ZTB NEWS سايتى 14 قاراشادا «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا ساراپتامالىق ماقالاسىن جاريالادى. بۇل تاقىرىپ ەلىمىزدەگى شەت ەلدەن ءبىلىم الۋعا تالپىنعان مىڭداعان جاستار ءۇشىن وتە ماڭىزدى تاقىرىپ بولعاندىقتان، ءبىز ونى ىقشامداپ اۋدارىپ، قازاق تىلىندە جاريالاۋدى ءجون كوردىك. 

بولاشاقتا حالىقارالىق «بولاشاق» ستيپەندياسىنا ۇمىتكەرلەردى ىرىكتەۋ ەرەجەلەرى وزگەرۋى مۇمكىن. قاتىستى قاۋلى جوباسى «اشىق نقا» پورتالىندا جاريالاندى. جاڭا رەداكتسيادا جوعارى بىلىكتى كادرلاردى دايىنداۋ ءۇشىن «مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر» ساناتى ەنگىزىلگەن، بۇل قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك اپپاراتىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە سايكەس كەلەدى.

ەندى ماگيستر دارەجەسىنە ۇمىتكەرلەر سوڭعى ءبىر جىلدى قوسا العاندا، ەكى جىلدان كەم ەمەس ەڭبەك ءوتىلى بار قازىرگى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر بولۋى ءتيىس (ساياسي مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردەن باسقا). سونداي-اق قۇجاتقا «بولاشاق» ستيپەندياتتارىنىڭ وتىنىشتەرىن قاراۋ كوميسسياسىن انىقتاۋ قوسىلدى، بۇل شەشىمدەردىڭ اشىقتىعىن ارتتىرادى جانە اكىمشىلىك راسىمدەردى جەڭىلدەتەدى. جاڭا باعىت – Split PhD باعدارلاماسى ەنگىزىلدى، ول زەرتتەۋلەردى قازاقستان مەن شەتەلدەگى ەكى ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىر ۋاقىتتا جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

سونىمەن قاتار، ۇمىتكەرلەر ۋنيۆەرسيتەتتى تاڭداۋ مەن ستيپەنديا قاجەتتىلىگىن نەگىزدەيتىن موتيۆاتسيالىق حات جازۋى كەرەك. ىرىكتەۋدىڭ ءۇش ساتىلى مەحانيزمى ەنگىزىلىپ، ءالسىز دايىندالعان ۇمىتكەرلەردى باستاپقى كەزەڭدەردە-اق انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جۇيە جاسالدى. ەندى ىرىكتەۋدەن وتپەگەندەر ءبىر جىل ىشىندە قايتا ءوتىنىش بەرە الادى، بۇل بۇرىنعى تىيىمدى جويادى. بۇل قاۋلى جوباسى 15 قاراشاعا دەيىن تالقىلانادى. 

«بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ 31 جىل ىشىندەگى داۋلى وقيعالارى.

بولاشاق «بولاشاق» بولعالى، ۇنەمى داۋعا تاپ بولىپ وتىرادى. ويتكەنى، مۇنىڭ ارتىندا ۇلكەن قاراجات تۇرادى. كەزىندە، ايتۋلى قىزمەتتەگى شەندىلەردىڭ بالالارى «بولاشاقتى» كوپتەپ پايدالاندى. كوپشىلىگىنىڭ ۇرپاقتارى قازىر شەت ەلدەردە قىزمەت ەتىپ جاتقان دا بولار... بىراق، ولار مەملەكەت بولگەن قارجىنى قايتارا الدى ما، جوق، سىبايلاسقان تەتىكتەر ارقىلى «جۋىپ‑شاايىپ» جىبەردى مە؟ ول جاعى دا ءالى كۇنگە ءتۇماندى...

بىراق، ەلگە كەلگەن «بولاشاقشىلاردىڭ» دا اتتارى شىعىپ جاتىر. سونىڭ ەڭ شۋلى بولعانى – ەكسمينيستر «بيشىمباەۆ ءىسى». «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ العاشقى تۇلەكتەرىنىڭ ءبىرى – قۋاندىق بيشىمباەۆ مينيستر لاۋازىمىنا دەيىن جەتتى، بىراق ونىڭ مانسابى جەمقورلىق جانجالىمەن اياقتالدى. قازىر ول 24 جىلدىق جازا مەرزىمىن وتەپ جاتىر.

2006 جىلى «بولاشاق» باعدارلاماسىن باسقارعان ورتالىقتىڭ جەتەكشىسى ءالجان براليەۆكە پرەزيدەنتتىك ستيپەنديالاردى ءبولۋ بارىسىندا زاڭ بۇزۋشىلىقتار جاسادى دەگەن كۇدىك كەلتىرىلدى. الايدا ءىس قۇرامى بولماۋىنا بايلانىستى جابىلدى. 

2017 جىلى «بولاشاق» ورتالىعىنىڭ باس بۋحگالتەرى پاۆەل كورەپانوۆ جالعان شوتتار ارقىلى 472 ميلليون تەڭگە جىمقىرعانى ءۇشىن سەگىز جىلعا سوتتالدى.

2022 جىلى ديماش قۇدايبەرگەن نيۋ-يورك كينواكادەمياسىنا گرانت ۇتىپ العان ەدى، بىراق گرانتتى باسقا قازاقستاندىققا بەرۋگە شەشىم قابىلدادى. ورتالىق بۇل مۇمكىن ەمەس دەپ، ونىڭ وقۋعا كەتكەن قاراجاتىن قايتارۋىن تالاپ ەتتى. 

باعدارلاما بويىنشا 12 مىڭنان استام قازاقستاندىق شەتەلدە وقىدى، الايدا ولاردىڭ 268-ءى ەلگە ورالۋدان باس تارتتى. ولار وقۋعا جۇمسالعان قاراجاتتى قايتارۋعا مىندەتتى.

ساراپشىلار باعدارلامانىڭ جاڭالىقتارى مەن ارتىقشىلىقتارى تۋرالى پىكىرلەرىن ءبىلدىردى:

يرينا سميرنوۆا، ءماجىلىس دەپۋتاتى: «بولاشاق» باعدارلاماسى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى وقىتۋعا باعىتتالعان، بىراق ونىڭ قاجەتتىلىگىنە كۇمانىم بار. كىم جانە نە ءۇشىن وقىتىلادى؟ مەن بۇل باعدارلاماعا قارسى پىكىردەمىن. شەتەلدە وقىعىسى كەلەتىندەر ءوز قاراجاتى ەسەبىنەن بارسا، دۇرىس بولار ەدى. قازاقستاندىق ۋنيۆەرسيتەتتەر دە بىلىكتى ماماندار دايىنداي الادى».

راسۋل رىسمامبەتوۆ، قارجى ساراپشىسى: «مەن «بولاشاق» باعدارلاماسىن جالعاستىرۋ قاجەت دەپ سانايمىن، بىراق قازاقستاندا تەحنيكالىق جانە كاسىبي ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ كەرەك. باعدارلاما ءوزىن جاقسى جاعىنان كورسەتتى. كەيبىر تۇلەكتەر ەلگە ورالعاننان كەيىن قيىندىقتارعا تاپ بولعانىمەن، ولار قازاقستاندا ماڭىزدى سالالاردى دامىتادى».

اندرەي چەبوتارەۆ، قارجى تالداۋشىسى: «بولاشاق» باعدارلاماسى ەلدىڭ بولاشاعىنا ۇلكەن ۇلەس قوسادى. قازىر باعدارلاما تابىستى، جانە ونى وزگەرىستەرگە بەيىمدەۋ قاجەت. قازىرگى جەتىستىكتەر باعدارلامانىڭ ماڭىزدىلىعىن تومەندەتپەيدى».

Abai kz. ءوز تاراپىنان مىناداي قوسالقى ماسەلەلەر شوعىرىن ۇسىنادى:

«بولاشاق» مەملەكەتتىك باعدارلاما رەتىندە، مەملەكەت قارجىسىمەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى، عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىقتارىنىڭ عالىمدارىن، سالالىق مينيسترلىكتەردىڭ سۇرانىسى بويىنشا مامانداردى دايارلاۋعا جىبەرەدى. ونىڭ شارتى بويىنشا، وقىپ كەلگەن مامان ءوز شىعىنىن قىزمەتى ارقىلى اقتاۋى كەرەك، ياعني، العان ماماندىعى بويىنشا قىزمەت ەتۋى ءتيىس.

بىراق، وسىعان قاراماستان، ەلىمىزدىڭ مەملەكتتىك باسقارۋ ورگاندارىندا «بولاشاقپەن» وقىپ كەلگەن مامانداردىڭ ءبىلىم ساپاسى، مەنەدجەمەنتتىك قابىلەتى، ەڭ باستىسى، مەملەكەتشىلدىك پوزيتسياسى قازىرگى زامان قويى وتىرعان تالاپتارعا ساي ەمەستىگى الاڭداتادى.

ەندەشە، شەت ەلدەرگە بەلگىلى ءبىر پروتەجە ارقىلى اتتانعان جاستاردىڭ ءبىرازى  وقۋداعى ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنبەي، وقۋ پروتسەسىنە ءجۇردىم‑باردىم قاراۋمەن شەكتەلەدى دەگەن وي تۋىندايدى. ءيا، ونداي جاستاردىڭ كوبى اۋقاتتى وتباسىلارىنان. ەش قارجىلىق تاپشىلىق جوق. سوندىقتان، ونداي ەركەتوتاي بالالار «ءوز ەلىندە ويناپ ءجۇرىپ العان ديپلومىمەن» شەت ەلدە عىلىم‑بىلىمدى جاڭعاقتاي شاعادى دەۋ – اقىلعا سيمايدى. سەبەبى، ماڭداي تەرلەتە ەڭبەك ەتۋ داعدىسى قالىپتاسپاعان، ءبىلىمدى دە ءاتۇستى العان «بولاشاقشى» ‑ شەت ەلگە بارا سالا تۇبەگەيلى وزگەرەدى دەۋ قيسىنعا كەلمەيدى... اقىر سوڭىندا، شاماسى كەلگەن سوندا قالىپ قويادى. ال وعان شاماسى كەلمەگەن ەلگە كەلىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتە بوس ۋاقىتىن وتكىزەدى...

ودان وزگە، قازىر كوپ جاستار شەت ەلدەردەگى بەدەلدى ماماندىقتى ءوز بەتىمەن يگەرۋدى قولعا الا باستادى. ول جاقتاعى وقۋ قازاقستانعا قاراعاندا الدەقايدا ارزان. مىسالى، قىتاي جانە بىرنەشە ەلدەر وسىنى پايدالانىپ، جاستاردى وزىنە تارتۋدا.

مىنە، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، شەت ەلدەگى وقۋلارعا وسى قاتارداعى، ياعني، ءوز بەتىمەن بارىپ وقىپ جاتقاندار اراسىندا ناعىز دارىندى بالالار كوبىرەك پە دەپ بولجار ەدىك. بىراق، ولار بولاشاقتا ەلگە قايتا ما، قايتپاي ما – وعان مەملەكەتتىك ىقپال ەتەر تەتىگى جوق. سونىمەن قاتار، ولاردىڭ ماماندىعى بويىنشا ولاردى «ەلگە شاقىراتىنداي» جوعارعى جالاقىلى جۇمىس، تابىس، كارەرلىك ءوسۋ، الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ تەتىكتەرى جوق. بۇل – ادىلەتتى ەمەس.

سەبەبى، «بولاشاقپەن» بارىپ، مەملەكەت قارجىسىنا وقىعانعا مەملەكەتتىڭ ءوزى كەپىل. ال، ءوز بەتىمەن وقىپ قايتقاندى – مەملەكەت ەكىنشى قاتارعا سىرعىتادى...  ەندەشە، مەملەكەت ءۇشىن قىزمەتكە الۋ كەزىندە «ءوز بەتىمەن وقىعاندار» مەن «بولاشاقشىلار» اراسىنداعى كونكۋرستاردا «تەپە‑تەڭدىك» جاعدايدى ورنىقتىرۋ ءتيىمدى بولادى دەپ سانايمىز...

ياعني، ول جاعدايدا مەملەكەتتىك قىزمەتكە ورنالاسۋداعى بارلىق «كوررۋپتسيالىق ەلەمەنتتەر» باسى ءبۇتىن جويىلۋى كەرەك. «بولاشاق» ستاتۋسىنا قاراماستان، ءاربىر ماماننىڭ وزگەلەرمەن تەرەزەسى تەڭ بولۋى كەرەك. ماماننىڭ ءوز سالاسىنا ەندىرگەن جاڭالىقتارى مەن پايداسى ونىڭ ەڭبەگى ناتيجەسىنىڭ ينديكاتورلارى ارقىلى ولشەنۋى كەرەك. سوندا عانا شەت ەلدەن ءبىلىم الۋشى جاستار ەلگە مول پايدا اكەلەدى...

ءابدىراشيت باكىرۇلى،

ساراپشى

Abai.kz