پارلامەتتەگى «جاڭا قازاقستاندىق» دەپۋتاتتار سارسەنبىنىڭ ساتىندە «كونستيتۋتسيالىق سوت نۇرسۇلتان نازارباەۆتى «ەلباسى» مارتەبەسىنەن ايىردى»، دەپ شۇيىنشىلەدى. كۇنى كەشە سەنات توراعاسى ماۋلەن اشىمباەۆ تا تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ كەۋدەسىنە ۇلكەن قىزى جوعارى پالاتانىڭ ءتورايىمى بولىپ تۇرعاندا ءوز قولىمەن تاققان «قۇرمەتتى سەناتور» سالاۋاتىنىڭ دا كۇشى جويىلعانىن جەتكىزدى.

مۇنىڭ ءبارى بۇدان جارتى جىل بۇرىن اتا زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ تۋرالى وتكەن رەفەرەندۋمنىڭ زاڭدىق شەشىمدەرىن ناقتى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا قابىلدانىپ جاتقانى بەلگىلى. بۇگىن دەپۋتاتتار پارلامەنتتە «تۇڭعىش پرەزيدەنت - ەلباسى» زاڭىنىڭ رەسمي كۇشى جويىلعانىن ناقتى راسىمدەدى. ءسويتىپ، ءبىر تالاي جىلدان بەرى «شال، كەت!» دەپ جۇرگەن قوعام بەلسەندىلەرىنىڭ تىلەگى ورىندالعانداي بولدى.

بۇگىندە قوعام تالقىسىنا ءتۇسىپ وتىرعان «تۇڭعىش پرەزيدەنت - ەلباسى» زاڭىنىڭ 2000 جىلى قابىلدانىپ، ارتىنان بيلىك ىشىندە ساياسي پىكىر الاۋىزدىعىنا تۇرتكى بولىپ، نازارباەۆ جاقتاستارىنىڭ ديكتاتۋرا مەن دەموكراتيانى جاقتاۋشى بولىپ، ەكى ۇيەككە بولىنۋىنە الىپ كەلگەنىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس.

2001 جىلى بيزنەس پەن بيلىكتە ىقپالى بار «جاس تۇركىلەر» «قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى» پارتياسىن قۇرسا، مارقۇم التىنبەك سارسەنباەۆ نازارباەۆقا «تاريحتا قازاقتىڭ حانى قازاقتىڭ بايىنان داۋلەتتى بولماعانىن، ابىلاي حاننىڭ ساناۋلى عانا ءىرى قاراسى بولعانىن» تىكە ايتتى. زامانبەك نۇرقادىلوۆ نازارباەۆتان كەڭەس كەزىنەن قالعان تەحنيكا، جىلجىمايتىن مۇلىك پەن قارجىنىڭ ەسەبىن سۇرادى. وكىنىشكە وراي، ول قارسىلىقتار ساياساتكەرلەردىڭ قۋدالانۋىمەن، ولىمىمەن اياقتالدى.

نازارباەۆسىزدانۋ ءۇردىسىنىڭ باستالۋىنا قاسىرەتتى قاڭتار وقيعاسى مۇرىندىق بولعانى ايداي اقيقات. دەسە دە بىلىكتى زاڭگەرلەر قۋانۋعا ءالى ەرتە دەيدى. ولاردىڭ ۋاجىنشە «ءالاۋلايىم بىتسە، حالاۋلايىم بار» دەگەندەي اتا زاڭداعى نازارباەۆ پەن ونىڭ وتباسىنا قاتىستى جەكەباپ الىنىپ تاستالعانىمەن، ول ەندى قازاقستاننىڭ «پرەزيدەنت تۋرالى» زاڭىمەن قورعالادى. ول زاڭنىڭ 36-بابىندا ەلدىڭ ەكس باسشىسى پرەزيدەنت كەزىندەگى ىستەرى ءۇشىن جاۋاپ بەرمەيتىنى، تەك مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاساسا عانا جاۋاپقا تارتىلاتىنى جازىلعان ەكەن. سونداي-اق، ەكس-پرەزيدەنت بۇرىنعىداي مەملەكەت ەسەبىنەن يگىلىكتەنە بەرمەك. ءومىر بويى جالاقى الماق. پارلامەنتتىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىنا، سالتاناتتى شارالارعا قاتىسۋ مۇمكىندىگى قاز-قالپىندا ساقتالماق. كورىپ وتىرعانىمىزداي قازاق ەلىن 30 جىلدان استام بيلەپ-توستەگەن نازارباەۆتىڭ اتا زاڭدى ءار بەس جىل، ءار ون جىل سايىن وزگەرتۋدەگى ماقساتى قاراقان باسىنىڭ قامى بولىپ شىقتى. وسىنىڭ وزىنەن-اق نازارباەۆ ءداۋىرى اياقتالدى دەۋگە ءالى ەرتە ەكەنىن اڭعارامىز.

نازارباەۆتىڭ جەكە باسىنا قاراتىلعان زاڭداردىڭ عانا ەمەس، ساياسي قۇرىلىم، پارلامەنت، سايلاۋ تۋرالى زاڭداردىڭ دا ونىڭ جەكە باسىنىڭ قالاۋىمەن جازىلعانى شىندىق. ۋكراينانىڭ پتۋ-ىن ءبىتىرىپ، تەمىرتاۋدا بولات قورىتىپ، سوتسياليستىك ەڭبەكتىڭ قايناعان قازانىندا شىنىققان نازارباەۆ زامان وزگەرىسىنە ساي، كوممۋنيستىك پارتيا بەلەتىن قوقىسقا لاقتىردىم دەگەنىمەن، كوممۋنيستىك پارتياعا بەرگىسىز «نۇر وتان» پارتياسىن قۇردى. قىزىل كوسەمدەر سياقتى كادرلاردى جەكە ۇستانىمىنا، دارا پوزيتسياسىنا قاراپ ەمەس، وزىنە، پارتياسىنا ادالدىعىنا قاراپ ىرىكتەدى. ونىڭ ۇددەسىنەن ءبىرىنشى بولىپ بۇرىنعى كوممۋنيستەر مەن كومسومولداردىڭ شىققانى بەلگىلى. ولار دەموكراتيا تونىن جامىلىپ، زايىرلى مەملەكەت قۇرعان كەيىپ تانىتتى. وسى فاكتلەردى ەسكەرسەك ساياساتكەر دوس كوشىم اعامىزدىڭ ءبىر كەزدە بەس جىل «نۇر وتاننىڭ» باس حاتشىسى بولعان قازىرگى يدەولوگتىڭ «جاڭا قازاقستان» قۇرۋعا اتوي سالاتىنىنا كۇمان كەلتىرۋىنىڭ تەگىننەن-تەگىن ەمەس ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz