الەمدى كوروناۆيرۋس جايلاعالى بەرى مەملەكەتتىك شەكارالار تارس جابىلىپ، ادامدار ۇيگە قامالىپ، قالىپتى ساۋدا قاتىناستارى ءۇزىلىپ، ەكونوميكانىڭ كەرى كەتكەنى بەلگىلى. قاتاڭ كارانتين شارالارىنىڭ اسىرەسە تۋريزم سالاسىنا اكەلگەن زاردابى وراسان. بيىل كوكتەمدە ەستى ەلدەر ۆيرۋسپەن بىرگە ءومىر سۇرەتىنىنە كوزى جەتىپ، شەكتەۋلەردى الا باستادى.

«بىراق ءپۋتيننىڭ ۋكرايناعا باستاعان سوعىسى ساياحات سالاسىنا تاعى دا ءوز اسەرىن تيگىزۋدە»، - دەيدى سالا ساراپشىلارى. رەسەيدەگى سوعىستان قاشقاندار ميلليونداپ كەلىپ جاتقان ءبىز دە ونى انىق كورىپ وتىرمىز.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، سوعىس سالدارىنان تۋىنداعان جانارمايدىڭ قىمباتتاۋىنان جول ءجۇرۋ باعاسى قىمباتتاعان، سانكتسيا سالدارىنان ترانزيتتىك جولداردىڭ اياسى تارىلعان. الەمدىك تۋريزم سالاسى 2019 جىلدىڭ الدىنداعى دەڭگەيگە اراعا جىلدار سالىپ، 2025 جىلدان كەيىن عانا اۋپىرىمدەپ جەتەدى ەكەن. ال قازاق ءتۋريزمنىڭ دامۋىنا سىرتقى سەبەپتەر عانا تۇساۋ بولىپ وتىرماعانى بەلگىلى.

نەلىكتەن وتاندىق ءتۋريزمنىڭ دامۋى كولىك سالاسىنىڭ ناشار جۇمىسىنان زارداپ شەگەدى؟ ءماجىلىستىڭ وتكەن اپتاداعى جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات ەلنۇر بەيسەنباەۆ پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆقا وسىنداي ساۋالمەن جۇگىندى.

«تۋريست بولسا – مارشرۋت جوق، مارشرۋت بار دا – ينفراقۇرىلىم جوق، ينفراقۇرىلىم بولسا – ۇسىناتىن ءونىم جوق. بىرەۋى بولسا، بىرەۋى جوق، شاماسى بۇل سالادا جۇيەلى جۇمىس جوق. بىراق، ادام قانشا قالاسا دا ترانسپورتتىق جۇيەسى رەتتەلمەگەنىنىڭ سالدارىنان، ەلىمىزدىڭ بارلىق تابيعي سۇلۋلىعىنا جەتۋ مۇمكىن ەمەس بولىپ شىقتى»، - دەيدى دەپۋتات.

بۇل رەتتە ول اۋە جولدارىمەن ساياحاتتاۋ ساپارلارى بويىنشا ەڭ كوپ شاعىم تۇسەتىنىن ايتادى.

«ۇشۋ جيىلىگىنىڭ تومەندىگى، رەتتەۋگە كەلمەيتىن تۇسىنىكسىز اۋە بيلەتتەرىنىڭ باعا ماسەلەسى، قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى مەن رەيستەردى نەگىزسىز كەشىكتىرۋ سياقتى ماسەلەلەردى ءتىزىپ كەتە بەرۋگە بولادى. وعان قوسا اۋە كومپانيالارىمەن تۋرپاكەتتەر بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ مۇمكىن ەمەستىگىن تۋراگەنتتىكتەر ءجيى كوتەرەدى. تەمىر جولدىڭ جىرى تاعى بار. قازاقستان تەمىر جولىنىڭ تۋريزمدىك باعىتتاردى دامىتۋعا قاۋقارى دا، نيەتى دە جوق سياقتى كورىنەدى. بۇل كومپانيا ەلدەگى مونوپوليست بولا تۇرا، ءوزىنىڭ باستى باعىتىن جۇك تاسىمالداۋعا ارناعان. ال حالىق قولداناتىن ۆاگونداردىڭ ساپاسى ناشار، ينتەرمودالدى تاسىمالداۋ تاجىريبەسى جوق، تۋريستىك كلاستاعى پويىزدار تۋرالى ايتپاي-اق قويالىق. ەۋروپانى ايتپاعاندا، ورتالىق ازيا جانە وزگە جەكەلەگەن مەملەكەتتەرمەن بايلانىستىراتىن حالىقارالىق تۋريستىك جۇيەنى قالىپتاستىرا الماعاندىقتان جىبەك جولى بويىنداعى تەمىرجول مارشرۋتتارىنىڭ ورنىن كورشىلەس وزبەكستان ءوز ستيلىندەگى جايلى ۆاگوندارىمەن تۋريستىك كلاستەر رەتىندە ىسكە اسىرىپ وتىر. اۆتوكولىكپەن جۇرەتىن جولداردىڭ جاعدايى سىن كوتەرمەيتىنى تۋرالى دەپۋتاتتىق ساۋالدىڭ سانىندا ەسەپ جوق. ءتىپتى مەملەكەت باسشىنىڭ ءوزى بۇل ماسەلەنى شەشەتىن ۋاقىت جەتتى دەپ ۇكىمەتتى سۇيرەلەپ جۇرگەنىن بىلەمىز. ءبىر عانا مىسال، ەلىمىز بويىنشا كەمىندە 4 مىڭ شاقىرىمنان اساتىن 166 باعىت بويىنشا اۆتوموبيل جولدارىن جوندەۋ مەن رەكونسترۋكتسيالاۋ قاجەتتىلىگى انىقتالۋدا» – دەدى ەلنۇر بەيسەنباەۆ.

تاعى ءبىر دەپۋتات ناريمان مىرزا اڭساعان جەرىنە جەتكەن ءتۋريستىڭ كوڭىلى جايلانىپ، اسقازانى مايلانىپ، ەندى ءبىر ءىشىن بوساتايىن دەسە، سايىن دالادان دارەتحانا تاپپاي قينالاتىنىن جەتكىزىپتى.

بۇل سالانى دامىتۋعا جاۋاپتى «قازاق تۋريزم كومپانياسى» وكىلىنىڭ ۋاجىنشە، مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن جىلىنا 2 ميللياردقا جۋىق قارجى الاتىن اتالمىش كومپانيا دارەتحانا سالۋمەن اينالىسپايدى ەكەن. تۋريستەرگە كەرەك نىسانداردىڭ ءتىزىمىن جەرگىلىكتى بيلىككە دايىنداپ بەرۋمەن عانا شەكتەلەدى-مىس. دەمەك دارەتحانانىڭ پروەكتىسىن، سمەتالىق قۇجاتتارىن جاساۋ، جوعارىعا جولداۋمەن اۋىلدىڭ اتقا مىنەرلەرى اينالىسادى دەگەن ءسوز. جوعارىنىڭ شەشىمى شىعىپ، جۇزەگە اسقانشا اي اۋناپ، جىل جىلجيدى. سونىڭ كەسىرىنەن قاجەت دەگەن 500 دارەتحانانىڭ 160-ى عانا سالىنعان.

«قازاق ۇلتتىق تۋريزم كومپانياسىنىڭ» 2017 جىلى «قازاقستاننىڭ تۋريستىك الەۋەتىن جاھانعا تانىتادى، شەتەلدىك ينۆەستورلار تارتادى» دەپ جارناماسى جەر جارىپ، ەكس-مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەديۇلىنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعانى بەلگىلى. ال ارەكەڭ «التىن اداممەن» الەمدى ارالايمىن دەپ ءىستى بولىپ، اباقتىدا جاتىر.

«ارىستانبەك مۇحامەديۇلىنا قاتىستى تەرگەلىپ جاتقان قىلمىستىق ىستەر بويىنشا مەملەكەتكە كەلتىرىلگەن شىعىن سوماسى 7 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. «تەرگەۋ «التىن ادامنىڭ الەم مۇراجايلارى بويىنشا شەرۋى» حالىقارالىق كورمەسىن وتكىزۋگە، سونداي-اق «قازاقستاننىڭ ۇلتتىق كيەلى نىساندارى مەن مۋزەي قورلارىن جالپىمەملەكەتتىك فوتوگراممەتريالىق 3D-سكانەرلەۋ» جانە «قازاقستان ۇلتتىق تسيفرلىق كينوكوللەكتسياسىن تسيفرلاندىرۋ» جوبالارىنا بولىنگەن بيۋدجەت قاراجاتىن ۇرلاۋ فاكتىلەرى بويىنشا جۇرگىزىلۋدە»، - دەلىنگەن انتيكوردىڭ حابارلاماسىندا.

بۇدان بولەك، مۇحامەديۇلىنىڭ مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى لاۋازىمىندا بولعان كەزىندە تۋىستارىنىڭ جانە ۇلەستەس تۇلعالارىنىڭ مەنشىگىنە «سۋ جانە قولدانبالى سپورت تۇرلەرى بويىنشا رەسپۋبليكالىق جوعارى سپورت شەبەرلىگى مەكتەبى» رمقك، «قازاق ەنتسيكلوپەدياسى» اق جانە «قازاق عىلىمي-زەرتتەۋ مادەنيەت ينستيتۋتى» جشس-ىن زاڭسىز بەرۋگە قاتىستىلىعى تەكسەرىلىپ جاتىر دەلىنگەن.

بىزدەگى تۋريزم جىرىنىڭ ۇزىن-ىرعاسى وسىنداي. سالانىڭ دامۋىنا بيۋروكراتيادان تارتىپ، سىبايلاس جەمقورلىق، مونوپوليا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر ەكەن. قازاقتىڭ جەر استى قازبا بايلىعىن وڭدەپ، توۆارعا اينالدىرۋدىڭ ورنىنا، شەتەلگە شيكىزات رەتىندە جونەلتىپ، وڭاي سيستەماعا بوي ۇيرەتىپ العان ورىس ءتىلدى بيلىك قۇدايدىڭ ءوزى بەرگەن جەر ۇستىندەگى كەرەمەت تابيعات بايلىعىن يگەرۋگە دە قۇلىق تانىتپاي وتىر دەگەن ءسوز.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz