«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭنىڭ جوباسى جاريالاندى. قاراڭىز. بىرگە تالقىلايىق...

1-باپ. 1995 جىلعى 30 تامىزدا رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمدا قابىلدانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا مىناداي وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلسىن:

1. 4-باپتىڭ 1- تارماعىنداعى «كەڭەسىنىڭ» دەگەن ءسوز «سوتىنىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

2. 6-باپتىڭ 3-تارماعى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«3. جەر جəنە ونىڭ قويناۋى، سۋ كوزدەرى، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسى، باسقا دا تابيعي رەسۋرستار حالىققا تيەسىلى. حالىق اتىنان مەنشىك قۇقىعىن مەملەكەت جۇزەگە اسىرادى. جەر، سونداي-اق زاڭدا بەلگىلەنگەن نەگىزدەردە، شارتتار مەن شەكتەردە جەكە مەنشىكتە دە بولۋى مۇمكىن».

3. 15-باپتىڭ 2-تارماعى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«2. ەشكىمنىڭ ءوز بەتىنشە ادام ءومىرىن قيۋعا حاقىسى جوق. ءولىم جازاسىنا تىيىم سالىنادى».

4. 23-باپتىڭ 2-تارماعى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«2. رەسپۋبليكا كونستيتۋتسيالىق سوتىنىڭ، جوعارعى سوتىنىڭ جəنە وزگە دە سوتتارىنىڭ توراعالارى مەن سۋديالارى، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ، جوعارى اۋديتورلىق پالاتاسىنىڭ توراعالارى مەن مۇشەلەرى، əسكەري قىزمەتشىلەر، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارىنىڭ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ساياسي پارتيالاردا، كəسىپتىك وداقتاردا بولماۋعا، قانداي دا ءبىر ساياسي پارتيانى قولداپ سويلەمەۋگە ءتيىس».

5. 24-باپتىڭ 1-تارماعى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«1. Əركىمنىڭ ەڭبەك ەتۋ بوستاندىعىنا، قىزمەت پەن كəسىپ ءتۇرىن ەركىن تاڭداۋىنا قۇقىعى بار. ەرىكسىز ەڭبەككە قىلمىستىق نەمەسە əكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساۋعا كىنəلى دەپ تانۋ تۋرالى سوت اكتىسىنىڭ نەگىزىندە نە توتەنشە جاعدايدا نەمەسە سوعىس جاعدايىندا عانا جول بەرىلەدى».

6. 42-باپتا: 1) 2-تارماق مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«2. انت بەرۋ قاڭتاردىڭ ەكىنشى سəرسەنبىسىندە سالتاناتتى جاعدايدا پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ، كونستيتۋتسيالىق سوت، جوعارعى سوت سۋديالارىنىڭ، سونداي-اق رەسپۋبليكانىڭ ەكس-پرەزيدەنتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكىزىلەدى. كونستيتۋتسيانىڭ 48-بابىندا كوزدەلگەن جاعدايدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ وكىلەتتىگىن وزىنە قابىلداعان ادام رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ وكىلەتتىگىن قابىلداعان كۇنىنەن باستاپ ءبىر اي ىشىندە انت بەرەدى»;

2) 5-تارماقتىڭ ەكىنشى بولىگى الىپ تاستالسىن.

7. 43-باپ مىناداي مازمۇنداعى 3 جəنە 4-تارماقتارمەن تولىقتىرىلسىن:

«3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ءوز وكىلەتتىكتەرىن جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭىندە ساياسي پارتيادا بولماۋعا ءتيىس.

4. قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جاقىن تۋىستارى مەملەكەتتىك ساياسي قىزمەتشىلەردىڭ، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرى باسشىلارىنىڭ قىزمەتتەرىن اتقارۋعا حاقىسى جوق».

8. 44-باپتا: 1) 2) تارماقشاداعى «پارلامەنت سەناتى» دەگەن سوزدەر «پارلامەنت» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن;

2) 3) تارماقشاداعى «وبلىستار، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار مەن استانا əكىمدەرى اكتىلەرىنىڭ كۇشىن جويادى نە قولدانىلۋىن تولىق نەمەسە ءىشىنارا توقتاتا تۇرادى» دەگەن سوزدەر الىپ تاستالسىن;

3) 4) تارماقشا مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:  «4) پارلامەنت سەناتىنىڭ كەلىسىمىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسيالىق سوتىنىڭ توراعاسىن، ۇلتتىق بانكىنىڭ توراعاسىن، جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ توراعاسىن، باس پروكۋرورىن جəنە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسىن قىزمەتكە تاعايىندايدى; ولاردى قىزمەتتەن بوساتادى»;

4) 7) تارماقشاداعى «رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتىنىڭ» دەگەن سوزدەر «جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ» دەگەن سوزدەرمەن اۋىستىرىلسىن;

5) 10-1) تارماقشاداعى «كەڭەسكە» دەگەن ءسوز «سوتقا» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن;

6) 19) تارماقشاداعى «حاتشىسىن» دەگەن ءسوز «كەڭەسشىسىن» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

9. 46-باپتىڭ 4-تارماعى الىپ تاستالسىن.

10. 47-باپتا: 1) 1-تارماقتاعى «كەڭەس» دەگەن ءسوز «سوت» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن;

2) 2-تارماقتاعى «كەڭەستىڭ» دەگەن ءسوز «سوتتىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

11. 50-باپتا: 1) 2-تارماقتىڭ ەكىنشى سويلەمى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«سەناتتىڭ ون دەپۋتاتىن، ونىڭ ىشىندە بەسەۋىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى تاعايىندايدى»;

2) 3-تارماق مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«3. ءمəجىلىس كونستيتۋتسيالىق زاڭدا بەلگىلەنگەن تəرتىپپەن ارالاس سايلاۋ جۇيەسى بويىنشا: ءبىرتۇتاس جالپىۇلتتىق سايلاۋ وكرۋگىنىڭ اۋماعى بويىنشا پروپورتسيونالدى وكىلدىك ەتۋ جۇيەسى بويىنشا، سونداي-اق بىرمانداتتىق اۋماقتىق سايلاۋ وكرۋگتەرى بويىنشا سايلاناتىن توقسان سەگىز دەپۋتاتتان تۇرادى».

12. 51-باپتىڭ 1-تارماعى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«1. ءمəجىلىستىڭ دەپۋتاتتارىن سايلاۋ جالپىعا بىردەي، تەڭ جəنە توتە سايلاۋ قۇقىعى نەگىزىندە جاسىرىن داۋىس بەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. ءمəجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ كەزەكتى سايلاۋى پارلامەنتتىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعان سايلانىمى وكىلەتتىگىنىڭ مەرزىمى اياقتالاردان كەمىندە ەكى اي بۇرىن وتكىزىلەدى».

13. 52-باپتىڭ 5-تارماعىنىڭ ءۇشىنشى بولىگى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«پارلامەنت ءمəجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى:

1) دەپۋتات كونستيتۋتسيالىق زاڭعا سəيكەس پارتيالىق ءتىزىم نەگىزىندە ءوزىن سايلاعان ساياسي پارتيادان شىققان نەمەسە شىعارىلعان;

2) كونستيتۋتسيالىق زاڭعا سəيكەس پارتيالىق ءتىزىم نەگىزىندە دەپۋتاتتى سايلاعان ساياسي پارتيا قىزمەتىن توقتاتقان;

3) ءبىر مانداتتىق اۋماقتىق سايلاۋ وكرۋگى بويىنشا سايلانعان دەپۋتاتتى كونستيتۋتسيالىق زاڭدا ايقىندالاتىن تəرتىپپەن سايلاۋشىلار كەرى شاقىرىپ العان كەزدە ءوز مانداتىنان ايىرىلادى».

14. 53-باپتا: 1) مىناداي مازمۇنداعى 1-1) جəنە 1-2) تارماقشالارمەن تولىقتىرىلسىن:

«1-1) كونستيتۋتسيالىق زاڭداردى قابىلدايدى; 1-2) رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ قارسىلىعىن تۋعىزعان كونستيتۋتسيالىق زاڭدار نەمەسە كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ باپتارى بويىنشا قارسىلىقتار جىبەرىلگەن كۇننەن باستاپ ءبىر اي مەرزىمدە قايتالاپ تالقىلاۋ مەن داۋىسقا سالۋدى جۇرگىزەدى. بۇل مەرزىمنىڭ ساقتالماۋى پرەزيدەنت قارسىلىقتارىنىڭ قابىلدانعانىن بىلدىرەدى . ەگەر پارلامەنت ءəربىر پالاتا دەپۋتاتتارىنىڭ جالپى سانىنىڭ تورتتەن ءۇشىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن پرەزيدەنتتىڭ قارسىلىقتارىن ەڭسەرسە، پرەزيدەنت ءبىر اي ىشىندە كونستيتۋتسيالىق زاڭعا قول قويادى. ەگەر پرەزيدەنتتىڭ قارسىلىقتارى ەڭسەرىلمەسە، كونستيتۋتسيالىق زاڭ قابىلدانبادى نەمەسە پرەزيدەنت ۇسىنعان رەداكتسيادا قابىلداندى دەپ ەسەپتەلەدى»;

2) 2) تارماقشاداعى «رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتىنىڭ» دەگەن سوزدەر «جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ» دەگەن سوزدەرمەن اۋىستىرىلسىن;

3) 6) تارماقشاداعى «كەڭەستىڭ» دەگەن ءسوز «سوتتىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

15. 54-باپتا: 1) 1-تارماقتىڭ ءبىرىنشى ابزاتسى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«1. پارلامەنت پالاتالاردىڭ بولەك وتىرىسىندا مəسەلەلەردى əۋەلى – مəجىلىستە، ال سودان كەيىن سەناتتا ءوز كەزەگىمەن قاراۋ ارقىلى زاڭدار قابىلدايدى، ونىڭ ىشىندە»;

2) 2-تارماقتىڭ 2) تارماقشاسى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«2) رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ قارسىلىعىن تۋعىزعان زاڭدار نەمەسە زاڭنىڭ باپتارى بويىنشا قارسىلىقتار جىبەرىلگەن كۇننەن باستاپ ءبىر اي مەرزىمدە قايتالاپ تالقىلاۋ مەن داۋىسقا سالۋدى جۇرگىزەدى. بۇل مەرزىمنىڭ ساقتالماۋى پرەزيدەنت قارسىلىقتارىنىڭ قابىلدانعانىن بىلدىرەدى. ەگەر ءمəجىلىس پەن سەنات ءəربىر پالاتا دەپۋتاتتارىنىڭ جالپى سانىنىڭ ۇشتەن ەكىسىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن پرەزيدەنتتىڭ قارسىلىقتارىن ەڭسەرسە، پرەزيدەنت ءبىر اي ىشىندە زاڭعا قول قويادى. ەگەر پرەزيدەنتتىڭ قارسىلىعىن ەڭ بولماسا پالاتالاردىڭ ءبىرى ەڭسەرمەسە، زاڭ قابىلدانبادى نەمەسە پرەزيدەنت ۇسىنعان رەداكتسيادا قابىلداندى دەپ ەسەپتەلەدى».

16. 55-باپتا: 1) 2) تارماقشا مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«2) رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ رەسپۋبليكا كونستيتۋتسيالىق سوتىنىڭ توراعاسىن، ۇلتتىق بانكىنىڭ توراعاسىن، جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ توراعاسىن، باس پروكۋرورىن، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسىن تاعايىنداۋىنا كەلىسىم بەرۋ»;

2) 3) تارماقشا «سۋديالارىن» دەگەن سوزدەن كەيىن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋəكىلدى» دەگەن سوزدەرمەن تولىقتىرىلسىن.

17. 56-باپتىڭ 1-تارماعىندا: 1) 1) تارماقشاداعى «جəنە وسى جوبالاردى قاراۋ» دەگەن سوزدەر الىپ تاستالسىن;

2) مىناداي مازمۇنداعى 3-1) تارماقشامەن تولىقتىرىلسىن: «3-1) جوعارى اۋديتورلىق پالاتا توراعاسىنىڭ ەسەبىن جىلىنا ەكى رەت تىڭداۋ».

18. 57-باپتىڭ 1) تارماقشاسى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«1) كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ ءۇش سۋدياسىن قىزمەتكە تاعايىندايدى; ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ ەكى مۇشەسىن، جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ ءۇش مۇشەسىن بەس جىل مەرزىمگە قىزمەتكە تاعايىندايدى».

19. 58-باپتىڭ 3-تارماعىنىڭ 7) تارماقشاسى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«7) پالاتالارعا كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ سۋديالارى، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ، جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ مۇشەلەرى قىزمەتىنە تاعايىنداۋ ءۇشىن كانديداتۋرالار ۇسىنادى».

20. 61-باپتا: 1) 2-تارماق مىناداي مازمۇنداعى ەكىنشى بولىكپەن تولىقتىرىلسىن:

«حالىقتىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا، كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىسقا، قوعامدىق ءتəرتىپتى قورعاۋعا، ەلدىڭ ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن جاعدايلارعا جەدەل دەن قويۋ ماقساتىندا رەسپۋبليكا ۇكىمەتىنىڭ زاڭ شىعارۋ باستاماسى تəرتىبىمەن ەنگىزىلگەن زاڭ جوبالارى پالاتالاردىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا پارلامەنتتىڭ دەرەۋ قاراۋىنا جاتادى»;

2) 3-تارماق مىناداي مازمۇنداعى ءۇشىنشى بولىكپەن تولىقتىرىلسىن:

«وسى باپتىڭ 2-تارماعىنىڭ ەكىنشى بولىگىندە كوزدەلگەن زاڭ جوبالارى پارلامەنتكە ەنگىزىلگەن جاعدايدا، رەسپۋبليكا ۇكىمەتى وسى تارماقتىڭ ءبىرىنشى بولىگىندە كورسەتىلگەن مəسەلەلەر بويىنشا زاڭ كۇشى بار ۋاقىتشا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر قابىلداۋعا ءوزىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىمەن حاقىلى، ولار پارلامەنت قابىلداعان زاڭدار كۇشىنە ەنگەنگە دەيىن نەمەسە پارلامەنت زاڭداردى قابىلداماعانعا دەيىن قولدانىستا بولادى»;

3) 4 جəنە 5-تارماقتار مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«4. ءمəجىلىس دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن قابىلدانعان زاڭ سەناتقا بەرىلەدى، ول وندا الپىس كۇننەن اسىرىلماي قارالادى. ءمəجىلىس زاڭ جوباسىن دەپۋتاتتاردىڭ جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن تۇتاستاي قابىلداماۋعا حاقىلى. باس تارتىلعان زاڭ جوباسى قابىلدانبادى دەپ ەسەپتەلەدى جəنە باستاماشىعا قايتارىلادى. سەنات دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن ماقۇلدانعان زاڭ ون كۇننىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا بەرىلەدى. ەگەر سەنات زاڭدى تۇتاستاي نەمەسە ونىڭ جەكەلەگەن باپتارىن ماقۇلداماسا، وندا زاڭ مəجىلىسكە قايتارىلادى. بۇل رەتتە سەنات مəجىلىسكە زاڭنىڭ جەكەلەگەن باپتارىنىڭ رەداكتسياسىن ۇسىنۋعا قۇقىلى. ەگەر سەنات الپىس كۇننىڭ ىشىندە ءتيىستى شەشىم قابىلداماعان جاعدايدا، زاڭ پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا بەرىلەدى.

5. ەگەر ءمəجىلىس زاڭنىڭ جەكەلەگەن باپتارىنىڭ سەنات ۇسىنعان رەداكتسياسىنا دەپۋتاتتاردىڭ جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن كەلىسسە، ءمəجىلىس زاڭدى جاڭا رەداكتسيادا قابىلداعان جəنە سەنات ماقۇلداعان بولىپ ەسەپتەلەدى جəنە ون كۇننىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا بەرىلەدى. ەگەر ءمəجىلىس زاڭنىڭ جەكەلەگەن باپتارىنىڭ سەنات ۇسىنعان رەداكتسياسىنا سول كوپشىلىك داۋىسپەن قارسىلىق بىلدىرسە، سونداي-اق ەگەر سەنات زاڭدى تۇتاستاي ماقۇلداماعان جاعدايدا، پالاتالار اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىكتەر كەلىسۋ رəسىمدەرى ارقىلى شەشىلەدى. زاڭنىڭ كەلىسۋ كوميسسياسى تۇجىرىمداعان رەداكتسياسى وسى باپتىڭ 4-تارماعىندا بەلگىلەنگەن تəرتىپپەن ءمəجىلىستىڭ جəنە سەناتتىڭ قاراۋىنا جاتادى. ءمəجىلىس كەلىسۋ كوميسسياسى ۇسىنعان رەداكتسياداعى زاڭدى پالاتا دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن قابىلداماعان جاعدايلاردا، ءمəجىلىس بۇرىن قابىلدانعان رەداكتسياداعى زاڭ بويىنشا قايتادان داۋىسقا سالۋدى جۇرگىزەدى. ەگەر قايتادان داۋىسقا سالۋ كەزىندە ءمəجىلىس پالاتا دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ ۇشتەن ەكىسىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن بۇرىن قابىلدانعان شەشىمدى بەكىتسە، زاڭ ون كۇننىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا بەرىلەدى. ەگەر زاڭ ءمəجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ كورسەتىلگەن كوپشىلىك داۋسىن الماسا، زاڭ قابىلدانبادى دەپ ەسەپتەلەدى جəنە باستاماشىعا قايتارىلادى»;

4) 5-1-تارماق الىپ تاستالسىن.

21. 62-باپتا: 1) 5-تارماق مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن: «5. ەگەر كونستيتۋتسيادا وزگەشە كوزدەلمەسە، پالاتالار دەپۋتاتتارىنىڭ جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن زاڭداردى ءمəجىلىس قابىلدايدى، سەنات ماقۇلدايدى. ەگەر كونستيتۋتسيادا وزگەشە كوزدەلمەسە، پارلامەنتتىڭ جəنە ونىڭ پالاتالارىنىڭ قاۋلىلارى پالاتا دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن قابىلدانادى»;

2) 6-تارماق «بويىنشا» دەگەن سوزدەن كەيىن «كونستيتۋتسيالىق زاڭداردىڭ جوبالارى بويىنشا» دەگەن سوزدەرمەن تولىقتىرىلسىن.

22. VI ءبولىمنىڭ تاقىرىبىنداعى «كەڭەس» دەگەن ءسوز «سوت» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

23. 71-باپ مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«71-باپ 1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق سوتى توراعانى قوسا العاندا، ون ءبىر سۋديادان تۇرادى، ولاردىڭ وكىلەتتىگى التى جىلعا سوزىلادى. ءبىر ادام كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ سۋدياسى بولىپ قاتارىنان ەكى رەتتەن ارتىق تاعايىندالا المايدى.

2. كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ توراعاسىن پارلامەنت سەناتىنىڭ كەلىسىمىمەن رەسپۋبليكانىڭ پرەزيدەنتى تاعايىندايدى.

3. كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ ءتورت سۋدياسىن – رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى، كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ ءۇش-ءۇش سۋدياسىن تيىسىنشە سەنات پەن ءمəجىلىس تاعايىندايدى. رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى كونستيتۋتسيالىق سوت توراعاسىنىڭ ۇسىنۋىمەن كونستيتۋتسيالىق سوت توراعاسىنىڭ ورىنباسارىن كونستيتۋتسيالىق سوت سۋديالارىنىڭ اراسىنان تاعايىندايدى.

4. كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ سۋدياسى قىزمەتى دەپۋتاتتىق مانداتپەن، وقىتۋشىلىق، عىلىمي نەمەسە وزگە شىعارماشىلىق قىزمەتتەن باسقا، وزگە دە اقى تولەنەتىن قىزمەتتەردى اتقارۋمەن، كəسىپكەرلىك قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋمەن، كوممەرتسيالىق ۇيىمنىڭ باسشى ورگانىنىڭ نەمەسە بايقاۋشى كەڭەسىنىڭ قۇرامىنا كىرۋمەن سىيىسپايدى.

5. كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ سۋديالارىن وزدەرىنىڭ وكىلەتتىگى مەرزىمى ىشىندە تۇتقىنعا الۋعا، كۇشتەپ əكەلۋگە، وعان سوت تəرتىبىمەن بەلگىلەنەتىن əكىمشىلىك جازالاۋ شارالارىن قولدانۋعا، قىلمىس ۇستىندە ۇستالعان نەمەسە اۋىر قىلمىستار جاساعان رەتتەردى قوسپاعاندا، پارلامەنتتىڭ كەلىسىمىنسىز قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋعا بولمايدى.

6. كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ ۇيىمداستىرىلۋى مەن قىزمەتى كونستيتۋتسيالىق زاڭمەن رەتتەلەدى».

24. 72-باپتا: 1) 1 جəنە 2-تارماقتارداعى «كەڭەس» دەگەن ءسوز «سوت» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن;

2) مىناداي مازمۇنداعى 3, 4 جəنە 5-تارماقتارمەن تولىقتىرىلسىن:

«3. كونستيتۋتسيالىق سوت ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيادا بەكىتىلگەن قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن تىكەلەي قوزعايتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرىنىڭ رەسپۋبليكا كونستيتۋتسياسىنا سəيكەستىگىن ولاردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا قارايدى. ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق سوتقا جۇگىنۋ ءتəرتىبى مەن شارتتارى كونستيتۋتسيالىق زاڭدا ايقىندالادى.

4. كونستيتۋتسيالىق سوت وسى باپتىڭ 1-تارماعىنىڭ 3) جəنە 4) تارماقشالارىندا كورسەتىلگەن مəسەلەلەردى، سونداي-اق قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرىنىڭ رەسپۋبليكا كونستيتۋتسياسىنا سəيكەستىگىن رەسپۋبليكا باس پروكۋرورىنىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا قارايدى.

5. كونستيتۋتسيالىق سوت كونستيتۋتسيادا بەكىتىلگەن ادامنىڭ جəنە ازاماتتىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قوزعايتىن نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ رەسپۋبليكا كونستيتۋتسياسىنا سəيكەستىگىن ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋəكىلدىڭ ءوتىنىشى بويىنشا قارايدى».

25. 73-باپتا: 1) 1 جəنە 2-تارماقتارداعى «كەڭەسكە» دەگەن ءسوز «سوتقا» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

2) 3-تارماق مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«3. كونستيتۋتسيالىق سوت ءوز شەشىمىن كونستيتۋتسيالىق زاڭدا بەلگىلەنگەن مەرزىمدەردە شىعارادى».

26. 74-باپتا: 1) 2-تارماق مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«2. كونستيتۋتسيالىق سوت شەشىم قابىلداعان كۇننەن نەمەسە ول بەلگىلەگەن كۇننەن باستاپ كونستيتۋتسيالىق ەمەس دەپ تانىلعان، ونىڭ ىشىندە ادامنىڭ جəنە ازاماتتىڭ كونستيتۋتسيادا باياندى ەتىلگەن قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا نۇقسان كەلتىرەدى دەپ تانىلعان زاڭدار مەن وزگە دە قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ، ولاردىڭ جەكەلەگەن ەرەجەلەرىنىڭ كۇشى جويىلادى جəنە قولدانىلۋعا جاتپايدى»;

2) 3-تارماقتاعى «كەڭەستىڭ» دەگەن ءسوز «سوتتىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

27. VII ءبولىمنىڭ تاقىرىبى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«VII ءبولىم سوتتار جəنە سوت تورەلiگi. پروكۋراتۋرا. ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋəكىل».

28. 78-باپتاعى «كەڭەسكە» دەگەن ءسوز «سوتقا» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

29. 82-باپتىڭ 4 جəنە 5-تارماقتارى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«4. جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ توراعاسىن رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى پارلامەنت سەناتىنىڭ كەلىسىمىمەن بويىنشا تاعايىندايدى.

5. جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ مəرتەبەسى، قۇرامىن قالىپتاستىرۋ ءتəرتىبى جəنە جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ زاڭدا ايقىندالادى».

30. 83-باپتىڭ 4-تارماعىنداعى «زاڭمەن» دەگەن سوزدەر «كونستيتۋتسيالىق زاڭدا» دەگەن سوزدەرمەن اۋىستىرىلسىن.

31. مىناداي مازمۇنداعى 83-1-باپپەن تولىقتىرىلسىن:

«83-1-باپ 1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋəكىل ادام مەن ازاماتتىڭ بۇزىلعان قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قالپىنا كەل تىرۋگە جəردەمدەسەدى، ادام مەن ازاماتتىڭ قۇقىق تارى مەن بوستاندىقتارىن ىلگەرىلەتۋگە ىقپال ەتەدى.

2. ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋəكىل ءوز وكىلەتتىكتەرىن جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە تəۋەلسىز بولادى جəنە مەملەكەتتىك ورگاندار مەن لاۋازىمدى ادامدارعا ەسەپ بەرمەيدى.

3. قىلمىس ورنىندا ۇستاپ الىنعان نەمەسە اۋىر قىلمىستار جاساعان جاعدايلاردان باسقا كەزدە، ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋəكىلدى ءوز وكىلەتتىگىنىڭ مەرزىمى ىشىندە تۇتقىنعا الۋعا، كۇشتەپ əكەلۋگە، وعان سوت تəرتىبىمەن بەلگىلەنەتىن əكىمشىلىك جازالاۋ شارالارىن قولدانۋعا، سەناتتىڭ كەلىسىمىنسىز قىلمىستىق جاۋاپتىلىققا تارتۋعا بولمايدى.

4. ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋəكىلدىڭ قۇقىقتىق جاعدايى جəنە قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ كونستيتۋتسيالىق زاڭدا ايقىندالادى».

32. 87-باپتا: 1) 4-تارماق مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«4. وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جəنە استانانىڭ əكىمدەرىن تيىسىنشە وبلىستىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان مəسليحاتتار دەپۋتاتتارىنىڭ نەمەسە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جəنە استانانىڭ مəسليحاتتارى دەپۋتاتتارىنىڭ كەلىسىمىمەن رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى قىزمەتكە تاعايىندايدى. رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى داۋىس بەرۋ جۇرگىزىلەتىن كەمىندە ەكى كانديداتۋرانى ۇسىنادى. داۋىس بەرۋگە قاتىسقان مəسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ كوپ داۋىسىن العان كانديدات ولاردىڭ كەلىسىمىن الدى دەپ ەسەپتەلەدى. وزگە əكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەردىڭ əكىمدەرى زاڭدا ايقىندالاتىن تəرتىپپەن قىزمەتكە تاعايىندالادى نەمەسە سايلانادى، سونداي-اق قىزمەتىنەن بوساتىلادى. رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى ءوزىنىڭ ۇيعارۋى بويىنشا وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جəنە استانانىڭ əكىمدەرىن قىزمەتىنەن بوساتۋعا قۇقىلى»;

2) 5-تارماقتىڭ ەكىنشى سويلەمى مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن: «بۇل جاعدايدا مəسليحات ءوز دەپۋتاتتارىنىڭ جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن əكىمگە سەنىمسىزدىك بىلدىرۋگە جəنە ونى قىزمەتىنەن بوساتۋ جونىندە وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جəنە استانانىڭ əكىمدەرىنە قاتىستى تيىسىنشە رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ نە وزگە دە əكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەردىڭ əكىمدەرىنە قاتىستى جوعارى تۇرعان əكىمنىڭ الدىنا مəسەلە قويۋعا قۇقىلى».

33. 88-باپتىڭ 4-تارماعىنداعى «پرەزيدەنتى» دەگەن ءسوز الىپ تاستالسىن.

34. 91-باپتا: 1) 2-تارماق مىناداي رەداكتسيادا جازىلسىن:

«2. كونستيتۋتسيادا بەلگiلەنگەن مەملەكەتتiڭ تəۋەلسىزدىگى، رەسپۋبليكانىڭ بiرتۇتاستىعى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعى، ونى باسقارۋ نىسانى، رەسپۋبليكا قىزمەتىنىڭ تۇبەگەيلى پرينتسيپتەرى وزگەرمەيدى»;

2) 3-تارماقتاعى «كەڭەستىڭ» دەگەن ءسوز «سوتتىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

35. مىناداي مازمۇنداعى 99-باپپەن تولىق تىرىلسىن:

«99-باپ 1. كونستيتۋتسيالىق سوت جəنە جوعارى اۋديتورلىق پالاتا قۇرىلعانعا دەيىن كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ جəنە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتىنىڭ توراعالارى مەن مۇشەلەرى ءوز وكىلەتتىكتەرىن ساقتايدى. كونستيتۋتسيالىق سوت قۇرىلعانعا دەيىن كونستيتۋتسيانىڭ 72-بابىنىڭ 1 جəنە 2-تارماقتارىندا كوزدەلگەن كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ فۋنكتسيالارىن كونستيتۋتسيالىق كەڭەس جۇزەگە اسىرادى.

2. كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ نورماتيۆتىك قاۋلىلارى كونستيتۋتسياعا قايشى كەلمەيتىن بولىگىندە ولاردى كونستيتۋتسيالىق سوت قايتا قاراعانعا دەيىن قولدانىلادى.

3. قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ پارلامەنت پالاتالارىن قالىپتاستىرۋ تۋرالى ەرەجەلەرى سەگىزىنشى سايلانعان پارلامەنت ءمəجىلىسى دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋىنان باستاپ قولدانىلادى».

2-باپ. 1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭداردى جəنە زاڭداردى قابىلداۋ ءتəرتىبىن، سونداي-اق كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ قىزمەتىن ايقىندايتىن ەرەجەلەرى 2023 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ قولدانىسقا ەنگىزىلەدى. 2023 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا ءمəجىلىس ماقۇلداعان جəنە پارلامەنتتىڭ قاراۋىنداعى زاڭ جوبالارى زاڭدار بولىپ ەسەپتەلەدى جəنە قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 61-بابىندا بەلگىلەنگەن تəرتىپپەن قارالادى.

2. قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ لاۋازىمدى ادامدارعا وكىلەتتىكتەر بەرۋدىڭ جاڭا ءتəرتىبىن بەلگىلەيتىن نورمالارى، ەگەر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىندا وزگەشە كوزدەلمەسە، وسى لاۋازىمدى ادامداردىڭ وكىلەتتىك مەرزىمىنىڭ وتۋىنە نەمەسە وكىلەتتىگىنىڭ توقتاتىلۋىنا قاراي قولدانىسقا ەنگىزىلەدى.

3. جوعارعى اۋديتورلىق پالاتانىڭ قۇرامى قالىپتاستىرىلعانعا دەيىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىندا كوزدەلگەن فۋنكتسيالار مەن وكىلەتتىكتەردى جۇزەگە اسىرۋدى جالعاستىرادى. 3-باپ. وسى زاڭ رەفەرەندۋمنىڭ قورىتىندىلارى تۋرالى حابارلاما رەسمي جاريالانعان كۇنىنەن باستاپ، وسى زاڭنىڭ 2-بابىنىڭ ەرەجەلەرى ەسكەرىلە وتىرىپ قولدانىسقا ەنگىزىلەدى.

Abai.kz