جالپى، كوشپەلىلەر تاريحى، ولاردىڭ ىشىندە قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن سالت-ءداستۇرى ەلىمىزگە جەر اۋدارىلىپ كەلگەن شەتەلدىك زيالىلاردىڭ دا تاڭدانىسىن ارتتىرىپ، قولدارىنا قالام الدىرعان. ولار دا ءوز كەزەگىندە قازاق دەيتىن ۇلتتىڭ عاجايىپ قىرلارى مەن تەرەڭ سىرلارىن زەيىن قويا زەرتتەپ، جۇرگەن جەرلەرىندە قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ وتىرعان. سول ارقىلى ارتىندا اسىل مۇرا، جاۋھار جادىگەرلىكتەر قالدىرعان. سولاردىڭ ءبىرى - پولياك حالقىنىڭ ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ قايراتكەرى، رەۆوليۋتسيونەر-دەموكرات ادولف يانۋشكەۆيچ.

جالپى، كوشپەلىلەر تاريحى، ولاردىڭ ىشىندە قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن سالت-ءداستۇرى ەلىمىزگە جەر اۋدارىلىپ كەلگەن شەتەلدىك زيالىلاردىڭ دا تاڭدانىسىن ارتتىرىپ، قولدارىنا قالام الدىرعان. ولار دا ءوز كەزەگىندە قازاق دەيتىن ۇلتتىڭ عاجايىپ قىرلارى مەن تەرەڭ سىرلارىن زەيىن قويا زەرتتەپ، جۇرگەن جەرلەرىندە قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ وتىرعان. سول ارقىلى ارتىندا اسىل مۇرا، جاۋھار جادىگەرلىكتەر قالدىرعان. سولاردىڭ ءبىرى - پولياك حالقىنىڭ ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ قايراتكەرى، رەۆوليۋتسيونەر-دەموكرات ادولف يانۋشكەۆيچ.

قازاق حالقىنىڭ سالت-ءداستۇرى مەن ادەت-عۇرپى جايىندا تامسانا جازعان ادولف يانۋشكەۆيچتىڭ اكەسى دە ايگىلى پولياك قولباسشىسى تادەۋش كوستيۋشكونىڭ اسكەري قۇراماسىنىڭ ساپىندا ءوز ەلىنىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن سوعىسقان ادام. اكەنىڭ وسى قاسيەتى كەيىن ۇلىنا دا دارىدى. ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا جۇرگەندە-اق ءارتۇرلى جاسىرىن ۇيىمدارعا مۇشە بولىپ، رەۆوليۋتسيالىق قوزعالىستارعا بەلسەنە قاتىسقان وتانسۇيگىش وعلان 1830 جىلى قولىنا قارۋ الىپ، رەسەي پاتشالىعىنىڭ اسكەرىنە قارسى سوعىستى. سونداي ۇرىستاردىڭ بىرىندە ول جارالانىپ قولعا ءتۇسىپ، باسقا تۇتقىندارمەن بىرگە سىبىرگە جەر اۋدارىلدى. بەس جىلدان سوڭ سول كەزدەگى يشيم وڭىرىندەگى جەر اۋدارىلعان پولياكتار كولونياسىندا تۇراقتاپ، 1846 جىلدىڭ مامىرىندا ونىڭ قازاق دالاسىنا ساياحاتى باستالدى. ول ساياحاتتىڭ نەگىزگى ماقساتى - ورتا ءجۇز قازاقتارىنىڭ مالى مەن جان باسىنا ساناق جۇرگىزۋ بولاتىن. سول ساناق ساياحاتى كەزىندە جازىلعان كۇندەلىكتەر مەن حاتتار جەكە كىتاپ بولىپ (پولياك تىلىندە) شىققاننان سوڭ قازاق وقىرماندارىنىڭ قولىنا تەك ءبىر عاسىردان استام ۋاقىت وتكەننەن كەيىن عانا ءتيدى.
نازارلارىڭىزعا «قازاق دالاسىنا ساپاردىڭ كۇندەلىكتەرى مەن حاتتارى» اتتى كىتابىنىڭ وسى جاتجۇرتتىق اۆتوردىڭ ومبىدان اياكوزگە قاراي شىققان جولساپارىندا جيىرما مەن وتىزدىڭ اراسىندا زاعيپ اقىن - جازىقپەن كەزدەسكەنى جايلى جازعاندارىنان شاعىن ءۇزىندى اۋدارماسىن (ورىس تىلىنەن) ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.

25 تامىز

...بۇل بولىستا زاعيپ سۋىرىپسالما اقىن قىز بار ەكەنىن مەن بۇرىنىراقتا ەستىگەم. اۋەلى ءبىز ونىمەن تانىسۋعا بولا ما ەكەن دەپ سۇراپ كوردىك. سۇلتان مىرزا سوزگە كەلمەستەن ول قىزدى دەرەۋ الدىرتتى. ونىڭ ەسىمى جازىق ەكەن. تۋمىسىنان سوقىر بولىپ قالعان اقىن قىز ءوز جاسىنان ەگدەلەۋ كورىنگەنىمەن، جۇرت ونى جيىرمادا دەپ ەسەپتەيدى، ال شىندىعىندا 29-دا بولسا كەرەك. ازداپ شەشەك تيگەنى بولماسا، بەت الپەتى تارتىمدى، شىرايلى. وزىنە قىمىز قۇيدىرىپ الدى دا، ول بىلايشا جىرلاي جونەلدى: «بيۋلەكتىڭ (پولكوۆنيك) شاقىرۋى بويىنشا ول باسقارىپ وتىرعان زاماندى قۋانىشپەن جىرلاۋعا كەلدىم. ال ءبىز ءۇشىن ءدال وسىنداي قولايلى بولماعان اسەسسوردى ءۇش مارتە قارعايمىن. بىلگەنىمدى عانا جىرلايمىن. ول ءۇشىن عافۋ ەتىڭىزدەر. ويتكەنى، ومىرگە قاراڭعى بولىپ كەلگەن 20 جىل ىشىندە مەنىڭ باقىتسىزدىعىم ەشبىر جەڭىلمەگەندىكتەن باسقالار سەكىلدى جىرلاي المايمىن. ەگەر قۇدايدىڭ وسى قارعىسىنا ۇشىراماسام باسقالاردان كەم بولماس تا ەدىم...».
ءبىز ونىڭ رۋى الاتاۋ تاۋلارىن ۋاقىتشا مەكەندەگەنى ايتىلاتىن «الاتاۋ دەنسۋدى» جىرلاپ بەرۋىن سۇرادىق. مىنە، ول قالاي جىرلادى:
«ءبىز بۇل جەردى ەجەلدەن مەكەندەپ كەلىپ ەدىك. بۇل جەر دۇنيەدەگى ەڭ جاقسى جەر، سەبەبى وسى قارقارالى وڭىرىندەگىدەي اۋا، سۋ، جايىلىمدىق، جىلقى مەن سيىر تابىندارى، قوي مەن جىبەك ءجۇندى كەركەيلەر (ەشكى), مۇنداي قىمىز ەش جەردە جوق.
ءبىز ەشكىمگە تاۋەلدى بولماي، ءوز بيلە­رى­مىز­دىڭ باسشىلىعىمەن بوستاندىقتا، تىنىش عۇمىر كەشىپ جاتتىق. بىراق، ءبىزدى سۇلتاندار قا­ناي باستادى، مىنا قاسقىرلار الىم-سا­لىقتى بارعان سايىن ارتتىرىپ، ءبىزدى ءتى­رىدەي جەدى...شوڭ ولاردىڭ قاراپايىم حا­لىقتى قاناۋىنا مۇمكىندىك بەرمەدى، ءتىپتى ولاردى باياناۋىل جەرىنەن قۋىپ جىبەرۋگە دە ارەكەتتەندى. بىراق شوڭ ءولىپ قالدى، ال سۇلتاندار ءبىزدى توناۋ ارقىلى باعىندىرۋ ءۇشىن ورىستارمەن مامىلەلەسىپ، سولاردىڭ التىنىنىڭ جارقىلىنا كوزدەرى قاراۋىتىپ، كىناسىز بىزدەردى ساتىپ جىبەردى.
ورىستار قارقارالى تاۋلارىنىڭ ارا­سىن­دا وزدەرىنە قالا سالدى، ءوز قورعاندارى ءۇشىن قۇنارلى جەرلەرىمىزدىڭ ءبارىن تارتىپ الدى، ءبىزدى ءوز ىرقىندا ۇستاۋ ءۇشىن ولارعا اياۋ­شىلىعى جوق ادامدارىن ورنالاستىردى. ءبىزدىڭ تۇيەلەرىمىز قۇرىلىسقا قاجەتتى قاراعاي دىڭگەكتەرىن سۇيرەتۋگە كەرەك بولدى. سالىق سالۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ جىلقىلارىمىز بەن سيىر، قويلارىمىزدى سانادى. اتتىڭ قىل قۇيرىعىن كورسە بولدى سول ۇيدە جىلقى بار دەپ ەسەپتەدى، بىرەۋدىڭ ۇستىنەن جالبا-جۇلبا تەرى كيىمىن كورسە ونىڭ «جاسىرعان قويىم جوق!» دەگەنىنە سەنبەدى. ال تويىمدىعى جوق پايداكۇنەم جامانتاي ءبىزدى قورعاعاننىڭ ورنىنا قايتا قاناۋشىلارعا كومەكتەستى...
وسىنداي قىسىمشىلىققا شىداي الماعان بىزدەر ءوزىمىزدىڭ اتامەكەن جەرىمىزدە تۇراقتاي المادىق. بىرتىندەپ-بىرتىندەپ ودان الشاقتاپ، كوز جاسىنا تولعان جولمەنەن اۋاسى تۇماندى، تاۋلارى بيىك تە قيا جارتاستى بولعاندىقتان ادامدار مەن جىلقىلار ودان شىڭىراۋعا قۇلاپ جاتسا دا قۋعىن-سۇرگىننىڭ قايعىلى ەلىنە، تۋرا الاتاۋدىڭ وزىنە تارتتىق. سۋى دا جىن سوققان، ەگەر شاعىپ السا ادامدى تۇيەشە باقىرتاتىن ءبۇيىسى بار، قىمىزى دا ناشار، جەم-ءشوبى دە جامان جانە ەڭ باستىسى - جىرتقىش كورشى سادىر-ماتاي كۇندە ىعىر قىلدى.
ءبىز سول جاقتا تۇرساق تا ۇنەمى ءوزىمىزدىڭ قارقارالى جەرىن ساعىنىپ، كوكىرەگىمىز قارس ايرىلا كۇرسىنىپ جۇردىك. جەرگە دەگەن ساعىنىش ءبىزدى وعان قايتا ورالۋعا ءماجبۇر ەتتى، نەگە دەسەڭىز ونىڭ اۋاسىنداي اۋا، سۋىنداي سۋ، ونداي جايىلىمدىق ەش جەردە جوق» جانە سول سياقتىلار...».
ءبىزدىڭ اقىن قىزىمىز باتىل-باتىل سويلەيدى. قويعان سۇراق- تارىمىزعا اقىلمەن، انتەك جىميىسپەن جاۋاپ بەرىپ وتىردى! ونى سۋىرىپ سالىپ ولەڭ ايتۋعا كىم ۇيرەتتى دەگەن ساۋالىمىزعا ول بىلاي دەدى: «قۇداي مەنى جارىلقامادى، بىراق ول ماعان رۋح بەردى; مەن كەمتار بولعاندىقتان ول مەنى مۇسىركەيدى، رۋح بەرەدى; مەن سودان شابىت الىپ، ولەڭ ايتامىن». ءتىپتى سۇلتاننىڭ ءوزى ورازاسىن بۇزىپ، ۇسىنىلعان كەسەگە قول تيگىزە الماي وتىرسا دا، ول بىزبەن بىرگە ءشاي ءىشتى، سەبەبى باقىتسىز بولعاندىقتان ونىڭ قولىن ەشكىم قاقپادى. ءشايدان كەيىن تاعى جىرلادى:
«مەن تاعدىرىنا وكپەلى، ونىڭ تالكەگىنە ۇشىراعان ءبىر عارىپ جانمىن. ۇلى تۇلعانىڭ الدىنا كەلسەم دە ونىڭ جارىق بەينەسىن كورە المايمىن. بيۋلەكە، مەن سەنىڭ جارىق ءجۇزىڭدى كورۋگە قاۋقارسىزبىن! سەبەبى قۇداي ماعان جانار بەرمەدى; بىراق مەندە جادى مەن سەزىم بار. سەنى ۇلى، اقىلدى، ادال، مەيىرىمدى، جارلى-جاقىبايلار مەن قۋدالاعاندارعا قول ۇشىن بەرەتىن قامقورشى دەگەن حالىق ءۇنىن ەستيمىن. جانىڭا قورعانباي جاقىندايمىن، سيا ساۋىتقا مالعان قالامداي سەنىڭ كيىز ۇيىڭە كەدەرگىسىز كىرەمىن دە جانىڭا جايعاسامىن، ويتكەنى سەنىڭ ورىستارعا قاراعاندا تەڭدەسىڭ جوق. سەن ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ مالى مەن جانىن ساناۋعا كەلدىڭ. سەن كەلدىڭ، ال قارتتار مەن ايەلدەر جانە بالالار ءبارى سەنى قۇشاق جايا قارسى الدى...».
ءبىزدىڭ «كەنەسارى جايىندا جىرلاپ بەرمەيسىز بە؟» دەگەن ساۋالىمىزعا جازىق ول تۋرالى ءالى ءبىر اۋىز دا ولەڭ قۇراستىرماعانىن ايتتى. بىراق، وتىرىك ايتتى-اۋ دەيمىن، سەبەبى، قازاق ستارشىندارى وعان ولەڭىن بايقاپ-بايقاپ ايتۋدى، اسىرەسە ورىستارعا قاتىستى تۇسىندا ساق بولۋىن اقىرىن ەسكەرتىپ وتىرادى. جامانتاي جايلى ايتقان ولەڭ شۋماقتارىن ءبىز قاعازعا تۇسىرە باستاپ ەدىك، ولار سەسكەنىپ-سەزىكتەنىپ قالعانداي بولدى. ءتىپتى اقىن قىزدى جەكە شاقىرتىپ الىپ، وعان بىردەڭە دەپ جاتتى.
ءبىزدىڭ قوناقجايلىلىعىمىزعا ريزا ءارى سىي-سياپاتقا يە بولعان ول قوشتاسار ساتتە تاعى دا ءوز جانىنان سۋىرىپ سالىپ ولەڭ ايتتى. ءبىز عارىپ جاننىڭ سونشاما ۇلكەن تالانتىنا تاعى دا تاڭ قالىپ، تاعزىم ەتتىك. ونىڭ سۋىرىپ سالىپ ايتقان بارلىق جىرلارى سونداي ۇيقاستى. انا ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەنى كورىنىپ تۇر. ال داۋىسىنان تەك ايەل زاتىنا عانا ءتان كەرەمەت سەزىمتالدىق اڭعارىلادى. مەن ونى ەرەكشە ءبىر تولعانىسپەن تىڭدادىم. ايگىلى قۇدايانانىڭ ءانىن تىڭداسام دا ءدال سونداي تولقۋدى باستان كەشپەس ەدىم...
قازاق ءتىلىن ناشار بىلەتىندىگىمە اشۋىم كەلدى، ال ءبىزدىڭ ءتىلماشتاردىڭ پوەتيكالىق اسقاق تا ادەمى جىرلاردى اۋدارۋعا شاماسى جوق ەدى. ولارعا ءتىپتى جازىقتىڭ جىرلارى شاتىسقان، تۇسىنىكسىز كورىندى. الايدا، ەشقاشان ءىلىم-ءبىلىمدى پارىق ەتپەگەن جانداردان نە كۇتۋگە بولادى! بىراق، ولار زاعيپ اقىننىڭ ءوز ويلارىن وتە كۇشتى وي-سەزىممەن جەتكىزگەنىن، اسىرەسە ۇيقاستارىنىڭ قامشىنىڭ ورىمىندەي ءورىلىپ كەلگەنىن ءسوزسىز مويىنداعان ەدى...
يانۋشكەۆيچ سول ساپارىندا قازاقتىڭ ورىنباي، جاناق، تۇبەك سياقتى وت ءتىلدى، وراق اۋىزدى اقىندارىن، تاتتىمبەت سىندى كۇي اتاسىن، ءدۇيىم ەلدى اۋزىنا قاراتىپ، اقىل-پاراساتىمەن ءجون سىلتەپ وتىرعان اۋزى دۋالى بيلەر مەن سۇلتانداردى كوزىمەن كورىپ، كوڭىلى سۇيسىنگەن شەتەلدىك ساناقكەردىڭ جازىق جونىندە دە وسىنداي اسەرلى جولدار جازۋى بەكەر ەمەس، ارينە.
يانۋشكەۆيچ جازبالارىنان ءبىزدىڭ اۋەلگى بىلگەنىمىز - جازىق اقىننىڭ شۇبارتاۋ ءوڭىرىن جايلاعان تولەڭگىتتەر رۋىنان ەكەندىگى عانا بولدى. ودان باسقا دەرەكتى ءوز باسىم بۇرىن-سوڭدى كەزدەستىرگەن ەمەس ەدىم. راسىندا، سوندا ونىڭ كىم بولعانى؟ ودان قالعان ءۇرىم-بۇتاق بار ما؟ يانۋشكەۆيچ كۇندەلىكتەرىن قايتالاپ وقىعاندا دا وسى ساۋال كوكەيدە تۇرعان.
...ءسويتىپ جۇرگەندە وعان قايتارىلار جاۋاپتىڭ ءبىر نۇسقاسىنا «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ 1993 جىلعى 5 ناۋرىزداعى سانىن پاراقتاپ وتىرىپ تاپ بولدىم. وندا «تانىم» ايدارىمەن اياكوزدىك قالامگەر اعامىز عابيت زۇلقاروۆتىڭ «اقىن جازىق كىم؟» اتتى ماتەريالى جاريالانىپتى. ول كىسى سەمەي مەملەكەتتىك مۇراعاتىنىڭ اياگوز فيليالىندا اعا عىلىمي قىزمەتكەر بولىپ ىستەپ جۇرگەن كەزىندە (بۇدان ەداۋىر ۋاقىت بۇرىن) يانۋشكەۆيچ كىتابىنا جۇگىنە وتىرىپ، سول شۇبارتاۋ اتىرابىنا ءبىراز زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپتى. كونە ءسوزدىڭ كوبەسىن سوگەتىن اۋىل قارتتارىمەن اڭگىمەلەسكەن. سولاردىڭ ءبىرى - سول كەزدەگى شۇبارتاۋ اۋدانىنا قاراستى «كوكتال» كەڭشارىنىڭ تۇرعىنى، بايبوسىنوۆ ىبىرايحان اقساقالدىڭ ايتقاندارى مىنانداي:
«تولەڭگىت ىشىندەگى سارى دەپ اتالاتىن مەڭاياقتا جازىق اتتى قىز بولعانىن وزىمنەن ۇلكەن قاريالاردان ەستيتىنمىن. سوقىر بولعان دەيدى. ال ونىڭ قايدا جەرلەنگەنىن ايتا المايمىن. تەگىندە مەڭاياق بالالارى شەتىنەن پىسىق، ەل ءسوزىن ۇستاعان، ەل باسقارۋ ىسىمەن كوپ اينالىسقاندار بولسا كەرەك. سونىڭ ءبىرى - مەڭاياقتىڭ تۋعان ءىنىسى - ءازىمباي بيجانۇلى. ول ءبىرتالاي جىل بولىس بولعان دەسەدى. ءازىمباي كەزىندە ابايمەن دە ءسوز سايىسىنا تۇسكەن دەپ اكەلەرىمىز ايتىپ وتىرۋشى ەدى...
ءازىمبايدى كوپشىلىك ايتۋلى اقىن بولعان دەيدى. ونىڭ «سارىارقا» اتتى داستان جازعانىن وسى اۋداننىڭ ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى سوۆحوز تۇرعىنى، بۇرىنعى مۇعالىم ءتۇسىپ ماقاتاەۆ جىر ەتىپ، اركەز ايتىپ وتىرادى. مەڭاياقتىڭ جازىق اتتى قىزى بولعانىن نەمەسە بولماعانىن سول ءتۇسىپ انىق ءبىلۋى مۇمكىن».
ودان ءارى قاراي عاباڭ ءدال وسىنداي اڭگىمەنى 85 جاستاعى اجىبەك اينابەكوۆتەن، 81 جاستاعى اۋباكىر بورانباەۆتان، 99 جاستاعى باياحمەتباي امانباەۆتاردان دا جازىپ العانىن ايتادى. ال مەڭاياق اۋلەتىن جاقسى بىلەدى دەگەن ءتۇسىپ اقساقالدىڭ ول تۋرالى ءوز قولىمەن جازىپ كەتكەن ەستەلىگى عابيت اعانىڭ جەكە مۇراعاتىندا ساقتاۋلى كورىنەدى. ونىڭ مەڭاياق پەن جازىققا قاتىستى جەرلەرى مىنانداي:
«تولەڭگىتتىڭ ءبىر بالاسى - ومىرزاق. ونىڭ ون ۇلى بولسا كەرەك. سول ون بالانىڭ ءبىرى - سارى دەپ اتالعان. سارىدان بەگىمبەت تۋعان. بەگىمبەتتەن - بيجان مەن مەڭاياق تۋعان. ال، مەڭاياقتان - ءالپي، وسپانقۇل، بەرەباي جانە جازىق اتتى جالعىز قىز تۋعان. جازىققا سەگىز جاسىندا اۋليە (شەشەكتىڭ ءبىر ءتۇرى بولسا كەرەك...- ج.ي.) شىعىپ، كوزى زاعيپ بولعان.
مەڭاياقتىڭ زيراتى بەسبۇلاقتا. ۇلكەن زيراتقا بەس ادام جەرلەنگەن. ولار: مەڭاياقتىڭ ءوزى، بالاسى وسپانقۇل جانە جازىق. وسپانقۇلدىڭ ەكى بالاسى دا وسى زيرات ىشىنە قويىلعان...»
اتالعان ماقالادان ءبىز اڭعارعان تاعى ءبىر دەرەك - «سوۆەتسكي پيساتەل» باسپاسىنىڭ لەنينگرادتاعى بولىمشەسى (سول كەزدەگى) 1978 جىلى XY-XIX عاسىرلارداعى قازاق اقىن-جىراۋلارىنىڭ ءبىر تومدىق انتولوگياسىن باسىپ شىعارعان ەكەن. مىنە، سول باسىلىمعا جازىق اقىن ومىرىنەن دە قىسقاشا مالىمەت بەرىلىپ، «ەتوت كراي، گدە گنەزدا ۆيۋت ورلى»، «ادولفۋ يانۋشكەۆيچۋ» دەگەن ەكى ولەڭى ورىسشاعا اۋدارىلىپ باسىلىپتى. ال ونىڭ ءومىربايانى جونىندە: «دجازىك روديلاس ۆ 1826 گودۋ، ۆ نىنەشنەم چۋبارتاۋسكوم رايونە سەميپالاتينسكوي وبلاستي. ۋمەرلا ۆ 1863 گودۋ ۆ ۆوزراستە تريدتساتي سەمي لەت»،- دەپ قىسقاشا عانا جازىلعان.
مىنە، حالقىمىزدان شىققان، بىراق ەسىمى كوپ ۋاقىت بەيمالىم بوپ كەلگەن اقىن قىزداردىڭ ءبىرى - جازىق تۋرالى تام-تۇم دەرەك وسىنداي. بۇل تالانتتى تاعدىردىڭ ءالى دە بولسا جەتە زەرتتەلمەي جاتقان جاقتارى دا بار ەكەندىگى داۋ تۋدىرماسا كەرەك. ول - ادەبيەت زەرتتەۋشى عالىمدار ەنشىسىندە. ال ءبىزدىڭ ماقسات - ءوز بىلگەنىمىز بەن كوڭىلگە تۇيگەنىمىزدى وزگە قانداستارىمىزعا جەتكىزۋ عانا...

جۇماعازى يگىسىن

وسكەمەن قالاسى

"تۇركىستان" گازەتى