2025 جىلدىڭ قاڭتارىندا اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپتىڭ اكىمشىلىگى اقش-تىڭ حالىقارالىق دامۋ اگەنتتىگى (USAID) ارقىلى بەرىلەتىن بارلىق دەرلىك شەتەلدىك كومەكتى 90 كۇندىك تەكسەرۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن كەنەتتەن توقتاتتى، دەپ حابارلايدى BAQ.KZ finprom.kz سايتىنا سىلتەمە جاساپ.

بۇل تەكسەرۋدىڭ ماقساتى – قارجىلاندىرۋدىڭ "امەريكانىڭ مۇددەلەرىنە" سايكەس كەلەتىنىن انىقتاۋ بولدى. مەملەكەتتىك باسقارۋ تيىمدىلىگى دەپارتامەنتى (DOGE) جۇرگىزگەن شارالار اياسىندا بانك شوتتارى بۇعاتتالىپ، كەڭسەلەر جابىلىپ، مىڭداعان گۋمانيتارلىق قىزمەتكەر جۇمىستان بوساتىلدى.

USAID – الەمدەگى ەڭ ءىرى قارجىلىق دونورلاردىڭ ءبىرى. 2014-2024 جىلدار ارالىعىندا اگەنتتىكتىڭ جالپى تولەمدەرى 280,9 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. اق ءۇي USAID-ءتىڭ داۋلى شىعىندارىنىڭ ءتىزىمىن جاريالادى، وعان تەرروريستىك ۇيىمدارمەن بايلانىسى بار ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا اۋدارىلعان جۇزدەگەن مىڭ دوللار، لگبت مادەنيەتىن ىلگەرىلەتۋگە بولىنگەن ميلليونداعان دوللار جانە اۋعانستاندا اپيىن وسىرۋگە پايدالانىلعان يرريگاتسيالىق جۇيەلەر مەن اۋىل شارۋاشىلىعى قۇرالدارىن قارجىلاندىرۋعا كەتكەن جۇزدەگەن ميلليون دوللار كىردى. بۇل قاراجات "تاليبانعا" پايدا اكەلدى دەپ ايتىلدى.

الايدا ترامپ ءاردايىم شىنايى اقپارات تاراتادى دەپ ايتۋ قيىن. مىسالى، ونىڭ "ترانسگەندەر تىشقاندارعا بولىنگەن 8 ميلليون دوللار" تۋرالى مالىمدەمەسى شىن مانىندە گورموندىق تەراپيانىڭ جيتس، استما جانە ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگىن ەمدەۋگە اسەرىن زەرتتەۋگە ارنالعان قاراجات بولىپ شىقتى. بۇل سياقتى جالعان اقپاراتتى قازاقستاندا دا قايتالاپ جۇرگەندەر بار. بىراق نەگىزگى تاقىرىپقا ورالايىق – USAID.

2024 جىلعى USAID قارجىلاندىرۋى

2024 جىلى اگەنتتىك قارجىسىنىڭ ەڭ ۇلكەن بولىگى گۋمانيتارلىق كومەككە (8,7 ملرد دوللار) جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مەن الەۋمەتتىك قولداۋعا (8,5 ملرد دوللار) جۇمسالدى. مەملەكەتتىك باسقارۋ مەن ازاماتتىق قوعامعا قاتىستى شىعىندار 6,5 ملرد دوللاردى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە 4,8 ملرد دوللار مەملەكەتتىك ساياسات پەن اكىمشىلىك باسقارۋعا، 260 ملن دوللار ادام قۇقىقتارىن قورعاۋعا، 140 ملن دوللار باق پەن اقپارات تاراتۋ ەركىندىگىن قولداۋعا باعىتتالدى.

USAID-ءتىڭ ەڭ ءىرى گرانت الۋشىسى ۋكراينا بولدى: 2024 جىلى 5,4 ملرد دوللار الدى. رەسەيمەن سوعىس باستالعاننان بەرى بۇل كورسەتكىش 30 ملرد دوللاردان استى، ال سوعان دەيىن جىل سايىنعى كومەكتىڭ كولەمى 224 ملن دوللاردان اسپايتىن. ۋكراينادان كەيىنگى ەڭ كوپ قارجىلاندىرۋ العان ەلدەر – يوردانيا، ەفيوپيا جانە كونگو دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى (ارقايسىسى 1,2 ملرد دوللار).

ورتالىق ازيا جانە ەاەو ەلدەرى اراسىندا USAID كومەگى

2024 جىلى ورتالىق ازيا مەن ەاەو ەلدەرىندەگى ەڭ ۇلكەن قارجىلاندىرۋ تاجىكستانعا ءبولىندى – 60,3 ملن دوللار. ەكىنشى ورىندا ارمەنيا (55,1 ملن دوللار), ودان كەيىن وزبەكستان (40,3 ملن دوللار), قىرعىزستان (35,5 ملن دوللار) جانە بەلارۋس (30 ملن دوللار) تۇر. ەڭ از قاراجات تۇرىكمەنستانعا (2,9 ملن دوللار) جانە رەسەيگە (451,2 مىڭ دوللار) ءبولىندى. ايتا كەتەرلىگى، رەسەي USAID قىزمەتىنە 2012 جىلى تىيىم سالعانىمەن، اگەنتتىك بۇل ەلدە تولەمدەردى جالعاستىرىپ كەلەدى.

قازاقستانعا بولىنگەن قارجى

قازاقستان 2024 جىلى USAID-تەن بار بولعانى 9,5 ملن دوللار الدى. بۇل 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا 28,9%-عا كوپ. قاراجاتتىڭ جارتىسىنا جۋىعى نەگىزگى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا (4,8 ملن دوللار) جۇمسالدى.

سونداي-اق مەملەكەتتىك باسقارۋ مەن ازاماتتىق قوعامدى قولداۋعا (2 ملن دوللار), ونىڭ ىشىندە ادام قۇقىقتارىن قورعاۋعا (510 مىڭ دوللار) جانە باق پەن اقپارات ەركىندىگىن دامىتۋعا (340 مىڭ دوللار) باعىتتالدى.

سوڭعى ون جىل ىشىندە قازاقستان USAID-تەن جالپى 151,8 ملن دوللار الدى.

Abai.kz