قازىر باتىس پەن ورىستىڭ باق-تارى «قازاقستان نەلىكتەن تالىپتەرمەن ارىپتەستىك جاسايدى، ونىڭ اياعى نەگە اكەلىپ سوعادى؟»  دەگەن تاقىرىپتى تاۋىپ الىپ، وزدەرىنىڭ تانىم-تۇسىنىگى مەن دۇنيەتانىمى اياسىندا وزدەرىنشە جاۋىرىنعا قاراپ بال اشىپ، جاھانعا جار سالا باستادى.

وسى تاقىرىپتى ەلىمىزدە شىعاتىن ءارى ۋكراينا وسى تىلگە قىرىن قاراي باستاعاننان كەيىن، ءارى رەسەي مەن بەلارۋستا بۇل باسىلىمنىڭ باسىنان باعى تايعان سوڭ، بىزدەگى «Forbes كازاحستاننىڭ» جۇلدىزى جانىپ، قازاق ءتىلدى ءارى مۇسىلمان ءدىلدى ورتا اۋىزعا المايتىن تالاي دۇنيەلەردى قۇلاعىنان سۇيرەپ، شىعىس سلاۆيان رۋحتى ورتاعا تاراتا باستادى. ءبىزدىڭ ەلدەگى ورىس باسىلىمىن قۇر جىبەرمەيتىندەر كەيدە «ءاۋ، دۇنيە نە بولىپ بارادى؟» دەگەن ويعا قالا باستادى.

وسى جولى «Forbes كازاحستان» تاعى دا سول ءبىر جۇرىسىنەن جاڭىلماي، وا ەلدەرىنىڭ جاندى جەرى يسلام دىنىنە ءبىر سوقتىعىپ ءوتتى. بۇل جولعى سوقتىعىس «قازاقستان نەلىكتەن تالىپتەرمەن ارىپتەستىك جاسايدى، ونىڭ اياعى نەگە اكەلىپ سوعادى؟»  دەگەن تاقىرىپتى قامتىدى. دەگەنمەن 2005 جىلى قازاق جوعارعى سوتى «تاليبان» قوزعالىسىن ەل اۋماعىندا تىيىم سالىنعان لاڭكەس توپتاردىڭ تىزىمىنە ەنگىزگەن بولاتىن. ودان كەيىن 2021 جىلى باتىستىڭ قىسپاعىمەن قازاقتار «تاليبان» قوزعالىسىنا تىيىم سالعان ەدى. بىراق، دۇنيە ءبىر ورىندا تۇرمايدى. تالىپتەر بيلىككە قايتا كەلگەن سوڭ، وا ەلدەرى شەكاراسىنىڭ الىس-جاقىندىعىنا وراي ولارمەن كورشىلىك، دوستىق تىعىز قارىم-قاتىناس جاساي باستادى. ارينە كىم بيلىكتە بولسا، قارىم-قاتىناس سونىمەن جاسالادى. قازاق بيلىگى دە وسى قادامعا باردى. سەبەبى قازاق بيدايى نارىققا شىعۋ كەرەك. ول نارىق تالىپتەر بيلەگەن اۋعان جەرىمەن وتەدى. سول سەبەپتى 3 تامىزدا ەلدوردامىز استانادا ءبىرىنشى قازاق-اۋعان بيزنەس-فورۋمى وتكەنى دە زاڭدى نارسە. ودان ويبايلاپ، پروبلەما تۋدىرىپ كەرەگى جوق. ءارى وسى بيزنەس-فورۋمعا قولىنا اۆتومات ۇستاعان تالىپتەر ەمەس، 40 جىلدىق سوعىستىڭ نەبىر قۇقايىن كورگەن اۋعان قالتالىلارى كەلىپ قاتىسىپ وتىر.

بىراق بۇل قادام باتىستىڭ قۇپتاۋىمەن جۇزەگە استى دەگەندى «كازاحستان پولۋچيل ەكونوميچەسكۋيۋ ي پوليتيچەسكۋيۋ پوددەرجكۋ وت كرۋپنىح گەوپوليتيچەسكيح يگروكوۆ كاساتەلنو سۆويح وتنوشەني س افگانيستان…» دەپ بۇلدىراتىپ بەرىپ وتىرعان وسى باسىلىمنىڭ كوزدەگەنى نە؟

بىرىنشىدەن، اۋعان استىق نارىعىنا رەسەي كوز الارتا باستادى. قازاقتار ەشكىمنىڭ تۇرتپەگىنسىز ونىڭ الدىن الۋ ءۇشىن وسى قادامعا باردى.

ەكىنشىدەن باتىس ۋكراينانى افريكاداعى ازىق-تۇلىك نارىعىنان رەسەيدىڭ ىعىستىرىپ شىعارۋىنا جول بەرىپ قويعان قاتەسىن، وا شەكتەس ەلدەردە دە ورىن الۋىن قالامايدى. قازاقتاردى ورىستار بۇل نارىقتان ىعىستىرسا، پۋتيندىك رەجىم بەل الىپ كەتەدى. ءارى ۋكراينا جەرىندەگى سوعىس وسى ساۋدادان تۇسكەن قارجى ارقىلى قارجىلاندىرىلىپ، ونىڭ ارتى تىم ۇزاققا سوزىلۋ قاۋپى بار. رەسەي سانكتسيانىڭ قىلبۇراۋىنان قۇتىلۋ ءۇشىن بۇرىنعى كسرو بودانى بولعان، ەكونوميكالارى سىرتقى ساۋداداعى شيكىزاتقا بايلانعان وا ەلدەرىنىڭ ازىرشە وزدەرى يەلەنىپ وتىرعان نارىعىن جاۋلاپ الۋعا كوشتى. وسى قاتەرلى قۇبىلىسى «تاليبان» قوزعالىسىمەن ىنتىماستىق ورناتۋدىڭ باستى ورىندا تۇرعانىن كورسەتەدى.

رەسەي وسى قوزعالىستى قۇشاق جايا قولداعانىنا باتىس كەزىندە كۇلگەن دە بولاتىن. ەندى افريكانى ازىق-تۇلىكپەن رەسەي ءوز باۋرىنا باسۋىنا ولاردى ويلانتا باستادى. ءيا، الەمدە 203 مەملەكەت بار. تەك ولاردىڭ 50-دەن استامىندا عانا شىنايى دەموكراتيا بار. بۇل باتىس ءۇشىن «كوپ قورقىتادى، تەرەڭ باتىرادىنىڭ» كەرى.

ال، دايش-پەن كۇرەسكە پايدالانۋ، اپيىن تاسىمالىنا توسقاۋىل قويۋ ەكىنشى كەزەكتەگى ماسەلە. ويتكەنى، تاپ وسى دايش بۇكىل الەمگە قاتەر ءتوندىرىپ وتىرعان جوق. ال، قارۋ، ادام جانە ەسىرتكى ساۋداسى «تاليباننىڭ» ەمەس، قىلمىس الەمىنىڭ قولىنداعى قارۋلار. وسى قارۋدى ءالى ولاردان ەشكىم تارتىپ الا العان جوق. اۋعانداعى اپيىن سەركەلەرى كەرەك دەسەڭىز تالىپتەردى ءبىر كۇندە تاقتان تايدىرا سالادى.

ەڭ باستىسى وسى توپ بيلىككە كەلگەننەن بەرى ەكى ەل ارسىنداعى تاۋار اينالىمى ەكى ەسەگە ءوسىپ، $987,9 ملن. جەتتى. سونىمەن اۋعانستان – ءدال قازىر كىم بيلەسە دە، قازاق ءۇشىن «كۇلشەلى بالا»، سوندىقتان، ءوز ۇلتتىق مۇددەسىن نە ورىستىڭ، نە باتىستىڭ ءوز كادەسىنە جاراتىپ كەتۋىن ەش قالامايدى.

وسى ءبىر بيزنەس-فورۋم قازاقتىڭ ەشكىمنىڭ ايتاعىمەن جۇرمەيتىنىن ۇقتىردى.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz