الاش قوزعالىسى – حح عاسىردىڭ باسىندا قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق تاۋەلسىزدىگى، مادەني جانە ساياسي قۇقىقتارىن قورعاۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلعان قوزعالىس.

الاش ازاماتتارى – وسى تاريحي كەزەڭنىڭ جارقىن وكىلدەرى، ولار ءوز ۋاقىتىندا قازاق جەرىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن اڭساپ، حالىقتىڭ بولاشاعى ءۇشىن كۇرەستى.

الاش قوزعالىسى 1905 جىلعى رەسەيدەگى رەفورمالار مەن ليبەرالدىق وزگەرىستەر كەزەڭىندە پايدا بولدى. بۇل كەزەڭدە قازاق قوعامىندا ۇلتتىق سانا-سەزىم ويانىپ، ساياسي بەلسەندىلىك ارتتى. الاش ازاماتتارى قازاق حالقىنىڭ مادەني، ءبىلىم بەرۋ، جانە ەكونوميكالىق جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن جۇمىستار جۇرگىزدى.

1917 جىلى، اقپان رەۆوليۋتسياسىنان كەيىن، قازاق زيالىلارى الماتىدا (سول كەزدەگى ۆەرنىي) «الاش» پارتياسىن قۇردى. پارتيانىڭ جەتەكشىلەرى اراسىندا ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىنۇلى، ماعجان جۇماباەۆ، جانە باسقالارى بولدى.

الاش پارتياسى قازاقتاردىڭ اۆتونومياسىن قۇرۋدى، جەر ماسەلەسىن شەشۋدى، ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ مەن ۇلتتىق مادەنيەتتى ساقتاۋ ماقساتىندا جۇمىس ىستەدى.

1917 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا الاشوردا ۇكىمەتى قۇرىلدى. الاشوردا – قازاق حالقىنىڭ اۆتونوميالىق باسقارۋ ورگانى بولىپ، ول مادەني، ساياسي جانە الەۋمەتتىك رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋدى ماقسات ەتتى.

الاشوردا ازاماتتارى ەلدىڭ دەربەستىگى مەن ۇلتتىق مۇددەلەرىن قورعاۋ ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتتى. الاش ازاماتتارىنىڭ ەڭبەكتەرى قازىرگى قازاقستان تاريحىندا ماڭىزدى ورىن الادى. ولار قازاق ادەبيەتى، ءتىل ءبىلىمى، جانە ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا كوپ ۇلەس قوسىپ، ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتتى.

احمەت بايتۇرسىنۇلى قازاق ءتىلىنىڭ گرامماتيكاسىن جازىپ، ۇلتتىق ءالىپبيدىڭ نەگىزىن قالادى. ماعجان جۇماباەۆ بولسا، قازاق پوەزياسىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ، ۇلتتىڭ رۋحىن كوتەردى.الاش قوزعالىسى كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىندا قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرادى. كوپتەگەن الاشتىقتار رەپرەسسياعا ءتۇسىپ، اباقتىعا قامالدى.

دەگەنمەن، ولاردىڭ يدەيالارى مەن ۇلتتىق قوزعالىسى بۇگىنگى كۇنى قازاق حالقىنا جاڭا سەرپىن بەرۋدە. الاش ازاماتتارىنىڭ مۇراسى قازىرگى زامانعى قازاقستاندىق قوعامدا ۇلتتىق سانا-سەزىم مەن ءپاتريوتيزمنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتەدى.

الاش ازاماتتارى – قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق تاۋەلسىزدىگى مەن مادەني مۇراسىن قورعاۋشىلار. ولاردىڭ يدەيالارى مەن كۇرەسى بۇگىنگى ۇرپاققا ۇلكەن ونەگە. الاش قوزعالىسىنىڭ تاريحى – قازاق حالقىنىڭ وتكەنىن، بۇگىنىن جانە بولاشاعىن بىرىكتىرەتىن ماڭىزدى كەزەڭ. الاش ازاماتتارىنىڭ ەرلىكتەرى مەن ەڭبەكتەرى ارقاشان ۇمىتىلمايدى، ولار – ءبىزدىڭ ۇلتتىق ماقتانىشىمىز.

باعلان تاشيموۆ

Abai.kz