«تويدىڭ بولعانىنان بولادىسى قىزىق» دەگەندەي پرەزيدەنت سايلاۋىنا دا ساناۋلى كۇندەر قالدى. ءبىز قازاقستان زاڭگەرلەر قاۋىمداستىعى الماتى فيلالىنىڭ جانە «ادىلدىك جولى» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ توراعاسى باۋىرجان ماقۇلباەۆ مىرزامەن ساياسي الاماننىڭ زاڭدىق نەگىزى جايلى سۇحباتتاسقان ەدىك.

- باستاپقى ۇمىتكەرلەر سانى بىرتىندەپ ازايىپ، قازىر توقاەۆتى قوسقاندا التى كانديدات سايلاۋ مارەسىنە جاقىنداپ كەلەدى. جالپى پرەزيدەنتتىككە كىمدەر قاتىسا الادى؟

- «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 55-بابىنا سايكەس پرەزيدەنتتىككە كانديداتتار ۇسىنۋ قۇقىعى بەلگىلەنگەن تارتىپپەن تىركەلگەن رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىكتەرگە (رقب) تيەسىلى. بۇل رەتتە قوعامدىق بىرلەستىك پرەزيدەنتتىككە ءبىر عانا كانديدات ۇسىنۋعا قۇقىلى. كانديدات ءوزىن ۇسىنعان رقب-دە مۇشە بولماۋعا قۇقىلى.

قازاقستان پرەزيدەنتى لاۋازىمىنا كانديداتتار «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 33-بابىندا، 4 جانە 54-باپتارىندا ايقىندالعان مىناداي تالاپتاردى قاناعاتتاندىرۋعا ءتيىس:

• ارەكەتكە قابىلەتتى بولۋى، سونداي-اق سوت ۇكىمى بويىنشا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ورىندارىندا ۇستالماۋى (قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 33-بابىنىڭ 3-تارماعى);
• تۋعان جەرى بويىنشا قازاقستان ازاماتى بولۋى (قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 41-بابىنىڭ 2-تارماعى);
• قىرىق جاستان كىشى ەمەس (قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 41-بابىنىڭ 2-تارماعى);
• مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرۋى (قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 41-بابىنىڭ 2-تارماعى);
• قازاقستاندا سوڭعى ون بەس جىل تۇرۋى (قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 41-بابىنىڭ 2-تارماعى);
• جوعارى ءبىلىمى بولۋى ءتيىس (قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 41-بابىنىڭ 2-تارماعى);
• وتەلمەگەن نەمەسە الىنباعان سوتتىلىعى بولماۋى ءتيىس ("قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى"كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 4-بابىنىڭ 4-تارماعى);
• سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستار جانە قۇقىق بۇزۋشىلىقتار بويىنشا سوتتالعان بولماۋى («قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 4-بابىنىڭ 4-تارماعى);
• مەملەكەتتىك قىزمەتتە نەمەسە سايلانبالى مەملەكەتتىك لاۋازىمداردا كەمىندە 5 جىل جۇمىس تاجىريبەسىنىڭ بولۋى («قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 54-بابىنىڭ 1-تارماعى).

- تىركەۋدەن وتكەن كانديداتتار پرەزيدەنت بولۋ ءۇشىن قانداي ناتيجە كورسەتۋى كەرەك؟!

- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 65-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس:

1) داۋىس بەرۋگە قاتىسقان سايلاۋشىلاردىڭ ەلۋ پروتسەنتىنەن استامىنىڭ داۋىسىن العان;

2) قايتا داۋىس بەرۋ كەزىندە باسقا كانديداتپەن سالىستىرعاندا داۋىس بەرۋگە قاتىسقان سايلاۋشىلار داۋىسىنىڭ كوپ سانىن العان ادام قاتىسا المايدى.

- سايلاۋعا تاۋەلسىز باقىلاۋشى بولۋدىڭ شارتتارى قانداي؟!

- «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 20-1-بابىنا سايكەس بايقاۋشى بولۋ ءۇشىن 18 جاستان اسقان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ساياسي پارتيالارىنان، وزگە دە قوعامدىق بىرلەستىكتەرىنەن، كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدارىنان بايقاۋشىنىڭ تەگى، اتى، اكەسىنىڭ اتى كورسەتىلە وتىرىپ، جازباشا نىساندا كۋالاندىرىلعان وكىلەتتىگى بولۋعا ءتيىس. بۇل قۇجات بايقاۋشىنى جىبەرگەن ۇيىمنىڭ مورىمەن راستالادى جانە بايقاۋشىنىڭ جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتى كورسەتكەن كەزدە جارامدى بولادى. قۇجاتتار سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسىنا نە ونى الماستىراتىن ادامعا بايقاۋشىنى تىركەۋ ءۇشىن ول تۋرالى دەرەكتەردى ەسەپكە الۋ جۋرنالىنا ەنگىزۋ ارقىلى ۇسىنىلادى.

- الداعى كەزەكتەن تىس پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ باقىلاۋشىسى بولۋ ءۇشىن اككرەديتاتسيادان ءوتۋ كەرەك پە؟

- قوعامدىق ۇيىمدار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردان بايقاۋشىلاردى مىندەتتى تۇردە اككرەديتتەۋگە قاتىستى زاڭناماعا تۇزەتۋلەر قازىر پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ قاراۋىندا جاتىر. زاڭ جوباسىندا مىندەتتى اككرەديتتەۋگە قاتىستى نورمالار رەسمي جاريالانعان كۇنىنەن باستاپ كۇنتىزبەلىك 60 كۇن وتكەن سوڭ قولدانىسقا ەنگىزىلەدى دەپ كوزدەلگەن.

2022 جىلعى 20 قاراشاداعى پرەزيدەنتتىڭ الداعى كەزەكتەن تىس سايلاۋىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ اعىمداعى رەداكتسياسىنىڭ نورمالارى قولدانىلادى، وندا قوعامدىق بىرلەستىكتەردى مىندەتتى اككرەديتتەۋگە قاتىستى تالاپتار كوزدەلمەگەن.

- سايلاۋ الدىنداعى ۇگىت-ءناسيحات قاشانعا دەيىن جۇرگىزىلەدى؟

- 2022 جىلعى 22 قىركۇيەكتە پرەزيدەنتتىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋىن ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەيتىلگەن وتىرىستا ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى سايلاۋ ناۋقانى كەزەڭدەرىنىڭ ۇزاقتىعىن تانىستىردى.

ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ 22 قىركۇيەكتە № 65/538 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن كەستەگە سايكەس، سايلاۋ الدىنداعى ۇگىت 2022 جىلعى 21 قازاندا ساعات 18:00-دە باستالىپ، 2022 جىلعى 19 قاراشادا ساعات 00:00-گە دەيىن 28 كۇنگە سوزىلادى.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 32-بابىنا سايكەس سايلاۋ الدىنداعى ۇگىت كانديداتتاردى تىركەۋ مەرزىمى اياقتالعان ساتتەن باستالىپ، سايلاۋ بولاتىن كۇننىڭ الدىنداعى كۇنگى جەرگىلىكتى ۋاقىت بويىنشا ءنول ساعاتتا اياقتالادى.

ۇنسىزدىك كۇنى - 19 قاراشا 2022 جىل.

سايلاۋ تۋرالى زاڭنىڭ 32-بابىنىڭ 1-تارماعىنا سايكەس سايلاۋ كۇنى جانە ونىڭ قارساڭىنداعى كۇنى كەز كەلگەن سايلاۋ الدىنداعى ۇگىتكە تىيىم سالىنادى.

- پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ قورىتىندىسى قاشان شىعارىلادى؟

- ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ حاتتامالارى نەگىزىندە سايلاۋدان كەيىن جەتى كۇن مەرزىمنەن كەشىكتىرمەي پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ قورىتىندىلارىن بەلگىلەيدى جانە ءتيىستى قاۋلى قابىلدايدى («قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 65-بابىنىڭ 1-تارماعى).

سايلاۋ كۇنى - 2022 جىلعى 20 قاراشا.

- 20 قاراشاداعى كەزەكتەن تىس سايلاۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا سايلانعان پرەزيدەنتتىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى قاي ساتتەن باستاپ ەسەپتەلەدى؟

- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى: «قازاقستان حالقىنا ادال قىزمەت ەتۋگە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسى مەن زاڭدارىن قاتاڭ ساقتاۋعا، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا كەپىلدىك بەرۋگە، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ وزىمە جۇكتەلگەن مارتەبەلى مىندەتىن ادال اتقارۋعا سالتاناتتى تۇردە انت ەتەمىن»، - دەپ حالىققا انت بەرگەن ساتتەن باستاپ قىزمەتىنە كىرىسەدى.

- 7 جىلدىق مەرزىمنىڭ نە بەرەرى بار؟!

- قايتا سايلانبايتىن ءبىر رەتتىك 7 جىلدىق مەرزىمدى ەنگىزۋ – پرەزيدەنتتىك بيلىكتى مونوپولياسىزداندىرۋعا باعىتتالعان كونستيتۋتسيالىق رەفورمانىڭ جالعاسى بولىپ تابىلادى. بۇعان دەيىن مەملەكەت باسشىسى ساياسي پارتيانىڭ باسشىسى بولا المايتىن نورمالار ەنگىزىلىپ، ونىڭ تۋىستارىنا مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار مەن مەملەكەتتىك كومپانيالاردا قىزمەت اتقارۋعا تىيىم سالىندى، پرەزيدەنتتىك وكىلەتتىكتەردىڭ ءبىر بولىگى باسقا بيلىك ينستيتۋتتارىنىڭ پايداسىنا قايتا ءبولىندى.

قايتا سايلاۋ قۇقىعىنسىز 7 جىلدىق ءبىر مەرزىم پرەزيدەنتتىڭ جالپى مەرزىمىن قىسقارتۋعا باعىتتالعان.

قايتا سايلاۋ قۇقىعىنسىز 7 جىلدىق ءبىر رەتتىك پرەزيدەنتتىك مەرزىم – پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى ءابسوليۋتتى جاڭالىق.

تاعى دا قايتالاپ ايتامىن بيلىكتىڭ مونوپوليالانۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن قايتا سايلاۋ قۇقىعىنسىز ءبىر رەتتىك 7 جىلدىق پرەزيدەنتتىك مەرزىم ەنگىزىلدى.

سايلاۋ پروتسەسىندە جوعارى لاۋازىمدى تۇلعانىڭ تۇراقتى اۋىسۋى مەملەكەت باسشىسىنىڭ قولىندا بيلىكتىڭ شامادان تىس شوعىرلانۋىنا جانە مونوپوليالانۋىنا جول بەرمەيدى. وكىلەتتىك مەرزىمىن شەكتەۋ ساياسي جۇيەنىڭ قالىپتى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن قاجەتتى سەنىمدى نىعايتادى, ويتكەنى ول ساياسي اۋىسۋدىڭ لوگيكاسىن مەملەكەتتىك ىستەردەگى بولجامدى وقيعا رەتىندە تامىرلايدى;

قايتا سايلاۋ قۇقىعىنسىز ءبىر رەتتىك 7 جىل مەرزىمدە مالىمدەلگەن رەفورمالاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك پەن تيىمدىلىك ارتادى.

قايتا سايلاۋ قۇقىعىنسىز ءبىر رەتتىك 7 جىلدىق پرەزيدەنتتىك مەرزىم سۋپەرپرەزيدەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنەن تۇپكىلىكتى كەتۋدى بەكىتەدى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz