(1899-1902 جىلدار ارالىعىنا زەرتتەمە)

«نە پايدا بار – مىڭ نادان،
سىرتىن ەستىپ تاڭدانسىن.
ونان-داعى ءبىر ەستى،
ىشتەگى سىرىن اڭعارسىن».
اباي.

ابايدىڭ شىعىسى تاقىرىبىن جالعاستىرام. بۇل جولى ۇلى ۇستازدىڭ حاكىمدىك بيىگى بولعان 1899-1902 جىلدار ارالىعىن ءسوز ەتپەكپىن. تاۋ بيىگىنە شىقساڭىز تومەندەگى دۇنيە الاقانعا سالعانداي كورىنبەكشى. مىنە، رۋحاني بيىكتىك تە سول تاۋ باسى سياقتى دۇنيەنىڭ كورىنگەن سىرىن عانا ەمەس، كورىنبەگەن سىرىن دا كورىپ-بىلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن، تومەندەگى ءسوزىمىز ابايدىڭ سوڭعى ءتورت جىلدىق شىعارماشىلىق جولى جانە  وسى كەزەڭگى ەڭبەكتەرى مەن حاكىمدىك قاسيەتتەرى جايىندا.

حاكىم دەگەن كىم؟ ونىڭ قاسيەتتەرى قايسى؟ «قۇداي تاباراكانىڭ زاتىنا پەندەسىنىڭ اقىلى جەتپەسە، ءدال سونداي عاشىقپىن دەمەك تە ورىنسىز، – دەيدى اباي. – ...ولاي بولعاندا حيكمەت قۇداعا پەندە ءوز اقىلى جەتەرلىك شامادا بىلسەم دەگەن ءاربىر ءىستىڭ سەبەبىن ىزدەۋشىلەرگە «حاكىم» ات قويدى». بۇل سوزدەن ۇعىلاتىنى – حاكىم   اقىلىن قارۋ ەتكەن تانىم يەسى. تانىم تۇرلەرى كوپ. عالىم زاتتىق دۇنيە جۇيرىگى بولسا، حاكىم رۋحاني دۇنيە جۇيرىگى. ونىڭ ءبىلىمى قاراپايىم ءبىلىم ەمەس، جۇرەكتەن شىققان ءبىلىم. ەكەۋىنىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي. حاكىمنىڭ تانىمدىق قۇرالى – جۇرەك كوزى (تۇيسىك نەمەسە التىنشى سەزىم دەسەك تە بولادى). وعان قۇدايدى تانۋعا جول اشىلۋى وسىمەن ءوز تۇسىنىگىن تابادى. «ءدال سونداي عاشىقپىن دەمەك تە ورىنسىز» دەۋىمەن اباي جاراتۋشىعا عاشىقتىق دەڭگەيى تانىمعا تاۋەلدى ەكەنىن ەسكەرتىپ وتىر.

ءسويتىپ، حاكىم دەگەنىمىز – كوكىرەك كوزىمەن قۇداي حيكمەتىن ىزەرلەپ، ءاربىر ءىستىڭ ءتۇپ سەبەبىن انىق كورەتىن عۇلاما ادام. ونىڭ ايىرىقشا قاسيەتى – ءبىلىمدى تۇيسىك ارقىلى الۋىندا (يسلامدا بۇل قۇبىلىستى «يلحام» دەيدى).

تەكسەرىستى ابايدىڭ سىرتقى ومىرىنەن باستايىن. قولدا بار ەستەلىكتەر تام-تۇمداپ جەتكىزگەن ماعلۇماتتاردان ويشىلدىڭ «تاسديق» اتتى (قازىرگىشە 38-ءسوز) تراكتاتىنا قالام تەربەگەندە تىنىشتىقتى قاجەتسىنگەنىن (كوبىنە ءتۇن كەزىندە جازۋعا وتىرعان), ەل جۇمىسىن، بيلىك تىزگىنىن جاستارعا ۇستاتىپ، مۇمكىندىگىنشە قوعامنان وقشاۋلانۋعا تىرىسقان جاعدايى اڭعارىلماق. بۇل جايىندا حاكىمنىڭ ءوزى: «ءتىرى جاننان بەزدىرىپ، اپاراسىڭ قاي جاققا؟» دەيدى. ەكىنشى انىق ءجايت، قان قىسىمى (گيپەرتونيا) دەرتى اسقىنا ءتۇستى. ول كۇندە قازاققا بەيمالىم وسى اۋرۋ كەسىرىنەن دەنەسى اۋىر تارتىپ، ءجۇرىس-تۇرىستى، ءتىپتى «اتقا ءمىنۋدى ازايتىپ، شاۋ تارتتى» (تۇراعۇل). 1898-1900 جج. ءۇش ولەڭىنە («اۋرۋ جۇرەك اقىرىن سوعادى جاي»، «جۇرەگىم مەنىڭ قىرىق جاماۋ»، «جۇرەگىم، نەنى سەزەسىڭ؟») دەرتتى جۇرەگىن وزەك ەتەدى، ماسەلەن: «اۋرۋ جۇرەك اقىرىن سوعادى جاي، ءوز دەرتىن تىعىپ ىشكە بىلدىرە الماي» دەيدى. سىرت كوزبەن قاراعاندا، «سوفىلىق قىلىپ، ءدىن باعۋ؟ جوق، ول دا بولمايدى، وعان دا تىنىشتىق كەرەك» دەپ ءوزى ايتقانداي، اقىننىڭ ءومىرى سول باياعىشا ەل ءىشى، قايناعان تىرشىلىك قازانىندا ءوتىپ جاتتى.

بىراق ىشكى دۇنيەسى كوپ وزگەردى، انىق «جۇمباق جانعا» اينالدى. حاكىمدىك بيىگىندە نەنى ويلاپ، بار كۇش-قۋاتىن قانداي ىسكە سارپ ەتتى؟ دەسەڭىز، ونىڭ باستى كۋاگەرى – جاڭاعى «تاسديق» تراكتاتى مەن «اللانىڭ ءوزى دە راس...» ولەڭى. ەندىگى جازارى – تەك قانا ءوز بويىنا سىڭىرگەنى. قانداي كىتاپتان نەنى وقىپ-توقىدى ەكەن دەپ ىزدەستىرۋ بوس اۋرەشىلىك. سول سياقتى كوكىرەگىنە قۇيىلعاندا جازباي تۇرا الماۋ دا – ءاربىر حاكىمنىڭ ەرەك قاسيەتى. ءسويتىپ، جاڭا اتالعان ەكى شىعارما دا حاكىمدىك ەڭبەكتەر (سىرتقى سىمباتقا تالاس كوپ، ال رۋحاني سىر – تەك قانا حاكىمنىڭ سىباعاسى).

وسىناۋ ەكى شىعارماعا شاعىن شولۋ جاسايىق. «تاسديق» – تاڭعاجايىپ تراكتات. اباي: «ەي، جۇرەگىمنىڭ قۋاتى، پەرزەنتلەرىم!» دەپ باستاعانى – بەرىسى مۇسىلمان جۇرتى، ءارىسى كۇللى ادام اتا ناسىلىنە ارناعانىن اڭعارتقانى. پروفەسسور اۋەلبەك قوڭىراتباەۆ: «بۇل ەڭبەككە ءالى ەشبىر قازاقتىڭ ءتىسى باتقان جوق» دەمەكشى، شىعارما وتە كۇردەلى. ونىڭ مازمۇنى قايتسەم جەڭىل دە ۇعىمدى بولماق دەپ ويعا شومعان ابايدى كوزگە ەلەستەتۋ قيىنعا سوقپايدى.

«اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس» ولەڭى، مىنە، وسى جاعدايدا دۇنيەگە كەلگەن. ونى تراكتاتتىڭ قالىڭ ەلى قازاعىنا ارنالعان نۇسقاسى دەۋگە كەرەك. بۇل ەكى شىعارما ءبىرى بىرىنە بايلاۋلى، وسىنى دالەلدەمەكپىن. ونداعى ماقسات – ءۇش سۇيۋگە جاڭاشا تۇسىنىكتەمە بەرۋگە سايادى.

ولەڭنىڭ بەسىنشى شۋماعى، اعا بۋىن جاتقا بىلەتىن ايگىلى جولدار:

ماحابباتپەن جاراتقان ادامزاتتى،

سەن دە ءسۇي ول اللانى جاننان ءتاتتى.

ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ،

جانە حاق جولى وسى دەپ ادىلەتتى.

«قۇداي جوق» دەگىزگەن كەڭەستىك تسەنزۋرا تۇسىندا ءبىرىنشى جولعا ءمان بەرىلگەن ەمەس. قاراپايىم وقىرمان تۇگىل، ابايتانۋشى عالىمدار دا ءاتۇستى قاراپ وتە شىعاتىن. بىردەن-اق ەكىنشى جولعا ەكپىن سالىپ، مىنە، ءبىرىنشى ءسۇيۋ وسى دەسەتىن. ويتكەنى، ولەڭ مەن تراكتات تۋىستىعى ەسكەرىلمەدى. ءسويتىپ، ءبىرىنشى ءسۇيۋ الدىڭعى جولدىڭ استارىندا كومۋلى قالا بەردى.

وعان دالەل – «تاسديق» تراكتاتىنىڭ باستاپقى بولىگى. وندا اباي اۋەلى اللانىڭ سيپاتتارىن تانىتادى، ونان سوڭ: «ادام بالاسىنان ماحشاردا سۇراۋ الاتۇعىن قىلىپ جاراتقاندىعىندا ءھام عادالات ءھام ماحاببات بار» دەپ باستاپ، اللانىڭ ادامعا ماحابباتىنا كولەمدى ورىن بەرەدى. ۇلكەن ورىن العان تانىم ولەڭدە ەلەۋسىز قالعان با؟ جوق، ارينە. ونى جاڭاعى شۋماقتىڭ اۋەلگى جولىمەن قىسقا عانا جەتكىزگەن ء(بىرىنشى ءسۇيۋ اللانىڭ ماحابباتى ەكەنى ءوز-وزىنەن تۇسىنىكتى دۇنيە دەپ ويلاعان سياقتى اباي جارىقتىق).

بىراق، تاعى ايتايىق، جاراتۋشى ماحابباتى ءۇش سۇيۋدەن تىس قالدى. جوقتان بار جاساۋشى تەك جاراتۋشى عانا. ادامزات قانشا كۇشتى بولسا دا، جاندىك، گۇل، جاپىراقتاي ءتىرى نارسەنى جاساۋعا جوق (بىراق ونەرى مەن عىلىمىنا ماستانىپ مەنمەندىككە ۇرىندى، جاراتۋشى جوق دەگەنگە باردى، ءتىل تيگىزدى). ادامدى ءبىر تامشى سۋدان جاراتتىق دەلىنگەن قۇران، ىنجىلدە. جەردە جاتقان جۇمىرتقا، اسپاندا ۇشقان قۇس بولار دەيدى قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتى. اباي اۋەلى اللانىڭ ادام بالاسىن ماحابباتپەن جاراتقانىن ۇقتىرا كەلە: «كىم وزىڭە ماحاببات قىلسا، سەن دە وعان ماحاببات قىلماعىڭ قارىز ەمەس پە؟» دەيدى. ءارى قاراي ادام بالاسىنىڭ راحاتى مەن پايداسى ءۇشىن جاسالعان سان الۋان يگىلىكتەر مەن نىعمەتتەردى اتاپ ايتىپ، وي-پىكىرىن: «...بۇل جاساۋشى ماحابباتپەن ادام بالاسىن سۇيگەندىگى ەمەس پە؟ كىم سەنى سۇيسە، ونى سۇيمەكتىك قارىز ەمەس پە؟» دەپ قورىتادى (اللانىڭ ماحابباتى ءۇش ءسۇيۋدىڭ ءبىرى دەگەنى).

مىنە، وسى كەلتىرىلگەن تەزيس «ماحابباتپەن جاراتقان ادامزاتتى» دەگەن العاشقى جول –  بىرىنشى ءسۇيۋ دەگەنگە ايداي ايعاق. «قۇداي دەگەن – ماحاببات» دەمەكشى، جاراتۋشىنىڭ ماحابباتى ءۇش ءسۇيۋدىڭ ءبىرى دەپ مويىندالۋى كەرەك.

ەندى ەكىنشى سۇيۋگە كەلەر بولساق، ول «سەن دە ءسۇي ول اللانى جاننان ءتاتتى» دەگەن جولدا. ماحاببات – جاراتۋشى مەن ادامنىڭ اراسىن جالعايتىن كوپىر، انا مەن بالانى سياقتى. ماحابباتىن سەزىنبەگەن، تانىماعان ادامنىڭ اللانى جاننان ءتاتتى ءسۇيۋى مۇمكىن ەمەسى دالەل وتىنبەيتىن اقيقات.

ءۇشىنشى ءسۇيۋ – وڭاي شاعىلاتىن جاڭعاق ەمەس. نەگە؟ سەبەبى، سوڭعى ەكى جول («ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ، جانە حاق جولى وسى دەپ ادىلەتتى») تۇگەلدەي ءۇشىنشى سۇيۋدىكى. بىراق ونى ەكىگە ءبولىپ جاڭىلىسقا ۇرىنىپ كەلدىك. اباي «ادىلەتتى ءسۇي» دەگەن دەپ. ادىلەتتى دارالاۋ كۇماندى (ول – ماحاببات، مەيىرىم، ىنساپ، ار-ۇيات قاتارلى كاتەگوريانىڭ ءبىرى). تراكتات مازمۇنىنا زەر سالساق، قۇداي جولى (حاق جولى) – ادىلەتتى جول ەكەندىگى قاداپ ايتىلعان. اباي ادامزاتتى الالاماي، ءبىرىن ارتىق، ءبىرىن كەم كورمەي، ءبارىن ءسۇي، مىنە، اللانىڭ پەندەلەرىنە سالعان ادىلەتتى جولى وسى دەپ وي تاستاعان.

ءسويتىپ، كىلت ءسوز – حاق جولى. ول ءوز الدىنا تۋ تىككەن يدەيا ەمەس، «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي» دەگەن الدىڭعى يدەيانى كۇشەيتە تۇسەتىن ءۋاج، بەكىتە تۇسەتىن تىرەك بولىپ تابىلادى.  كۇشەيتۋ، بەكىتە ءتۇسۋ نە ءۇشىن قاجەت؟ سەبەبى، «باۋىرىم دەپ» ءسۇيۋ ءبىر ءدىن اۋماعىنا عانا جارامدى. ال «حاق جولى وسى» تىركەسى اۋقىمدىراق، ونىڭ اياسىنا بارشا دىندەر كىرەدى. وسىمەن، «ادامزاتتىڭ ءبارىن قايتىپ سۇيمەكپىن؟ نە ءۇشىن؟» دەگەن ساۋال كۇشىن جويادى.

قورىتا ايتقاندا، قوس شىعارمانى قاتار قاراستىرۋ –  «ءۇش ءسۇيۋ» ءىلىمىن جاڭاشا تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.  جاڭاشا تۇسىنىك تسەنزۋرا كەسىرىنەن ورىن العان ولقىدان ارىلۋعا جانە بوگدە تىلدەرگە دۇرىس اۋدارۋعا جول اشادى.

تۇسىنۋگە اۋىر كەلەسى ماسەلە دە بار. ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇيۋ – يدەيا (جول), جارىم ادامنان ادام بولۋ دەڭگەيىنە جەتۋدىڭ يدەياسى (پەندەلىكتەن قۇتىلۋ، جۇرەكتىڭ كوزى اشىلۋ جولى). ال اللانى جاننان ءتاتتى ءسۇيۋ – ادامنان تولىق ادامعا (كامىل مۇسىلمان، حاكىم جانە اۋليە) كوتەرىلۋ جولى. كەمەڭگەر اباي وسىلايشا پەندەلىكتىڭ كامالاتىن ساتى-ساتىلاپ كورسەتكەن دەمەكپىن.

وسى ايتىلعان يمانيگۇل جايلى ءسوزىمىز بىلگەنگە مارجان بولسا كەرەك. بىراق تاقىرىبىمىزدى اشۋعا جەتكىلىكسىز. ەندى ابايدىڭ حاكىمدىگى دەگەن فەنومەن قۇبىلىستىڭ بىرەر اسپەكتىسىنە كوڭىل بولەيىن.

جوعارىدا ايتتىق، حاكىم – ءوز تۇيسىگىمەن ءبىلىپ، ءوز بويىنا سىڭىرگەندى عانا جازادى. دەمەك، اباي ءىلىمى مەن سۋفيزم ءبىر بولا المايدى. تولىق ادام بيىگىنە شىققان حاكىم مەن اۋليە تۋرالى اباي: «عيبرات كوزىمەن قاراعاندا، ەكەۋى دە بىرىنەن ءبىرى كوپ جىراق كەتپەيدى» دەسە، سونىمەن قاتار، وزگەشەلىكتەر دە از ەمەس. ولاردى  ورتاعاسىرلىق «كامىل ادام» (ينساني ءال-كاميل) بەينەسى مەن ابايدىڭ «تولىق ادام» يدەالىن سالىستىرۋ ارقىلى انىقتاپ كورەلىك.

ءبىرىنشىسى، ەكەۋىنىڭ عىلىمعا دەگەن كوزقاراسى وزگەرەك. سۋفيزمدە دۇنيەنى تانىماقتىق عىلىمى اۋەلدە (9-12 عع.) ەلەۋلى ورىن الدى (ونى اقىلعا نەگىزدەلگەن «عاقلي» عىلىم دەپ قاراستىردى). بىراق بيلىك تىزگىنى «عاقلي» عىلىمنان ءدىني سەنىمگە نەگىزدەلگەن «ناقلي» عىلىمعا اۋىستى (سول سەبەپتى كەيىنگى داۋىردە يسلام الەمى ءدىني دوگمات پەن فاناتيزم تۇنەگىنە وراندى). ءسۋفيزمنىڭ كورنەكتى وكىلى يمام ءال-عازالي مەن ادامزاتتىڭ ەكىنشى ۇستازى اتانعان ءال-فارابي اراسىنداعى ايتۋلى تەكەتىرەس سونىڭ ايعاعى. تەكەتىرەس جاڭعىرىعى قازاق دالاسىنا دا جەتكەن. بۇل جايىندا عۇلاما عالىم اقجان ماشاني بىلاي دەپ جازادى: «قازاقستاندا يسلامنىڭ ەكى ءتۇرلى اعىمى مايدانداستى. ونىڭ ءبىرى – ءال-فارابي، ۇلىقبەك، مارجانيدەن باعىت العان عاقلي يسلام. ەكىنشىسى – ءال-عازالي، باقىرعاني، سوپى اللاياردان تاراعان ناقلي يسلام» («فارابي جانە اباي» كىتابى. – الماتى، 1994).

اباي، ارينە، عاقلي  باعىتتىڭ وكىلى ەدى. ول كۇندە قازاق دالاسىندا عىلىم-بىلىمگە سۇرانىس جوقتىڭ قاسى ەدى، سويتە تۇرا، اباي شىعارماشىلىعىن «عىلىم»، «اقىل»، «تەرەڭ وي»  تەرميندەرى كوكتەي وتەدى، «ونەر مەن عىلىم تاپ! جان اياماي كاسىپ قىل!» دەپ قاقساپ ايتادى. «دۇنيەنىڭ عىلىمىن بىلمەي قالماقتىق – ءبىر ۇلكەن زارارلى ناداندىق» دەيدى. بۇل كورەگەندىك قاسيەتكە تاڭ قالىپ، ءتۇسىنىپ الۋدىڭ ورنىنا ۇلى اقىنعا «ورىسشىل بولعان» دەگەن قارا كۇيەنى جاعۋ ۇيات-اق نارسە (الەمجەلىدە ءبىر تاسىر ادام بار، ابايدى وڭدى-سولدى قارالاۋ كاسىبى سياقتى ءتىپتى قوي دەسەڭ دە قويار ەمەس).

ەكىنشىدەن، ابايدىڭ تولىق ادام كونتسەپتسياسى جاسامپازدىق قىرىمەن وزگەرەك. اۋليەلەردى اباي: «عاشىقتارى سول حالگە جەتتى، دۇنيەنى، دۇنيەدەگى تيەرلىك پايداسىن ۇمىتتى» دەپ سيپاتتاعان. بىراق شىن عاشىق سوپىلار قالدى ما؟ جوق، قالمادى. جالعان سوپىلار «حاكىم اتىنا دۇشپان بولدى». دۇنيە عىلىمى مەن جاسامپىزدىققا قارسى قارۋلاستى. وسى ايتىلعان ماسەلەنى پروفەسسور دوساي كەنجەتاي بىلاي دەپ جازادى: «شىن عاشىق سوپىلار ءتاڭىرىنىڭ ديدارىنا عاشىق بولادى. ال اباي ءتاڭىرى ديدارىنا عاشىقتىققا ەمەس، «سانيع عاشىقتىققا»، ياعني ءتاڭىردىڭ جاراتۋشى سيپاتىنا عاشىق بولۋعا، ادامدى تاڭىرىگە ۇقساپ جاسامپاز بولۋعا ۇندەيدى. ويتكەنى، ابايدىڭ زامانى جاسامپازدىققا، تەحنولوگيانى مەڭگەرۋگە، ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا جۇيەسىنە مۇقتاج بولاتىن».

ءومىردىڭ ماعىناسىن ىزدەگەن جاستارعا 1897 جىلعى ولەڭىندە اباي ايتادى:

مازلۇمعا جانىڭ اشىپ، ءىشىڭ كۇيسىن،

حارەكەت قىل، پايداسى كوپكە ءتيسىن.

كوپتىڭ قامىن اۋەلدەن ءتاڭىرى ويلاعان،

مەن سۇيگەندى ءسۇيدى دەپ يەڭ ءسۇيسىن.

مۇنى شاكارىم بىلايشا قۋاتتايدى:

اللانىڭ پەندەسىنە راقىمى مول،

سەن دە وزىڭدەي ادامعا مەيىرىمدى بول.

ول جاراتتى، سەن-داعى جاراتىپ باق،

باردان باردى شىعارساڭ بولادى سول.

(«مىلجىڭ دەر وقىعاندار ءسوزىمدى انىق» ولەڭىنەن). بىلە بىلسەك، قۇلشىلىق قىلۋدىڭ كوكەسى – كوپكە پايداسى تيەتىن قارەكەت ەكەندىگى انىقتالىپ وتىر.

ءسويتىپ، ابايدىڭ تولىق ادامى ورتاعاسىرلىق كامىل ادامنان وزگەرەك. ول كوپكە پايداسى تيەتىن حارەكەتشىل بولۋىمەن ەرەكشە. ۇستازدىڭ: «عۇمىر ءوزى – حاقيقات. قاي جەردە عۇمىر جوق بولسا، وندا كامالات جوق» دەگەنى – جاسامپاز بولۋعا، حارەكەت قىلۋعا شاقىرعانى. ءومىرىن بوس وتكىزگەندەردى «حارەكەتسىز – سوپى مونتانى» دەپ سوگەدى.

تاعى ءبىر ءجايت، ءپىر-ءمۇريد (ۇستاز-شاكىرت) ءداستۇرى سوپىلىقتا قاتاڭ ساقتالسا، اباي، شاكارىمدە سوپى مەكتەبى بولماعان. نەگىزى، رۋحاني ۇستاز (شەيح، ءپىر) قاراپايىم ادامعا عانا كەرەك. اباي، شاكارىم سياقتى كۇشتى جان قۋاتىمەن، ءتاڭىرى بەرگەن ەرەكشە سەزىمىمەن تۋعان جاندار كەمەلدىككە ءوز قابىلەتىمەن جەتەدى. سونداي-اق، تۋمىسىنان شىن تاقۋا جاندار بولادى. بۇلارعا دا رۋحاني ۇستاز كەرەك ەمەس.

ءسوز سوڭى، 1902 جىلدان سوڭ حاكىم اباي ءۇنسىز قالعان. نەگە، الدە اقىندىق قۋاتى ازايىپ، سىنشىلدىعى سۋالدى ما؟ جوق، ولاي بولماعان. كەلەسى جىلعى «جالىن مەن وتتان جارالىپ» دەگەن جالعىز ولەڭىندە: «قۋاتى كۇشتى نۇرلى ءسوز، قۋاتىن بىلگەن ابايلار» دەپ اقىننىڭ ءوزى دە مۇنى جوققا شىعارادى. تاۋ باسىنا ۇقساعان بيىككە كوتەرىلگەن رۋح كەرى باعىتتى قالامايدى. ءاربىر حاكىمگە ءتان مىنەز بۇل. ۇلى اقىننىڭ ەكى جىل ءۇنسىز قالۋىنىڭ باستى سەبەبى – ءوز بويىنا سىڭىرگەن حاقيقات ءبىلىمدى تۇگەلدەي جەتكىزدى. بارلىق نارلەرىن بەردى. ۇلتتىق قانا ەمەس، الەمدىك كەڭىستىكتە دە اباي شەشۋىن بەرمەگەن ماسەلە جوق.

قورىتا ايتقاندا، ءۇش ءسۇيۋ ءىلىمى – اباي تانىمىنىڭ شىڭى. ءۇش سۇيۋدەن تىس شىن يمان (تازا يمان) ۇعىمىن ىزدەۋ بەكەرشىلىك. سول سەبەپتى اباي وعان «يمانيگۇل» دەپ ات قويعان. يمانيگۇلدى ءتۇسىنىپ قابىلداۋعا جۇرەكتە قىلاۋداي بولسا دا يماني ساڭىلاۋ كەرەك. ابايدىڭ حاكىمدىگى جايلى ازدى-كوپتى تولعاۋىم وسىمەن ءتامام. «كىمدە كىم ىشىنەن كەرەكتى ءسوز تاپسا، جازىپ السىن، يا وقىسىن، كەرەگى جوق دەسە، ءوز ءسوزىم وزىمدىكى». ابايدىڭ شىعىسى تاقىرىبى اياسىندا جازىلعان الدەنەشە ىزدەنىسىمە ويشىلدىڭ وسى سوزىمەن سوڭعى نۇكتەنى قويعىم كەلەدى.

اسان وماروۆ

Abai.kz