قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى قالىپتاستىرۋ بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتىپ، مەملەكەتتىڭ ىرگەسىن بەكىتۋدە قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن ايتىپ جاتۋ ارتىق بولار. وتپەلى كەزەڭنىڭ ساۋاتسىزدىقتان، قولدان جاسالعان ەكونوميكالىق قيىندىقتارى كەزىندە تىعىرىقتان شىعۋ جولىن ىزدەگەن مەملەكەتتىڭ ساياساتىندا بۇل ماسەلەگە جەتكىلىكتى  باعا بەرىلمەگەنى شىندىق.

الايدا، پاتريوتتىقتىڭ ناقتى كورىنىسى اعا ۇرپاقتىڭ توزىمدىلىگىنەن، ءتىپتى شىدامدىلىعىنان كورىندى دەپ ايتا الامىز. وتانسۇيگىشتىك سەزىم تەك ۇرانمەن، ايعاي-سۇرەڭمەن بىلدىرىلمەيدى، ادامداردىڭ مىنەز-قۇلقىمەن، ەل تاريحىنىڭ قيىن-قىستاۋ كەزدەرىندەگى ءىس-قيمىلدارىمەن، پسيحولوگياسىمەن دە تانىلادى.

وسى ورايدا ءبىز، اسىرەسە، اعا ۇرپاق ەكونوميكاسى كۇيرەگەن، ساياسي جۇيەسى ءالى جەتىلمەگەن نارىق قاتىناستارىن يگەرە مەملەكەت جاعدايىندا دا سابىر ساقتاپ، تاۋەلسىزدىك تەڭىزىنە سالعان قايعىمىزدى شايقاماي، تاۋەكەلدەپ سىن كەزەڭنەن وتتىك. ۇلى جيىنداردا ۇنەمى ايتىپ كەلە جاتقانداي، ءبىزدىڭ ۇلكەن ولجامىز – قازاقستان حالقىنىڭ تىنىشتىعى، ۇلتتار اراسىنداعى، الەۋمەتتىك توپتار اراسىنداعى تاتۋلىق جانە بىرلىك.

قاشان دا ومىرلىك تاجىريبەسى مول، كورگەن-بىلگەنى كوپ، جاقسى مەن جاماندى ايىرا بىلەتىن اعا ۇرپاقتىڭ ونەگەسى جاستارعا ءتالىم بولىپ كەلدى. مەن مۇنى ايتقاندا، ءالى دە، وتانسۇيگىشتىك رۋح پەن قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمنىڭ قۋاتى اعا ۇرپاقتىڭ بويىندا جاتقانىن، دەمەك سول اعا ۇرپاقتىڭ تاريح الدىنداعى، كەلەشەك الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن تاعى دا ەسكە سالماقپىن.

«ءبىزدىڭ ۇرپاق سوتسياليزم مەن كوممۋنيزم يدەالدارى ءۇشىن عانا كۇرەستى. ءبىز اشتىققا دا، كەدەيلىككە دە كوندىك. ال، قازىرگى جاستار بايلىق پەن بەرەكەگە بولەنىپ ءومىر سۇرگىسى كەلەدى. ولار ۇجىمشىلدىق پەن پاتريوتيزم سياقتى اسىل ۇعىمداردى باعالامايدى»، دەپ ايتىپ وتىراتىنىمىز دا وتىرىك ەمەس. شىنىندا، مۇنداي پىكىرلەر اقيقاتتان الىس تا ەمەس. جاستار اراسىندا بۇگىنگى كۇننىڭ قيىندىعىنا توزە الماي، كەلەر كۇننىڭ جارىعىنا سەنبەي قارايتىن پەسسيميستەر بار ەكەنى وتىرىك پە؟ مىنە، اعا ۇرپاقتىڭ دانالىعى مەن قاجىر-قايراتى وسىندايدا كەرەك.

پاتريوتيزم دايىندالۋ ۇستىندە مەن ستۋدەنتتەرمەن اقىلداستىم. نە ايتۋىم كەرەك؟ پاتريوتيزم دەگەننىڭ ءوزى نە؟ كىم قالاي تۇسىنەدى؟ ستۋدەنتتەردىڭ جاۋابى مىناداي بولدى: «پاتريوتيزم دەگەنىمىز - وتاندى ءسۇيۋ، ەل مۇددەسىن قورعاۋ، ەل ءۇشىن جەر ءۇشىن قاجەت بولسا، جانىڭدى بەرۋ، ايانباي تەر توگىپ، ەڭبەك ەتۋ».

سولاي ەكەنى راس. پاتريوتيزم تۇسىنىگىنىڭ انىقتاماسى – وتانسۇيگىشتىك ەكەنىنە داۋ جوق. «بىراق،- دەدىم مەن، ەگەر سەن ءوز وتانىڭدى شىن سۇيەتىن بولساڭ، الدىمەن دەنساۋلىعىڭدى ساقتا، جىلى كيىن، سۋىق تيگىزىپ اۋىرىپ قالما. وتانىڭا سەن كەرەكسىڭ. ءتانى ساۋدىڭ - دەنى ساۋ، وتانعا بوي كۇشى قۋاتتى، ويى الىمدى، سەرگەك، ياعني دەنى ساۋ ۇلدار مەن قىزدار كەرەك. جاقسى وقى. وتانىڭا ءبىلىمدى، بىلىكتى ماماندار كەرەك. دەمەك، وتانىمىزدى ءسۇيۋ – جاداعاي ۇران ەمەس، كۇندەلىكتى تىرلىكتە اركىم ءوز باسىن كۇتىپ جۇرۋدەن باستالاتىن ناقتى ىستەردىڭ جيىنتىعى ەكەن». جاستارمەن وسىلاي پىكىرلەستىم، ولار كەلىستى.

مەنىڭ بۇل ايتىپ تۇرعاندارىم – ءپاتريوتيزمنىڭ باستاۋ قاينارى قايدا جاتقانىن، پاتريوتيزم دەگەن «ات ءمىنىپ، تۇيە جەتەكتەپ» كەلەتىن، ادام تۇسىنبەس عاجايىپ ۇعىم ەمەس، مىنەز-قۇلىق، ۇساق-تۇيەكتەن باستالاتىن ءىس-قيمىل... سودان ۇلاسىپ بارىپ، ەل ءۇشىن، جەر ءۇشىن زور ەرلىككە اپارىپ ۇلاساتىن تۇتاس قۇبىلىستىڭ كورىنىسى بولسا كەرەك.

قازاقتا «تانىماسىن-سىيلاماس» دەگەن ءسوز بار. ياعني، ءوزىڭ بىلمەگەن، كورمەگەن، تۇسىنبەگەن، تانىماعان ادامدى، قۇبىلىستى، زاتتى، ۋاقىتتى قالاي عانا ءسۇيۋىڭ كەرەك. مىنە، پاتريوتتىق تاربيە جۇيەسىن قالىپتاستىرۋدا وسى ماسەلەلەردى ەسكە الۋ كەرەك، دەپ ويلايمىن. ايتپاعىم – وقۋ ورنىن، تۇرىپ جاتقان قالاڭدى، وبلىسىڭدى، ولكەڭدى، سودان كەڭەيتىپ بارىپ، ءوز مەملەكەتىڭ - قازاقستاندى ءسۇيۋ ءۇشىن، تۋعان ەلدىڭ مۇددەسىن ءۇشىن بارىڭدى بەرۋ ءۇشىن، الدىمەن ونى جاقسىلاپ تانىپ الۋ كەرەك ەكەن.

مىنە، ءدال قازىر، مەنىڭ ويىمشا ەڭ كوكەيكەستى ءارى كۇردەلى ماسەلە – قازاقستان تاريحىن ءبىلۋ، ول ءۇشىن جاسقا دا، كارىگە دە حالقىمىزدىڭ ارىدەن كەلە جاتقان تاريحىن عىلىمي نەگىزدە، اقيقات تۇرعىسىندا وقىتۋ. سوندا عانا: ءبىز كىمبىز؟ كىمنىڭ ۇرپاعىمىز، تەگىمىز قانداي، جەر بەتىن مەكەندەگەن بۇرىنعى-سوڭعى جۇزدەگەن، مىڭداعان حالىقتاردىڭ اراسىندا قانداي ورنىمىز بار، دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ الامىز.

قيىندىعى مەن قىزىعى مول تاريحتىڭ قويناۋىنداعى قاتپارلارعا كوز سالساق، وتانىمىزدىڭ بۇگىنگىسىنە دەگەن سىي-قۇرمەتىمىز، كەلەشەگىنەن كۇتەر ءۇمىتىمىز تابيعي تۇسىنىككە نەگىزدەلگەن ءارى بايسالدى بولار ەدى. سەنىم تۇعىرىن بەركىتپەي، تاريحقا كوز جەتكىزبەي، ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتەمىن دەۋ جەلبۋاز ۇران بولىپ قانا قالار ەدى.

قازاقستان تاريحى تەك سوعىستاردان، ىشكى تالاس-تارتىستاردان، الەۋمەتتىك توپتاردىڭ جىكتەلۋ كۇرەسىنەن عانا تۇرمايدى. تاريح – تۇتاس تۇسىنىك بولۋعا ءتيىس. ونىڭ ىشىندە ادەبيەت تاريحى، مادەنيەت پەن ونەر تاريحى، مەملەكەت پەن قۇقىق تاريحى، ادەت-عۇرىپتار، سالت-داستۇرلەر تاريحى، ءتىل تاريحى، ءباسپاسوز تاريحى ت.ب. باستى-باستى ارنالار شاشىراتىلماي، تۇتاس وقىتىلۋعا ءتيىس. وكىنىشكە قاراي، بىركەزدە قالىپتاسىپ قالعان جارىمجان باعدارلامالار، پاندەرگە ءبولۋ ءۇردىسى ءالى ساقتالىپ كەلەدى. بۇل سالالار ءارتۇرلى ماماندىقتارعا جاتاتىنى، ءتۇرلى ماماندار زەرتتەيتىنى، وقىتاتىنى راس، بىراق قابىلداۋشى بىرەۋ عوي. ول – قازاقستان ازاماتى.

دەمەك، قازاقستان تاريحىن وقىتۋدى جاڭا ساپاعا كوتەرۋ كەرەك. تاريح ماماندارىنىڭ، مۇعالىمدەرىنىڭ باسىن قوسىپ، جۇيەلى تۇردە اقىلداسىپ، كەڭەسىپ وتىرعان ءجون. سوندىقتان، اۋەلى قالا دەڭگەيىندە، ودان ءارى وبلىس، رەسپۋبليكا دەڭگەيىندە قازاقستان تاريحىن وقىتۋشىلاردىڭ بىرلەستىگىن قۇرۋ قاجەت بولىپ وتىر. مۇنداي بىرلەستىك تاريحىمىزدىڭ ءارتۇرلى كەزەڭىنىڭ، تاقىرىپتارىنىڭ قالاي زەرتتەلگەنىن، ولاردى قالاي وقىتىپ، ناسيحاتتاۋ كەرەكتىگى جونىندە پىكىر الىسىپ، ءبىر تۇجىرىمعا كەلۋدىڭ جولىن اشار ەدى.

ادەبيەت تاريحىن، مادەنيەت تاريحىن ۇلتتىڭ ازامات تاريحىنان ءبولىپ تاستاۋعا بولمايدى. دەمەك، مەكتەپتەردە، ورتا جانە جوعارى وقۋ ورىندارىندا بارلىق ماماندىقتارعا «قازاقستان تاريحى» مىندەتتى ءپان رەتىندە وقىلىپ كەلە جاتۋىنا بايلانىستى، بارلىق وقۋ ورىندارىندا قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ تاريحى دا ارنايى باعدارلامامەن مىندەتتى تۇردە وقىتىلۋعا ءتيىس.

مىسالى، بولاشاق ينجەنەر نەمەسە ەكونوميست، زاڭگەر نەمەسە دارىگەر قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ تاريحىنان نەگە ماقۇرىم قالۋى كەرەك؟ ادەتتە، ءتىل نەمەسە ادەبيەت تۋرالى ءسوز بولا قالسا، ءبىز فيلولوگ ەمەسپىز، دەگەندى ەستيمىز. سول ينجەنەر نەمەسە ەكونوميست قازاقتىڭ ءتىلىن، ادەبيەتىن، سالت-ءداستۇرىن بىلمەسە، ول قانداي پاتريوت، ول ەرتەڭ قايتىپ ەل باسقارادى، جۇرتقا قالاي اقىل ايتادى؟! ءدال وسىنداي سوڭىنان حالىقتى ەرتە المايتىن، ەل الدىندا بۇگىجەكتەپ، قاعازدان باس الا المايتىن، ءتىپتى حاتشىنىڭ قازاقشا جازىپ بەرگەنىن وقىپ بەرە المايتىن، جارىمجان مامانداردى كورىپ وتىرىپ، كوڭىلىمىز تولماي، بارماعىمىزدى شاينايمىز.

بىراق، ونىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ، ەرەكشەلىكتەردىڭ اسىل قويماسى - ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنەن قانىپ سۋسىندانۋىنا مۇمكىندىك بەرمەي كەلەمىز. قازاق تىلىنەن باسقا تىلدەردە وقىتاتىن مەكتەپتەر مەن باسقا دا وقۋ ورىندارىندا  قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتى ويداعىداي وقىتىلىپ جاتىر دەپ، كىم ايتا الادى؟

پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ ىسىندە بۇرىنعى كەڭەستىك، كوممۋنيستىك پارتيالىق يدەولوگيانى جۇرگىزۋ تاجىريبەسىن ىسىرىپ، كۇرەسىنگە تاستاعانىمىز ءجون بولمادى. جىلدار بويى قالىپتاسقان وڭتايلى ءادىس، مول تاجىريبە بار ەدى. بالا بەسىكتەن بەلى شىعىسىمەن، تاربيەنىڭ ءارتۇرلى امال-تاسىلدەرىنە بولەنەتىن. وكتيابريات، پيونەر، كومسومول، جاساقشى ت.س.س. قوعامدىق ۇيىمدار مىنەز-قۇلقى جاڭا قالىپتاسىپ كەلە جاتقان جاس وسكىنگە ءارى ءتارتىپتى ويىن سياقتى الدانىش، ءارى جۇيەلى تاربيە ۇيالارى بولعان.

سونداي-اق، ۇگىت پەن ناسيحاتتىڭ ارنايى ينستيتۋتتارى: «ءبىلىم» قوعامدارى، مۇددەلەستەر كلۋبى، حالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرى، ءتۇرلى ۇيىرمەلەر بۇل كۇندە ۇمىتىلدى. سولاردىڭ وزىعىن قايتا جاڭعىرتىپ، پاتريوتتىق تاربيە بەرەتىن وشاقتارعا اينالدىرىپ، بەيىمدەپ قۇرۋعا بولادى. جوقتان بار پايدا بولمايدى عوي.

ەسكىنىڭ دە ەسكە الىپ، ىسكە جاراتاتىن قۇندى جاقتارىن الۋ، ولاردى قوعام دامۋىنىڭ جاڭا جاعدايىندا ۇلتتىق يدەولوگيانى قالىپتاستىرۋعا، ناسيحاتتاۋعا پايدالانعان ءجون.

يدەولوگيا دەمەكشى، كاسىپقويلىعى جەتكىلىكسىز سولاقاي باسشىلار مەن اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرىنىڭ بايبالام سالىپ، يدەولوگيا سالاسىنا قارسى شىققانى، «يدەولوگياسىز قوعام قۇرامىز»، دەپ سولاقاي سىلتەگەنىنىڭ ناتيجەسىندە ءالى كۇنگە دەيىن ءبىرتۇتاس ۇلتتىق يدەولوگيا تۇعىرناماسى قالىپتاسقان جوق. يدەولوگياسىز قوعام بولا ما؟ بەلگىلى ءبىر ماقسات، ىزگى مۇرات ۇستانباعان قوعامنان نە ءۇمىت؟ ءتىپتى «ادام بول!» دەگەن جالعىز اۋىز ءسوزدىڭ ءوزى يدەولوگيا ەمەس پە؟ «ادام» تۇسىنىگىن دۇرىس پايىمداۋ ءۇشىن تۇتاس جەلىگە تارتىلعان قانشا عىلىم مەن ءبىلىمدى يگەرۋ كەرەك ەكەنىن اركىم بىلەدى.

ءححى عاسىردىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگى پاتريوتتىق تاربيەنى مۇلدە جاڭا ساپادا، جاڭا ءادىس-تاسىلدەرمەن، باياندى تۇردە جۇرگىزۋدى تالاپ ەتەدى. بىرەۋلەردىڭ ويلاعانىنداي، عالامدانۋ جاعدايىندا ۇلتتىق، مەملەكەتتىك ەرەكشەلىكتەر جويىلىپ كەتپەيدى. بىرىنشىدەن، مەملەكەتتەر مەن ۇلتتاردىڭ باسى قوسىلىپ، توعىسۋ ءۇردىسى باستالسا، ەكىنشىدەن، سول مەملەكەتتەر مەن ۇلتتار وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن ساقتاپ قالۋعا، ءتىپتى ايشىقتاي تۇسۋگە ۇمتىلۋدا.

قازاقستاندىق پاتريوتيزم ەلىمىزدىڭ وتكەنىن ءبىلۋ عانا ەمەس، بۇگىنگىسىن تانىپ، كەلەشەگىن ايقىن باعدارلاي ءبىلۋ نەگىزىندە قالىپتاسادى. وسى ورايدا، مەملەكەتىمىزدە، وبلىسىمىزدا، قالادا سوتسيولوگيالىق زەرتتەۋلەردىڭ دەڭگەيى ءالى تومەن ەكەنىن مويىنداعان ءجون. بۇل زەرتتەۋلەر تەك بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتى قامتىپ قانا قويمايدى، قوعام مۇشەلەرىنىڭ ويى مەن پىكىرىن، مۇددەسى مەن ماقساتىن، قوعامدىق قۇبىلىستار جونىندەگى پىكىرلەرىن اشىپ كورسەتەدى. مىنە، پاتريوتتىق تاربيەگە ءجون سىلتەيتىن، ونىڭ باعىتتارىن تۇزەيتىن ماعلۇماتتار مەن ماتەريالدار وسى زەرتتەۋلەردەن تۋادى.

ءبىزدىڭ ەلىمىز ، الدەنەشە مادەنيەتتەر مەن ءدىني كونفەسسيالاردىڭ قۇتتى وتاۋى، ءتۇرلى ەتنومادەني جانە الەۋمەتتىك-مادەني توپتار ءتىل تابىسىپ وتىرعان ەرەكشە مەملەكەتتىڭ سيپاتىندا. بۇل ەرەكشەلىك پاتريوتتىق تاربيەنىڭ ءادىس-تاسىلدەرىنە دە ىقپال ەتەدى.

البەتتە، قازاقستاندا ينتەرناتسيونالدىق تاربيەنىڭ ۇزاق جىلعى ىزگى تاجىريبەسى بار. بۇل – ءبىزدىڭ باعا جەتپەس بايلىعىمىز. تاۋەلسىز مەملەكەت جاعدايىندا، قازىرگى عالامدانۋ زامانىنىڭ قويىپ وتىرعان تالابىنا سايكەس ينتەرناتسيونالدىق ءداستۇردى پاتريوتتىق ارنادا دامىتۋ دا اسا ماڭىزدى ماسەلە.

ءبىز ۇلتارالىق، توپ ارالىق شيەلەنىستەر تۋرالى ايتپايمىز، ونداي كۇردەلى ماسەلەلەردى ەسكە الا بەرۋدىڭ ءوزى ارتىق. بىراق، كۇندەلىكتى قىزمەتىمىزدە ءوزارا تۇسىنىستىك، توزىمدىلىك، ادىلەتتىلىك، مۇمكىن بولاتىن كۇردەلى ماسەلەلەردى شىعارماشىلىق تۇرعىدا، سانالى تۇردە سىپايى شەشۋدىڭ جولدارىن ىزدەپ تابۋ ارقىلى پاتريوتتىق تاربيەنى سوزدەن ىسكە اينالدىرۋ مۇمكىن بولار ەدى.

بۇل ورايدا ەلىمىزدەگى دەموكراتيا ينستيتۋتتارىن قالىپتاستىرۋ، ولاردى ۇلتتىق، سالت-داستۇرلىك ەرەكشەلىكتەرگە ساي وتانىمىزدىڭ تۇتاستىعىن قامتاماسىز ەتەتىن قۇرال رەتىندە پايدالانۋ دا ماڭىزدى. ەلىمىزدەگى ساياسي پارتيالار مەن توپتار ءبىرتۇتاس قازاقستان حالقىن جىكتەرگە، بىرىنە ءبىرى قارسى توپتارعا بولۋگە ەمەس، مەكەن-قونىس ورتاقتىعى، مۇددە-تىلەك بىرلىگى، كەلەشەك بىرلىگى ءۇشىن قىزمەت ەتۋگە ءتيىس.

مىسالى، وتكەن ءماجىلىس سايلاۋىندا دەپۋتاتتىققا ۇمىتكەر پارتيالاردىڭ تارتىسىن قۇپتاي المايمىن. «بىزبەن بىرگە بولماساڭ، بىزگە قارسى ەكەنسىڭ» دەگەن كوزقاراستى دا اقتاي المايمىن. پىكىر بوستاندىعى، كوزقاراستار ەركىندىگى مەنىڭ وتانداستارىمنىڭ جەكە باستىڭ پايداسى مەن مۇددەسىن كوزدەپ، ازعانتاي عانا حالقىمدى جان-جاققا تارتقانىنا جانىم اۋىرادى. «سەن باسقا پارتيانىڭ مۇشەسىسىڭ» دەپ ارىپتەسىمىزدى، دوسىمىزدى، كورشىمىزدى كەۋدەدەن يتەرسەك، پاتريوتيزم دەگەن ۇراننان تۇك تە قالمايدى.

بۇل ورايدا ابايدان اسىرىپ ايتا المايمىز. «بولدى دا پارتيا، ەل ءىشى ءبۇلىندى»، «باس-باسىنا بي بولعان وڭشەڭ قيقىم، مىنەكي ءبۇلدىردى عوي ەلدىڭ سيقىن» نەمەسە «بولىس بولدىم، مىنەكي، بار مالىمدى شىعىنداپ»، دەپ عۇلاما اباي ايتقانداي، ورتاق مۇددە، ۇجىمدىق سەزىم، ەل الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك – باققۇمارلىقتان، تاققۇمارلىقتان جوعارى تۇرۋعا ءتيىس.

ءاربىر ۇلتتىڭ سالت-داستۇرلەرى، ادەت-عۇرىپتارى قۇرمەتتەلسە، سول ۇلت وكىلىنىڭ ەڭسەسى كوتەرىلىپ، تۋعان نەمەسە مەكەندەپ وتىرعان وتانىنىڭ قامقورلىعىن ماقتانىشپەن سەزەر ەدى. سالت-داستۇرلەر حالىقتاردىڭ عاسىرلار بويعى تىرشىلىك ءۇشىن كۇرەسى ناتيجەسىندە، بىردە قۋانىپ، بىردە قايعى تارتقان عۇمىرلاردا قايناپ-پىسكەن، ۋاقىت وتكەن سايىن ىرىكتەلىپ، ءوسىپ-وركەندەگەن، بۇل كۇنگە مارجانداي تازارىپ جەتكەن اسىل قازىنا.

بۇل داستۇرلەردە حالىقتىڭ كۇندەلىكتى ءومىرىنىڭ وتكەلدەرى تارازىلانعان، مىنەز-قۇلىق، ءتارتىپ تۇرىندە قالىپتاسقان ءومىر ءسۇرۋ ەرەجەسى بار. سوندىقتان، تەك مەرەكە-تويلاردا عانا اشەكەي ءۇشىن، ءبىر ءسات تامسانىپ قويۋ ءۇشىن كورمەگە شىعارىلعان سالت-داستۇرلەر ەمەس، ادامداردىڭ ءوز تەگىنە، تاريحىنا دەگەن قۇرمەتىن وسىرەتىن، كۇندەلىكتى قولدانىستاعى سالت-داستۇرلەردى كورگىمىز كەلەدى. بۇل دا ۇلتتىق يدەولوگيانى قالىپتاستىرۋدىڭ باعالى ءبىر باعىتى دەۋگە بولادى.

قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى قالىپتاستىرۋدا مەملەكەتتىك دارەجەگە كوتەرىلگەن قازاق ءتىلىنىڭ ورنى مەن قىزمەتى ەرەكشە ەكەندىگى بەلگىلى. مەملەكەت اتىن يەلەنىپ وتىرعان حالىقتىڭ تىلىنە قۇرمەتپەن قاراۋ، ونى كۇندەلىكتى ومىردە شىن پەيىلمەن قاجەتسىنە ءبىلۋ دە – پاتريوتتىق. قازاقتار وزدەرى بىرىمەن-ءبىرى قازاقشا سويلەسۋى كەرەك، دەگەن قاراپايىم قاعيدا ءبىزدىڭ وتانىمىزدىڭ ىرگەسىن بەكىتەتىن شەگەندەردىڭ ىشىندە ماڭىزدىسى. ال، وزگە ۇلتتىڭ وكىلى بولىپ تابىلاتىن كورشىمىز، قۇدامىز، قىزمەتتەس-ارىپتەسىمىز قازاقشا سويلەگىسى كەلىپ تۇرسا – قۋانايىق، قۇپتايىق. باسقا ءتىلدى تەز قابىلدايتىن جاستارى قازاقشا ۇيرەنۋگە شىن نيەتىمەن تالپىنسا – قولدايىق. بىراق، «سەن قازاقشا بىلمەيسىڭ»  نەمەسە «قازاقشا بىلگىڭ كەلمەيدى» ، دەپ رەنىش بىلدىرمەيىك. مۇنىڭ ءبارى ءار ادامنىڭ ساناسىنا، ادامگەرشىلىك سەزىمىنە، ءوزىن قورشاعان ورتاعا دەگەن قۇرمەتىنە بايلانىستى قانىنا سىڭگەن داعدى ارقىلى قالىپتاسار. جاپپاي قازاقىلاندىرامىز دەپ، قازاقشاعا باۋلۋدىڭ ورنىنا جيرەنتىپ الىپ جۇرمەيىك.

ەندى مەملەكەت تاراپىنان قازاق تىلىنە قانداي قامقورلىق كەرەك دەگەن ماسەلەگە دە كەلەيىك. راس، اۋداندا، وبلىستا، مەمەكەت دەڭگەيىندە «ءتىل كوميتەتى» دەگەندەر بار. بۇلار مەملەكەت قارجىسىن تەككە ىسىراپ ەتىپ  وتىرعاندار. ءتىل كوميتەتتەرىنىڭ قولىنان ەشتەڭە كەلمەيدى. ءتىپتى اتاۋىنا قاراڭىزشى: «تىلدەردى دامىتۋ ءبولىمى، باسقارماسى...» دەگەن نە ءسوز؟ قازاق ءتىلى قايدا قالدى؟

ايتىلعانداردان شىعاتىن قورىتىندى مىناۋ: قازاقستان بويىنشا قازاق تىلىنە بايلانىستى ماسەلە پرەزيدەنتتىڭ قۇزىرىندا، وبلىستا – وبلىس  اكىمىنىڭ، قالا مەن اۋداندا اكىمدەردىڭ تىكەلەي باسقارۋىندا. جاۋاپكەرلىگىندە. ءدال قازىر قازاق ءتىلىنىڭ بەيشارا تاعدىرى – ەڭ باستى ماسەلە. مينيستر دە، اكىمنىڭ ورىنباسارى دا شەشە المايدى.   جانە ولار جاۋاپ بەرمەيدى.

بۇل ءىستى الدەبىرەۋگە تاپسىرىپ قويۋ – ءوزىمىزدى ءوزىمى الداۋ. وتىز ەكى جىل الدانىپ كەلدىك دوي، جەتەدى ەندى!

وسى ماسەلەنى كوپ تالقىسىنا الىپ اقىلداسايىق.

زارقىن تايشىباي،

سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى

Abai.kz