قاسيەت پەن قاسىرەت نەمەسە 16 جەلتوقساندى ازا تۇتۋ كۇنىنە اينالدىرعىسى كەلەتىندەرگە اشىق حات
16 جەلتوقسان جونىندە قازاق قوعامى ەكىگە جارىلىپ وتىر: بىرەۋلەر «ول كۇنى الماتى مەن جاڭاوزەندە ادامدار قىرىلدى - مەرەكەلەۋگە قاقىمىز جوق، ازا تۇتايىق!» دەيدى، ەندى بىرەۋلەر «ءيا، قىرىلعانى راس، بىراق ونىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىن اتاپ وتۋگە قانداي قاتىسى بار؟» دەپ قاباق شىتادى.
قازاق قوعامىنداعى كەيبىر قىلىقتار مەن ۋاجدەرگە قاراپ، «شىنىندا دا ءبىز تاۋەلسىزدىك قادىرىن جەتە ۇقپاي كەلەمىز-اۋ» دەگەن ويعا ءماجبۇر بولاسىڭ. ءبىزدىڭ ءالى كۇنگە تاۋەلسىزدىك نارقى مەن پارقىن قاتارداعى نەمەسە وتكىنشى جايتتارمەن سالعاستىرىپ، تارازىنىڭ باسىنا تارتىپ جىبەرەتىنىمىز، سونى كورسەتەدى. جوعارىدا اتالعان جايتقا قاراپ تا سوعان كوزىمىز جەتەدى.
ءيا، بوداندىقتىڭ بۇعاۋىنان بوساۋ جولىندا تالاي تارلاندار مەن ۇل-قىزدارىمىز قۇربان بولدى،ءتىپتى قىرىلدى. الايدا، ادامزاتتا قاسيەتتى اجال دەگەن ۇعىم بار، ول قاسيەتتى ماقسات جولىندا قۇربان بولعانداردىڭ ولىمىمەن ولشەنەدى. سول سەبەپتى دە اتا-بابامىز سوعىسقا اتتانعان ۇرپاقتاردىڭ ولمەۋىن تىلەگەنمەن، اجالىنا امالسىز كونگەن، باس يگەن، ءپىر تۇتقان. ءتىپتى، حالىقتىڭ قايسىسىندا دا ازاتتىق جولىندا شەيت بولعانداردى ازا تۇتۋدان گورى،ولاردىڭ ءولىمىن قاسيەت تۇتۋ جولعا قويىلعان.
16 جەلتوقسان جونىندە قازاق قوعامى ەكىگە جارىلىپ وتىر: بىرەۋلەر «ول كۇنى الماتى مەن جاڭاوزەندە ادامدار قىرىلدى - مەرەكەلەۋگە قاقىمىز جوق، ازا تۇتايىق!» دەيدى، ەندى بىرەۋلەر «ءيا، قىرىلعانى راس، بىراق ونىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىن اتاپ وتۋگە قانداي قاتىسى بار؟» دەپ قاباق شىتادى.
قازاق قوعامىنداعى كەيبىر قىلىقتار مەن ۋاجدەرگە قاراپ، «شىنىندا دا ءبىز تاۋەلسىزدىك قادىرىن جەتە ۇقپاي كەلەمىز-اۋ» دەگەن ويعا ءماجبۇر بولاسىڭ. ءبىزدىڭ ءالى كۇنگە تاۋەلسىزدىك نارقى مەن پارقىن قاتارداعى نەمەسە وتكىنشى جايتتارمەن سالعاستىرىپ، تارازىنىڭ باسىنا تارتىپ جىبەرەتىنىمىز، سونى كورسەتەدى. جوعارىدا اتالعان جايتقا قاراپ تا سوعان كوزىمىز جەتەدى.
ءيا، بوداندىقتىڭ بۇعاۋىنان بوساۋ جولىندا تالاي تارلاندار مەن ۇل-قىزدارىمىز قۇربان بولدى،ءتىپتى قىرىلدى. الايدا، ادامزاتتا قاسيەتتى اجال دەگەن ۇعىم بار، ول قاسيەتتى ماقسات جولىندا قۇربان بولعانداردىڭ ولىمىمەن ولشەنەدى. سول سەبەپتى دە اتا-بابامىز سوعىسقا اتتانعان ۇرپاقتاردىڭ ولمەۋىن تىلەگەنمەن، اجالىنا امالسىز كونگەن، باس يگەن، ءپىر تۇتقان. ءتىپتى، حالىقتىڭ قايسىسىندا دا ازاتتىق جولىندا شەيت بولعانداردى ازا تۇتۋدان گورى،ولاردىڭ ءولىمىن قاسيەت تۇتۋ جولعا قويىلعان.
كوشپەلى قازاقتاعى يسلام دىنىمەن استاسقان «ارۋاق» ۇعىمى كوشپەندىلەر ومىرىندە كوپ ۇشىراساتىندىقتان داعدىعا اينالعان وسى جايتتى قادىر تۇتۋدان، قاسيەتتەۋدەن باسقا امالدىڭ جوقتىعىنان قۇندىلىققا، كيەلى تانىمعا اينالعان. كوشپەلى «كشاتريلىك» قوعامدا سوعىستا قۇربان بولاتىن توپتى الدىن الا قاستەرلەپ، ولاردى تىرىلەي ءپىر تۇتىپ، ەركەلەتىپ، سال-سەرىلەتىپ، ءساتى كەلگەندە قىرعىنعا قارسى قىڭ دەمەي سالاتىن بولعان. ال، جەك پە جەككە شىعاتىن باتىرلاردى تەك قانا جەكە دايىندىقتان، پسيحولوگيالىق ازىرلىكتەن وتكىزۋ ءوز الدىنا، وعان ونىڭ اۋلەتى مەن رۋىنىڭ دا قۇرباندىق جولىنا ارنايى راسىممەن ازىرلەنگەنى تاريحىمىزدا تام-تۇمداپ قانا دەرەكتەلىپ جاتادى. مۇنداي قاسيەتتى قۇرباندىقتىڭ سوڭى ازا تۇتۋعا ەمەس - كيە تۇتۋعا اپارعانى از ەمەس.
ارينە، الماتى مەن جاڭاوزەن وقيعاسىندا قازا تاپقانداردى قۇربان ەمەس دەي المايمىز. ولار حالقىمىزدىڭ قاسيەتتى بولاشاعى ءۇشىن، بەرەكەلى بۇگىنى جولىندا قازا تاپتى، قالايشا قاسيەتتى ءولىم ەمەس؟! ال، حالقىمىزدىڭ تانىمىندا قاسيەتتى ءولىمدى ازا تۇتۋدى، ەل-جۇرتى جويىلماعانشا قاسيەت تۇتۋعا اينالدىرۋ سالتى ورنىققان. ازا تۇتۋ مەن قاسيەت تۇتۋ ەكى باسقا نارسە. ءبىز قاسيەتتى قۇربانداردى ماڭگى ازا تۇتۋ كۇنىن بەلگىلەيتىندەي نەگە كەرى تانىمعا كوشۋگە ۇمتىلامىز؟ ازا تۇتۋ مەن كيە تۇتۋدى نەگە شاتاستىرامىز؟
ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىمىز بار. ەگەمەن ەل بولدىق. بىراق تولىق تاۋەلسىزدىكتى قالىپتاستىرماعان ەل ەكەنىمىز ەسىمىزدەن شىعىپ كەتەتىنى تاعى بار. الماتى-جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ ارۋاعى قازاققا تاۋەلسىزدىك كۇنىن الۋعا شاپاعاتشى بولعاندارىن ەسكەرمەيمىز. ال، جاڭاوزەن-جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ ارۋاعى ۇلتقا تياناقتى تاۋەلسىزدىك كەرەكتىگىن ەسكە سالعان كۇن ەكەنىن تاعى ەسكەرمەيمىز. ءيا، ولار قازا تاپتى، بيلىكتىڭ بەزبۇيرەكتىگى اشكەرەلەندى. بىراق ۇلتتىڭ قاسىرەتى مە؟ جوق! ول - ۇلتتىڭ تاۋەلسىزدىك الۋ جولىنداعى اڭگىمەسىنىڭ بىتپەگەنىن كورسەتكەن قاسيەتتى تاريح ساباعى! ەندەشە سول ساباقتى ءبىز نەگە قارا جامىلعىعا اينالدىرۋ جولىندا وزەۋرەيمىز؟
راس، قازاق تاپقان بوزداقتاردىڭ جانۇياسى مەن اۋلەتى،تۋعان جەرى ءۇشىن اسا زور قايعى! ونى كوتەرىسىپ، قولداعانىمىز ءجون. ءتىپتى، ورىن العان وقيعانىڭ سەبەبى مەن سالدارىن اشۋعا قوعامنىڭ،ەليتانىڭ كىرىسكەنى ماقۇل.جان الىسىپ، جان بەرىسۋگە دە تۇرادى. بىراق سول ءىستى، وقيعانى ۇلتتىق قاسىرەت دەڭگەيىنە كوتەرۋ ماسەلەنى شەشە مە؟!
ءبىز ازاماتتىق قايعى مەن ۇلتتىق قاسىرەتتى شاتاستىرساق - ناعىز قايعى سول! حح عاسىر حالقىمىزدى ءبىر ەمەس ەكى رەت قاسىرەتكە ۇشىراتتى: ءبىرى - الاشوردا مەملەكەتىن قۇرۋ مەن شىعىس تۇركىستان تۇرىندەگى ەگەمەن بولۋ تالپىنىسى جويىلدى; ەكىنشىسى - قازاق حالقى اشتىق پەن الەۋمەتتىك قىرىلۋعا ۇشىرادى، بۇگىندە ەلۋ ميلليوندىق سانمەن-اق ساپالى ەلۋ ەلدىڭ قاتارىندا ەمىن-ەركىن بولار ەدىك! سوندا ەشبىر جەلتوقساندىق قۇرباندىق بولماس ەدى! ناعىز قاسىرەت - سول ەمەي، نەمەنە؟! دەمەك، اتالمىش ازالى كۇندەرىمىزدىڭ كوزى تاريحي قاسىرەتتە جاتقانى. ونى كورمەسەك، بايقاماساق - بۇگىنگى اڭگىمەمىزدىڭ تۇككە تۇرعىسىز بولعانى.
بوزداقتارىمىزدىڭ قانىن تاۋەلسىزدىكپەن باسەكەلەستىرسەك - ناعىز قايعى ەمەس، سانانىڭ سانسىراۋى سول! ال،قايعى ادامداردىڭ ءبىر ءبىرىن رۋحاني قولداۋىمەن،كوتەرمەلەۋىمەن شايىلادى،جويىلادى. ال، ۇلتتىق قاسىرەت ۋاقىت دەگەن دۇلەيمەن عانا جويىلىپ، حالىقتىڭ قاۋقارىمەن وڭالادى، ونىڭ قاسىرەت ەكەندىگى دە سوندا!
ەگەمەندىگىمىزدىڭ قادىرىن بىلەيىك، حالايىق! تاۋەلسىزدىگىمىزدى ءتاۋ ەتەيىك! ويتكەنى، ول - ۇلتتىق قاسىرەتتىڭ كوزىن جويعان جالعىز عالاماتىمىز! ولگەندە كورگەن ۇلى تويىمىز!
اللاتاعالا تاۋەلسىزدىك جولىندا شەيت بولعان بوزداقتارىمىزدىڭ جانىن جانناتتا ەتكەي! الاش بىتكەنگە، ەگەمەن ەلىمىزگە شاپاعاتشى بولعاي! تىلەگىمىز بەن دۇعامىز قابىل بولسىن!
ەلىمىز ەگەمەندىك مەرەكەسىنە جەتەلەيتىن ەرتەڭدەرگە جەتە بەرسىن! ءاۋمين!
سەرىك ەرعالي
«Abai.kz»
