بيىل مامىر ايىنىڭ سوڭعى جارتىسىندا جاپونيانىڭ حروسيماسىندا ۇلكەن جەتىلىك ەلدەرى باسشىلارىنىڭ كەزەكتى باسقوسۋى وتەتىنى بەلگىلى. جينالىستىڭ بيىلعى ۇيىمداستىرۋشىسى جاپون بيلىگىنىڭ ادامزات تاريحىندا تۇڭعىش رەت يادرولىق بومبا جارىلعان زارداپتى ولكەسىن بەكەر تاڭداماعانى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. سوعىستا ويسىراي جەڭىلگەن پۋتين اتوم قارۋىن قولداناتىنىن ايتىپ الەمدى شوشىتسا، ونىڭ قولداۋشىسى سولتۇستىك كورەيا دا اتوم سىناعىن جيىلەتتى، يزرايل بارلاۋ ورگاندارىنىڭ مالىمەتىنشە يران دا ماقساتىنا جەتۋگە جاقىنداپ قالدى.

الەمنىڭ ماڭداي الدى دامىعان جەتى ەلىنىڭ جەتەكشىلەرى الدا بولاتىن كەزەكتى كەڭەسىندە الەمدى الاڭداتقان ديكتاتور ەلدەردىڭ يادرولىق قارۋ باسەكەسى، ۋكراينا سوعىسىنان تۋىنداعان دۇنيەجۇزىلىك ەنەرگيا مەن استىق داعدارىسى، الەمدى جايلاعان ىندەتتى اۋىزدىقتاۋ قاتارلى تولعاقتى ماسەلەلەردى تالقىلاماق.

وتكەن اپتادا جاپونيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى فۋميو كيسيدا ۇيىمداستىرۋشى ەل سالاۋاتىمەن گەرمانيادان باسقا، بەس ەلدە ساپاردا بولىپ قايتتى. وزگە ارىپتەستەرىمەن اسكەري ىنتىماقتاستىقتى قۇشەيتەتىنىن جەتكىزدى. ناقتى ارەكەتىمەن دالەلدەدى. اتاپ ايتقاندا بۇدان 100 جىل بۇرىن قولعا الىنىپ، اياقسىز قالعان انگليامەن اسكەري وداقتاستىقتى قايتا راسىمدەدى. كەلىسىم بويىنشا اعىلشىن اسكەرى جاپون ارالدارىنا ىرگە تەپپەك. اسكەري جاتتىعۋلار مەن توتەنشە جاعدايلارعا ات سالىسىپ قانا قويماي، سوعىس بولا قالسا كۇش بىرىكتىرمەك. سونداي-اق ەكى ەل يتاليامەن بىرلەسىپ، ساندىق تەحنولوگيادان پايدالانىپ، ەڭ وزىق سوعىس ۇشاقتارىن جاسايتىن بولىپ كەلىستى. جاپون ءۋازىرى ساپارىنىڭ سوڭعى نۇكتەسى امەريكادا پرەزيدەنت بايدەنمەن كەزدەسكەننەن كەيىن بىرلەسكەن مالىمدەمە جاسادى. اق ءۇي مەن اقش كونگرەسى دە جاپونيانىڭ وتكەن جەلتوقسان ايىندا قابىلداعان «مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ستراتەگياسىن» ءبىر اۋىزدان قولدايتىنىن مالىمدەدى.

فۋميو كيسيدا تىلشىلەرمەن كەزدەسۋىندە: «شىعىس ازيا كەلەسى ۋكراينا بولۋى مۇمكىن» دەدى. وعان دالەل رەتىندە سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق سىناقتى جيىلەتكەنىن، قىتايدىڭ وڭتۇستىك پەن شىعىس تەڭىز ايدىندارىندا اسكەري قيمىلدى كۇشەيتكەنىن، رەسەيمەن بىرلەسىپ الەمدىك ءتارتىپتى بۇزىپ وتىرعانىن ايتتى.

جاپونيا پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ كەزەكتى ساپارىنىڭ الدىندا اقش-تىڭ CSIS ستراتەگيالىق زەرتتەۋ ورتالىعى قاڭتاردىڭ 9-كۇنى قىتايدىڭ 2026- جىلى تايۋانعا سوعىس اشۋى مۇمكىن ەكەنىن، سوعىس بولا قالعان جاعدايدا قاي تاراپتىڭ جەڭەتىنىنە بولجامدارىن جاريالادى. قىتاي تايۋاندى الۋ ءۇشىن اقش، جاپونيا، تايۋان ءۇش تاراپتىڭ اسكەري كۇشىمەن بەتپە-بەت كەلمەك. امەريكا اسكەري بازالارىنىڭ جاپونياعا ورنالاسقانى بەلگىلى. «تايۋاننىڭ قاۋىپسىزدىگى – ءبىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىمىز» دەگەن ءسوزدى جاپونيانىڭ نەگىزگى زاڭداعى قاۋىپسىزدىك ستراتەگياسىن قايتا قاراۋدى ۇسىنعان، كىسى قولىنان قازا تاپقان ءابي شينزونىڭ ايتقانى جۇرتقا ايان.

امەريكا تەڭىز سوعىسى ينيستيتۋتىنىڭ جوعارى دارەجەلى زەرتتەۋشىسى Matthew Cancian, امەريكا تەڭىز ارمياسى تىڭشىلىق ءبولىمىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى بولعان David A. Deptulaلاردان قۇرالعان اسكەري مامانداردىڭ مەجەسىنشە 24 ءتۇرلى ستسەناريمەن ءوتۋى ىقتيمال سوعىس بولا قالعان جاعدايدا، العاشقى ءۇش اپتادا اقش 3200 اسكەرىنەن، ەكى اۆيانوسەتسىنەن، 20 عا جۋىق سوعىس كوروبلىنەن، قىتاي جاق 10000 ساربازىنان، 138 كوروبلىنەن، 155 سوعىس ۇشاعىنان، تايۋان تاراپ 35وو سولداتىنان ايىرىلىپ، تەڭىز كۇشى اسكەري تەحنيكاسى دەرلىك سۋعا شوكپەك. جاپونيانىڭ دا 100 جويعىش ۇشاعى، 26 سوعىس كوروبلى، ەل اۋماعىنداعى اقش-تىڭ اسكەري بازالارى دا جەرمەن جەكسەن بولماق.

وڭتۇستىك كورەيا تاراپ تا جاپونيا باس ءۋازىرىنىڭ ۇستانىمىن قۇپتاعانداي جاقىندا ەل اۋماعىنا اقش-تىڭ يادرولىق قارۋدان قورعانۋ جۇيەسىن ورناتپاۋ جونىندەگى قىتايعا بەرگەن ۋادەسىن قايتا قارايتىنىن، كەرەك بولسا جارتى جىلدا يادرولىق وق تۇمسىقتار جاساپ شىعاراتىنىن مالىمدەدى.

ەكى ەلدىڭ قاتاڭ مالىمدەمەلەرىنە جاۋاپ رەتىندە، قىتاي بيلىگى ەكى ەل ازاماتتارىنا ۆيزا بەرۋدەن باس تارتتى. قىتايدا پاندەميانىڭ ۇشىعۋىنا بايلانىستى جاپونيا مەن كورەيا العاشقى بولىپ قىتاي تۋريستەرىن اۋەجايدا پتر تەست تاپسىرۋعا مىندەتتەگەن ەدى. قىتاي سىرتقى ىستەر ءباسپاسوز حاتشىسى مۇنى «قىتايلىقتاردى كەمسىتۋ» دەپ باعالادى. شىعىس ازيانىڭ دامىعان ءۇش ەلىنىڭ اراسىنداعى اسكەري باقتالاستىق كۇن وتكەن سايىن سورپا بىتىنە شىعىپ كەلە جاتقانى، ىندەتكە بايلانىستى ارازدىق ماسەلەنىڭ بەر جاعى ەكەنى انىق.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz