Cەرىك ساپارعالي: «...ۇلتتىق مۇددەنى وليگارحتىڭ – ءابىلازوۆتىڭ مايشەلپەگىنە ايىرباستاپ جىبەردىڭىز!..»
قوعام بەلسەندىسى، جاڭاوزەن قۇرباندارىنىڭ ار-نامىسىن قورعاعانى ءۇشىن ون ايدان استام ۋاقىت باس بوستاندىعىنان ايىرىلىپ، اسقارالى الپىس جاسىن تۇرمەنىڭ تار قاپاسىندا «تويلاعان» سەرىك ساپارعالي، شىن مانىسىندە، تۇرمىس-تاعدىرى مەن قايراتكەرلىك قاسيەتى قاتار شىڭدالعان تۇلعا.
جاڭاوزەن مەن شەتپەدە ناقاقتان قۇربان بولعانداردىڭ ارۋاقتارى ءبىر ءتىرى پەندەگە رازى بولسا، ول - سەرىك ساپارعالي شىعار. جاڭاوزەن مەن شەتپەدەگى قايعىلى وقيعالارعا بايلانىستى جانە تىركەلمەگەن «العا» پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى ۆلاديمير كوزلوۆقا قارسى جالالى ءسوز ايتپاعانى ءۇشىن «الەۋمەتتىك ارازدىقتى قوزدىردى» دەگەن ايىپپەن 10 اي بويى قاماۋدا وتىرىپ، قيىنشىلىققا كونىپ، باسسىزدىققا شىداعان سەكەڭ: «سوتقا مەنىڭ ۆلاديمير كوزلوۆقا قارسى ايعاق ايتقانىم قاجەت بولدى. ەگەر مەن «جاڭاوزەنگە ۆلاديمير كوزلوۆتىڭ تىكەلەي نۇسقاۋىمەن باردىم» دەپ كورسەتسەم - بولعانى ەدى عوي؟!. وندا مەن، باسقالار سياقتى، سوتقا دەيىن-اق قاماۋدان قۇتىلار ەدىم. بىراق، مەن ونداي جالعان ءسوز ايتۋعا بارا المادىم. مەنىڭ جاڭاوزەنگە بارعان جولقاراجاتىمدى تولەگەنىن كوزلوۆتىڭ ءوزى دە مويىنداعان بولاتىن...» - دەپ، شىمىرىكپەستەن شىندىقتىڭ باسىن اشتى.
قوعام بەلسەندىسى، جاڭاوزەن قۇرباندارىنىڭ ار-نامىسىن قورعاعانى ءۇشىن ون ايدان استام ۋاقىت باس بوستاندىعىنان ايىرىلىپ، اسقارالى الپىس جاسىن تۇرمەنىڭ تار قاپاسىندا «تويلاعان» سەرىك ساپارعالي، شىن مانىسىندە، تۇرمىس-تاعدىرى مەن قايراتكەرلىك قاسيەتى قاتار شىڭدالعان تۇلعا.
جاڭاوزەن مەن شەتپەدە ناقاقتان قۇربان بولعانداردىڭ ارۋاقتارى ءبىر ءتىرى پەندەگە رازى بولسا، ول - سەرىك ساپارعالي شىعار. جاڭاوزەن مەن شەتپەدەگى قايعىلى وقيعالارعا بايلانىستى جانە تىركەلمەگەن «العا» پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى ۆلاديمير كوزلوۆقا قارسى جالالى ءسوز ايتپاعانى ءۇشىن «الەۋمەتتىك ارازدىقتى قوزدىردى» دەگەن ايىپپەن 10 اي بويى قاماۋدا وتىرىپ، قيىنشىلىققا كونىپ، باسسىزدىققا شىداعان سەكەڭ: «سوتقا مەنىڭ ۆلاديمير كوزلوۆقا قارسى ايعاق ايتقانىم قاجەت بولدى. ەگەر مەن «جاڭاوزەنگە ۆلاديمير كوزلوۆتىڭ تىكەلەي نۇسقاۋىمەن باردىم» دەپ كورسەتسەم - بولعانى ەدى عوي؟!. وندا مەن، باسقالار سياقتى، سوتقا دەيىن-اق قاماۋدان قۇتىلار ەدىم. بىراق، مەن ونداي جالعان ءسوز ايتۋعا بارا المادىم. مەنىڭ جاڭاوزەنگە بارعان جولقاراجاتىمدى تولەگەنىن كوزلوۆتىڭ ءوزى دە مويىنداعان بولاتىن...» - دەپ، شىمىرىكپەستەن شىندىقتىڭ باسىن اشتى.
...ءار نارسەنىڭ باستاۋ نەگىزى بولاتىنى سياقتى، سەرىك ساپارعاليدىڭ دا «شاتاسقان» ەكى تۇسى بار سياقتى، ونىڭ العاشقىسى: 2011 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا امانگەلدى يمانوۆتىڭ ەسكەرتكىشىنىڭ الدىندا ايتقاندارى; ەكىنشىسى: جاڭاوزەن قاسىرەتىنىڭ ەرتەڭىندە، ياعني، 2011 جىلدىڭ 17 جەلتوقسانىندا الماتىداعى الاڭدا اشىنىپ سويلەگەن ءسوزى...
«بالە قايدا دەسەڭ - تابانىڭنىڭ استىندا» دەيتىن ەدى ۇلكەندەر، اتالعان ەكى جيىندا سويلەگەن ادامدار از بولعان جوق، كەرەك دەسەڭىز، سەرىك ساپارعاليدىڭ سوزدەرىنەن ون ەسە اششى، ءجۇز مارتە قاتتى ايتقاندار دا بولدى. بىراق، قۇقىق قورعاۋ ورىندارىنىڭ قۇرىعىنا ءداپ سەرىك ساپارعالي ءتۇستى.
نەگە؟
مۇنىڭ ەش قۇپياسى جوق. سەبەبى، سەكەڭ «العانىڭ» ىقپالىنداعى «مايدان» قوزعالىسىنىڭ بەلدى مۇشەسى بولاتىن. ال، «العانىڭ» ارتىندا مۇحتار ءابليازوۆتىڭ تۇرعانى الدەقاشان ايان بولعان...
نەگىزى، سەرىك ساپارعالي مۇنايشىلاردىڭ ءوز ادامى ەدى. ولاي بولاتىنى: ءبىر كەزدە ءوزى مۇنايشى بولىپ جۇمىس ىستەگەن سەكەڭ مۇنايشىلاردىڭ رازريادتىق، سالالىق، كوەففيتسيەنتتەرگە قاتىستى جالاقىلارى مەن ۇستەمەلەرى جونىندەگى ماسەلەلەرىن بىلايعى كوپ شۋىلداقتان تەرەڭ تۇسىنەتىن جالعىز ادام-تىن.
مۇناي مەن گاز سالاسىنداعى ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ ءىرى مامانى ساپارعالي جاڭاوزەندە ءوزىن سۋداعى بالىقتاي ەركىن سەزىندى. قازاقتىڭ باتىس ءوڭىرىنىڭ اتىشۋلى كاسىپورىندارىنىڭ دەنى، ايتالىق، «تەڭىزشەۆرويل» كومپانياسى دا ءبىر كەزدە سەرىك ساپارعاليدىڭ تىكەلەي قاتىسىپ، كەڭەستەر بەرگەن مامىلەلەرى بويىنشا ءالى كۇنگە دەيىن جۇمىس ىستەپ جاتىر.
«جالاقىلارعا قوسىلاتىن 1,8 پايىزدىق سالالىق كوەففيتسيەنتتەر» مەن 2009 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ، جالعىز «قازمۇنايگازدىڭ» بارلاۋ-ءوندىرۋ» كاسىپورىنى بويىنشا، شامامەن، 13 ميلليارد تەڭگەنىڭ (ياعني، 80 ميلليون اقش دوللارى) ۇنەمدەلگەندىگىن (باسشىلاردىڭ قىمقىرىپ كەتكەندىگىن), 80 پايىز سىياقىنىڭ 42 پايىزىن كەسىلىپ تاستالعاندىعىن تەك ساپارعاليداي بىلىكتى مامان عانا ەسەپتەپ، ءبىلدى.
سوندىقتان، «مۇنايشىلاردىڭ تالاپ-تىلەكتەرىنىڭ نەگىزى بار» دەگەن ساپارعالي، جاڭاوزەن مەن شەتپە قاسىرەتىنە و باستا كاسىپوداق قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىلىكسىزدىگى الىپ كەلگەندىگىن اشىق ايتتى. باسىندا-اق تالاپ-تىلەكتەردى قويۋ ساۋاتتى ءارى زاڭدى جولمەن جۇرمەگەن سەكىلدى. قانداي دا ەڭبەك داۋى باستالار الدىندا، ەڭبەك كودەكسىنىڭ ەرەجەسىنە وراي ۇجىمنىڭ جالپى جينالىسى ءوتۋى كەرەك. جينالىسقا قاتىسۋشىلاردىڭ جارتىسىنان استامى تالاپ-تىلەكتەردى قولداسا، ونىڭ قورىتىندىلارى كاسىپورىن باسشىلارىنىڭ الدىنا قويىلادى.
سەرىك ساپارعالي بىلاي دەيدى: «23 قاراشادا جينالىسقا قاتىستىم. «قازمۇنايگازدىڭ» بارلاۋ-ءوندىرۋ» اق-نىڭ باس ديرەكتورىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ۆ.ميروشنيكوۆ پەن ك.ەشمانوۆ ەكەۋى: «بىتىمگەرشىلىك كوميسسياسىن قۇرايىق، سىزدەر جۇمىسقا شىعىڭىزدار» - دەپ، ۇسىنىس جاسادى... مۇنايشىلار الدىنا شىعارعان ادامداردىڭ كەلىسسوزگە يكەمى بولماعان. ولاردىڭ قۇقىقتىق شەڭبەرگە تۇسۋگە مۇمكىندىگى بولدى. بەس ادامدى بىتىمگەرلىك كوميسسياعا كىرگىزىپ، ولاردىڭ تالاپتارى بويىنشا جۇمىس ىستەتتىرىپ، قالعانى جۇمىسقا شىققانى ءجون بولار ەدى. ارتىق تالاپتاردى الىپ تاستاۋ كەرەك ەدى. اۋداندىق كوميتەتتىڭ 60 پايىزىن بەرۋ، جەكەشەلەندىرىلگەن كاسىپورىنداردى قايتارۋ - ەڭبەك داۋىنا كىرمەيتىن ماسەلەلەر...»
جانى بار تۇجىرىم. شىندىقتىڭ اۋىلى الىس ەمەس اقيقات. مۇنايشىلاردىڭ قيىنشىلىقتارىن پايدالانىپ، ساياسي ۇپاي جيناۋشىلاردىڭ ارانداتۋشىلىقتارى كيلىكپەگەندە، كىم بىلەدى، جاڭاوزەن قاسىرەتى ورىن الماس پا ەدى؟!.
قانداي ماڭىزدى ماسەلە بولماسىن، ءبىلىم-بىلىك پەن ساليقالى سابىرلىلىق اۋاداي قاجەت. ون مىڭداعان ادامداردىڭ تاعدىرلارى تارازىعا تۇسكەندە، كەيبىرەۋلەردىڭ قاراقان باسىنىڭ قامى مەن قۇدىق-قۇلقىنان كۇيتتەۋى - قاشاندا قايعى-قاسىرەتتەرگە الىپ كەلەدى...
«العا» پارتياسىنا ەشقاشان مۇشە بولعان ەمەسپىن. قۇرىلعان كەزدە «ادىلەتسىزدىككە، جەمقورلىققا قارسى كۇرەس بولادى» دەگەن سوڭ، «حالىق مايدانىنا» قاتىستىم. ۆلاديمير كوزلوۆقا قاراعاندا، اقجانات ءامينوۆ مۇنايشىلار مەن جاڭاوزەندىكتەرگە كوبىرەك ەڭبەك ءسىڭىردى، مۇنى ادامدار وپ-وڭاي ايتىپ بەرەدى..» - دەپ، اعىنان جارىلعان ساپارعاليدىڭ شىندىعىن، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ارىپتەستەرى سالقىن قارسى الدى.
قۇددى ءبىر، ۆلاديمير كوزلوۆتى ۇزاق مەرزىمگە اقتاۋدىڭ سوتى ەمەس، سەرىك ساپارعالي كەسىپ شىققانداي، اسىرەسە، «العالىقتاردىڭ» قاندىبالاق ارىپتەستەرىنە ءبىر اۋىز جىلى ءسوز ايتپاۋىنان بۇل ۇجىمنىڭ «ۇيىمشىلدىق رۋحى» سەزىلىپ قالدى...
«...وزىمە ارىپتەس دەپ سەنىپ جۇرگەن ادامداردىڭ وزگەرگەنى - مەنى قاتتى تاڭداندىردى. مەنىڭ تۇرمەدەن امان قالعانىم - الدەكىمدەرگە جاقپاعان سياقتى» - دەپ، ءسال-ءپال ابىرجىڭقىراعان قالىپ تانىتقان سەكەڭ لەزدە تۇلا-بويىن، سەنىم-نانىمىن، كۇش-قۋاتىن جيىپ الدى.
...ۋاقىتتى ءسال شەگەرسەك، جاڭاوزەن قاسىرەتىنىڭ الدىندا جانبولات مامايدىڭ قالتاسىنان تابىلعان بۋما-بۋما دوللاردىڭ شىعۋ تەگىن تاعى ءبىر «العالىق» جاسارال قۋانىشالى: «اقشا الىپ جۇرۋگە بولمايدى دەپ كىم ايتتى؟ ولاردى ۇستاپ الۋعا كىمنىڭ حاقىسى بار؟ جانبولات مامايدىڭ قالتاسىنداعى اقشانى نەگە تۇگەندەيدى؟ اقشا الىپ ءجۇرۋ - قىلمىس ەمەس!» - دەپ، قانشاما سۇتتەن اق، سۋدان تازا كورىنۋگە تىرىسسا دا، «ۇرىنىڭ ارتى قۋىس» بولىپ شىقتى...
ولاي دەيتىنىم، نامىسشىل قازاقتىڭ سۇيىكتى باسىلىمى «جاس قازاق» گازەتىندەگى جاسارال قۋانىشالى مەن سەرىك ساپارعاليدىڭ ەكەۋارى اڭگىمەسىنەن ىقشامدالىپ الىنعان ءۇزىندى تالاي شىندىقتىڭ بەتىن اشتى.
«...سەرىك ساپارعالي: مەن كىمگە جالا جاۋىپپىن، جاكە! مەن سىزگە سۇراق قويىپ تۇرمىن. ايتىڭىزشى، كىمگە جالا جاپتىم؟
جاسارال قۋانىشالى: جاپقان جوقسىڭ.
سەرىك ساپارعالي: وندا نەگە ماعان شابۋىلداپ جاتىرسىزدار؟..
جاسارال قۋانىشالى: ەشقانداي دا شابۋىل بولعان جوق...
سەرىك ساپارعالي: سوندا مەن نە ءۇشىن سوتتالدىم؟ جاكەڭ: «جاڭاوزەنگە جەتى اي بويى بارا الماي ءجۇردىم» - دەيدى. ال, باستىعىن قاماپ قويىپ ەدى، اپتا سايىن بارىپ ءجۇردى.
جاسارال قۋانىشالى: نە دەپ تۇرسىڭ؟! مەن ءبىر-اق رەت باردىم.
سەرىك ساپارعالي: اقتاۋدا نەشە كۇن بولدىڭىز؟
جاسارال قۋانىشالى: سوتتىڭ اياعىنا دەيىن بولدىم.
سەرىك ساپارعالي: مىنە، كوردىڭىز بە؟ سوندا بارىپ جاتقانسىز. ال، مۇنايشىلار قيىندىققا تاپ بولعاندا، بارۋعا جارامادىڭىز! ...ۇلتتىق مۇددەنى وليگارحتىڭ - ءابىلازوۆتىڭ مايشەلپەگىنە ايىرباستاپ جىبەردىڭىز!..
...جاسارال قۋانىشالى: بەرگەن انتىڭنان تايدىڭ! «ولسەم دە، تايمايمىن» - دەپ انت بەرگەن بۇل!
سەرىك ساپارعالي: مەن كىمدى كورسەتىپ بەرىپپىن؟
جاسارال قۋانىشالى: ەشكىمدى كورسەتپەي-اق قوي، سەن ءوزىڭدى-ءوزىڭ ساتتىڭ!..ابىلازوۆتەن اقشا العانىمدى دالەلدەشى، قانە!
سەرىك ساپارعالي: قازاقتار قينالىپ جاتقاندا، اياق باسقان جوقسىڭ! كوزلوۆتى ۇستاعاندا شاڭدارىڭ شىعىپ كەتتى!
جاسارال قۋانىشالى: شاڭىم شىعادى...
سەرىك ساپارعالي: سەندەر مۇنايشىلاردىڭ ماسەلەسىن ءالى كۇنگە دەيىن تۇسىنبەي جۇرسىڭدەر! ەگەر ماعان شابۋىلدايتىن بولساڭدار، 61 تومنىڭ ءبارىن ينتەرنەتكە شىعارامىن. قازىر ءابىلازوۆتىڭ اقشاسى بولعان سوڭ، شاشباۋىن كوتەرىپ ءجۇر، اقشاسى بىتكەن كۇنى وليگارح بۇلاردىڭ بىرەۋىن دە تابا الماي قالادى. ...نەگە ءابىلازوۆتىڭ ادۆوكاتى بولىپ تۇرسىڭ! زاڭدى تۇردە ەشكىم ميللياردەر بولا المايدى. سوعان ميىڭ جەتپەي تۇر ما؟ ءابىلازوۆتى نەگە داتتامايسىڭ؟
جاسارال قۋانىشالى: داتتامايمىن!
سەرىك ساپارعالي: مەن 61 تومدى تۇگەل وقىپ شىقتىم، بىراق، ءابىلازوۆتىڭ حالىق ءۇشىن ىستەگەن ءبىر نارسەسىن كورگەنىم جوق، حالىققا جانى اشىعان ءبىر ءسوزىن ەستىگەنىم جوق. الدىڭعى كۇنى - اسلان مۋسين، سوسىن، عالىمجان جاقيانوۆ، كەشە - بولات ابىلەۆ، ەندى بۇگىن - كوزلوۆ پەن ءابىلازوۆ پايعامبار!
...ءابىلازوۆتىڭ مەديا-رەسۋرستارى ماعان قاتىستى دۇرىس اقپارات تاراتىپ جاتقان جوق. «حالىق مايدانى» ءابىلازوۆتىڭ جوباسى ەكەنىن بىلمەگەن ەدىم. كونستيتۋتسيادان ورىس ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن الىپ تاستاۋ تۋرالى 138-ءدىڭ حاتىنا قول قويعان ادامنىڭ ءبىرى - مەنمىن. قول قويعانداردىڭ كوبى باس تارتقان كەزدە، ءوز پىكىرىمدە قالدىم. سوندىقتان، ولار («العالىقتار») مەنى جاقتىرمايتىن بولار»...
بۇل اڭگىمەنىڭ ءتۇيىنى بىرەۋ: «العانىڭ» اينالاسى اينالىپ وتپەس بىلىق... ايتكەنمەن، ۆلاديمير كوزلوۆتى ۇزاق مەرزىمگە كەسكەن سەرىك ساپارعاليدىڭ باتىلدىعى دا، جاسارال قۋانىشالىنىڭ «كۇرەسكەرلىگى» دە ەمەس، رەسمي تاعىلعان ايىپتارى مەن ەستىگەن ادامدى ەسىنەن تاندىرا جازداعان جيعان-تەرگەن جەكە بايلىعى شىعار؟!.
قازاق ەلىندەگى وبلىس اكىمىنىڭ نەمەسە ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارىنىڭ جانە بەلى بەكەم بىلدەي بيزنەسمەنىنىڭ ءوزى تۇراتىن قالاسى مەن اۋدانىندا، ءارى كەتكەندە، الماتى مەن استانادا ستۋدەنت بالالارىنا العان پاتەرلەرى بولۋى مۇمكىن. ال، ۇلتى باسقا، ءدىنى بولەك، ءتىلى جات، ءبىر قاراعاندا، «دەموكراتيا جالاۋىن» جالاڭداتىپ، جالاڭاياق جۇرگەندەي كورىنەتىن ۆلاديمير كوزلوۆتىڭ قازىنا-بايلىعى كەكىرىگى ازعان كەز كەلگەن قازاق ءمينيسترى مەن وبلىس باسشىسىن ون وراپ الادى. قاراڭىز: جەكە باسىنداعى 11 پاتەر، 5 جەر ۇيلەرى، 2 جەر تەلىمى، 3 قىمبات كولىكتەر جانە تىركەلمەگەن «العا» پارتياسىنىڭ ءاربىر وبلىستىڭ ورتالىعىنداعى ۇيلەرى مەن پاتەرلەرى، جەر تەلىمدەرى مەن كولىكتەرى، كەڭسەلەرى مەن جيھازدارى ت.س.س. تولىپ جاتقان دۇنيەلەر...
تۋعان توپىراعىنداعى قازاقتىڭ قارا بالاسى قالادا ءومىر بويى تەر توگىپ، جالعىز پاتەرگە ارەڭ قول جەتكىزەدى، ال، كەلىمسەك كوزلوۆتار دۇنيەنى ۇرلەپ ءىشىپ، شايقاپ توگەدى؟!.
بۇل نەتكەن باتپان قۇيرىق؟ وسىنشاما بايلىعى بار ادامنىڭ باسى جاڭاوزەننىڭ جارىماعان مۇنايشىسىنىڭ قانت-سۋىنا باسى اۋراتىنىنا سەنەسىز بە؟!.
مۇندا جالعىز-اق مۇددە بار: ميلليونداعان قارجىسىن قۇيعان وليگارحتىڭ تاپسىرماسىن مۇلتىكسىز ورىنداپ، سەنىمىن تولىقتاي اقتاۋ ماقساتىندا ساياسي ۇپاي جيناۋ ارقىلى جيناعان جەكە بايلىعىن ەسەلەي ءتۇسۋ.
مەنىڭشە، قازاق ەلىندە ءوزى قازاققا كۇيەۋ، اقكوڭىل ءارى پەيىلى دە تۇزۋلەۋ ۆيكتور حراپۋنوۆ دەيتىن جالعىز ورىس بار ەدى، الدىمەن سەكىرتىپ، سوڭىنان كەكىرتىپ، ودان دا جەرىدىك. ال، قوس ءۆلاديميردىڭ (ۆ.شكولنيك پەن ۆ.كوزلوۆ) ءبىر بارماقتارىنىڭ جاسىرىن تۇرعانىن بايقاۋ قيىن ەمەس...
...ساياسي كۇرەستىڭ كۇللى ساتىلارىنان سۇرىنبەي وتكەن سەرىك ساپارعالي: «مامىر ايىندا الماتىدان اقتوبەگە ەتاپپەن كەتىپ بار جاتقان كەزدە، از دا بولسا، تىلدەسىپ قالۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. سوندا ماعان ۆولوديانىڭ ايتقانى: «سەكە، مۇمكىندىگىنشە بوسانىپ شىعۋعا تىرىسىڭىز، سوتتالاتىن ادامنىڭ سانى از بولعانى جاقسى»، - دەگەن بولاتىن. ءوز باسىم كەيبىر «كىنامدى مويىنداعاندا»، ەشكىمگە زالالىم تيگەن جوق، ەشكىمدى سىرتىنان ساتىپ، اتىن اتاعان جوقپىن. قالاي، كىمنىڭ اتىن اتاۋىم كەرەك؟ اينالىپ كەلگەندە، ءبىزدىڭ ۇشەۋمىزدىڭ دە ەشبىر كىنامىز جوق قوي!» - دەپ، جانىنا قاماۋدا وتىرعاننان گورى، بوستاندىققا شىققاننان كەيىنگى نەگىزسىز ايىپتار تاعىپ، ادىلەتسىز ايتىلعان سوزدەر قاتتى باتقاندىعىن اشىق جايىپ سالدى.
ءاردايىم ءادىل كوزقاراسىمەن ەرەكشەلەنەتىن بولاتحان تايجان اتىنداعى قوردىڭ پرەزيدەنتى مۋحتار تايجان ءوزىنىڭ ويىن ومىرتقادان سوققانداي سىلق ءتۇسىرىپتى: «وبۆينيات سەريكا ساپارگالي ي درۋگيح ليۋدەي ۆ توم، چتو وني سكازالي، پو كراينەي مەرە، نەكوررەكتنو. نا ەتو نە يمەيۋت مورالنوگو پراۆا تە، كتو ي دنيا نە پروۆەل ۆ ۋسلوۆياح، گدە 10 مەسياتسەۆ پروبىل سەريك-اگا. نام نادو سپلوتيتسيا ۆوكرۋگ تاكيح ليۋدەي، ا نە وگۋلنو كريتيكوۆات يح پوچەم زريا...»
ءسىرا، قازاق «ورنىندا بار - وڭالار» دەگەندى وسىندايدا ايتسا كەرەك...
...ادەتتەگى قاراپايىم كەيپىمەن سەكەڭ قاماۋدان شىققاندا ءوزىن قىمباتشىلىقتىڭ قىسىپ بارا جاتقاندىعىنىڭ ءارى تاڭداندىرعانىن، ءارى شوشىندىرعانىن ايتادى. جول اقىسىن تولەۋگە 50 تەڭگە ۇسىنسا، تەكسەرۋشى: «80 تەڭگە تولەڭىز» - دەيدى. ازىق-تۇلىك دۇكەندەرىنىڭ باعاسى اسپانداعان، ءسۇت ونىمدەرى 30-40 پايىزعا دەيىن قىمباتتاپ كەتكەن!
«قىمباتتاۋلاردان ەسىمدى جيا الماي ءجۇرمىن» - دەگەن سەكەڭ ءالى دە جۇرەك قىجىلىن باسا الماي: «ۆولوديا مەنىڭ قورعاۋشىم كۇلپاش ايعىرباەۆاعا ءوزىنىڭ ايەلى ءاليا ارقىلى: «سەكەڭ ەشكىمگە كەسىرىن تيگىزبەي، تازا شىعىپ كەتتى، وعان مەنىڭ راحمەتىمدى جەتكىزىڭىز»، - دەپتى. مەن ونىڭ وسى ازاماتتىق سوزىنە ريزامىن!» - دەيدى...
...سەرىك اعامىزعا شىنداپ رەنجيتىن ءبىر كىسى بولسا، ول - مەن بولۋىم كەرەك ەدى. ويتكەنى، «قازاق ەلى» حالىقتىق قوزعالىسىن قۇرار تۇستا مەن الماتىعا ارنايى كەلىپ، ەڭ الدىمەن، سەكەڭمەن اقىلداسقان بولاتىنمىن. وبالى نەشىك، اعامىز مەنىڭ وي-پىكىرلەرىمدى قىزۋ قولداپ، ءتىپتى، قوزعالىستىڭ قۇرىلۋ جينالىسىنا دا بەلسەنە قاتىستى.
«قازاق ەلى» حالىقتىق قوزعالىسى قۇرىلعان كەزدە قوعامدا ءوزىم كۇتپەگەن بەلسەندىلىك ءدۇمپۋى پايدا بولدى. «العا» پارتياسىنىڭ باسشىلارى ۇلتشىلداردىڭ ەكپىنىنەن سەسكەندى مە ەكەن، تەز ارادا «مايدان» قوزعالىسىن ۇيىمداستىردى. ءبىر كۇنى سىر اشىپ، سەنىم ارتقان سەرىك ساپارعالي اعام ماعان «مايدان» قوزعالىسىنا بارۋعا شەشىم قابىلداعانىن ايتقاندا، تالىپ قالا جازدادىم. امال قانشا، ىشىمنەن تىندىم دا قويدىم...
ساليقالى ساياساتكەر ايدوس سارىم قازاق ۇلتشىلدارىنا قاراما-قارسى قۇرىلعان «مايداننىڭ» پاسىق پيعىلىن ءتۇسىنىپ قالعان بولۋى كەرەك، «ۇلى دالا» قوزعالىسىنىڭ تۇساۋىن كەستى. مەن ىشىمنەن: «ەسەپ 2:1. جەڭىس بىزدىكى!» - دەپ، شىنايى قۋانىپ، ساباما ءتۇستىم...
ساپارعالي ءىستى بولعاندا، مەن كەك ساقتاپ، باقاي-ەسەپ قۇرعانىم جوق، بەلگىلى ادۆوكت ابزال قۇسپانوۆتان سەكەڭنىڭ قورعاۋشىسى بولۋىن سۇرادىم. ويتكەنى، اداسقان ءبىر اپامىزدىڭ: «جالعىز كوزلوۆقا - مەن قازاقتىڭ 100 جىگىتىن ايىرباستامايمىن» دەگەنى ارىمدى قامشىلاپ، جانىما قاتتى باتتى. بىراق: «اپاتاي-اۋ، سول قازاقتىڭ 100 جىگىتىنىڭ ىشىندە ءوزىڭىزدىڭ اكەڭىزدىڭ دە، باۋىرلارىڭىزدىڭ دا، بالالارىڭىزدىڭ دا قوساقتالىپ كەتكەنىن نەگە ويلامادىڭىز؟!.»
...كەشە عالامتوردا ۆلاديمير كوزلوۆتىڭ ءبىر اڭگىمەسى جارىق كوردى. نيەتى بوتەن بىرەۋلەر «ءتارجىمالاۋ بارىسىندا بىرجاقتىلىققا ۇرىندى» دەپ كىنالاماۋ ءۇشىن كوزلوۆتىڭ سوزدەرىن تۇپنۇسقاسىندا بەردىم: «حوتەل بى ودنوزناچنو ي وتدەلنو سكازات پو ساپارگالي: يا ۋۆاجايۋ ەگو ستويكوست ي پوۆەدەنيە ۆ تيۋرمە. ون چەستنو وتسيدەل پوچتي 9 مەسياتسەۆ ۆ ۋسلوۆياح، كوگدا دەن - زا مەسياتس پو وششۋششەنيام. ون نە سكازال پروتيۆ مەنيا ني سلوۆا. كونەچنو، ي گوۆوريت بىلو نەچەگو، نو ۆەد منوگيە ناشلي، چتو سكازات، كوگدا پريپەرلو. يا نە حوتەل بى، چتوبى ەگو وسۋجدالي تە، كتو نە سپوسوبەن پونيات ۆ سيلۋ توگو، چتو سام چەرەز ەتو پروشەل. ليچنو يا ۋۆاجايۋ...»
بولمىسى بىربەتكەي، ءسوزى سىرباز، سەرى سەكەڭ دە سەلت ەتپەيدى: «وزىمىزدەن كەيىن، ۇلت مۇددەسىن ويلاپ، ءىزىمىزدى باسادى-اۋ دەگەن بۋىنعا اقىل-كەڭەس ايتىپ، قولعابىس ەتسەم دەگەن ماقساتىم بار» - دەپ، العان بەتىنەن قايتاپاعان قايسارلىق تانىتتى.
...مەن تاڭ-تاماشا قالاتىن ءبىر نارسە: ۆلاديمير كوزلوۆقا سەركە (ليدەر) دەگەن مارتەبەلى اتاقتى بەرىپ جۇرگەن كىم؟ كوزلوۆ ەشقانداي سەركە ەمەس، ول - بار بولعانى وليگارح ءابليازوۆتىڭ جالدامالى جۇمىسشىسى. «سەركە» دەپ - بۇقارانىڭ قۇرمەتىنە بولەنىپ، سەلكەۋسىز سەنىمىن يەلەنىپ، ارتىنان سەنىمدى كوپشىلىكتى ەرتە العان، مىسالى، مۇحتار شاحانوۆتاي تۇلعانى اتايدى.
سوندىقتان، سەرىك ساپارعالي اعامىزدىڭ «مەن كوزلوۆتى ساتقان ەمەسپىن!» دەپ، بىرەۋدىڭ الدىندا اقتالۋىنىڭ مۇلدەم قاجەتى دە جوق. ەڭ ماڭىزدىسى، قازاق - قازاقتى ساتپاسىن! كوزلوۆتىڭ بوستاندىقتا قالعان سىبايلاستارى مەن ورىس جۋرناليستەرىنىڭ «ايتاعىنا ەرىپ، ايداۋىنا كونىپ»، ەسىل ءسوزدى كوپىرتۋدىڭ قاجەتى جوق.
قانداي قيىن جاعدايدا دا، قازاق - قازاققا بولات قورعان بولۋى كەرەك! قانداسىمىزدى جاۋدىڭ قولىنا، دۇشپاننىڭ مازاعىنا تاستاماۋىمىز كەرەك! ناعىز قازاق بولساڭ - قاي قازاقتىڭ دا نامىسىن تاپتاتپا! شىنايى باۋىر ەكەنسىڭ - قازاقتىڭ شىندىعىن عانا مويىندا!
...«ۆ.كوزلوۆ پەن ي.ۆينياۆسكيلەردى ارتتارىنان ىزدەيتىن ايەلدەرى بار، تاعدىردىڭ جازۋمەن سەرىك اعامىز جالعىز قالىپتى» دەيتىندەر قاتتى قاتەلەسەدى. سەرىك ساپارعالي استە جالعىز ەمەس. سەكەڭنىڭ سوڭىندا ءوزى جانىنداي سۇيەتىن، ارىنداي قورعايتىن قابىرعالى قازاعى بار. قازاقتىڭ تورىندە: «مەن ايتاتىن ءسوزىمدى الدەقاشان الاڭعا شىعىپ ايتتىم. مەن ەشكىمنىڭ ارتىنا تىعىلعان ەمەسپىن، تىعىلمايمىن دا!» - دەپ، تايعاق جولعا تۋرا تارتقان الپىستان اسقان ارلانىنىڭ ارنايى تۇعىرى تۇر.
قاجىمۇقان عابدوللا
