قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتىڭ ەكى ءتۇرلى نەگىزى بار. ءبىرىنشىسى – زاڭنامالىق بىلىمدەرگە، ازاماتتىق-قۇقىقتىق كودەكستەردە جازىلعان ءتارتىپ-تۇزىمدەرگە جەتتىك بولۋ. بۇل زاڭدىق نەگىزى بولىپ تابىلادى. ەكىنشىسى – زاڭدىق تانىم. وعان زاڭدى قۇرمەتتەۋ، زاڭعا بويسىنۋ، زاڭعا جۇگىنۋ قاتارلى سانالى ارەكەتتەر كىرەدى.

كەز كەلگەن ازامات جوعارىداعى ەكى ءتۇرلى نەگىزدى، ياني العى شارتتى تولىق ازىرلەگەندە عانا ونى ءىس جۇزىندە قولدانا الاتىن، ءوزىنىڭ زاڭدىق قۇقىن تولىق قورعاي الاتىن بولادى. بىرەۋى كەم بولسا، زاڭ ۇدەسىنەن تولىقتاي شىعا المايدى. زاڭ نورمالارىن تولىق بىلگەنمەن، زاڭعا قۇرمەتى بولماسا، ءوز پايداسىنا جۇزەگە اسىرۋدى ويلاسا، زاڭ قۇرىعىنان قۇتىلمايدى. زاڭدىق تۇيسىگى بولعانمەن، ناقتى ومىردە ونى زاڭدىق نورمالارمەن ۇشاستىرماسا، اقىر سوڭىندا وپىق جەيدى. مىنە، بۇدان قۇقىقتىڭ ساۋاتتىلىقتىڭ ەل ازاماتتارى ءۇشىن وتە ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىنەمىز.

قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق – ازاماتتاردىق زاڭدىق قۇقىعىن قورعاۋدا زاڭدىق كەپىلدىكتى، قۇقىقتىق ەرەجەلەردى پايدالانۋدى كورسەتەدى. سونداي شارتى ورىنداعاندا عانا سوتتىڭ ادىلدىگىمەن كەمەلدىلىگىنە كوز جەتكىزۋگە، قۇقىق ورعاندارىنا سەنىمىن ارتىرۋعا بولادى.

زاڭدى قۇرمەتتەۋ تۇرعىسىنان العاندا، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتىلىعى جوعارى بولعاندا عانا، سانالى تۇردە زاڭدى قۇرمەتتەيتىن،زاڭعا باعىناتىن، زاڭعا سەنىم ارتاتىن بولادى.

زاڭدىق قۇقىن پايدالانۋ تۇرعىسىنان العاندا، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق دەڭگەيى جوعارى بولعاندا عانا اق پەن قارانى تولىق اجىراتىپ، قزىنىڭ قۇقىن ەركىن قورعاي الاتىن، زاڭدىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتەتىن بولادى.

قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق جەكە ادامنىڭ مەيلى تۇرمىس، جۇمىس، مانساپ سالاسىندا بولسىن جان-جاقتى دامۋىندا شەشۋشى ءرول اتقارادى. سانالى ارەكەت ەتۋىنە باعدارشى بولادى، دۇرىس جول سىلتەيدى. پرەزيدەنتتىڭ ەل ازاماتتارىنىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولۋى دە تەگىن ەمەس. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى مەن ۇزدىكسىز دامۋىندا دا ۇيىتقىلىق ءرول وينايدى.

سۋرەت: سپيكەردىڭ البومىنان الىندى.

جانار تۇرانقازىقىزى، قر ءىىم اكادەمياسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى. جۋرناليست، زاڭگەر، پوليتسيا كاپيتانى:

– قۇقىقتىق مادەنيەت – قوعامنىڭ زاڭداردى ءتۇسىنۋى، قۇرمەتتەۋى جانە ولاردى ساقتاۋىنا نەگىزدەلگەن قۇندىلىقتار جۇيەسى. ول ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن بىلۋىنەن، زاڭداردى ساقتاۋدان جانە ادىلدىككە ۇمتىلۋىنان تۇرادى.

بۇل تۇرعىسىنان العاندا اتى اڭىزعا اينالعان اڭىز دا، ابىز، ەر باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ «تارتىپكە باعىنعان قۇل بولمايدى»، - دەگەن ۇلى ءتامسىلىن ەسكەرگەندى ءجون كورۋىمىز كەرەك. سەبەبى، ءتارتىپ بولعان جەردە باعىنۋ دا، باس يۋ دە كەرەك. ول وتانىڭا دەگەن قۇرمەت، يبا.

قۇقىقتىق مادەنيەت جوعارى بولعان جاعدايدا، قوعامدا زاڭعا دەگەن سەنىم ارتىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ سانى دا  ازايادى.

بۇل مادەنيەت جۇيەسى قوعامنىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىندە، سونىڭ ىشىندە وتباسىندا، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە جانە جۇمىس ورىندارىندا قالىپتاسادى. قۇقىقتىق مادەنيەت ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ارقىلى نىعايادى جانە قوعامنىڭ تۇراقتى دامۋى مەن تارتىبىنە نەگىز بولادى. قۇقىقتىق مادەنيەتتى جەتىلدىرۋ، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساناسى ارقىلى  تاۋەلسىز ءارى دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋعا اسەر ەتەتىن  قۇقىقتىق  قوعامدى قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى بولشەگى بولىپ تابىلادى.

مەملەكەت باسشىسى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ باسشىلارىمەن كەڭەستە «زاڭ جانە ءتارتىپ» قاعيداتىن ۇستانۋ قوعامنىڭ يدەولوگيالىق جانە ساياسي نۇسقاۋلىعىنا اينالۋى قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت: «ادىلەتتى  قازاقستان – زاڭ مەن ءتارتىپ ۇستەمدىك قۇراتىن ەل»، – دەدى. بۇل جاڭا قوعامدىق كەلىسىمنىڭ ىرگەتاسىندا تۇرعان ماڭىزدى پوستۋلات. بارلىق ازاماتتاردىڭ زاڭ الدىنداعى تەڭدىگىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قاعيداتى ساقتالماعان جەردە ادىلەتتى مەملەكەت قۇرۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل تۋرالى پرەزيدەنت تاعى دا ەسكە سالدى.

زاڭدى ساقتاۋ – ادىلەتتىلىكتىڭ نەگىزى. سونىمەن بىرگە ادىلەتتى قوعامدا زاڭ – تەڭدىك پەن ءتارتىپتىڭ كەپىلى. قۇقىقتىق مەملەكەتتەگى ادىلەتتىلىك زاڭمەن رەتتەلگەن بارلىق الەۋمەتتىك قاتىناستاردىڭ ورتاق بەلگىسى بولادى. بۇل رەتتە زاڭنىڭ ساقتالۋى جاۋاپكەرشىلىكتى قابىلداۋدى دا بىلدىرەدى.

مەملەكەت باسشىسى «ادال ادام – ادال ازامات – ادال تابىس» اتتى ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ءۇشىنشى وتىرىسىندا ۇلتتىڭ جاڭا كەلبەتىن ايقىندايتىن نەگىزگى قۇندىلىقتار رەتىندە: «تاعى ءبىر ماڭىزدى قۇندىلىق، بۇل – زاڭ جانە ءتارتىپ. زاڭ الدىندا ءبارى بىردەي. بۇل – بارشاعا ورتاق مىزعىماس قاعيدا. مەملەكەت جۇگەنسىزدىككە، تارتىپسىزدىككە جانە بەيبەرەكەتتىككە ەشقاشان جول بەرمەيدى. مۇنى ءاربىر ازامات جەتە ءتۇسىنۋى ءتيىس. بارشا ازامات، بارلىق جەردە، سونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىدە دە زاڭدى مۇلتىكسىز ساقتاۋى كەرەك. زاڭعا قايشى كەلەتىن، قوعامعا ىرىتكى سالاتىن جانە ارانداتۋشىلىق پيعىلداعى كەز كەلگەن ارەكەتكە قاتاڭ تيىم سالىنادى. ەل ىشىندەگى تارتىپكە ارقايسىمىز جاۋاپتىمىز»، – دەپ اتاپ كورسەتۋىنىڭ ءوزى مەملەكەتىمىزدەگى تىنىشتىقتى جانە ازاماتتارىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باسا ءمان بەرۋىن وتە ورىندى ايتىلعان تالاپ دەۋگە بولادى.

Abai.kz