جۋىردا الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن قازاق ءتىلدى كەيبىر بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ەسىم-سويى ەلگە ءماشھۇر اعا جۋرناليست، ساياساتشى «ەرمۇرات باپي ماجىلىسكە بارعالى ءجۇر ەكەن» دەگەن اڭگىمە تارادى.

«قاجىگەلديننىڭ سەنىمدى سەرىگى ماجىلىسكە بارادى: جاڭا قازاقستان باپيگە دەپۋتاتتىق مانداتتى دايىنداپ قويدى. الداعى پارلامەنت سايلاۋىندا ءماجىلىس «ماديلەردەن» ارىلىپ، ولاردىڭ ورنىنا ەرمۇرات باپي سەكىلدى مىنەزدى ازاماتتار كەلەدى»، - دەپ جازدى «Dalainside» تەلەگرام ارناسى.

بولجامسوزدەن از-كەم ءۇزىندى: «پرەزيدەنت سايلاۋىنا ۇمىتكەرلەردىڭ تىكەلەي ەفيردە وتكەن ترەش-توگى كەزىندە ەرمۇرات باپي توقاەۆتىڭ وكىلىنە وتكىر ساۋال قويدى. «قازىرگى باسشى نازارباەۆتىڭ قاتەلىگىن اينا-قاتەسىز قايتالاپ جۇرمەي مە؟..» دەگەن قاۋپىن جەتكىزدى. قوشانوۆ مۇنداي ساۋالدىڭ قويىلارىن  سەزگەندەي، تانىمال جۋرناليسكە (دات-تىڭ «باس وقىرمانىنا») بارىنشا اشىق، تولىمدى جاۋاپ قاتتى.

اقوردانىڭ اناۋ-مىناۋ ەمەس، سايلاۋ الدى دەباتتا بيلىكتىڭ وپپونەنتىن سويلەتىپ، وعان ساۋال قوياتىن مۇمكىندىك بەرۋى – جاڭا قازاقستاننىڭ ءباپيدىڭ ساناتىنداعى تۇلعالارمەن ءتىل تابىسقانىن اڭعارتادى»، - دەپ جازدى ارىپتەستەر.

ءبىز ەرمۇرات اعا باپيگە حابارلاستىق. وسى جانە وزگە دە ەل ىشىلىك ساياسي تاقىرىپتارعا قاتىستى از-كەم سۇحبات جاسادىق. مارحابات:

ەلدەگى پاتريوت ازاماتتاردى سايلاۋعا تۇسۋگە شاقىرار ەدىم

ەرمۇرات باپي:

–  ول جۋرناليستىك جورامال تۇرعىسىنان جازىلعان دۇنيە عوي. وعان قاتىستى ويلانىپ- تولعانىپ وتىراتىن ەشتەڭەسى جوق. پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ءوتتى. الداعى پارلامەنتتىك سايلاۋعا دەگەن ەشقانداي دايىندىقتىڭ بەلگىسى كورىنبەيدى. ماۋسىم ايىندا بولادى دەپ جاتىر، بىراق، ول ناقتى ەمەس. سايلاۋدىڭ ويىن ەرەجەسى ءالى ايقىندالمادى. سايلاۋ تۋرالى زاڭعا سوڭعى رەت ەنگىزىلگەن وزگەرىستەردىڭ ارى قاراي قالاي جۇزەگە اساتىنىن بىلمەيمىز. ەلدە قانشا وكرۋگ قۇرىلادى، قاي جەرلەردە، كىمدەر تۇسەدى، سايلاۋ الدىندا تۇرمەدەگى ازاماتتىق بەلسەندىلەر، ساياسي تۇتقىندار بوساي ما؟ وسىنداي سۇراقتاردىڭ جاۋابى شىقپادى. سودان كەيىن عانا ءبىر شەشىم شىعارۋعا بولادى.

ەگەر ءبىر مانداتتى ماجوريتارلىق سايلاۋ جۇيەسى شىنىندا ىسكە قوسىلىپ، ءادىل سايلاۋ بولاتىن بولسا، پارلامەنتتىك سايلاۋعا تۇسۋگە بولادى.

بۇل جەردە سايلاۋعا مەن تۇسەيىن، باسقا ءتۇسسىن ماڭىزدى ەمەس، ماڭىزدىسى – قوعامدا تاۋەلسىز، بالاما دەپۋتاتتار توبى قۇرىلۋى كەرەك. «جاڭا قازاقستاندى» قۇرۋدىڭ العىشارتتارىنىڭ ءبىرى – وسى. پارلامەنتتە تەك بيلىكتىڭ ىقپالىمەن وتكەن نەمەسە بيلىكتىڭ پارتيالارىنان شىققان دەپۋتاتتار وتىرماۋى كەرەك.

مىسالى، 30 وكرۋگتاي قۇرىلسا، سونىڭ كەم دەگەندە 20 وكرۋگىنان تاۋەلسىز دەپۋتاتتار سايلانسا، پرەزيدەنت توقاەۆ ايتىپ جۇرگەن «جاڭا قازاقستانعا» ىقپال ەتەتىن كۇش پايدا بولار ەدى.

ويتكەنى، «ەسكى قازاقستاننىڭ» سايلاۋ جۇيەسىمەن، دەپۋتاتتارىمەن «جاڭا قازاقستان» قۇرۋ مۇمكىن ەمەس. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، مەنىڭ شىنىندا دا ارمانىم بار. وكرۋگتاردان تاۋەلسىز دەپۋتاتتار سايلانىپ، پارلامەنتكە بارىپ، ول جەردە حالىق دەپۋتاتتارىنىڭ فراكتسياسىن قۇرىپ، ازاماتتىق قوعاممەن، حالىقپەن، بيلىكپەن، ەلدەگى بارلىق ساياسي ينستيتۋتتارمەن بىرىگىپ «جاڭا قازاقستاندى» قۇرۋدىڭ ارەكەتىن جاساسا، مەن قولدايمىن.

ەلدەگى اتى تانىمال، قوعامشىل، پاتريوت ازاماتتاردى سايلاۋعا تۇسۋگە شاقىرار ەدىم. ءوز اتىمنان قولداۋ كورسەتىپ، ولاردىڭ پارلامەنتكە بارۋىنا كومەك بەرەر ەدىم.

ەگەر ءادىل سايلاۋ جۇيەسى قالىپتاسسا، ۇمىتكەرلىك مۇمكىندىكتى سىناپ، سايلاۋعا ءتۇسىپ كورۋگە بولادى.

پارلامەنتكە بارا ساپ، جاعا جىرتىسۋدىڭ قاجەتى جوق. جاعا جۇلىسىپ، ەرەگىسەتىن ۋاقىتتان كەتتىك. ءوزىمنىڭ پروتەستىك قوزعالىستا جۇرگەنىمە 25 جىل ءوتتى. بيلىكپەن تەكەتىرەسىپ، بارريكادانىڭ ەكى جاعىندا تۇرعاننان ەشتەڭەنى وزگەرتە المادىق. قازىر بيلىكتە ازداعان وزگەرىس بار. ءبىر جىلىمىقتىڭ باستالعانىن مويىنداۋ كەرەك.

بىراق بۇل ءسوز جۇزىندە قالماۋى كەرەك. دامۋدىڭ توقتاپ، داعدارىستىڭ تۇراقتى دۇنيەگە اينالۋىنىڭ سەبەبى: ەلدە ساياسي وزگەرىستەردىڭ بولماۋى.

ءبىر مانداتتى سايلاۋ: رەۆانشيستەر وتە باي ادامدار!

بىزدەگى بيلىكتەن ايىرىلىپ قالعان رەۆانشيستىك «ەسكى قازاقستاننىڭ» وكىلدەرى وتە باي ادامدار. ولار ميللياردتارىن تولەپ، سايلاۋعا ءتۇسىپ، حالىقتىڭ داۋسىن ساتىپ الۋعا ارەكەت جاساسا، ءبىزدىڭ كەدەي-كەپشىك حالىق ساتىپ الۋعا ەرىپ كەتۋى مۇمكىن. قوعام قازىر قايىرشىلىق جاعدايدا وتىر.

مەنىڭ ويىمشا، پارلامەنت سايلاۋى وتە ەكونوميكالىق قيىن ءارى تارتىستى ساياسي جاعدايدا وتەدى دەپ ويلايمىن.

كەيىنگى 15-20 جىلدا حالىق سايلاۋدىڭ بارىنەن شارشادى. سايلاۋدىڭ ماعىناسى كەتتى. بىراق ەندى حالىقتىڭ بيلىككە بارىپ، ءوزىن-ءوزى باسقاراتىن مۇمكىندىگىن پارلامەنت ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى.

ءبىر مانداتتى سايلاۋ جۇيەسى قوعامنىڭ بويىنا قان جۇگىرتىپ، قىزىعۋشىلىعىن وياتادى. ءبىز قالاي بولعاندا دا، حالىقتى وسىنداي دەموكراتيالىق ءتارتىپ جۇيەسىنە ۇيرەتۋىمىز كەرەك. «سايلاۋدىڭ ءبارى جاساندى»، «بيلىكتىڭ ستسەناريى بويىنشا وتەتىن سايلاۋ» دەپ وتىرا بەرۋگە بولمايدى. الداعى سايلاۋدا كۇرەسۋىمىز كەرەك.

سايلاۋ تۋرالى زاڭداردىڭ وزگەرۋىنە ىقپال ەتىپ، پروتسەسكە ارالاسۋىمىز كەرەك. پارلامەنتكە بارىپ، 30 جىل كوشتەن قالعان ەلىمىزدى الەمدىك وركەنيەتتىڭ سوڭعى ۆاگونىنا ءىلىندىرىپ جىبەرەتىندەي مۇمكىندىككە جەتۋىمىز كەرەك.

اسەرسە قازىرگىدەي ساياسي جاعدايدا سولتۇستىگىمىزدە سوعىس ءجۇرىپ، وڭتۇستىگىمىزدە يسلام- راديكالدى قوزعالىستار ورتالىق ازياعا تاقاپ قالعان كەزدە، يادرولىق سوعىستىڭ قاۋپى تۋىپ، الەمدەگى گەوساياسي جاعداي شاتقاياقتاپ تۇرعان كەزدە ءوز ىشىمىزدە ىرىلداسىپ جۇرۋگە بولمايدى. قازىر بيلىك ەلدىكتى، تاۋەلسىزدىكتى، مەملەكەتتىكتى ساقتاۋدى قوعاممەن بىرگە ويلاۋى كەرەك.

بيلىك حالىقتان قورىقپاۋى كەرەك!

ەڭ باستى جاۋاپكەرشىلىك – بيلىكتە. بيلىك حالىقتان قورىقپاۋى كەرەك. ارامىزدا ازاماتتىق ۇستانىمى بار، ەلگە قىزمەت ەتىپ، جاڭا قازاقستاندى بىرگە قۇرۋعا تالپىنىپ جۇرگەن اتپال ازاماتتار بار. ولاردان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. ولار ەشتەڭەنى قيراتىپ، توڭكەرىپ تاستامايدى.

پارلامەنتتىك سايلاۋدىڭ قارساڭىندا بيلىك حالىققا دەگەن ءوزىنىڭ كوزقاراسىن قايتا قاراۋ كەرەك. ءبىز دە، پروتەستىك قوزعالىستا جۇرگەن ازاماتتار، پرەزيدەنتتىك سايلاۋدان كەيىن ءوزىمىزدىڭ ستراتەگيالىق كوزقاراسىمىزدى قايتا قاراۋىمىز كەرەك.

ءارى قاراي نە ىستەيمىز؟ وسىلاي ەرەگىسىپ جۇرەمىز بە؟ الدە پارلامەنتكە بارىپ، ۇكىمەتكە ىقپال ەتۋ ارقىلى وزگەرىستەرگە مۇرىندىق بولامىز با؟

مەنىڭ قازىرگى ۇستانىمىم وسى. باسقا التەرناتيۆ جولدى كورىپ تۇرعان جوقپىن.

بيلىككە تاۋەلسىز پارتيا كەرەك ەمەس!

قازىر تىركەۋگە الىنىپ جاتقان پارتيالار – بيلىكتىڭ ىقپالىنداعى پارتيالار. بيلىك تاۋەلسىز پارتيالاردى ناقتى جاعدايدا تىركەۋگە المايدى. بيلىكتىڭ لوگيكاسىمەن قاراساق، مىسالى، جانبولات مامايدىڭ دەموكراتيالىق پارتياسىن تىركەۋگە الاتىن بولسا، ولار پارلامەنتتىڭ كۇشىن پايلالانىپ، ەندى مەملەكەتتىك دارەجەدە قارسىلىق قوزعالىسىن ءارى قاراي جالعاستىرادى. بيلىكتە وتىرعاندارعا ونىڭ قاجەتى قانشا؟ بيلىككە تاۋەلسىز پارتيا كەرەك ەمەس. بىزدە وسىلاي قارايدى.

قازىرگى جاعدايدا باسقا كونسترۋكتيۆتى ارا-قاتىناسقا كونەتىن، مامىلەمەن جۇمىس ىستەيتىن پارتيالاردى تىركەيدى. سوندىقتان بىزدە جاعدايعا بيلىكتىڭ كوزىمەن قاراپ ۇيرەنۋىمىز كەرەك. ولارعا ەرىپ كەتپەي، بىراق سونىڭ ىشىنەن وزگەرىسكە اپاراتىن جول تابۋىمىز كەرەك.

مەن بۇكىل پروتەستىك قوزعالىستىڭ اتىنان ايتا المايمىن، ال ءوز كوزقاراسىم وسىنداي. اۋمالى-توكپەلى كەزەڭدە بيلىك قوعامعا ارقا سۇيەۋى كەرەك. ال حالىق ۇلتتىق تاۋەلسىزدىگىن ساقتاۋ ءۇشىن بيلىككە ەتەنە جاقىن بولۋى كەرەك.

ەكى جاق جاعالاسىپ جۇرگەندە، مەملەكەتتىگىمىز شاشىلىپ قالماۋ كەرەك. ەگەر جان-جاعىمىز تۇراقتى، مامىراجاي تىرلىك ىستەپ وتىرساق، پروتەستىك قوزعالىستار ارقىلى ارەكەتكە كوشەر ەدىك.

سول سەبەپتى، ءبىزدىڭ مىقتى ازاماتتار پارلامەنتكە بارۋعا تىرىسۋى كەرەك. حالىقتىڭ سەنىمىنە يە، قوعامداعى كوشباسشىلىق مۇمكىندىگى مول جىگىتتەر سايلاۋعا ءتۇسىپ، جەڭىپ شىعىپ، رەفورماعا تۇرتكى بولعانى دۇرىس.

قازىرگى ناقتى جاعدايدا وسى ەڭ قولايلى جول. ال شىندىعىنا كەلگەندە، ارينە، قاجەتتى داۋىسىن جيناعان، بارلىق تىركەۋ پروتسەدۋراسىنان وتكەن، زاڭعا قايشى ارەكەتى جوق پارتيانىڭ ءبارى تىركەلۋى كەرەك. ول ەندى زاڭ جۇزىندەگى تالاپ پەن مۇمكىندىك.

جاستاردىڭ ءبارى پارلامەنتكە كىرسىن دەگەن تاعى فانتاستيكا

2019 جىلعى سايلاۋدان كەيىن، ءبىزدىڭ قوعامعا جاڭا ازاماتتىق-پروتەستىك قوزعالىس كەلدى. ول قوزعالىستىڭ 80-90 پايىزى جاستار. دەمپارتيادان باستاپ، ويان قازاقستان، تاۋەلسىز باقىلاۋشىلار بار، باسقا دا بوي كورسەتىپ جۇرگەن قوعامدىق ۇيىمدار بار.

قازاقستاننىڭ بولاشاعىن جاسايتىن جاستار، ارينە. بىراق سول جاستاردىڭ ءبارى پارلامەنتكە كىرىپ السىن دەگەن تاعى دا فانتاستيكا. پارلامەنتكە تومەننەن ىقپال ەتەتىن قوعامدىق قوزعالىستار بولۋى كەرەك، ال ونىڭ كوشىن باستايتىن – جاستار.

وتكەن پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ازىرگە بيلىكتىڭ ستسەناريىمەن وتكەن، ەشقانداي بالاماسى جوق، تەك قانا ەلدەگى بيلىكتىڭ ستاتۋس-كۆو جاعدايىن ساقتاپ قالۋعا ارنالعان سايلاۋ.

اكەجان قاجىگەلديندى ءاردايىم قولدايمىن!

مەن اكەجان قاجىگەلديننىڭ كەزىندە ءىنىسى بولىپ، بەرتىندە ساياسي ارىپتەسى بولىپ جۇرگەنىمە 30 جىلعا جۋىق ۋاقىت بولدى. اكەجان قاجىگەلديندى ساياسي ەرىك-جىگەرى مىقتى، قوعامدى دامىتۋعا قاتىستى بىلىكتىلىگى، دەگدارلىعى جەتكىلىكتى، ساياسي – ەكونوميكالىق قاجىر-قايراتى مول ازامات دەپ باعالايمىن. مەن ول كىسىنى ءاردايىم قولدايمىن.

قازىر ول سوڭعى 10 جىلدىڭ كولەمىندە قازاقستاننان ۇرلانعان شەتەلدەگى قارجىنى ىزدەستىرۋ پروتسەسىمەن ەتەنا اينالىسىپ ءجۇر. بيلىك قاجىگەلدين باستاعان توپتىڭ قازاقستانعا ۇرلانعان كاپيتالدى قايتارۋ ماسەلەسىنە ارالاسۋعا دايىن ەكەنىن دە بىلەدى.

بىراق بيلىكتىڭ ءوز ەركىمەن، وزدەرىنىڭ كۇش-قابىلەتىمەن ۇرلانعان قارجىنى قايتارۋعا مۇمكىندىگى بار ازاماتتاردى ءالى كۇنگە دەيىن ءوز باۋىرىنا تارتپاي جۇرگەنىنە تاڭعالام.

اكەجان اعانى ساياساتكەر، ەكونوميست، ازامات رەتىندە سىيلايمىن. سول كىسىدەن ۇلگى الىپ، وپپوزيتسياعا كەلگەنمىن. ول كىسى 1997 جىلى پرەمەر-مينيسترلىكتەن كەتكەندە، مەندە كومانداسىمەن بىرگە كەتتىم.

ول كەزدە ۇلكەن قىزمەتتە بولعان جوقپىن، ءمينيستردىڭ كابينەتىندە قاتارداعى قىزمەتكەردىڭ ءبىرى بولدىم. مەندە سول كابينەتتە قالىپ قوياتىن مۇمكىندىكتەر بولدى. بىراق، مەنىڭ قاجىگەلديننىڭ كۇش-جىگەرىنە دەگەن سەنىمىم الدەقايدا كۇشتى بولدى. بىراق، ءبىزدىڭ پروتەستىك قوزعالىسىمىز 25 جىلعا سوزىلاتىنىن بىلگەن جوقپىن.

ول كەزدە 2-3 جىلدىڭ ىشىندە وزگەرىستەر بولادى دەگەن سەنىممەن جۇردىك. سول سەنىمىمىز شيرەك عاسىرعا سوزىلدى. ەگەر وسىلاي ىرىڭ-جىرىڭمەن جۇرە بەرەتىن بولساق، قوعامنىڭ ءوز ىشىندە اۋىزبىرشىلىك بولماسا، تاعى دا 25 جىلدى وتكىزەمىز.

ىرىڭ-جىرىڭنىڭ بەلگىسى كەشەگى پرەزيدەنتتىك سايلاۋ بولدى عوي. ازاماتتىق قوعامنان بىردە-ءبىر كانديدات ۇسىنا المادىق. مامىلەگە كەلە المادىق. وسى توڭىرەككە بۋرجۋازيانى، كاسىپكەرلەردى تارتا المادىق. بيلىك پەن قوعامنىڭ اراسىندا ديالوگ ورناتۋ ءۇشىن، ەكەۋى ءبىر-بىرىنە قادام جاساۋى كەرەك قوي.

ءبىرىنشى قادامدى مۇمكىندىگى كوپ بيلىك جاساۋى كەرەك. ودان كەيىن قوعامداعى بەتكە ۇستار ساياسي مۇمكىندىگى بار ازاماتتاردان قۇرىلعان ديالوگ ۇستەلى بولۋ كەرەك. ەكى جاق تا مامىلەمەن جۇمىس ىستەيتىن بولسا، ءبىز شىنىندا دا «جاڭا قازاقستان» قۇرامىز. بيلىك قازىرگىدەي قوعامداعى ازاماتتاردى جاۋ ساناپ، جانبولاتتاردى تۇرمەگە جاۋىپ، رەسەيدىڭ وككۋپاتسيالىق ساياساتىنا قارسى شىققان ازاماتتاردى قاماي بەرەتىن بولسا، ەشقاشان دەموكراتيالى ەل بولمايمىز.

سۇحباتتاسقان ايجان تەمىرحان

Abai.kz