ەستيتىن مەن ەستىمەيتىن قۇلاقتار
ءازىل-شىنى ارالاس
مينيستر كوكىرەك كەۋدەباەۆتىڭ الدىنداعى تەلەفون شىلدىرلاي جونەلدى.
- الو،- دەدى ارجاقتاعى داۋىس،- بۇل ەستيتىن ۇكىمەتتىڭ ەستيتىن ءمينيسترى مە ەكەن؟
- ءيا، تىڭداپ تۇرمىن، ءوزىڭىز كىم بولاسىز؟
- مەن شالعايداعى كوگەرمەگىر كوكتەمەس دەگەن اۋىلدىڭ ارىز-شاعىم جازۋمەن اتاعى شىققان قيسىق تۇزەلمەسۇلى دەگەن پەندەسىمىن.
- ءيا، قيسەكە، نە ايتايىن دەپ ەدىڭىز؟
- ايتقاندا ەندى ماسەلە بىلاي عوي. ءبىزدىڭ «الجىپ» كەتكەن اۋىلىمىزدىڭ قىرىق جىل بويى جوندەۋ كورمەي «قارتايعان» مەكتەبىنىڭ «قابىرعالارى مايىسىپ»، قۇلاعالى تۇر.
- ونى نەعىل دەيسىز؟
- نەعىل دەيسىزىڭىز نە؟ جوندەۋگە كومەكتەسپەيسىزدەر مە؟
- اۋ، قيسەكە، ونى الدىمەن جەرگىلىكتى بيلىكتەگىلەرگە، اۋدان باسشىلارىنا ايتپايسىزدار ما؟
- ايتتىق قوي، ايتتىق. بىراق، اۋدان اكىمىنىڭ قۇلاعى ەستىمەيدى ەكەن.
- ەستىمەگەنى قالاي؟
- قالاي بولعاندا ەندى بۇل كىسى بۇرىن اكىم بولماي تۇرعاندا كەرەمەت ساققۇلاق بولىپتى. اكىم بولعاننان كەيىن بۇكىل مىنەز-قۇلقى وزگەرىپ، مىنەز-قۇلقىمەن بىرگە قۇلاعى دا وزگەرىپ شىعا كەلىپتى.
- قۇلاعى وزگەرگەنى قالاي؟
- ەندى «يەسىنە» تارتىپ، «وعان» دا «كەۋدە» بىتكەن عوي. «اناۋ- مىناۋ»، «كاكىر-شۇكىر» ادامدار مۇڭ-مۇقتاجىن ايتا باستاسا، بىتەلىپ قالادى ەكەن.
- استاپىراللا، نە دەيت! سوندا ەكى قۇلاعى دا بىتەلىپ قالا ما ەكەن؟
- ەكى قۇلاعى دا. مۇلدە ەستىمەي قالاتىن كورىنەدى.
- دارىگەرگە قارالماپ پا؟
- ونىڭ قۇلاعىنا ەشقانداي دارىگەردىڭ دە، ءدارى-دارمەكتىڭ «ءالى» جەتپەيتىن كورىنەدى. تەك «جىلى-جىلى سويلەسەڭ، جىلان ىنىنەن شىعادى» دەگەندەي، ول اكىمنىڭ قۇلاعى دا ماقتاۋ سوزدەر ەستىسە «ىرجيىپ»، ارىز-شاعىم، سىن-ءمىن ەستىسە «تىرجيىپ»، بىتەلىپ قالادى ەكەن.
- جارايدى، قۇرىسىن. اۋدان اكىمى ەستىمەيدى ەكەن. ەندى ەستيتىن وبلىس باسشىلارى بار ەمەس پە؟ ارىزىڭىزدى سولارعا ايتپادىڭىز با؟
- ايتتىم عوي، ايتتىم. وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارلارى اكىم بولۋدى كوكسەيدى ەكەن، بىراق ەشقانداي ماسەلە شەشپەيدى ەكەن. ال اكىمنىڭ ءبىر قۇلاعى عانا ەستىپ، ەكىنشى قۇلاعى ەستىمەيتىن كورىنەدى.
- ەكىنشى قۇلاعىنا نە بولىپتى؟
- ايتسام، سەنبەيسىز عوي. ءوزىم دە سەنەر-سەنبەسىمدى بىلمەدىم.
- ايتا بەر ەندى.
- ايتسام، بىلاي. اكىمنىڭ ەكى قۇلاعىنىڭ «مىنەزى» ەكى ءتۇرلى بولعان ەكەن.
- نەمەنە؟! مىنەزى دەيدى. قۇلاقتا مىنەز بولا ما؟
- بولادى ەكەن عوي، بولادى ەكەن. اكىمنىڭ وڭ قۇلاعى «يەسىنە» تارتىپ، تەك ماقتاعاندى عانا ەستيتىن بەت قاراتپايتىن «اۆتوكرات» بولسا، سول قۇلاعى تەك شىندىقتى عانا ەستيتىن «دەموكرات» بولىپتى. ياعني، وڭ قۇلاعىنا سول قۇلاعى وپپوزيتسيا بولعان.
- نەمەنە بولعان دەيدى؟
- وپپوزيتسيا دەيمىن، وپپوزيتسيا.
- اۋ، قيسىق تۇزەلمەسۇلى، ءسىز وسى قۇلاق «ماسەلەسىن» زەرتتەپ جۇرگەن عالىم ەمەسسىز بە؟
- مىناۋ بيلىكتەگى شىندىقتى ەستىگىسى كەلمەيتىن شەنەۋنىكتەردىڭ «قۇلاق ماسەلەسى» زەرتتەۋىمە يتەرمەلەپ تۇر. بۇل بۇكىل ەلىمىز ءۇشىن ۇلكەن پروبلەما، وتە وتكىر ماسەلەگە اينالدى. «ەستىمەيتىن قۇلاقتاردى قالاي ەستىرتەمىز»؟ وسى تاقىرىپتا دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعاۋ ويىمدا بار.
- ويىڭىز كەرەمەت ەكەن. جارايدى، سودان نە بولدى؟ اكىمنىڭ «دەموكرات» قۇلاعى ارىزىڭىزدى ەستىدى مە؟
- قايدان ەستىسىن. اۆتوكرات پەن دەموكراتتىڭ باسى ءبىر قازانعا سىيا ما؟ ماقتاۋدان ابدەن ەسىرگەن اۆتوكرات قۇلاق بىرتە- بىرتە «ديكتاتورعا» اينالىپ، دەموكرات «بايعۇستى» قۋعىنعا ۇشىراتىپ، قۇلاعىندا «نايزاعاي ويناتىپ»، ساڭىراۋ قىلىپ تاستاپتى.
- نە قىلىپ تاستاپتى دەيدى؟
- ساڭىراۋ قىلىپ تاستاپتى دەيمىن، ساڭىراۋ قىلىپ. مينيستر مىرزا، ءسىزدىڭ دە قۇلاعىڭىز «تۇماۋراتىپ» ءجۇر عوي دەيمىن. مەنىڭ پايىمداۋىمشا ءسىزدىڭ قۇلاعىڭىز شالا-شارپى ەستيتىن قۇلاق. قۇلاقتىڭ مۇنداي دا ءتۇرى بار. اباي اتامىز: «كوڭىلسىز قۇلاق - ويعا ولاق» دەپ جازعان جوق پا. ءسىزدىڭ قۇلاعىڭىزدىڭ دا «ناستروەنياسى» جوق. كوڭىلسىز. ءبىر ءسوزدى ەستىپ، ءبىر ءسوزدى ەستىمەيدى. ويتكەنى ءجۇردىم-باردىم تىڭدايدى. «الاڭعاسارلاۋ» سياقتى. بىراق قورىقپاڭىز، مۇنداي قۇلاق جالعىز سىزدە عانا ەمەس، جەتەدى. سوندىقتان دا بىزدە وزەكتى دە وتكىر ماسەلەلەر دۇرىس شەشىلمەيدى. سونىڭ ءبىر مىسالى ءبىزدىڭ قۇلاعالى تۇرعان مەكتەپ. «بايعۇس» مەكتەپ شەنەۋنىكتەرى ساڭىراۋ ەلدە «تۋعانىنا» «وكىنەتىن كورىنەدى». ەندىگى ماسەلە سىزگە تىرەلىپ تۇر. نە دەيمىز ەل-جۇرتقا؟ بىردەڭە شەشەسىز بە؟
- نەمەنە، بىردەڭە ىشەسىز بە دەيدى.
- ءيا، ىشەسىز بە دەيمىن. ءبىزدىڭ اۋىلعا كەلىپ، «اۋرۋ» مەكتەبىمىزدىڭ «دەنساۋلىعى» ءۇشىن قاتىرىپ تۇرىپ توست كوتەرىڭىز. قۇلاعىڭىز ساڭىراۋ بولسا دا، اۋزىڭىز دۋالى شىعار. كوزى ءتىرى ءمينيستردى «كورگەن» «اۋرۋ» مەكتەبىمىز قۋانعاننان مۇمكىن «اياعىنان تىك تۇرىپ كەتەر».
- نەمەنە؟
- ءوي، نەمەنەنىڭ استىندا قالعىر، قۋ ساڭىراۋ.
دامير ابىشەۆ،
قوستاناي قالاسى
Abai.kz
