قىتايدىڭ قازىرگى ادەبيەتى قاي دەڭگەيدە؟
باسى: نەمىس جازۋشىسى: «قىتايدىڭ قازىرگى ادەبيەتى - قوقىس...»
جالعاسى: «قىتاي جازۋشىلارى شەتىنەن اراقكەش، جالقاۋ...»
جالعاسى: «قىتايلىق جازۋشىلار كوپ جازعان سايىن ناشار جازادى»
16
ۆاڭ سياوبو
«سول كۇنى مەن ءومىرىمنىڭ التىن عاسىرىندا جيىرما ءبىر جاستا ەدىم». وسى سويلەمدى وقىعاندا جۇرەگىم ەلجىرەپ كەتكەنى ءالى ەسىمدە. ۆاڭ سياوبو – نەگىزگى ادەبيەت الەمىندە سۋىق، ال حالىق اراسىندا ىستىق تيپتىك جازۋشى. وتكەن ايدا سينحۋا كىتاپ دۇكەنىنە بارعانىمدا، ءبىر قابىرعا تولىعىمەن ۆاڭ سياوبونىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ انتولوگياسى ەكەن. ونىڭ وقىرماندارى از ەمەس، بىراق، ادەبيەت الەمىندە ونىڭ ەسىمى وتە از اتالدى. بىرەۋلەر ول تۋرالى جاقسى ءسوز ايتپايدى، نە دەسە ول دەسىن، ءبىز ونىڭ شىعارماسىنا قارايمىز، ونىڭ جازۋشىلىعى شىنىندا دا مىقتى.
ۆاڭ سياوبو 40 جاسىندا قايتىس بولدى سودان كەيىن عانا تانىمال بولدى. ونىڭ اتاقتى شىعارماسى «ۋاقىت تريلوگياسىن»: «التىن عاسىر»، «كۇمىس عاسىر»، «قولا عاسىرى» (شىن مانىندە ول ولگەننەن كەيىن جيناقتالىپ، جارىق كوردى). «قارا تەمىر عاسىرى» تاعى بار. مۇنىڭ ءبارى رومان جيناقتارى. «التىن عاسىر» بۇگىنگى كۇن تۋرالى، «كۇمىس عاسىر» بولاشاق تۋرالى، «قولا ءداۋىرى» وتكەن تاريح تۋرالى. شىعارمالارى بىرىنەن ءبىرى كۇشتى. ونىڭ ەسسەلەرى دە وتە قىزىقتى، سونىڭ ىشىندە «كوپ ساندى ادامدار ءۇنسىز» جانە «ماۆەريك شوشقا» ەسسە جيناقتارى تاماشا.
سونىمەن قاتار، ۆاڭ سياوبونىڭ ايەلى لي ينحە وتە تانىمال ادام. ول ۆاڭ سياوبو مەن لي ينحە اراسىنداعى «سەنى ءسۇيۋ ءومىردى سۇيۋمەن تەڭ» دەپ اتالاتىن عاشىقتىق حاتىن باسپادان شىعاردى، وقۋعا تۇرارلىق.
17
شي تيەشەڭ
ول ومىرىندە «مەن جانە جەر» دەپ جازدى ەمەس پە... مەن قاتتى سۇيىنەتىن جازۋشى. شي تيەشەڭنىڭ ءومىر مەن قاسىرەت تۋرالى ويلارى: «مەنىمەن باسقالار اراسىنداعى قاشىقتىق جارىق جىلدارىمەن ولشەنەدى»، - دەگەن.
شي تيەشەڭدى وقىعاننان كەيىن، مەنىڭ قاراپايىم ومىرىمدەگى ازاپ مۇلدە اۋىرتپالىق ەمەس ەكەنىن سەزىندىم... ول قايتىس بولعاننان كەيىن جيناقتالىپ، جارىق كورگەن «كۇندىز حريستان، تۇندە بۋددا» دەپ اتالاتىن انتولوگياسىن ەرەكشە ۇناتتىم. وقىعان ادام تەبىرەنبەي قويمايدى. «تاعدىر – قىل ىشەكتەي» رومانى كەرەمەت تۋىندى – سوقىرلار ءۇش ىشەكتى شەرتەر كوتەرىپ، قيال-عاجايىپ تاۋلار اراسىندا ءجۇرىپ، كۇن كورۋى سۋرەتتەلگەن. ولاردىڭ پايىمداۋىنشا، سوقىردىڭ ويىنشا جىپتەردىڭ بەلگىلى ءبىر سانىن ۇزگەندە، ونىڭ كورۋ قابىلەتىن قالپىنا كەلتىرەتىن رەتسەپت تابۋعا بولادى. بىراق رەتسەپت دەگەندەرى اق قاعاز بولىپ شىعادى. ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسىپ كەلە جاتقان بۇل اق قاعاز قاشاندا دۇنيەدە قاڭعىپ جۇرگەن زاعيپ جاندارعا قولداۋ كورسەتىپ كەلەدى. سوقىر قاريانىڭ ۇستازى 800 ءجىپتى ءۇزىپ، ونىڭ وتىرىك ەكەنىن ءتۇسىنىپ، ءومىرى اياقتالۋعا جاقىن. بىراق ءومىردىڭ ءجىبىن جالعايدى، سول ارقىلى ۇمىتپەن كۇن كەشەدى، ءومىر شات-شادىمان وتەدى، سوندا ولار وتىرىكتىڭ ءمانىن ءتۇسىندى. ءسويتىپ ول وتىرىكتى سوقىرعا تاعى دا شىن دەپ ايتىپ، 1200 تاياق سىندىرعانىن ايتادى. «تاعدىر... جالعان بولسا دا، بار بولۋى كەرەك، ايتپەسە قىل ىشەك ۇزىلەدى، ءومىر بىتەدى».
18
ۆاڭ شۋو
«مەنى ارانداتۋعا كىمنىڭ باتىلى بارادى؟» «مەنىڭ سەنى ارانداتۋعا باتىلىم باردى!» «سوندا ءبىزدى ارانداتۋعا كىم باتىلى بارادى؟!» ونىڭ سوزدەرى وسىلاي. مەن ۆاڭ شۋو تۋرالى نە جازارىمدى بىلمەي ۇزاق ۋاقىت ويلادىم. ەلدىڭ پىكىرى ەكىگە جارىلادى، ونىڭ شىعارمالارى تۇككە تۇرعىسىز، بوس، كوڭىلسىز. ال كەيبىرەۋلەر ونى سول داۋىردەگى جاستاردىڭ پسيحيكالىق جاي-كۇيى تۋرالى جازعان، ونىڭ الەۋمەتتىك ءمانى زور دەپ ەسەپتەيدى. ونىڭ شىعارمالارى جامان ەمەس، ول قىتايدىڭ «عاسىر توعىسىنداعى» جازۋشىسى. كەيبىرەۋلەر «ۆاڭ شۋونىڭ اتاسى سەليندجەر» دەپ مىسقىلداپ ايتادى، قالاي بولعاندا دا ۆاڭ شۋونىڭ روماندارىن وقىپ وتىرىپ، ىشەك-سىلەڭىز قاتىپ كۇلەسىز. ونىڭ شىعارمالارىنا قىتاي وقىرماندارى ۇيرەنبەگەن، سونداي-اق ونى نەگىزگى ادەبيەت ورتا ءازىل-وسپاق پەن دەكونسترۋكتسياعا تولى دەپ ءالى جاقسى قابىلداماعان. ۆاڭ شۋو ءوز شىعارمالارىندا ۇنەمى ءوزىن مازاق ەتەدى، بىراق ول ءوز-وزىنە كۇلەتىندەردى جامانداۋعا شىداي المايدى. گاو سياوسوڭنىڭ ايتۋىنشا، ول Weibo-دا سەلفي جاريالاي باستاعاننان بەرى وعان ۇرىسقاندار از بولمادى. ۆاڭ شۋو ءوزىنىڭ كەيىنگى كەزدە وزگەرىسكە ۇشىراعانىن ايتا كەتكەن ءجون. «مەنىڭ حيتوزىم» اتتى شىعارماسىن وقىڭىز وقيعاسى وتە قىزىقتى.
19
فەن دجيتساي
ونىڭ بويى 1,90. قىتايدىڭ بەلگىلى جازۋشىلارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇزىن تۇراسى وسى كىسى. تيانتسزيندىك جازۋشى، ورتا مەكتەپتە «تياوشان گۋن» دەگەن ءبىر ساباقتى وقىدىق ەمەس پە، سول وسى جازۋشىنىڭ اڭگىمەسى بولاتىن. ونىڭ اتاقتى كىتابى – «ءجۇز ادامنىڭ ون جىلى» وندا اۆتور سول ءبىر الاساپىران ون جىلدىقتاعى ءجۇز قاراپايىم ادامنىڭ باسىنان وتكەن وقيعانى ايتۋشىنىڭ ءتول ءسوزىن تۇگەل جازىپ الىپ، كۇيبەڭ تىرلىكتى تاماشا باياندايدى.
مەن بۇل كىتاپتى ءۇش رەت تولىق وقىپ شىقتىم. مادەني توڭكەرىستىڭ ناعىز ون جىلدىعىن ءتۇسىندىم، اسىرەسە سول داۋىردەن الىس ءبىزدىڭ ۇرپاق ءۇشىن بۇل ەڭ جاقسى كىتاپ. كىتاپ جاقىندا باسپادان شىقتى، قازىر ساتىپ الۋعا بولادى. وعان قوسا، ونىڭ «الەمدەگى ءبىر ءتۇرلى ادامدار» (جالعاسى بار) اتتى وتە قىزىقتى كىتابىن ۇسىنامىن، وندا كوپتەگەن حالىقتىق وعاش ادامدار تۋرالى ايتىلادى جانە جازۋ ءستيلى وتە ەرەكشە.
20
لۋ ياو
«قاراپايىم دۇنيە» مەن «ءومىر» كوپ ادامنىڭ ءومىرىن وزگەرتتى دەسەك ارتىق بولماس. ءبىرىنشىسى جاقىندا تەلەحيكاياعا يكەمدەلىپ، حالىققا قايتا ۇسىنىلدى. سوڭعىسى قىسقا بولعانىمەن، قۇرىلىمى مەن يدەيالىق مازمۇنى جاعىنان باسقا جازۋشىلاردان وزىق.
ۋنيۆەرگە ءتۇسۋ ەمتيحانىنان سۇرىنگەن ءبىر وقۋشى، قارا جۇمىسقا جەگىلەدى، ونىڭ قولىنا سول كەزدە كەزدەيسوق لۋ ياودىڭ «قاراپايىم دۇنيەسى» تۇسەدى، ونى وقىپ، قايتادان ەمتيحان تاپسىرىپ باعى جانادى. وسى ستۋدەنتتىڭ سوزىنەن ادەبيەتتىڭ ادامدارعا شىنىمەن اسەر ەتەتىنىنە سەنە باستادىم. تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جايت «قاراپايىم دۇنيە» وقيعاسى ادامداردىڭ جۇرەگىن ەلجىرەتەدى، كوپتەگەن ادامدار روماننان وزدەرىن تاپتى. بۇل رومان تۋرالى كەيبىرەۋلەر – ونىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىگى ناشار دەپ سىنايدى. كوپشىلىككە ۇناعان روماننىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىگى نەگە كەرەك؟
جالعاسى بار...
نۇرحالىق ابدىراقىن
Abai.kz
