1986 جىلى ماسكەۋدە، 300 ميلليونعا جۋىق حالىقتى بىرىكتىرگەن بۇكىل كەڭەستەر وداعىنا، ورتالىق تەلەارنا ارقىلى بەرىلگەن شىعارماشىلىق كەشىم وتكەن سوڭ، مەنى ە.ەۆتۋشەنكونىڭ وتىنىشىمەن كوكپ ورتالىق كوميتەتى مادەنيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى يۋ.ۆورونوۆ قابىلدادى. ونىڭ قابىلداۋ بولمەسىندە وتىرعانىمدا، وسى ءبولىمنىڭ ءبىر بەلدى قىزمەتكەرى قاسىما جەتىپ كەلىپ: «ۆى يز كاكوگو جۋزا؟» دەپ سۇرادى. الگىنىڭ قولىنا ۇستاعان داپتەرىنە كوز سالىپ ەم، قازاقستاندا، بيلىك باسىندا جۇرگەن ادامداردىڭ قاي جۇزدەن، قاي رۋدان ەكەندىگى كەزەك-كەزەگىمەن ورنىقتى ءتىزىلىپتى. بۇل سوناۋ پاتشالىق رەسەيدىڭ قول استىندا تۇرعان كەزەڭنەن باستاپ، كەڭەستىك داۋىردە جالعاسىن تاپقان، «بولشەكتە دە، بيلەي بەر» دەگەن جاسىرىن يدەيا قارۋى، ياعني، «ءبىر رۋدى كەلەسى ءبىر رۋعا قارسى قويىپ باسقارۋ» ساياساتى ەكەنىن بىردەن ۇعا قويدىم...

1986 جىلى ماسكەۋدە، 300 ميلليونعا جۋىق حالىقتى بىرىكتىرگەن بۇكىل كەڭەستەر وداعىنا، ورتالىق تەلەارنا ارقىلى بەرىلگەن شىعارماشىلىق كەشىم وتكەن سوڭ، مەنى ە.ەۆتۋشەنكونىڭ وتىنىشىمەن كوكپ ورتالىق كوميتەتى مادەنيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى يۋ.ۆورونوۆ قابىلدادى. ونىڭ قابىلداۋ بولمەسىندە وتىرعانىمدا، وسى ءبولىمنىڭ ءبىر بەلدى قىزمەتكەرى قاسىما جەتىپ كەلىپ: «ۆى يز كاكوگو جۋزا؟» دەپ سۇرادى. الگىنىڭ قولىنا ۇستاعان داپتەرىنە كوز سالىپ ەم، قازاقستاندا، بيلىك باسىندا جۇرگەن ادامداردىڭ قاي جۇزدەن، قاي رۋدان ەكەندىگى كەزەك-كەزەگىمەن ورنىقتى ءتىزىلىپتى. بۇل سوناۋ پاتشالىق رەسەيدىڭ قول استىندا تۇرعان كەزەڭنەن باستاپ، كەڭەستىك داۋىردە جالعاسىن تاپقان، «بولشەكتە دە، بيلەي بەر» دەگەن جاسىرىن يدەيا قارۋى، ياعني، «ءبىر رۋدى كەلەسى ءبىر رۋعا قارسى قويىپ باسقارۋ» ساياساتى ەكەنىن بىردەن ۇعا قويدىم...

ەگەمەندى ەل اتانعاننان كەيىن تۋعان ولكەم وتىرارعا بارسام، اۋداننىڭ جاس-كارىسى تۇگەلگە جۋىق رۋ-رۋعا ءبولىنىپ، ءار رۋ ءوزىنىڭ پرەزيدەنتتەرىن سايلاپ جاتىر ەكەن. سول تۇستا وسىنداي شارالار قازاقستاننىڭ بارلىق جەرىندە دەرلىك بوي كوتەرگەن-ءدى. بۇل قوزعالىستىڭ ەلدىك، ۇلتتىق مۇددە جولىنداعى بىرلىككە، رۋحاني تۇتاستىققا جاسار كەدەرگىسى زور ەكەنىن ەسكەرتىپ، بىرنەشە گازەت-جۋرنال بەتتەرىندە، بۇكىل ەلگە اشىق حات جاريالادىم. ەل پرەزيدەنتىمەن دە جولىقتىم. ول كىسىدەن ارنايى تاپسىرما دا بولدى. بىراق «كەڭەس داۋىرىندە قىسپاققا تۇسكەن اتا-داستۇرىمىزگە جاڭاشا كوزبەن قارايىق» دەگەن سىلتاۋمەن، رۋ-رۋعا ىدىراۋ ءۇردىسى جىل سايىن قانات جايا ءتۇستى.

ارينە، ءار ادامنىڭ ءوز اتا تەگىنە، بابالارىنىڭ تاريحىنا، ولاردىڭ ونەگەلى ىستەرىنە تامىر جىبەرۋى قاجەت. ونسىز ءبىز ءوز انا ءتىلى مەن رۋحىن، باسقا ۇلتتىڭ ءتىلى مەن رۋحىنا ايىرباستاعان، ءوزىنىڭ تۇپكى تامىرىن، بابا تاريحىن مويىنداماي، بىردەن «الەم ازاماتى» بيىگىنە كوتەرىلە سالعىسى كەلىپ جۇرگەن قازىرگى كوسموپوليتتەرىمىزدىڭ قاتارىنا جاقىندايمىز. بىراق، ءبىر ماسەلە ايقىن. ءسىزدىڭ ءوز اتا-باباڭىزدىڭ، ءوز رۋىڭىزدىڭ تاريحىنا دەگەن قۇلشىنىسىڭىز بەن قۇشتارلىعىڭىز بۇكىل حالىقتىق، بۇكىل ۇلتتىق ورتاق مۇددەمىزگە كەدەرگى جاساماۋى جانە وعان كولەڭكە تۇسىرمەۋى شارت. سورىمىزعا قاراي وسى ۇلتتىق ۇستانىمعا مۇلدە نازار اۋدارمايتىن ادامدار كوبەيدى.

قازىرگى كەزەڭدە رۋلىق مۇددەلەردىڭ جازىلماعان زاڭعا اينالعانى سونشالىق، كەي جەرلەردەگى باسشىلىق قىزمەتتەگىلەر جانە ەلىمىزدەگى كاسىپكەرلەردىڭ ەداۋىر بولىگى قاراماعىنداعى ورىندارعا نەگىزىنەن ءوز رۋلاستارىن عانا تارتاتىن مىنەز قالىپتاستىردى. ۇلتتىق بىرلىككە سىنا قاعار وسى قاۋىپتى باعىتتى توقتاتا الماساق - ازاماتتىعىمىزعا، ەلدىگىمىزگە سىن.

ەلىمىزدە رۋ-رۋعا، اتا-اتاعا ءبولىنۋ -

بار قازاقتى بىرىكتىرەر تۇتاستىقتان جەرىنۋ.

ورتاق ۇلتتىق مۇددەلەردەن تاسالانۋ، شەگىنۋ،

ءبىر جاعىنان اتا ءداستۇر قامقورى بوپ كورىنۋ،

شىن مانىندە تەك تۋىستىق مازمۇنىنا تەلىنۋ،

ەل بىرلىگىن جويار جەكە توپ كۇشىنە بەرىلۋ;

قاي كەزدە دە ۇلت مۇددەسى تۇتاستىقپەن العا اسقان،

اتا جاۋدان بۇكىل قازاق تەك بىرلەسىپ قورعاسقان.

حالقىمىزعا داڭق سىيلادى ورتاق ۇلى تۇلعالار،

تۇلعا كەتسە ۇلتقا شىنشىل سەنىممەنەن كىم قارار؟

قازىر جۇرتقا ۇلى تۇلعا - رۋىنىڭ باسشىسى،

ءتىپتى اباي، ماحامبەت تە سەكىلدى ونىڭ قوسشىسى.

مىنە، قانداي باعىت تۇزگەن رۋشىلدىق سەزىمدەر؟

ەلدىڭ مۇڭىن بىرگە ويلاۋدان ولار ايقىن بەزىنگەن.

ولىمدە دە وزگەلەردەن دەربەستىگىن سەزىنە،

ءاربىر رۋ جەكە بەيىت سالىپ العان وزىنە.

قايدا بارساڭ رۋلاستار ءبىر-بىرىمەن جارىسقان،

رۋلىق ءور ەسكەرتكىشتەر قول سوزىپ تۇر الىستان.

قانداستارى قوسىلا ايتىپ قانۋ ءۇشىن قۇماردان،

كەيبىر رۋ وزىنە ارناپ ءانۇران دا شىعارعان.

رۋشىلدىق نەگە قازىر كوپ قازاققا ۇنايدى،

جولىققان جان نەگە الدىمەن رۋىڭدى سۇرايدى؟

ءار ادامعا اتا-تەگىن ءبىلۋ پارىز دەسەك تە،

ودان ءوربىر پەندەلىكتى قوسپاپپىز ءبىز ەسەپكە...

ەندى قايتتىك، رۋشىلدىق تاڭعاجايىپ كۇش الدى.

جالپىعا ورتاق ۇلتتىق ىستەر تىزەسىنەن تۇسالدى.

رۋشىلدىق بۇل كەزەڭدە قامقورىڭ با، قاسىڭ با؟

بارىمىزگە ەسەپ بەرەر كەزەڭ كەلدى عاسىرعا.

قۇنىمىز نە، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنە سەنبەسەك؟

ۇلتتى ساقتاۋ مۇمكىن ەمەس، رۋشىلدىقتى جەڭبەسەك!

مۇحتار شاحانوۆ,

قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى،

«تۇركى تىلدەس حالىقتار اراسىنداعى

ەڭ ۇزدىك الەم اقىنى» سىيلىعىنىڭ يەگەرى

***

رۋلىق قوزعالىستاردىڭ ەلدىك، ۇلتتىق تۇتاستىعىمىزعا، ورتاق بىرلىگىمىزگە قاۋىپ توندىرە باستاعانىن، ءارى وعان بۇكىل ەل بولىپ توسقاۋىل قويار شاق الدەقاشان جەتكەنىن ەشكىم جوققا شىعارمايدى. ءبىز رۋشىلدىقتىڭ كولەڭكە تۇستارى تۋدىرعان جوعارىداعى جانايقايدى تولىعىمەن قولدايمىز جانە سول رۋشىلدىقتى قوزدىراتىن، وعان جول اشاتىن سەبەپتەردى قوعامدا بۇكىل حالىقتىق تۇردە تالقىلاۋدى، ءارى بۇل ماڭىزدى يگى شارۋانى جۇرت ساناسىنا ورنىقتىرۋدا مەملەكەت، ۇكىمەت تاراپىنان ورەلى شارالار ىسكە قوسىلادى دەپ سەنەمىز.

امانگەلدى ايتالى، قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور; مۇزافار الىمباەۆ، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى; مەكەمتاس مىرزاحمەتوۆ، «باۋىرجانتانۋ» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور, قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ورازالى سابدەن، قازاقستان عالىمدار وداعىنىڭ پرەزيدەنتى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى; مامبەت قويگەلدى, قازاقستان تاريحشىلارى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى; قابدەش ءجۇمادىلوۆ، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى; دۋلات يسابەكوۆ، «مادەنيەت» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; تەمىرحان مەدەتبەك، اقىن، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; رىسبەك سارسەنباي، قوعام قايراتكەرى، «جاس الاش» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; سماعۇل ەلۋباي، جازۋشى، پەن-كلۋبىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى; عابباس قابىشۇلى، جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى;سوفى سماتاەۆ، جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ەركىن راقىشەۆ, «جاس ۇلان» كينوستۋدياسىنىڭ ديرەكتورى; ءمادي ماناتبەك، قازاقستان رەسپۋبليكالىق تەلە-راديو كورپوراتسياسى اكتسيونەرلىك قوعامى ءتورايىمىنىڭ ورىنباسارى; ارمان شوراەۆ، «كتك» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى; نۇرعالي ءنۇسىپجانوۆ، قر حالىق ءارتىسى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; اسىلى وسمان، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى، ءازىربايجان مادەني-ورتالىعىنىڭ ءتورايىمى; حايروللا عابجاليلوۆ، «الاش» تاريحي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ پرەزيدەنتى; بەيبىت قويشىباەۆ، «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى; سوۆەت-حان عابباسوۆ، جازۋشى، مەديتسينا جانە پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى; نازاربەك قانافيا، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; تالجان رايىمبەرديەۆ، ق.ا.ياسساۋي اتىنداعى قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عىلىم جانە حالىقارالىق ىستەر جونىندەگى ۆيتسە-پرەزيدەنتى، تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسورى; قۇديار ءبىلال، جازۋشى، قر مادەنيەت قايراتكەرى; مۇحتار تايجان، بولاتحان تايجان اتىنداعى قوردىڭ پرەزيدەنتى; جۇمابەك كەنجالين، «قازاق گازەتتەرى» جشس-نىڭ باس ديرەكتورى; تولەن ابدىك، «وركەنيەت» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، «تۇرىك ادەبيەتى الەمىنىڭ 2013 جىلعى جىل ادامى»، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; جارىلقاپ قالىباي، «جۇلدىزدار وتباسى» جانە «اڭىز ادام» جۋرنالدارىنىڭ باس رەداكتورى; شامشيددين پاتتەەۆ، «تۇركىستان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; اشىربەك كوبىشەۆ، «ونەر» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى; قازىبەك يسا، «اق جول» ساياسي پارتياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، «قازاق ءۇنى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى، قر مادەنيەت قايراتكەرى; ەرمۇرات باپي، «دات، تاقسىر!» - «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتىنىڭ باس وقىرمانى; ايدوس سارىم، ساياساتتانۋشى; داۋرەن قۋات، «abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ جەتەكشىسى; يسا ومار, «زامانا» باسپا ءۇيىنىڭ باس ديرەكتورى، «جالىن» جۋرنالى تاعايىنداعان ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ يەگەرى; مەرەكە قۇلكەن، جازۋشى، «ولكە» باسپاسىنىڭ پرەزيدەنتى; ەرتاي ايعاليۇلى، «قازاقستان-زامان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; سەيداحمەت قۇتتىقادام، ساياساتتانۋشى، «مىسل» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; امانحان ءالىم، «اقيقات» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، م.ماقاتاەۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، قر مادەنيەت قايراتكەرى; مارات توقاشباەۆ، «پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; قوعاباي سارسەكەەۆ، «قازاق» گازەتىنىڭ جانە «ايقاپ» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; سامات يبرايم,«انا ءتىلى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى داۋرەن بابامۇراتوۆ، «بولاشاق جاسار» گازەتىنىڭ جانە «جاستار ءۇنى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; قاجىمۇقان عابدوللا، «مايدان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; اردابەك سولداتباي، «shyn.kz» ينتەرنەت گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; اقبەرەن ەلگەزەك, «ult.kz» پورتالىنىڭ باس رەداكتورى; تولەمىرزا تەمىربەكۇلى، اقىن، «ءتورتىنشى بيلىك» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; شاكيزادا ابدىكارىموۆ، اقىن، قىزىلوردا قوعامدىق تەلە-راديوكومپانياسىنىڭ توراعاسى، جانبولات ماماي، «رۋح پەن ءتىل» كلۋبىنىڭ توراعاسى، «اشىق الاڭ - تريبۋنا» گازەتىنىڭ يدەيالىق جەتەكشىسى; ساۋلە ابەدينوۆا، «اقجۇنىس استانا» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; جاسۇلان سۇلتان «جاستار todey» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; اشىربەك سىعاي، سىنشى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; سەرىك تۇرعىنبەكۇلى، اقىن، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ەرنەست تورەحانوۆ، الماتى قالالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ توراعاسى; سايلاۋ باتىرشاۇلى، استانا قالالىق «مەملەكەتتiك تiل» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ توراعاسى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; كوبەيسىن التىنبەكوۆ، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور; جۇبانىش جەكسەنۇلى، ءانشى، قر مادەنيەت قايراتكەرى; يبراگيم قوشقاري، جازۋشى، «دوستىق كوپىرى» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى، «قازاقتانۋ» قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى; قۇسايىن رىسالدى، ابىلايحان اتىنداعى قازاق حالىقارالىق قاتىناستارى جانە الەم تىلدەرى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسورى; قارلىعاش قوجامۇراتوۆا، «الاش اماناتى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى; ءامىرجان قوسانوۆ، «ازات» جسدپ باس حاتشىسى، قازاقستان جاستار وداعى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; دوسمۇحاممەد نۇراحمەت، «ۇلت پاتريوتتارى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى; الىبەك قالامباەۆ، كسرو حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى، سارىاعاش اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى; قالدىبەك قۇرمانالى، كومپوزيتور، ءشامشىتانۋشى; بەيسەنعازى ءسادۋۇلى، «جەلتوقسان اقيقاتى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى; سەكەن تۇرىسبەكوۆ، كۇيشى-كومپوزيتور، «اقجاۋىن» مەملەكەتتىك كامەرالىق وركەسترىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى; راقىم ايىپۇلى، «جەبەۋ» رقب ورتالىق اتقارۋ كەڭەسىنىڭ ديرەكتورى; جانگەلدى شىمشىقوۆ، استانا قالالىق تىركەلمەگەن «حالىق رۋحى» پارتياسى ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى; مۇحيت دەربىسالى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; دوقتىرحان تۇرلىبەك، حالىقارالىق تۇركى الەمى تەلەستۋدياسىنىڭ باس ديرەكتورى، حالىقارالىق «جامبىل» اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى; مارات بوتەەۆ، «اللاجار-قولداۋ» قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى; زاۋرەش باتتالوۆا، «قازاقستانداعى پارلامەنتاريزمدى دامىتۋ»  قوعامدىق قورىنىڭ ءتورايىمى; ەركىنبەك سەرىكباي، جازۋشى، رەسپۋبليكالىق «تاۋەلسىزدىك تولعاۋى» بايقاۋىنىڭ لاۋرەاتى، دۇنيەجۇزى جاس تۇرىك جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى; بارەتا ەرعاليەۆا، قازاقستاننىڭ «دەموكراتيا جانە قۇقىق» ورتالىعىنىڭ ءتورايىمى; كەنەسارى قاپتاعاي، «حالىق دابىلى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى; نۇرجان وشانبەكوۆ، «مەملەكەتتىك ءتىل» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى; كامنۇر ءتالىمۇلى، تالعار اۋداندىق مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى; جۇماش كەنەباي، «تانىم» پىكىرسايىس كلۋبىنىڭ جەتەكشىسى; جۇمابەك اشۋۇلى، قازاقستان ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعاندار قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى; قاسىمحان جۇمانازاروۆ، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت; ماقسۇت قالىباي، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەگى سىڭىرگەن زەينەتكەر; ءازىمباي عالي، ساياساتتانۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى; امانعازى كارىپجان، اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى; ساپابەك ءاسىپ، جازۋشى، «جەر جانە قازاق تاعدىرى» جازۋشىلار كوميسسياسىنىڭ توراعاسى; مىرزان كەنجەباي، اقىن، قر مادەنيەت قايراتكەرى; جۇپارگۇل بەيسەنوۆا، پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت توقتارالى تاڭجارىق، اقىن، «سەرپەر» جاستار سىيلىعىنىڭ يەگەرى; جاننا يمانقۇلوۆا، جۋرناليست، ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى; نۇرعالي ءجۇسىپباي، دۇنيەجۇزى تۇركى جاستارى وداعى «دەموكراتيا جانە ادام قۇقىقتارى» ورتالىعىنىڭ كوورديناتورى; Cەرىك قاليەۆ، اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى; جارىلقاسىن داۋلەت، سازگەر، قر مادەنيەت قايراتكەرى; ساحان اكەلەي، ءانشi, حالىقارالىق انشىلەر كونكۋرسىنىڭ لاۋرەاتى; تىلەۋبەردى بيناشەۆ, ءمۇسىنشى، قر ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەر; داۋرەن مۇقانوۆ, اۋدارماشى، ادەبيەتتانۋشى; مۇحاممەد-ءشارىپ كەنجەباي، اۋىل شارۋاشىلىق عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; رۋزا بەيسەنبايتەگى، «جەلتوقسان اقيقاتى» رقق پاۆلودار وبلىستىق فيليالىنىڭ ءتورايىمى; اعىباي مۇقاتايۇلى، عالىم-جۋرناليست; مارات ۋاتقان، جۋرناليست;ءومىرجان ابدىحالىق، جۋرناليست; مۇحتارحان اباعان، «كەنەسارى حان» قوعامدىق قورى توراعاسى; ۇلاربەك دالەي، اقىن، رەسپۋبليكالىق جىر ءمۇشايرالارىنىڭ جۇلدەگەرى;... بارلىعى 143 ادام قول قويدى.