھارماندىق تانىتا ءبىلدى. كورسەتكەن باتىرلىعىنىڭ تۇگەلىن ءتىزىپ جازا بەرمي، تەك ءبىر عانا ەرلىگىن ايتا كەتەيىك.

قىرعىن شايقاستاردىڭ بىرىندە بالتابەك باسشىلىق ەتكەن ارتديۆيزيون فاشيستەردىڭ 60 تانكىسى، 20 برونيترانسپورتەرى بار كۇشىنە كەنەتتەن شابۋىل جاساپ، قورشاۋعا الىپ، جويىپ جىبەرەدى. بۇل سوعىس ۋاقىتىندا كەڭەس ارمياسىندا وسى ۋاقىتقا دەيىن كورسەتىلمەگەن عاجايىپ ەرلىك ەكەن. كەيىن بۇل ەرلىك تۋرالى اسكەري ءتىلشى ۆاديم كوجەۆنيكوۆ «پراۆدا» گازەتىنىڭ 1944 جىلعى 3 ماۋسىمىنداعى سانىندا كولەمدى ماتەريال جاريالايدى. كەيىپكەرىمىزدىڭ مۇنداي شەبەر ۇيىمداستىرىلعان تەڭدەسسىز ەرلىكتەر قانشاما؟..

1967 جىلدىڭ 30 قىركۇيەگىندە قازاق حالقىنىڭ بەلگىلى وكىلدەرى سوعىستاعى ەرەكشە ەرلىكتەرىن ەسكەرىپ، بالتابەك جەتپىسباەۆقا سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن بەرۋدى ءوتىنىپ، ماسكەۋگە حات جونەلتەدى. ول حاتتىڭ ءبىر داناسى د.ا.قوناەۆقا بەرىلدى. وندا باۋىرجان مومىشۇلى، گەنەرال ي.ۆ.پانفيلوۆتىڭ قىزى ۆ.ي.پانفيلوۆا، مالىك عابدۋللين، حاكىم ءابدىراشيتوۆ، دميتري سنەگين، اقاي نۇسىپبەكوۆ، اندرەي كۋزنەتسوۆ سياقتى پانفيلوۆ ديۆيزياسىنىڭ ارداگەرلەرى جەتپىسباەۆ ەرلىگىن جازادى.

كوكپ ساياسي بيۋرو مۇشەلىگىنە كانديدات، قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى د.ا.قوناەۆ بۇل حاتتى كەڭەستەر وداعىنىڭ مارشالى، كسرو قورعانىس ءمينيسترى ر.يا.مالينوۆسكيگە جولدايدى. ودان تومەندەگىدەي جاۋاپ كەلەدى: «ب.دجەتپىسباەۆ ناگراجدەن منوگيمي وردەنامي ي ەتوگو دوستاتوچنو. ەسلي توۆاريشش كۋناەۆ نە سوگلاسەن، موجەت وبراتيتسيا ۆ تسك كپسس».

وسىدان كەيىن د.ا.قوناەۆ 1968 جىلدىڭ 12 ناۋىرىزىندا كوكپ ورتالىق كوميتەتىنە قازاقستان كپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ بيۋروسىنىڭ «پانفيلوۆشى – مايور ب.جەتپىسباەۆقا سوۆەت وداعى باتىرى اتاعىن بەرۋ تۋرالى» دەگەن ارنايى قاۋلىسىن جولداپ، ل.ي.برەجنەۆكە ءوتىنىش حاتىن دا قوسا جىبەرەدى. ال كسرو جوعارعى كەڭەسىنە جولدانعان حات ونىڭ توراعاسى برەجنەۆتىڭ قولىنا تيگەندە ول:

«ءبىز ەندى ەشقاشان ۇلى وتان سوعىسى وقيعاسىنا ورالمايمىز. ول ەسكىرگەن دۇنيە»، - دەپ جاۋاپ قايتارىپتى.

ەلىنىڭ ابزال پەرزەنتى، بالتابەك جەتپىسباەۆقا «حالىق قاھارمانى» دەگەن جوعارى اتاقتى بەرەتىن ۋاقىت الدە قاشان جەتتى دەپ ويلايمىز.

ەگەر ايتار بولساق، سوعىس كەزىندە 11 695 ادام كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا يە بولسا، وسىلاردىڭ 497-ءسى قازاقستاندىق، بۇلاردىڭ 98-ءى قازاقتار. سونداي-اق، وسىلارمەن قاتار سوعىس كەزىندە، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا تاعى ۇسىنىلعان قازاقتاردىڭ سانى 14 ەكەن. دەگەنمەن، وسىلاردىڭ تۇگەلى باتىر اتاعىن بەلگىلى سەبەپتەرمەن الا الماعان.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz