- كەرەيلەردىڭ حريستيان ءدىنىن ۇستاندى دەۋىنە بۇگىنگى كۇنى ەشقانداي بەلگى جوق. كەرىسىنشە، كەرەي-مۇڭعىل بولىپ «تاڭىرشىلدىكتە» بولعانىمىزعا مىسال وتە كوپ. اسىرەسە، كەرەيلەردە. مۇڭعىلداردا ءتاڭىر اتاۋىمەن بايلانىستى ءسوز جەتەرلىك. كەرەيلەر ءتاڭردىڭ ورىنىنا اللانى، اللانىڭ ورنىنا ءتاڭىردى اتاي بەرەدى. كەرەي مەملەكەتىنىڭ دىندەر ورتالىعى، ساۋدا ورتالىعى (توعىز جولدىڭ تورابى - ازيا-ەۋورپا كوپىرى) بولعانى جايىندا بولجامدار كوپ. جۇرت كوپ ايتاتىن دەرەك ماركو پولونىكى عانا. ەندەشە، وسى تاريحقا باسقاشا قىرىنان قاراۋدىڭ جولىن قاراستىرساق بولماي ما؟ ءسىز ورىس پەن قىتاي عالىمدارىنىڭ جازبالارىنا قانشالىقتى باس يەسىز؟

-  ماركو پولو، پوتانين، پلانو كارپينيدىڭ ەڭبەكتەرىندە كەرەيلەر مەن نايمانداردى نەوسترياندار دەپ كورسەتكەن. نەوستريان دەگەن - حريستيان ءدىنىنىڭ سيريا ارقىلى كەلگەن ءبىر اعىمى.

1022 جىلى كەرەيدىڭ ۋاڭ حانى قاردى بۇرقاقتا اداسىپ ءجۇرىپ، ءابىل پادجا دەگەن حريستيان ءدىنىنىڭ وكىلىمەن كەزدەسەدى. ءسويتىپ، ولار ۋاڭ حاندى قۇتقارىپ قالادى. وسىدان كەيىن ۋاڭ حان «مەن سەندەردىڭ دىندەرىڭدى قابىلدايمىن» دەپ، سول دىنگە كىرگەن دەگەن دەرەك اريستوۆتىڭ كىتابىندا جازۋلى تۇر.

ال مەنىڭ ءوزىم ويىم، نايمان، كەرەيدىڭ جالپى حالقى نەوستريان ءدىنىن قابىلداعان جوق. بۇل ءدىندى ولاردىڭ اقسۇيەكتەرى عانا قابىلدادى. جالپى حالىقتىڭ نانىم-سەنىمى، ءدىنى تاڭىرشىلدىك بولدى.

- كەرەيلەردىڭ حريستيان ءدىنىن ۇستاندى دەۋىنە بۇگىنگى كۇنى ەشقانداي بەلگى جوق. كەرىسىنشە، كەرەي-مۇڭعىل بولىپ «تاڭىرشىلدىكتە» بولعانىمىزعا مىسال وتە كوپ. اسىرەسە، كەرەيلەردە. مۇڭعىلداردا ءتاڭىر اتاۋىمەن بايلانىستى ءسوز جەتەرلىك. كەرەيلەر ءتاڭردىڭ ورىنىنا اللانى، اللانىڭ ورنىنا ءتاڭىردى اتاي بەرەدى. كەرەي مەملەكەتىنىڭ دىندەر ورتالىعى، ساۋدا ورتالىعى (توعىز جولدىڭ تورابى - ازيا-ەۋورپا كوپىرى) بولعانى جايىندا بولجامدار كوپ. جۇرت كوپ ايتاتىن دەرەك ماركو پولونىكى عانا. ەندەشە، وسى تاريحقا باسقاشا قىرىنان قاراۋدىڭ جولىن قاراستىرساق بولماي ما؟ ءسىز ورىس پەن قىتاي عالىمدارىنىڭ جازبالارىنا قانشالىقتى باس يەسىز؟

-  ماركو پولو، پوتانين، پلانو كارپينيدىڭ ەڭبەكتەرىندە كەرەيلەر مەن نايمانداردى نەوسترياندار دەپ كورسەتكەن. نەوستريان دەگەن - حريستيان ءدىنىنىڭ سيريا ارقىلى كەلگەن ءبىر اعىمى.

1022 جىلى كەرەيدىڭ ۋاڭ حانى قاردى بۇرقاقتا اداسىپ ءجۇرىپ، ءابىل پادجا دەگەن حريستيان ءدىنىنىڭ وكىلىمەن كەزدەسەدى. ءسويتىپ، ولار ۋاڭ حاندى قۇتقارىپ قالادى. وسىدان كەيىن ۋاڭ حان «مەن سەندەردىڭ دىندەرىڭدى قابىلدايمىن» دەپ، سول دىنگە كىرگەن دەگەن دەرەك اريستوۆتىڭ كىتابىندا جازۋلى تۇر.

ال مەنىڭ ءوزىم ويىم، نايمان، كەرەيدىڭ جالپى حالقى نەوستريان ءدىنىن قابىلداعان جوق. بۇل ءدىندى ولاردىڭ اقسۇيەكتەرى عانا قابىلدادى. جالپى حالىقتىڭ نانىم-سەنىمى، ءدىنى تاڭىرشىلدىك بولدى.

تاريحقا جان-جاقتى قاراعان دۇرىس. ارابتىڭ يبن حالدۋنى، ورىستىڭ بارتولد، گۋميلەۆى، قىتايدىڭ سيما سيانى قاي-قايسىسى جازسا دا، قايسىسىندا شىندىق بار، ءبىز سونى قابىلداپ الامىز. مىسالى، عۇنداردىڭ تۇركى تەگى تۋرالى ەڭ العاشقى شىندىقتى سيما سيان جازدى. مۇنداي تاريحي دەرەكتەردىڭ ءبارىن ءبىز قولدانامىز.

كوپ بولماسا دا، قازاقتا دا جازىلىپ قالعان تاريحي دەرەكتەر دە بار. ءبىز مۇنى دا رەتىنە قاراي اينالىمعا كىرىكتىرىپ كەلەمىز.

- موڭعولياداعى قازاق مەكتەپتەرىنىڭ جابىلۋ قاۋپىندە ەكەنىنەن قانشالىقتى حابارىڭىز بار؟

- تۋرا جابىلعالى جاتىر دەپ ەستىگەن جوقپىن. بىراق، قازاقستانعا كوش باستالماي تۇرعان كەزەڭمەن سالىستىرعاندا، وزگەرىستەر بار ەكەنىنەن حاباردارمىن. ءبىر مىسال: قوبدا ايماعىنىڭ قوبدا سۇمىنىنداعى قازاق ورتا مەكتەبىندە ءبىر كەزدە 900 بالا وقىعان بولسا، قازىر 200 وقۋشى عانا قالعان. بايان-ولگي ايماعىندا دا مۇڭعۇل تىلىندەگى ساباقتار كوبەيىپ جاتقانىنان قۇلاعدارمىن. مۇنىڭ ءبارى سول مەملەكەتتىڭ ساياساتى. بىراق مەن قازاق رەتىندە، سول جەردە تۋىپ-وسكەن ازامات بولعاندىقتان ونداعى قازاقتىڭ ءوز تىلىندە ءبىلىم الىپ، ءوزىن-ءوزى بيلەپ تۇرعانىن قالايمىن، تىلەيمىن. دەگەنمەن، مۇڭعۇل ۇكىمەتىنىڭ ساياساتىنا مۇندا وتىرعان جالعىز شال - مەن نە ىستەي الامىن؟!

- زاكە، ءسىز پايدالانعان ادەبيەتتەر تىزىمىنە قاراپ وتىرىپ تۇركىنىڭ ءتۇپ جاۋلارىنىڭ 200-300 جىل ىشىندە قاعازعا تۇسىرگەن، بۇرمالانعان دۇنيەلەرىنىڭ كوپتىگىن بايقايمىز. وزىڭىزدە سول كەڭەستىك كەزەڭنىڭ شەكپەنىنەن شىقتىڭىز. ءوز ويىڭىزدان، ءوز ۇيىڭىزدەن، ءوز «ۋنيۆەرسيتەتتەرىڭىزدەن» وڭاشا وتىرىپ، شەكسىز قيال  جەتەگىنە بەرىلىپ، بابالار اماناتىن قايتا ەسكە الىپ، وزگەگە جانە وزىڭىزگە "اتتەگەن-اي" ايتاتىن ءساتىڭىز بار ما؟

- جازعاندارىمنىڭ ءبارى التىن دەۋدەن اۋلاقپىن. كىتاپ شىعارعان سوڭ، ءبىراز ۋاقت وتكەن سوڭ قاراپ وتىرىپ، اتتەڭ-اي، مىن جەرىن بىلاي ەتسەم بولعانداي ەكەن، مىنا ءبىر دەرەكتى قوسپاعان ەكەنمىن-اۋ دەيتىن كەزدەر بولادى. ماسەلەن، «جىلاعان جىلدار شەجىرەسى» دەگەن كىتابىمنىڭ اتتەگەن-اي دەيتىن جەرلەرى بار.  ال، سوڭعى جىلدارى شىققان ەڭبەكتەرىم دە قامتىلماي قالدى-اۋ دەيتىن تۇستار از. قولىمدا بار دەرەكتەردىڭ ءبارىن دە كادەگە جاراتۋعا تىرىستىم.

جازعان ەڭبەكتەرىمنىڭ باعاسىن وقۋشى بەرەدى. ءوز جازعان دۇنيەلەرىمدى ەشقاشان كەرەمەت دەپ ويلامايمىن. ەگەر مەن ولاي ويلاسام، قاتەلەسكەن بولار ەدىم.

- ايتپاقشى، 70 جاستىق تويىڭىزدىڭ دابىرالى وتكەنىنەن حابارسىزبىز.

- مەنىڭ جەتپىسكە تولعانىمدا بىلەتىن ادام جازىپ وتىر عوي. قازىر 73-كە كەلدىم. جەتپىسكە تولعاندا ءدۇبىرلى توي جاساعان جوقپىن. بالا-شاعام ءار جەردە وقۋدا بولدى. امبەسى، ءبىر وقىپ، بىرگە وسكەن ادامدار بۇل جەردە جوق. ەكى كىتاپ شىعاردىم جانە قازىرگى قىزمەت ورنىمداعى ارىپتەستەرىمنىڭ ورتاسىندا، بىرنەشە تاريحشىلارمەن بىرگە بەلگىلەپ ءوتتىم. بىراق، مەنىڭ جەتپىسكە جاسقا كەلگەنىمە بايلانىستى ەشقانداي ماقالا، ماقتاۋ جازىلعان جوق. ەشكىمگە جازدىرمادىم. ءوزىم دە جازبادىم.

-  ءسىز وتانىڭىزعا كوپ دۇنيە بەردىڭىز. وتانىڭىز سىزگە نە بەردى؟

-  وتانىمنان ءبىر نارسە الايىن دەپ كەلگەن جان ەمەسپىن. شامام كەلگەنشە قازاقتىڭ تاريحىن جازۋمەن ءجۇرمىن. وتان، ەل ءۇشىن ايتاتىن پىكىرلەرىمدى اشىق ايتىپ ءجۇرمىن. بۇل مەنىڭ ەل الدىنداعى مىندەتىم.

قايتالاپ ايتامىن، وتاننان ءبىر نارسە الۋ ءۇشىن كەلگەنىم جوق. دەسە دە، وسىدان ەكى اي بۇرىن پرەزيدەنتتىڭ «قۇرمەت گراموتاسىن» جىبەرىپتى. وعان دا راحمەت!

-  شىندىق ءۇشىن شىرىلداپ شىعىپ تاياق جەگەن كەزىڭىز بار ما؟

-  تالايدى ەستىدىك قوي. ەلگە كەلگەن سوڭ ەمەس، مۇڭعۇلياداعى دەموكراتيالىق قوزعالىستىڭ باسىندا جۇرگەن كەزدە تالاي قيىنشىلىقتى باستان وتكەردىك.

ءسوز دەگەن يدەولوگياعا بايلانىستى نارسە. ماسەلەن، مەن دەموكراتيالىق جاستار جاعىندا بولدىم. ال، قارسى تاراپتا مەنىڭ بۇرىنعى پارتيالاستارىم - كوممۋنيستەر تۇردى. سولاردان تالاي ءسوز ەستىدىم، گازەتكە دە جازدى. ولاردا زامانىنا قاراي ءوز يدەولوگيالارىنا ادال بولدى. مەن بولسام، دەموكراتيالىق يدەولوگياعا ادال بولدىم.

ال، وتانىما كەلگەننەن بەرى ەشبىر ادام بەتىمە كەلىپ، سەن دەپ كورگەن ەمەس. شۇكىر.

- تۇركياداعى قازاقتار موڭعولداعى قازاقتاردىڭ وسىلاي كوشكەنىندە تۇركىنىڭ تابانى تيگەن جەردەن نە سۋ شىقتى دەپ تاڭدانىسقانىن بىلەمىز. ءبىز ول كەزدە جاس ەدىك. ءسىز ۋنيۆەرسيتەتكە كەلىپ لەكتسيا وقىعاندا، موڭعولى بار قازاعى بار - تايلى-تۇياعى قالماي ۇيىپ تىڭدايتىن. سول كەزدە ءسىز قازاقتارعا «اتا جۇرتقا قايتىڭدار»  دەپتى دەگەندى ەستىدىك. جاس بولعان سوڭ شەكارانىڭ ار جاعىنا شىعىپ كورۋ ءبىز ءۇشىن قىزىق بولدى. مۇندا كەلىپ تە وقىدىق، ءبىلىم الدىق. بىراق، قازىرگى قالىپتاسىپ وتىرعان جاعداي، ءتىلىمىزدىڭ قادىرسىزدىگى، شەنەۋنىكتەردىڭ ەكىبەتكەيلىگى، ەل ءۇشىن، حالىق ءۇشىن ەمەس، ءوزىنىڭ باس پايداسىن ويلايتىن پاسىقتىعى ءبارى-ءبارىن ويلاساڭ، قازاقستاننان بەزىپ كەتكىڭ كەلەدى. ۇساقتالىپ، ءدۇبارا بولىپ بارا جاتقاندايمىز.  نە دەيسىز بۇعان؟

-  سۇراق بەرۋشى ادام بالكىم، ءبىر جەردە قيىنشىلىق كورىپ، ءوز ورنىن تابا الماي جۇرگەن ازامات بولۋى مۇمكىن. نەمەسە وتە پاتريوت ادام. ەلىنەن ءوزى كۇتكەندەي ءىس كورمەي، كوڭىلى قالىپ جۇرسە كەرەك. ادام تارىققاندا، كوڭىلى بولماعاندا سونداي ويعا بەرىلەدى عوي.

جاسىراتىنى جوق، مۇڭعۇليادا جۇرگەندە بايان-ولگيگە، قوبدا ايماعىنا بارعان ۋاقىتتاردا قازاقتار مەنەن سۇرايتىن: ەل قوزعالىپ جاتىر. قايتەمىز؟ كوشەمىز بە، جوق پا؟ - دەپ. ولارعا شامالارىڭ كەلسە، كوشكەندەرىڭ ءجون. كەلەشەك قازاقستاندا دەپ ايتقانىم راس. سونداي ءبىر ساپارلاردىڭ بىرىندە مەن بايان-ولگي ايماعىنىڭ دەلۇن سۇمىندا بولدىم. سوندا ماعان پارتيانىڭ ءبىر ادامى: «جۇرت قازاقستانعا كوشىپ جاتىر. ول جاققا بارعاندا ەلدىڭ جاعدايى كەلىسپەسە، وعان كىم جاۋاپتى بولادى؟»، - دەپ سۇرادى. مەن وعان: «بۇل كوشتىڭ بولاشاعى قالاي بولاتىنىن ەشكىمدە كەسىپ ايتا المايدى. ەگەر قازاقستانعا بارعان ادامداردىڭ ءومىرى جاقسارىپ كەتىپ جاتسا، «كوشتى باستاعان مەن ەدىم» دەيتىندەر كوپتەپ شىعادى. كەرىسىنشە، جاعداي قيىنداپ كەتەر بولسا، كوشكە يە تابىلماي قالۋى مۇمكىن. بىراق مەن ءوز سوزىمە يە بولامىن»، - دەپ جاۋاپ بەرگەنىم ەسىمدە.

قازاقستانعا كەلگەن سوڭ، قيىنشىلىققا مويىماي، ءوز مەملەكەتى مەن تۋعان ۇلتىنىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى ءۇشىن ءوزىنىڭ ازاماتتىق بورىشى مەن مىندەتىن جەتە سەزىنىپ، ابىرويمەن اتقارۋ كەرەك.

-  زاقا، ءسىزدىڭ شىڭعىس حاننىڭ شىققان تەگى تۋرالى پىكىرىڭىزدى بىلەمىز. مۇحتار ماعاۋيننىڭ وسى تاراپتاعى ۋاجدەرىمەن تولىق تانىسسىز با؟ بۇل تۇرعىدا نە دەيسىز؟

- مۇحتار ماعاۋيننىڭ ۋاجدەرىمەن تانىسپىن.  «شىڭعىس حان» رومانىن وقىدىم. ول كىسى باسىندا شىڭعىس حاندى قازاق دەپ باستاعان، كەيىنگى كەزدە قازاق دەمەي مۇڭعۇلدار مەن قازاقتاردىڭ ارعى تەگىندەگى تۇركى بىرلىگى مەن تۇركىلىك تەگى تۋرالى ايتىپ ءجۇر ەكەن.

شىڭعىس حان تۋىلاردان  500-600 جىل بۇرىنعى مۇڭعۇلدار مەن تۇركىلەردىڭ اراسىندا قاتىناس بولعانى تاريحتا بار.

مەن مۇحتار ماعاۋيندى باعالايمىن. ءبىلىمدى كىسى. مىقتى جازۋشى.

- بۇگىنگى وپپوزيتسيا قانشالىقتى دەموكرات، قانشالقتى حالىقشىل دەپ ويلايسىز؟ وپپوزيتسيانىڭ السىزدىگىنىڭ سەبەپتەرىن ايتىپ بەرە الاسىز با؟

- قازىرگى جاعدايدا مەن بيلىكتىڭ كەيبىر كونتسەپتسياسى، رەسمي پىكىرلەرى، قولعا الىپ جاتقان ىستەرىمەن كەلىسە بەرمەيمىن. بىراق بۇل مەن وپپوزيتسيانى قولدايدى دەگەن ءسوز ەمەس. وتانىما كەلگەننەن بەرى مەن ەشقانداي ساياسي پارتيانىڭ مۇشەسى بولعان ەمەسپىن.

ال، وپپوزيتسيانى جۇرتپەن بىرگە سىرتتاي باقىلاپ وتىرامىن.ارينە، ۇكىمەتكە قارسى پىكىر ايتاتىن، حالىقتى ارتىنان ەرتەتىن وپپوزيتسيا مەملەكەتكە قاجەت. بىراق، قازاقستان وپپوزيتسيانىڭ مىقتى بولماي تۇرعان ءبىر سەبەبى، باسشىلارى جوعارىدان كەلەدى. ولار بۇرىن شەندى-شەكپەندى بولعان ادامدار. ال، مۇڭعۇليانىڭ وپپوزيتسياسى تومەننەن، حالىقتىڭ تەرەڭ ورتاسىنان شىققان. حالىقتىڭ ىشىنەن، ەلدىڭ ءسوزىن سويلەپ، بۇقارانىڭ مۇددەسىن قورعاپ شىققان وپپوزيتسيا وتە كۇشتى بولادى ەكەن. ونى مەن مۇڭعۇليانىڭ تاجىربيەسىنەن كوردىم. بىزدە بولسا، بيلىكتە بولعان ازاماتتار وپپوزيتسياعا كەلەدى دە اۆتوريتەتىمەن پارتيا قۇرماقشى بولادى، الايدا حالىقتى سوڭىنان ەرتە الماي جاتىر. سەبەبى، حالىق جوعارىدان كەلگەن ادامدارعا سەنبەيدى. سوندىقتان وپپوزيتسيا حالىقتىڭ ءوز ورتاسىنان شىعۋى كەرەك.

قازىرگى وپپوزيتسيانىڭ ايتىپ جۇرگەندەرىن سىرتتاي قولدايمىن. بىراق، ايتقاندارىنان ءىس جۇزىندە ناتيجە شىققانىن كورگەن ەمەسپىن.

-  جاڭاوزەن قاندى وقيعاسىنا قانداي باعا بەرەسىز؟ مۇحتار ءابليازوۆتى جاپپاي ۇرى، قىلمىسكەر اۋەلى جاڭاوزەن تراگەدياسىنا كىنالى ەتتى. ءسىز قۋعىنداعى ساياساتكەر تۋرالى قانداي پىكىردەسىز؟

-  قۋعىنداعى ساياساتكەر تۋرالى پىكىر ءبىلدىرۋ ءۇشىن مەن ونى زەرتتەۋىم كەرەك قوي. ال، مەن ونى زەرتتەگەن جوقپىن. ونىڭ ىسىمەن تانىس ەمەسپىن. سوندىقتان ءابليازوۆ تۋرالى ەشنارسە ايتا المايمىن.

جاڭاوزەن وقيعاسى بولا قالعان كەزدە قاسىم امانجولوۆتىڭ حابارىندا مەن ءوز پىكىرىمدى ايتقانمىن. جاڭاوزەندەگى مۇنايشىلار جەتى-سەگىز اي كۇنگە قاقتالىپ جاتقان كەزدە سولارعا كومەكتەسىپ،  بۇل وقيعانىڭ الدىن الۋعا بولار ەدى. ۇكىمەت ولاردى ەلەمەدى، ءمان بەرمەدى. مۇنايشىلار اشىندى. اشىنىس جارىلىسقا الىپ كەلدى. ءبىزدىڭ ەلدە بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسى الشاق. ەكەۋىن ءبىر-بىرىمەن جالعاپ تۇرعان دانەكەر جوق.  وسى ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى كوپىر - كوپشىلىك ۇيىمدار مەن كاسىپوداقتار بولۋى كەرەك. بىراق، قازاقستاندا ەشقانداي كاسىپوداقتى كورىپ وتىرعانىم جوق. سوتسياليزم مەن كاپيتاليزم ۋاقىتىنداعى كاسىپوداقتار - ەكەۋى ەكى بولەك دۇنيە.  سوتسياليزم كەزىندەگى كاسىپوداقتار پارتيانىڭ قول استىندا بولدى. ال،  بۇگىنگى كاسىپوداقتار بيلىك پەن حالىق اراسىنداعى دانەكەر جانە ۇكىمەتتىڭ سەرىكتەسى بولۋى شارت. ۇكىمەت كاسىپوداقتاردىڭ جۇمىسىنا ارالاسىپ، جوعارىدان تاپسىرما بەرمەۋى ءتيىس. ال، كاسىپوداق باسشىسىن كاسىپوداق مۇشەلەرى ءوز ورتالارىنان سايلاپ الۋى كەرەك. بىزدە جۋىقتا عانا كاسىپوداقتىڭ باسشىسىن جوعارىدان تاعايىندادى. تاعايىندالعان باسشى قالاي جۇمىس ىستەي الادى؟ ول ءوز مىندەتىن اتقارا المايدى. جاڭاوزەن وقيعاسىندا كەتكەن ەڭ ۇلكەن قاتەلىك - قازاقستانداعى كاسىپوداقتار جۇمىس ىستەمەدى.

ال، ءوز حالقىنا قارسى وق اتۋدى تاريح پەن بولاشاق ەشقاشان اقتامايدى. بۇل - ەشقانداي اقتاۋعا جاتپايتىن ءىس. سوندىقتان جاڭاوزەندەگىدەي وقيعا قايتالانباسا ەكەن دەپ تىلەيمىن. حالىقتىڭ وي-ارمانىن، مۇددەسىن قورعايتىن مەحانيزمدەر جۇمىس ىستەۋى كەرەك. ماسەلەن، قازىر ايەلدەردىڭ زەينەتكە شىعۋ جاسىن 63-كە اپارامىز دەپ جاتىر. مۇنداي نارسە دۇنيەدە جوق. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ايەلدەرى كوپ بالالى، كوبىسىنىڭ جۇمىسى جوق. قازاق ايەلدەرىن ەۋروپا ايەلدەرىمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. ونىڭ ۇستىنە قازاق ايەلىنىڭ ورتا جاسى ەۋروپا، جاپون، قىتايدان تومەن. مۇنداي جاعدايدا كاسىپوداقتار نە ءبىتىرىپ وتىر؟ پارلامەنتكە زاڭ كىرىپ جاتىر. ول زاڭنىڭ جوباسىن وسى كاسىپوداقتار توقتاۋى كەرەك.

(جالعاسى بار)

Abai.kz